Een nieuwe therapie voor gevorderd hartfalen?

België-BelgiqueP.B.

3500 Hasselt 112/2726

TijdschriftToelating - Gesloten verpakking3500 Hasselt 1 - n° 12/2726

Afgiftekantoor: 3500 Hasselt 1Toelatingsnr. P109087

Communicatie artsen

Campus Sint-Jan

Campus Sint-Barbara

Campus André Dumont

ww

w.z

ol.b

e

Ziekenhuis

Oost-Limburg

Een nieuwe therapie voor gevorderd hartfalen?•Aandoeningenvandespeekselklieren•Nierdialysebestaat20jaar

Redactie

Schiepse Bos 6,

B 3600 Genk - Belgium

T +32 (0)89 32 17 62

[email protected]

Jaargang 13 nr. 47

jan / feb / ma 2013

Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium2

Edito >

Edito ........................................................... 3

Gescand .................................................... 4-7• Dr.Campoontwikkeltmethodevoortraining

endoscopisten• Slaapcentrumbreidtregistratiecapaciteituit• Chirurgischealternatievenvoorhartfalen• Prof.dr.PolitisnaarKULeuven• Prof.Waerovergezondheidszorg• CIGOenMPODbezoekenhetoperatiekwartier• BSRMbekroontZOL-embryologevoorbeste

presentatie

Nieuw ...........................................................8• Multidisciplinaireaanpakbijgebruikpacemakerverlengtlevensduurvanbejaardepatiënten

• VagaleStimulatie,eennieuwetherapievoorgevorderdhartfalen?

Indekijker .................................................12• Dr.GrietVanderVelpenisdenieuwemedischdirecteurvanhetZOL

• NierdialyseZOLbestaat20jaar• EMuRgencywaarschuwtbijhartstilstand

Eponiemenkabinet .......................................18• DechoreavanHuntington

Onderzoek ..................................................20• ComitésmedischeethiekUHasselt,Jessa,enZOLwerkensamen

• OrganisatievaneenPhD-symposiumdoordedoctorandivanZOLenJessa

• Kick-offsymposiumLCRP• TRACEwilafstandtussenwerkvloeren

onderzoek dichten

Indewachtkamer .......................................24• Aandoeningenvandespeekselklieren• Patiënteneducatiebijchronischepijn

Dissectiekamer ............................................30• Ammehoela

Billboard .....................................................33• Abstracts• WetenschappelijkeRaad• Symposia• Tijdschriftvoorgeneeskunde

Inhoud>

3ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg

Vooruligthet47stenummervanZOLarium,hettijdschriftvandeWetenschappelijkeRaadvanhetZOL.Hetisdeeerstekeerdatikditeditoschrijf:ZOLariumisimmerseenmooieerfenisdiemijnvoorgan-gerdr.HubertVandeputmijnaliet.Ikwilhemhiertenzeerstevoordankenenbenzekervanplanzorgtedragenvoorzijngeesteskind.Dr.Vandeputwildemethettijdschrifteenforumcreërenvoorinhoudelijkeenwetenschappelijkereflectie.Ikwilditzekerverderzetten.HetZOLiseendynamischziekenhuiswaarhoogstaande,innovatievezorgwordtaangeboden.Hetartsenkorpsiserggedrevenendenktzeerwetenschap-pelijk.ViaZOLariumkunnenwedeveleinnovatieveinitiatievenkenbaarmaken.Goede,veiligeenpatiënt-vriendelijkezorgmoethierbijcen-traalstaan.

Hetnieuwejaarisintussenalbijnaeenmaandoud.Ikhoopdatieder-een2013goedheeftingezet.Eennieuwjaarisaltijdeenbeetjeeennieuwestart.Mooievoornemenshorendaarbij.InhetZOLwillenwein2013(endekomendejaren)opalleniveausen

zowelinternalsexternhooginzet-tenopeennauweresamenwerking.Nietomdatditgoedklinkt,maarwelomdathetnietanderskan.Samenzijnwesterkenversterkenweelkaar.Endaarwordtdepatiëntalleenmaarbetervan.

Samenwerkenisnodigvooreengoedeorganisatievandepatiënten-zorg.Ikbeneensterkevoorstandervan geïntegreerde zorg. Iedereen die deeluitmaaktvandezorg–artsen,verpleegkundigenenparamedici-moetzijneilandoverstijgenensamenwerken.Hetuiteindelijkedoelisdemedischeactiviteitenzorgnogbeterronddepatiëntuittebouwen.

SamenwerkingtussendeartsenvandeverschillendemedischedisciplinesvanonsziekenhuisisookessentieelinhetkadervandeJCI-accreditatie.Werekenenopeenactievepartici-patievanallezorgverlenersaandeJCI-voorbereidingwanthetnietbehalenvandeaccreditatieissim-pelweg geen optie.

Samenwerkenisooknodigomant-woordentekunnenbiedenopdetoenemendevergrijzinginhetkader

vanchronischeziekten.Eenbelang-rijketrendisdeevolutienaarmulti-disciplinaireentransmuralezorg.Dehuisartsspeelthieralscentralecoördinatorvanhetzorgtrajectvandepatiënteenessentiëlerol.Alsziekenhuismoetenweonzerolindezorgketenopnemen,bijvoor-beelddoorhetontwikkelenvantransmuralezorgpaden,samenmetdeeerstