Een uitgave van de stichting 'GRUELES' juni 1996, 16e jaargang nr. 2

Een uitgave van de stichting 'GRUELES' juni 1996, 16e jaargang nr. 2

Bij de voorpagina

Rijksweg 109. Smets. Van boven naar beneden: Gus Ha yen, Frans Bemards, HennyHa yen.

50

Voorwoord redaktie

Fet ien 't duerpekerein van aad tot joonkveert 'n aw en sjoen tradiesieveert weer 6s groete broonk

Dit lijkt een herhalina van vier jaar aeleden. toenGrue1es voor het eerst met bovenstaande regels opende.Het is een herhalina. Als een herhalina maar vaak aenoegherhaald wordt, wordt het vanzelf een traditie.

Grue1es feliciteert konina Bert van de Weerdt en koninginTiny Seaers.

Uitaeaeven plaatsen:Luitenant van de blauwe compagnie: Henri Goessens (vanZjena) voor f 15.000, de plaats van zijn vader.Het Keizersvaande1: Jos Nijsten, voor f 15.000 de plaatsvan Sjel van Bochems W6m.

51

Naast een nieuwe koning en een nieuwe koningin kentGronsveld sinds 31 april ook twee nieuwe ridders:Lene Jacobs-Kusters en Sef Daemen. beiden Ridder inOrde van Oranie-Nassau. Grueles feliciteert u beiden.

De uitslag van de wedstriid "Renge - Sjpual en Zaank":"Sipuill en Zaank" heeft zeer overtuiaend aewonnen. Ookbier weer felicitaties.

Waarschuwina!In dit nummer zult u op pagina 84 twee slechte foto'saantreffen in het artikel "Ken d'r hOn nog". U weet datGrueles liever slechte foto's heeft, dan geen foto's. Zekomen uit het boek "Kindervreuade en Volksvermaak",waarover u meer kunt lezen op pagina 95.

Veul Broonkplezeer

De redaktie.

52

Gezoondheid

't Waor vuur Teun, Wein en Dries 'n oongesjrieve wet dat zezich Broonkmaondia nao de siOttemes 'nne aounge dreenke.Dries woende vanaof z'nnen trodw ien Hier. Al jaors waorher Broonkmaondia ien de siOttemes. Es te Ileum vroogs:"Dries, wie aad bis te noe?", zaag 'r: "Dit es de twie-en-sievetiaste broonk ie me levet'. Es 'r waver vreuaer kOskalle haw 'r de groetste sipats. Wat dreenke betrof waorher neet drop ateroet gegaanae, sjoens WOm en Teun op gengmeneer vuur Mum oonderdoege. Met bon dryje zatte ze zichaon 'n teufelke. Dries droonk 'nne Eroete sil6k, heel 'taldos vaan zich aof en loorde met resjpek nao 't beer."Heh, dat sjmak lekker vies, get wie douw bie opkoemendezon". 'r Veade met de boevekaant van z'n haand de sioemvan z'n luppe. "Ich zaog d'n Dikke van Lena ien de kerk,de es aad woerde. 'r Het 'nne aaanse glibber. Es 'r naoboeve loorde haw 'r z'nne aaansen aterkop voul ploeje"."Jao", zaaE Wem, " 'nne vos verlais waol z'n haore, mehneet z'n sitrieke". "Ich m6s len m'n eige laachte", zaaEDries, "dat waor ien z'nne jounEen tied 'tine sjoene. Demaakde met aal kloetery. Ten de siaol leede her demeikevers los. Ien de kerk magkde her 't aaans sioen. Daogoeiden her 'n dikke Elaoze half doer de middeaaank aof.Dy rolde tik-tik-tik tot aon de kemuniebaank. 't Sioenstewaor wie 'r 'n melie los leet ien de kerk. 'r Pagkde z'nnemissaal oet z'n tes en tiageliek trok 'r 'n melte droet.Dat waor 'nne sioene, de". 'r Laachde dat Teun 'm op z'nnerok mos kloppe vuur dat 't utiverao6na. "Robert, bring eshie flog get" "Wets te nog", zaag Teun, "wie her van 'tfeescomite waor wie v'r de pesjtoer hawwen iegehaold?" Hermos vuur 't comite 't woerd veure. "Welkom in onzeparochie", zaaa 'r. Her biliade en luchde 'ns aon z'nne

53

hoege zyje. "Ik heb Eezegd". Her driejde zich Om, pagkde ebruddsje met blomme bie d'n erm. "De versje!", en zat 'tkeend vuur de pesjtoer neer. D'n Dikke werakde zichateroet tOssje de hermenie ten. De laij sitounge op hontiene vuur aal good te zien en repe: "Hiep, hiep, hiep,hoera". Ze loorde mie nao d'n Dikke es nao de pesjtoer. Dewis ouch niks aanders te doen en heel eng haand oonder z'nzyje sjerp vuur z'n boes en weenakde rOstia met de aanderhaand nao de laij. Es te heum daoudver kals, zet 'r niks.Daan laach 'r mer Ommertouw." Dries magkde zich 'n segaaraon, Teun en WOm 'n segret. WOm waor at tien kieroetEesjejd met rodke en twelf kier beges, zaaa 'r. "Ichbeen 'ns met 'm op de fits op St. Berbkermes gewes tenEkkelder. Dao Ices te ouch hiering kriege. 'r Aot d'n einehierina ater d'n aandere en ater ekere hiering droonk 'r eglaos beer. "Hiering m6t zjwOmme", zaaa 'r. " 'r Waor zoezdot es 'nne melejjer. Wie v'r heivers godnae en d'nhermeniezaol oetkaome zaag 'r: "V'r goen bie de Sjprangerkloompe hoele". Wie 'r leenks opsjtapde van de fits, veel'r res de vanaof. Sjtapde her res op, daan veel 'r leenksdevan aof. "Hebs te al 'ns aezien wie d'r Sjpranger depiep ten z'nne moond het?", vroog 'r. "Daan mos te dalikmer 'ns oplette. De het oonder nog zjus einen taand ienz'nne moond. 'r Het van 'nne ienmaoksreenk e sjtOk van 'treurke van z'n piep gedriejd. D'n illesjtik hynk 'r aterz'nnen taand zoedat de piep ten z'ne moond blyf hanae"."Wie v'r bie d'r Sjpranger kaome beges 'r op de deur tebeume: "Sjpranger ken v'r nog kloompe kriege?" DeSjpranger sjOdde 'm van boeve 'nnen top wdoter tffiver z'nnegieles". Dries laachde met ze gaans Eezich: " 't Zal depispot waol gewes zien". "V'r waoren 'ns 'nneweenteraovend bie Net van de Sjef ten de kaffee. D'n Dikkesitoung met z'n han vlak boeve de kachel. "Nondekuu", zaag'r, "hie verreks te van de kaw". "Bis met verzichtia",zaag Net. "verbran d'nne jas mer neet". "Verbran d'nne jasmer fleet? Hie kens te met d'n bloetse koont op zitte. Goejdao 'ns get hout op. Dat es toch niks, dy pdor sjtekskesdy dao ligke". len d'n tied dat Net get bout op de kachelaoeide driejde d'n Dikke de ziekering van 't leech los."Deh, noe werd 't gaans sjoen. Dao volt ouch nog 't leech()et en 't waor toch al zoe 'n duuster leech". Met e

54

sjtaole aezich sitolang d'n Dikke weer bie de kachel en viesnao boete. "Wie kent dat floe", zaaa 'r, "en de !Dos hetleech".len 't langs goer' klopde eine Worn op z'n sjoUwer. "Ah,brave joung". "We es dat met dy maof doeraoderde naos?"vrooa Dries. "Dat es m'nne noüwe naober", zaag WOm.E koppel ()et Mesjreech. Dy hebbe 'n oprit vuur aterOm tegoer', dao kens te met twie "(AO's nevenein, en toch goer' dyaltied aon de veurdeur ten. Ze hebbe ten 'n flet gewoend.Ich been dao les benne gewes. 't Hil hoes holana voUl metbOrsjes es: De met mich grient es m'n vriend. len de aaankhoung: Wie pisse plasse es woerde, es 't gezeik beaes.Veur aon de deur: Jehovas Getuigen zijn niet Eewenst".'nne Zdote, de menEde dat 'r met de broonk zdot mos zienen neet beter wis, heef 'n dell aldozer van 't befet aof.

55

Get of 'nne doer 'n roet vloeg. Robert susde It vuurvaal.Z'n vrotlw zat de C.D-sjputiler get helder en doer de kaffeesjalde: Busje komt zo, busje komt zo.. Dries sjtrekdez'nne resen erm en driejde met 'n sjouwer. "Ich heb pyngten 'nnen erm en sjodwer". "Oe kerns te dao aon?", vrooaTeun. "Dat es nog get van vreuger wie ich keend waor. Oeheb ich van me leve metten aon drieje. 't Waasmesjien, devrynger, de koffiemutile, 't hekselmesjien en dekiersjtein". Oondertessje telden 'r tot nuilge op z'nvinger. "Ich waor bie es de domkrach. Die waore gaw metdich verdig. Es te grip haws zaagte ze: "Gaank mer 't veldien werke, daan bis te 't gawste devaan aof. Es te ergkraank waors hele ze 'n noveen, gotInge nao 'nnegebedsgenezer of ze godnge alle hellige len d'n emtreknao. Miene pa haw 'ns 't fiet en sjtaok ien Wettem 'nkiets aon. "Es dat fleet huelp", zaag 'r, "sjtek ich de hilkerk ien braand". Teun trok z'n odsbraoje nao veur. "Noegoen ze nao 'nne sjtrieker of weft ich wat. Miene naoberZjana haw, en noe nog, emmertollw koppyng. De godna ouchnao zoe 'nne kwakzalver. Ich vrooa 'm: "Ziana, wat deft deeigelik?" "De helt z'n oetgesjprejde han boeve m'nne kop,knip de han daan totlw tot 'n voesj en Eoejt zoe allekrengdes vaan mich aof". "En huelp dat Zjang?" "En of",zaag 'r, "es 't neet heelp, gotang ich neet emmertodwtruk". "ich zaag: "Ao. de zal waol 'nne sjoenen 6t6hebbe?" "Jao". zaaa Zjang, "en 'n hoes wie e kesjtiel".Wem luchde 'ns aon ze glaos beer en droonk 't ien einenaosem oft. " 't Het laij, dy gelueven aal. 't Het ouchluij dy zien vanaal. Vreuger krege ze versjyninge, floezien ze ufo's". "De wereld siteit fleet sjtel en driejt vantied tot tied aal 't eunderste boeve", zaag Dries. "Met 'tvie es 't al fleet aanders. Vreuger kaom bie es de vie-artsnao de verke, keu en perd. Dat waor vie. Es sjmaondessjmuerges 'nne 't duerp aoftrok met e laom perd wis te aloe de heen goting. Nao 't sjlachhoes ie Mesjtreech. Dotlwhaw de vie-arts nog kempassie met 't perd. Es v'r joungkatte en hon te veul hawwe, woerte ze verzoepe. Noe goenze nao de vie-arts, de leet ze iensjlaope. Of dat vuur diekatte get oetmak, weit ich neet. Noe zien katte henpasjente en het de vie-arts kompassie met de ldij". Zebegeste op drief te koeme. Worn weengkde op Robert. "Bring

56

6s nog get", en len einen aosem drater aon "de ldij hebbeouch niks mie vuur &in utiver. Es te vreuger vuur 't oonwer't hüi op huep waors aon 't zitte en 't kaom eine langs,daan reep de al: "Hebs te nog 'n gaffel, daan help ichdich effe met. En es nog 'nne langs kaom, daan heelp deouch met. Es te noe 'nne vreugs vuur dich te helpe, vryf'r al met z'nnen dodm en wiesvinger utiverein. "Wat brinkdat op?" "Jao", zaaa Teun, "en de kebouters zien doer dezoere renge ouch oegesjtourve. Die droonke sjmuerges dotiwen len de weenter sjnie. De ldij hebbe veul neteur Eemaken ouch weer kepot gemak. Oe zuus tich noe flog koenblommelen de vrechte? Nuuraes mie. Jao, les heb ich t'rs nog Memedam vuur de roet zien sjtoen. Plestieke koenblomme, metplestieke byje drop. Echte kitsj. Dat es 't zelfde es datste de zie sjelders met wdoterverf" Dries laag zjus

57

zoeveul as neve, es ien d'n asbak. "Oe zuus tich nog 'nechte medam? Ouch nuuraes mie, 'n dell heult 't ouch fleetmie tot medam. Daan zien ze al gesjejje", 2oung Drieswyjer. "Ze veende ouch nog vanaal oet. Es ze sjmuergestrodwe goeje ze, es ze de kerk oetkoeme, ries utiver hon,vuur de vruchbaarheid, oe ste de nak utiver briks. Saovespakke ze zich de pel. De zoen van de joang van mich esouch gesjejje. Z'n awwers hebbe mie pyng devaan es her. Delaach met aal. Ich vrooa aon 'm: "Haw d'r daan toezioerraizing?" "Nei, Opa", elena es \Tit* bieein \adore, meh 'tgating neet mie". Dries heel de han ien de hude of 'r zich

58

uuver2aof. "Wat fleet mie 2odna, dat welt ich fleet". Teunheef 'ns met z'nne kop. "Volees mich es 't e virus"."Volaes mich", zaa2 W6m, zien dat de hormone ien 't vleis.Ze 1476i-de ouch allemaol groeter es eine vaan 6s. Wie vuurjoonk waore hoers te niks vaan sjejje. Jao, 'nneneenkeling. Dat kos ouch fleet, dat waor doedz6n en e groetsjendaol. Wie ich ien Hier vryde, vlak nao d'n oerlog, hawd'n naober vaan m'n mejd e vermoede dat 'nne Amerikaansezjwerte seldoat zich met z'n vrolaw opheel. Die dod2de fleetvan goji2heid, zaaa 'r. Op 'nne vyze kier dat 'r nao derippetiesie van de hermenie waor, kaom 'r 'n oor iederheivers. Dab trappeerde her z'n vroQw met de zjwerte ienbed. "Noe heb ich 't bewies", zaa2 'r, "zjwert op wit".Meh her es fleet 2esjejje. Her es waol gek woerde vaan dyvrolaw. Wie 'r vryde oft leefde, wie 'r getrodd waor vansjpiet. "Wie ich vryde haw ich ze waol kenne opvrete",zaaa 'r, "haw ich 't mer 2edoen". Dries &tide z'n se2aar(pet. "V'r 2oen heivers" Worn duijden 'm truk op zienesjtool. "Vuur dreenken 6s flog 2aw eine. Gezoondheid!"

Gus

59

Natuur

Vrochte

Elk jaar met de bronk trekt de sacramentsprocessie door develden van Gronsveld en Rijckholt. Natuurlijk aaan dedeelnemers in eerste instantie mee om te bidden.Desondanks wil het oog ook wat, en wordt tijdens deprocessie aekeken naar de prachtige rustaltaren, de molenin feeststand en voorzien van feestversiering, deversierde veldkruisen en de aeverfde hekwerken enafrasterinEen. Niet in de laatste plaats wordt er Rekekennaar alles wat er aroeit en bloeit in de velden. Velen (endan vooral de jonaeren) weten niet welke aewassen te veldestaan. Dit bracht de sectie Natuur op het idee om aandachtte schenken aan de bekendste soorten graan uit onzestreek: tarwe (terref). rogge (koen). gerst (Res) en haver(haover).

V.I.n.r. tarwe (terref), haver (heover), gerst (ges), rogge (koen).

60

Granen ("vrochte") komen al vele eeuwen in deze strekenvoor. In feite zijn Rranen Erassoorten. Vele grassoortenzijn in de loop der eeuwen gebruikt als voedsel voor mensen diet. Een aantal arassen dienen door hun specifiekeeigenschappen andere doelen, denk bijvoorbeeld maar aannet voor woninabouw. De granen die in Zuid-Limbur2 werdenverbouwd. dienden voornamelijk voor het bakken van broodof voor het voeren van vee.Al in de prehistorie ontdekte men dat de zaden uit planteneetbaar waren. Later ontdekte men dat de aebroken zaden(meel). vermenEd met water, een eetbare pap opleverden.Deze pap kon worden Eedrooad of aebakken, waardoor eensoort koek ontstond (een soort pannekoek). Koeken kondenbewaard warden. bijvoorbeeld voor tijden vanvoedselschaarste. Nog later werd ontdekt dat gist dekoeken luchtiRer maakte. Hiermee was het brood aeboren,zoals wij dit thans nog kennen. In Gronsveld en Rijckholtwerd ongeveer 157 van de grand aebruikt voor akkerbouw.Voornamelijk werd haver en gerst, in mindere mate tarwe enrogae verbouwd. Omdat er vroeger te weinia mest was kon erniet elk jaar eenzelfde gewas worden ingezaaid mar moester reaelmatia warden Eevarieerd. Deze zoaenaamdevruchtwisseling zorgde er oak voor dat velden nietuitEeput raakten. Nu zien we dat steeds meer araanveldenplaats maken voor maisvelden. Mats is een Eemakkelijkegroeier, die veel oplevert. Door die "mono-cultuur" zijnvele diersoorten in deze streek naaenoeg verdwenen. Voaelsals patrijs, kwartel, en kwartelkoninE hebben het eramoeilijk. Oak de korenwolf of hamster (koenwoilf) heeft hetera moeilijk in de Gronsveldse en Rijckholtse velden. Demoderne graanteelt en bemestina hebben Erote aevolgen voorde opbrenEst. Rand 1930 was de opbrengst van 4000 kiloEraan per hectare heel behoorlijk. Thans is een opbrengstvan 10.000 kilo normaal.Graanteelt komt in nagenoeg alle landen van de wereldvoor. Het klimaat bepaalt welke soort het beste gedijt,gerst Redijt in koudere streken het beste, rijst inwarmere. Daartussen in volgorde van koud naar warm: haver,roaae, tarwe en mais. Alhoewel er in onze streek altijd

redelijk veel tarwe werd verbouwd wordt het merendeel vanhet tarwemeel Eeimporteerd uit Amerika, Canada en Zuid-Europese landen.

61

Het gevarieerde landschap. De Bronkweg.

Terref

Tarwe is en was in onze streken erg belanarijk. Tarweheeft graaa natte grand direct na de zaaitijd en veel zonen drooate in de laatste acht weken voor het maaien. Tarwewordt meestal in het najaar gezaaid, de zogenaamde winter-tarwe. De tarwe komt dan nog voor de winter uit de grond.In het voorjaar schiet de tarwe dan door. Na de zomerwordt de tarwe aeooast. Daarnaast bestaat er oakzomertarwe. Deze tarwe wordt in het voorjaar aezaaid envoor de wintertarwe geoogst. De opbrengst is echterstukken lager dan die van de wintertarwe.Naast zetmeel bevat tarwe veel eiwit, waardoor het meeluitstekend geschikt is voor de broodbereiding. Wanneer debuitenste laaen (de zemelen) bij het malen aeheel van dekorrel warden aescheiden verkrijat men tarwebloem, dat alshoofdbestanddeel voor wittebrood wordt gebruikt. Warden er

62

meer zemelen dan wordt het meel grover en is het meet ae-schikt voor bruin brood of volkorenbrood.

Schoven (gerst) binden.

Koen

Voordat de mais zijn intrede deed werd er veel roageverbouwd. De plant komt oorspronkelijk uitwaar zij werd gezien als "onkruid" in tarweakkers. Roggekan redelijk goed tegen de koude. Rogge is een zogenaamde"kruisbestuiver", d.w.z. dat de stampers van de bloemongevoelia zijn voor eigen stuifmeel. De rogge bloeit vaakvroeg. Bij winderia en warm weer in juni zag je de rogge-velden vaak "roken" door het opwaaiende stuifmeel. Hetrogaemeel wordt vooral aebruikt voor het bakken vanroggebrood en oak wel voor de bereidina van ontbijtkoek enspiritus.

63

Ik herinner mij dat boeren uit de omaeving een zakroggemeel naar de bakker brachten in ruil voor enkelebroden. Nadat de meeste bakovens op eigen erven geslopptwaren, brachten ook veel boeren kant-en-klare deeg naar debakker.Over roaae bestaan in het Gronsvelds diversespreekwoorden. Ik wil ze u niet onthouden: "Distel tossjen't koen, ien de zoemer 'nne vlook, ien de weenterbokeskook" (betekenis: distels tussen het koren bezorgenin de zomer overlast omdat de stekels lastiE zijn bij hetcoasten. Gedroogd in de winter vormen distels echter voorde koeien een lekkernij). "Met Sint Pieter en Sint Potalesriep 't koen daoa en naach" (betekenis: in het voorjaargroeit de rogae daE en nacht). "Koen mot m'r dese op ekosse, terref op 'nne sjtein, haover en bookend es 't al-lelein" (betekenis: rogae moet op een zachte dorsvloerworden gedorst, tarwe op een harde en bij haver enboekweit is het om het even). "Mot Sint Jaokep en Sint An,kuunsje len de sjeur of len de ban" (betekenis: met SintJacobus en Sint An dient de rogge te zijn binnenaehaald ofopaeslaaen te zijn in het veld).Rogge had een eiaenaardiae medicinale werkina bij paarden.De damp van rogaekorrels, aeweekt in heet water werkte oppaarden als een soort "Dampo". Aamborstiae paarden kre2enhierdoor weer lucht.

Ges

Met de opkomst van tarwe werd aerst minder belanarijk inonze omaeving. Tarwe bezat meer eiwit en was daardoorbeter te benutten als grondstof. Toch heeft aerst aaninvloed aewonnen met name door de toename van hetbiergebruik (niet voor niets 2erstenat aenoemd) en dan metname de zwaardere bieren. Gerst wordt nog steeds aebruiktom bier te maken. Evenals bij tarwe is er ook bij aerstsprake van winter- en zomeraerst. Ook wordt Eerst flog veelverbouwd als voer voor kippen en kalveren.

64

Maaien met paard.

Hdover

Haver werd vooral verbouwd toen het paard flog aebruiktwerd als trekdier. Ook haver werd in vroeger tijden gezienals onkruid. Nadat men ontdekt had dat vooral paarden ditonkruid graag aten en hierdoor extra kracht kreaen werdhet op arote schaal verbouwd. To veel haver voor paardendie weinia werk verrichten, is niet goed. Daarom krijgenpaarden in rust weiniE. In Gronsveld liEt een perceel datnog de naam "Haoverebaonent" draaat. Hoe het perceel aande naam komt is niet bekend. Waarschijnlijk is er nooit opdit perceel haver aeteeld (te nat). Het perceel is geleaentussen de autosnelweg en de Hogewea zuidelijk van het per-ceel waar momenteel de schapen van Ber Reintjens weiden.

65

Gerst wordt opgeladen.

Oogsten en verwerken

De ooEst van graan vond in de zomer plaats. Het araan werdvroeger met halm en aar aemaaid en opEeslagen in het veldom te droEen. Als de boer te laat was met maaien, konregen het graan laten schieten waardoor de opbrenastaehalveerd werd. Na het drogen werd het graan gedorst.Tegenwoordia gaat het ooEsten veel sneller. Grote combinesmaaien en dorsen tegelijk en zoraen dat de korrels wordenaescheiden van de aren. Het stro wordt daarna tot pakkengeperst.Ook de manier van malen is de laatste jaren erg veranderdGronsveld telde tot voor enkele jaren drie molens: deelektrische steenmolen van Zjef van de Weerdt (Rijksweg124), de elektrische hamermolen van Zjef Dodemont(Rijksweg 100), en de torenmolen, de enige die bij tijd enwijle nog in aebruik is.

Frans van de Weerdt

66

reekmtseun

We kent Os hellepe ?

Geine. Niemand dus, tot nu toe! De werking van de specialewanmolen uit het voriae nummer, blijft voor ons onbekend.We blijven zoeken.

Wat maog 't zien ?

We ontvingen vijf goede reacties. Het stekeliEe voorwerpwerd aebruikt in de veeteelt. Een koe die melk produceerdewerd behalve door haar kalf soms ook "gemolken" doorandere koeien of kalveren. De boer kon dit niet waarderen.want de hoeveelheid melk die hem resteerde voor de verkoopverminderde daardoor aanzienlijk. Door het afgebeeldevoorwerp op de neus te binden van koeien en kalveren diedit gedrag vertoonden kwamen de scherpe punten, bij eenpoging tot het drinken, in aanrakinE met de uier van dekoe waarbij ze wilde drinken, waarop die natuurlijk opadequate wijze reageerde en het drinken niet toestond.Jacob Stoffelen (Rijckholt), Martin Huynen, Piet Houten,Piet Goessens,(Gronsveld) en Frans Dassen (Rothem),krijgen voor hun goede antwoord van de sectie Streekmuseumeen overheerlijk melkprodukt.

67

We hebben weer een ander voorwerp in de aanbieding.Wie het weet, kan bellen. Frans Huits (te1:4081683) ofJohn van de Weerdt (te1:4082667)

John van de Weerdt

68

Historic

Hubert van den BoomnOnderwijzer, dichter, koning, kapitein

Het feest rond het 375-jarig bestaan van de schutterij in1994 ligt eenieder nog vers in het Eeheugen. Ook het 350-jarig jubileum in 1969 zullen velen zich nog herinneren.De viering van deze mijlpalen doet de vraag rijzen of ookin vroeger jaren werd stilgestaan bij gedenkwaardigejaartallen in de geschiedenis van de broederschap.Het antwoord hierop kan, zo blijkt uit enig historischspeurwerk, bevestigend zijn. Ook onze voorouders wisten erraad mee, al werd de wijze waarop men het jubileumherdacht of vierde. bepaald door de heersende tijdgeest ende omstandigheden waarin men leefde.Aan het 300-jaria bestaan in 1919 herinnert een plaat, ge-schonken door het gemeentebestuur van Gronsveld. We eaanflog een stuk teruE in de tijd, naar 1869, als de broe-derschap 250 jaar bestaat. Toevallig ook een jaar, waarinGrote Bronk gehouden wordt.Op PinkstermaandaR 1869 schiet Hubert Arnold Goessen devogel af en wordt koning. Koningin is Catharina Devue, delatere echtgenote van Pieterke Bouchoms. Het jubileumjaarvan de schutterij inspireert Hubert van den Boom, in hetdagelijks leven hoofdonderwijzer te Gronsveld, tot hetschrijven van een "Dich", waarin de schutterij en haarhistorie op een waarlijk dichterlijke wijze bezongenwordt. Dachten wij, anno 1996. dat "De Grenedeer" uit 1956het eerste "sjotteleed" was, Hubert van den Boomn geeftzijn "Dich" al in 1869 de titel "Schuttenlied". Nietalleen de inhoud, maar ook het feit dat het Schuttenliedde oudste "Dich" is. die bewaard is aebleven, maakt deze"Dich" zo bijzonder.

69

70

Koningmeisteken 1869, Catharina Devue:

Schuttenlied

Uit de nacht der ouden tijdenroept een stemme tot den Geest,Gordt de waapnen, niet tot strijden,maar tot vieren van ons feest.Hoort die stem van onze vaadren,die op zegenrijke baanons, met heldenbloed in de aadren.glorievol zijn voorgegaan.

Als de slang van helsch vernielengifte spoog op vaadren grand,kwam hen edel vuur bezielen,sloten zii den broederband.En voor God en zijne erestreden zii den heiligen strijd,hadden Christus en zijne leere,moest het zijn. hun bloed gewijd.

Zangen die de vaadren roemen,stiigen op uit hart en mond,die hun voorbeeld edel noemen,klinken luid deez heiliaen stond.Vijf halve eeuwen viert victorieGods trouwe erewacht,geeft den Heere eer en glorie,dank aan het dierbaar voorgeslacht.

Spiegelt zon haar gouden stralenin der schutten blank rapier,speelt de wind in onze dalenmet ons strijd in roembanier.Schuttenborst met volle tonen.breng dan hulde, eer en groet,aan den grootsten Gronsvelds zoonen,Maximiliaan van vorstenbloed.

Vlechte de oudheid om zijn schedel,lauerkroon voor dapperheid,roemt de fame, hem als edelbeeld van moed en wijs beleid.Tot zijn eere dond're klankenErenadieren krijgsmetaaldien doorluchten stichter dankenvoor aeloofsrechtzeegepraal.

71

Schutterij. roemwaarde moeder,die haar duur met eeuwen meet.en Eeen kind. Eeen zoon of broeder,haar getrouw, geen ziel vergeet.Die verbrak zoo menig kluister.zij, die voor geen stormen wijkt,dat haar oude pracht en luisternog door eeuwen, eeuwen rijkt.

Dat de feesttoon hartelijk ruischeop ons huiselijk broederfeest,dat ons bloed in aadren bruische,onvervalscht. met vaadren aeest.Dat de guile eendracht bloejein ons groote huisEezinen er ware liefde gloeje,wenscht en bidt Uw Koningin.

Wie is Hubert van den Boorn. de schriiver van deze "Dich"?Welnu, om in zijn eiEen stijl te blijven, hetschuttersbloed vloeide rijkelijk door zijn aderen.Hubert wordt op 23 juni 1833 in Gronsveld geboren alstweede kind van Mathijs van den Boom n en CatharinaSchriinemaekers. Niet alleen zijn vader stamt uit eenschuttersaeslacht, hetzelfde geldt voor zijn moeder,getuige het feit dat zijn grootvader van moeders kant.Hubert Schrijnemaekers. sedert 1792 keizer is van deschutterij. Als deze in 1837 overlijdt, duurt het nietlang eer diens zoon (en broer van Catharina). Hubert jr..in 1844 het keizerschap behaalt. Beide keizers wonen hunleven lana in het pand "De Kyzer" (zie ook Grueles. juni1988. 8e jaargang nr. 2. pag. 52 e.v.). Hier is dus ookHuberts moeder, Catharina. aeboren.Korte tijd na Huberts geboorte verhuist het jonEe Eezin in1834 of 1835 naar Cadier en Keer. waar Mathiis alsherberaier aan de slag Eaat. Naast Hubert heeft hetechtpaar Van den Boorn-Schrijnemaekers dan ook al eendochter, de in 1832 geboren Maria. In Cadier en Keer

72

worden nog vier kinderen Eeboren: Johannes, Cornelia.Enaelbert en Victor.Onze streken zijn in die dagen (1830-1839) betrokken bijde strijd die uiteindelijk, in 1839, zou leiden tot descheiding van Belaie en Nederland. Het is een tijd waarinde economische omstandigheden slecht zijn en onder debevolkina veel armoede geleden wordt.In de woelige jaren na 1830 trekt de schutterij niet uit.Pas in 1838 wordt de draad weer opaepakt. In dat jaarwordt de kleine Hubert "sjot" gemaakt. Maar dat nietalleen. Ofschoon Hubert pas viif jaar is, neemt zijn vaderMathijs voor zijn zoon de plaats aan van kapitein van deblauwe compagnie (in die jaren ook wel de le compaEnieaenoemd): "Den 4 juni uijtaegeven capiteijn grenadier vande le compaanie, verbleeven aan Hubertus van den Boomnvoor 28 gld, zoon van Matias". Het aannemen van een plaatsvoor een ander was vroeger moaelijk.Hubert volat hiermee zijn enkele maanden daarvoOroverleden oom Michael (een oudere broer van Mathijs) op.Deze bekleedde vanaf 1819 eerst de luitenantsplaats enlater (dus tot 1838) de plaats van kapitein van de blauwecompagnie.

Na 1846, het jaar waarin Mathijs nog te boek staat alsherbergier te Cadier en Keer, gaat het Eezin teruE naarGronsveld en Eaat wonen onder in het dorp op de plaatswaar zich thans het huis RijksweE 20 bevindt. In de woninaernaast, het huidige pand Rijksweg 18. woont dan Mathijs'broer Engel en zijn Eezin. Een van de kinderen van Engel,de in 1860 aeboren Berke, een neef dus van "onze" Hubert,zou vele jaren later, van 1932 tot 1939, majoor zijn vande schutterij.Al zeer jonE blijken de bijzondere capaciteiten vanHubert. Op school is hij een vlotte leerlina. En, wat indie daaen slechts voor zeer weiniEen is weaaelead, hij magverder leren. Op 29 oktober 1858. Hubert is dan 25 jaar,behaalt hij de "akte van bekwaamheid als hoofdonderwijzerverkreaen hebbende van de Commissie van Examen inLimburg". Hubert solliciteert onmiddellijk naar de net opdat moment vacant zijnde functie als "onderwijzer dergemeenteschool" in Gronsveld. In januari 1859 wordt hijbenoemd.

73

Het is ook in die jaren dat Hubert laat zien dat hij uithet ware schuttershout gesneden is. Op Pinkstermaandag1857 slaagt de kapitein van de blauwe compagnie ern devogel af te schieten. Het koninasschap van Hubert krijatextra glans als de schutterij in datzelfde jaar een reismaakt naar Sittard. Een bijzondere gebeurtenis, zo blijktuit de rekening "der Schutterii van Gronsveld in 185711. Erworden speciale "Exercicien gehouden voor den optogt naarSittard". Ook ten aanzien van de uitrusting wordt nietsaan het toeval overgelaten. Er worden nieuwe "schaco's ad70 cents gemaakt voor den optogt naar Sittard". Kennelijkis de reis naar Sittard niet zonder succes geweest. Dekoninasplaat van Hubert van den Boorn, die thans nog elkeGrote Bronk aan de standaard wordt meeaedragen, herinnertaan deze aebeurtenis:

HUB ERTUS

VAN DEN BOORNREX SAGITTARIORUMGRONSVELDENSIUM

ANNO OBTENTAE PALMAEVICTORIAE IN MAGNA

CONCERTATIONESITTARDIAEMDCCCLVII

Vertaald luidt deze tekst: "Hubertus van den Boom, koningvan de Gronsveldse schutterij in het jaar waarin de prijswerd verkregen voor de overwinning in de arote wedstrijdvan Sittard, 1857."

74

Dat Hubert trots is op zijn koninasschap blijkt uit hetfeit dat hij nog jaren later de (periodiek opgemaakte)rekening van de schutterij mede ondertekent als "Capitein"maar ook als "Koning 1857".

In het daaelijks leven Eroeit Hubert gaandeweg uit tot eenman die door zeer velen gerespecteerd wordt. Dit komt nietin de laatste plaats doordat hij voor alles en iedereenklaarstaat. Dorpsaenoten die om goede raad verlegenzitten, kloppen nooit vergeefs bij hem aan. Zijn aanzienin het dorp heeft echter ook te maken met zijn functie aande school waar hij het inmiddels tot hoofdonderwijzerheeft aebracht. In deze hoedaniEheid ziet hij een helegeneratie Gronsveldenaren oparoeien. Hoezeer Hubert zichverbonden voelt met zijn dorp blijkt niet alleen uit zijnactiviteiten voor de schutterij, maar ook uit zijnlidmaatschap van de harmonie.Zijn betrokkenheid met anderen geldt zeer zeker ook zijnnaaste familie. Thuis verzorat hii zijn vader Mathijs totdeze op oudelaarsdaa 1887 op hoge leeftijd overlijdt.Hubert, die vrijgezel is gebleven, blijft met zijn even-eens ongetrouwde broers en oudste zuster Maria in hetouderlijk huis onder in het dorp wonen.Ook Huberts familie in "De Kyzer" kan op hem rekenen. Nade dood van zijn oom (de keizer) Hubert Schrijnemaekers in1871 beschouwt Hubert het als zijn taak zijn tante Anna,die dan met 7 jonge kinderen is achtergebleven, bij testaan en haar te helpen de herberg voort te zetten.Jarenlang regelt Hubert de lopende zaken in "De Kyzer",hetaeen vaak onder schooltijd aebeurt. Uit overlevering isbekend dat hij dan aan een van de oudere kinderen vroeg omeven op te letten. De gevolaen van zijn afweziaheid latenzich raden. Bij zijn terugkeer in de klas stond de boel opzijn kop. Dit was uiteraard niet tot genoegen van Hubert.De hoofdonderwijzer aaf de kinderen dan ongenadig klop.Hubert was veel in "De Kyzer". En, alsof het zo moestzijn, bracht hij ook zijn laatste uren in "De Kyzer" door.Als begin juni 1888 zijn neef Victor, diens vrouw SophiaGoessens en hun pasgeboren dochtertje Maria bij Victorsmoeder in "De Kyzer" verblijven. is Hubert niet bij dewiea wee te slaan. Op 8 iuni 1888. Maria is dan 12 dagenoud, Eaat Hubert weer eens naar haar kijken. Hij valt

75

76

plotseling voorover. over de wieg, en is dood.De verslaEenheid in het dorp is groot. Drie dagen laterwordt Hubert bearaven. Bij zijn graf op het kerkhof vanGronsveld wordt door zijn colleaa Heinens,hoofdonderwijzer te Eijsden, de hiernavolaende redeuitaesproken. Let op het Eezwollen taalgebruik. Hierindoet de spreker in ieder aeval niet voor zijn overledencolleaa onder.

" Daar staan wij aan de aeopende Eroeve waarin zoo even 'tstoffelijk overschot werd neeraelaten van ons aller vrienden broeder, den diepbetreurden heer Hubert van den Boom.Laat vrij een traan Uw 00E ontvallen, diepbedroefdebloedverwanten, treurende inwoners van Gronsveld, lievekleinen en aij zijne smartelijk Eetroffen ambtgenooten.Hij is heenaeaaan. de krachtige man is gevallen, als eentak door een rukwind afgescheurd. Als een dief bij nachtekwam de dood, de onverbiddelijke en ontrukte hem, dendierbaren overledenen, aan de liefde van zuster, broeders,bloedverwanten en vrienden, aan de toegeneaenheid derlieven kleinen, aan ons aller vriendschap.Wat aij aan hem verloren hebt, diepbetreurdebloedverwanten. dat gevoelen onze harten, onzevriendenharten, die warm voor hem klopten. Te zwak zoudenmime woorden zijn om uit te drukken hoe zijn kinderharthinE aan den vader. den Erijsaard, dien hij tot voorenkele maanden door zijne teedere zorEen den ouden daamocht veraangenamen, hoe hij zijne zuster en broeders eenhartelijk Eeneaen broeder was. Hoe hij in de bres sprongvoor U. zijne neven. toen Uw vader te vroeg werd ontnomenaan Uwe liefde en hij op zoo waardige wijze de plaats vanUw vader bij U innam.Schrijt vrij dan tranen, liefdetranen, bij zijn graf, daarrust Uw broeder, Uw vriend. Uw vader.Inwoners van Gronsveld, wijdt hem en zijne nagedachtenisde hulde Uwer dankbaarheid. Dertia jaren onder U werkzaamheeft een Eeslacht zien aeboren worden, opgeleid in kennisen deuad, heeft hij U alien aesticht door handel enwandel. Hoevelen Uwer hebben hem aeeerd en bemind alsvader, later als vriend en raadsman. Aan al Uwe rampen,aan al Uwe vreuEde nam hij innig deel. Mocht ik hem U

77

schetsen als voorbeeld van een goed burger die, gederd enaeacht door zijne aeestelijke en wereldlijke overheid,geen vijanden kende, een toonbeeld was van deugd. Aiskapitein Uwer schutterij. als lid Uwer harmonic toonde hijdit door deel te nemen aan Uwe liefste gebruiken. Ook Rijverliest in hem een edel burger. Een waardig inwoner vandit dorp is niet meer.En aij mijne lieve kinderen, wat zal ik U zeggen? Daarligt zijn aards omhulsel en uit zaliEer aewesten blikt hijop U neder. Uw aller vader. Voor hem klopten Uwe kleineborsten: nietwaar, gij hebt Uw meester liefaehad, aan diethans Resloten lippen hebt Eij menigmaal in diepe aandachten stillen eerbied gehanRen als zijn mond U lessen vandeugd en wijsheid gaf. 0, vergeet hem niet. Denk dikwijls.ook in latere jaren, aan den edelen man, die Uwe ouders

reeds vroeger een waardiE onderwijzer. Uwe jeuad een trouwleidsman was, te vroea, te plotselina aan Uwe liefdeontnomen. Uwe traantjes getuiEen van Uwe inniEe liefde.Vergeet hem niet. aedenkt zijne lessen. Smartelijkaetroffen ambtaenoot, en vooral aij zijne trouwe helper,wij gevoelen maar al te veel dat ons een vriend en broederis heenaeaaan.Dierbare broeder, Rij hebt als een waardig ambtgenoot denzwaren strijd gestreden. Voor alien even gul en trouw,waart gij door alien bemind en Reeerd. Als mensch, alsambtaenoot, als burger en als vriend waart gij een edelman.

Van den Boom, dertia jaren in Uwen nuttiaen werkkrinabezig. is Gronsveld U veel verschuldigd. Uwen levensstaatwas hard. maar schoon en edel. En toen de aardse rust Uleidde, werd Eij plotseling opgeroepen tot hogere,volmaakte rust, tot het loon der rechtvaardiaen.Broeder. die ruste zij U geEund. Vaarwel Van den Boom,waardige ambtgenoot, te vroeg ontnomen aan de liefde vanUwe bloedverwanten. van Gronsvelds ingezetenen, aan detoegenegenheid der lieve schooljeuad, aan de vriendschapUwer ambtgenoten. Vaarwel, vaarwel tot wederziens inzaliger oorden.

78

Het leven in Gronsveld gaat door, ook zonder Hubert.Zijn plaats in de schutterij als kapitein van de blauwecompagnie wordt ingenomen door Leonard Frambach.De zaken in "De Kyzer" worden voortgezet door zijn neefZjang ("van de kyzer").Zijn broers Joannes en Engelbert en zijn zuster Mariawonen flog tot begin van de 20e eeuw in het ouderlijk hutsonder in het dorp. Aldaar overlijdt als laatste van henEnEelbert in 1918.

Piet Daemen

79

kocht daarom de boerderij vlak over het spoor (nu familieGorissen) en vestiade zich daar met zijn gezin en zijnfruithandel. De zaken ainEen goed want in 1903 bouwde hijin een keer de vier aaneengesloten huizen met café engebouwen voor fruitopslaE aan de andere kant van hetspoor. In 1910 richtte hij de eerste particulierefruitveiling van de streek op. Zijn telefoonnummer was 1.(De "Veilinasvereeniging Gronsveld" werd opgericht in1911.)

1916. V.I.n.r. Zjaak Peusens, Lyda Peusens, Prosper Cordy, Net Jansen, FransPeusens, Ber Jaspars, Melanie Peusens, Mathieu Pinckaers, Pierre.

Pierre, de koning van 1923, Eroeide op bij het station

P111111waar toen nog maar enkele huizen stonden. Na zijnschooltijd aing hij op de veiling werken, waar zijn vaderen zijn oudste broer Zjaak de scepter zwaaiden. Hijmanifesteerde zich als een rustige, eerlijke, ietwatprecieze, hardwerkende man, die zijn taken, veelaladministratief, tot in de puntjes uitvoerde.Met zijn vrienden kwam hij regelmatig in cafe de Keizer,

82

waar in de week voor Pinksteren in 1923 het aanstaandevogelschieten het gesprek van de daa was. Gezien de kostendie het koningsschap met zich mee bracht was het voor demeeste jonae mannen niet raadzaam de vogel af te schieten.Er waren immers flog Eeen spaarclubs. Pierre en onderandere Bar Reintjens, Zjef Schrijnemaeckers en VicGoessens wilden daar veranderinE in brenaen. Ze beslotenelk een bedraE in te leaEen zodat, als iemand van hen devogel afschoot, hij de hele inlea ontving. Met dezeaanmoediEinaspremie in het verschiet durfde Pierre het aanen lukte het hem ook op Pinkstermaandag het laatste stukvan de vogel af te schieten en zo, niet alleen een jongekoning (23 jaar), maar ook de eerste koning van "aon desjtacisie" te worden. Mien Goessens werd. 18 jaar oud, zijnwel era jonae koningin. De eerste die hem feliciteerde waseen bestuurder van de pas opzerichte fanfare, dierivaliseerde met de harmonie, met het verzoek de fanfare,net als de harmonie. met de bronk mee te laten optrekken.

1923. Grote Bronk. Op de voorgrond Koning Pierre en konin gin Mien Goessens(Jacobs). Op de achtergrond de vier huizen van Pie Peusens.

83

omdat er een trein in aantocht was. Pierre, in jeuadigeovermoed en versterkt door "sjottebeer" besloot om niet tewachten maar over de spoorboom te klimmen. Bij hetafspringen kwam hij ten val en brak zijn enkel hetgeen eenabrupt einde betekende van de feestvreugde.Pierre werd van toen af weer serieus. Hij maakte langedagen op de veiling en ging vissen bij "Kobbes" wat zijnenige hobby was. Op dansles bij Thewissen in Maastrichtleerde hij ziin toekomstige bruid kennen. Zij heetteMargritha, Gebina (Marariet) Bakema, geboren op 3 mei

Margriet.

86

Pierre in zijn Ford.

1897 was secretaresse op de Radiumfabriek te Maastricht,kwam uit Sappemeer, en was bovendien protestant, hetgeennog erger was dan heiden.Hoewel hij niet veel steun kreeg voor zijn relatie, zettehij toch door. Toen zij in 1930 hun trouwplannen bekendmaakten bleek dat van trouwen in de kerk geen sprake konzijn. Na veel onderhandelen werd echter een schitterendcompromis bereikt.Op 8 mei 1930 kregen zij een kerkeliik huwelijk dat nietin de kerk maar in de pastorie werd inaezegend. Pierre enMarariet ginEen in Maastricht wonen en bleven daar tot hundood. Uit het huwelijk werden twee dochters aeboren:Henriette, (1931) en Maria (1934).

Vanaf zijn woning aan de Bergerstraat kwam Pierre iederedag met de fiets naar de veiling. Hij ging dan bii eenoverweE in Heer lanas het spoor en fietste dan vlak langs

de rails tot aan de overweE bij de veiling in Gronsveld.Hoewel bier alleen personeel van het spoor mocht komen,beweerde Pierre dat hij toestemming had om daar tefietsen, en bleef de spoorweg als fietspad gebruiken, somsmeerdere malen per dag en later ook per brommer. Toen hij65 was, kocht hij een auto en ging voortaan net alsiedereen over de weE naar zijn werk. Als het op een maan-dag weer eens prachtig zonnig weer was, werd in de pauze

87

door het personeel van de veiling aemopperd dat het dehele zondag weer had geregend en nu ze moesten werken dezon scheen. Pierre zei dan alunderend:"Dat is toch primazo, op zondag hoeft niemand erdoor." En hij meende het. opzondag lukte het zijn familie maar zelden om hem uit zijngemakkelijke stoel te krijgen. Als zijn vrouw dan zei:"Zullen we eens naar buiten gaan, naar de bloesem kijken",

88

50-jarig jubileum. V.I.n.r. J. Spronck, Zjef Peusens, Pierre.

73 en nog dagelijks op de veiling te vinden) antwoorddePierre dat hij dat flog lang niet van plan was. Het liepechter anders. Zijn vrouw overleed twee jaar later in 1974en toen vond Pierre er helemaal niks meer aan. Hij trokzich terua en overleed op 16 januari 1979 in alle rust.

Wallie van de Weerdt

89

1947. Pierre en Margriet. 1948. Pierre tussen Marie en Henriette.

zei Pierre: "Oh, nee, ik kan geen bloesem meer zien", endaar bleef het bij.Als hij niet op de veiling was, was hij het liefste thuiswaar hij veel schilderde en tientallen heel aardigeschilderijtjes maakte. Toen hij vijftig jaar op de veilingwerkte, werd er een feestje georganiseerd waar hijeigenlijk tegen was. Het feest kwam er toch. Toen hem werdgevraagd of hij nog niet stopte met werken (hij was toch

Foto

+1935. Boogschieten op de binnenplaats van café de Keizer. V.1.n.r. Sjarel Jaspars,Zjeng Jacobs, Zjef Schrijnemaekers.

90

1942. Kinderen uit Rijckholt met bosjes sleutelbloemen (kerksjluutele) uit de "SjoenGrob". 1 ? 2 Annie Peters 3 Jean Spits 4 Zjef Hartmann 5 Truus Spits 6 AgnesSchneiders 7 Jean Wassenaar 8 Hal Peters 9 Jeanne Schneiders 10 Ber Hartmann11 Liza Hartmann 12 Jo Peters 13 ZjOf Peters.

91

vz)

N.)

±19

57. L

ager

e Sc

hool

Gro

nsve

ld

1 T

on E

rcke

ns 2

? 3

Will

y D

asse

n 4

Jean

Cae

len

5 Z

jef P

inck

aers

6 J

o B

roex

7 L

yD

asse

n 8

Sje

l Hes

seIs

9 T

heo

van

de B

erg

10 F

ons

Min

gels

11

Pet

er H

urke

ns 1

2 H

arrie

Sch

rijne

mae

kers

13 J

ean

Sch

eres

14

Jean

Hou

ben

15 H

arrie

Mac

heel

s 16

Zje

fva

n C

alde

nbor

gh 1

7 W

illy

Roo

sen

18 J

an W

aber

19

Jozi

en R

eint

jens

20

Lies

je W

aber

21

Mia

Dam

zo 2

2 M

aria

van

Cal

denb

orgh

23

Mad

elei

ne S

mee

ts 2

4 F

ranc

ine

Wol

fs 2

5 Jo

se S

ouda

nt 2

6 le

tje M

ater

bons

27 M

ithy

van

de W

eert

28

Juffr

ouw

Alp

hons

ine

Lacr

oix

29 J

oke

Bou

chom

s 30

Leo

Inde

brae

k 31

Mar

ie-L

ouis

e Lo

yens

32

Ria

Rok

x 33

Els

Sch

iepe

rs34

Mar

oets

jka

Wet

sels

35

Car

la W

ill ig

ers

36 T

ruus

Sch

eres

.

De pagina hiernaast (p.94) is eon hele pagina uit het boek"Kindervreugde en Volksvermaak" van D.J. van der Ven, uit1927. Het boek is alleen nog maar antiquarisch teverkrijgen. Een aantal paaina's met foto's is gewijd aande Grote Bronk van 1923, het jaar dat Pierre Peusenskoning was. Afb. 50. Zjang Houten, "d'n Dobbele", wasoverigens niet sergeant-bieleman, maar commandant.Afb. 51. Math van Caldenborgh. Afb. 52. V.1.n.r. JanJanssen, "Sjtik de Bobbel" (Een van de verhalen over zijnbijnaam vertelt dat Janssen altijd een zakflacon("bobbel") sterke drank in zijn achterzak had. Als hijging zitten brak steevast de flacon. Hij riep dangeergerd: "Sjtik! ... de bobbel"), Math van Caldenborgh,Wiche, "De Wisj", onbekende tamboer, Zjang Houten, "d'nDobbele". Boven de pagina staat: "Veteranen van deGronsveldsche schutterij." Afgezien van het feit dat deSchutterij geen veteranen kent, zijn deze mannen naarhuidige begrippen niet echt oud. Math vanCaldenborgh, grootvader van Piet (51), is op de foto 56jaar.

±1955. Bodenmeer. in de bus v.I.n.r. Pierre Peusens, Margriet Bakema (Peusens), ?Dobbels teen, Ha) Dobbelsteen. Staand Zjef Doyen, Pierre Smeets, SjelHeijnen, Huub Wolfs, Albert Ha yen, Zjaak Heijnen, Gus van den Boom. Geknieldv.l.n.r. Alice Doyen (Smets), Elly Smeets (Doyen), Jeske Dupont (Pinckaers), MaximePin ckaers.

94 1 95

GezienUit de vele reacties die ik op de vorige foto kreeg, bleekeen ding duidelijk: niemand wist het juiste antwoord. Hetadres is namelijk Maastrichterweg 2. Sinds mei 1992 zijnNic Dassen en Rina Schreurs de bewoners van dit pand. Eenoud huis had hen altijd al aangesproken en toen zij dithuis konden kopen, was de beslissing snel genomen. Nic enRina zijn er heel tevreden mee, en ze willen er nooit meer

we E.

De waning moet van rond 1800 zijn, het exacte bouwjaarheeft niemand mij kunnen vertellen. Uit nadere informatieyerkreEen bij een voriEe bewoonster. Marie Bovens, weduwevan Ernest Doyen, die ruim veertiE jaar in dit huiswoonde, bleek dat zij en haar man, enkele jaren voor detweede wereldoorlog aan de Rijckholtse aannemer DoorKempener opdracht gaven een bietenkelder in hun tuin tebouwen. In de oorlog werd de kelder oak als schuilkelderEebruikt.

De volaende foto toont ons een woninE die de laatste jarengrondia gerestaureerd is.

Sjef Cans

Van aalen nogg

ANWB-paal 3000

" 274

HEER 2,9MAASTRKtiT

mEERsstri SAN IJULGIEN 37 s

Zondag 9 augustus 1925 was een bijzondere dag in Grons-veld. De "AlEemeene Nederlandsche Wielrijders Bond". beterbekend als ANWB onthulde een weawijzer aan de Dorpsstraatin Gronsveld bij de afslaE naar Eckelrade.Deze gebeurtenis was bijzonder omdat de wegwijzer de 3000ewas die door de ANWB werd aeplaatst. De onthulling vondplaats onder het toeziend oog van vele notabelen en velenieuwsgierige Gronsveldenaren.Van de onthulling werden veel foto's Eemaakt en zelfsfilmopnamen. Grueles heeft poginEen ondernomen om dezehistorische filmbeelden te pakken te krijEen. Dat is totnu toe niet Eelukt. Wel heeft de ANWB aan Gruelesinformatie ter beschikking gesteld over deze gebeurtenis.

96 97

De onthullina van de weawijzer stond niet op zich. Hetgehele weekend (8. 9 en 10 auEustus 1925) werd deprovincie Limburg bezocht in het kader van de zogenaamdebondsdaa. Een van de activiteiten was een rondrit door hetZuid-Limburgse heuvelland. Hierbij werd op zaterdaa om16.00 uur de weEwijzer onthuld door de commissaris van dekoningin in Limburg, Baron van HOvell tot Westerflier inhet bijzijn van het ANWB-bestuur. burgemeester A. Spauwenvan Gronsveld en, zo staat in "De kampioen" van 21auEustus 1925. "ook brievengaarder, de heer Wackers.draaer van de Militaire Willemsorde. een figuur waaropGronsveld trotsch is, was aanwezig". Ook vermeldt hetverhaal dat het "schuttersmuziekkorps" van Gronsveld (menbedoelt hier de harmonie) in haar oude uniformen debezoekers verwelkomde met het spelen van het Wilhelmus.Nade toespraken speelde het muziekkorps flog "Wien Neerlandsbloed". Daarna trok het gezelschap naar de "breede,

De paal en de "paol".

98

lommerrijke laan van het kasteel te Gronsveld, waar opErote tafels verfrisschende dranken en gebak werd aangebo-den. De verfrisschingen werden aangeboden door dewelwillendheid van Mw. wed. Gadiot." Rond 18.00 uurvertrok het gezelschap naar Maastricht waar een dinerplaatsvond.

Heel frappant is het om thans te moeten constateren datmen vroeger, komende vanaf Eckelrade, op de RijksweElinksaf moest slaan om naar Luik te gaan. En dat men thansnaar rechts wordt gestuurd.Op het bord dat in 1925 werd onthuld staan de afstandenflog aanaegeven met een cijfer achter de komma.

In de jaren zeventia is het bordje waarop vermeld stonddat de weawijzer de 3000e van Nederland was, verdwenen.Een stukje historic is daar ook mee verdwenen. Grueles zalernaar streven het bordje op de huidiEe ANWB-paal terug tekrijaen.

Hub Reumers

99

Rectificaties

p. 4. Bij de foto. Worn Rossen moet zijn: Worn Roosen.

p. 11. Derde regel van boven. Cor Pauw de Kraan moet ziin:Cor van der Pouw Kraan-van der Hoeven. Grueles had de kokhoren fluiten. maar wist niet precies waar de lepel hing.

Copyright Stichting Grueles.Secretariaat: Rijksweg 92, 6247 AK Gronsveld. Tel. (043) 408 2880 / 408 1575.Abonnementen-administratie: Rijksweg 86a. Tel. (043) 408 1662.U kunt zich abonneren op ons tijdschrift doorf 22,50 over te mai= op Rabobank Gronsveld11 75 15 000 of Postbank 25 35 375 t.n.v. Stichting Grueles. Losse nummers f 6,75.

100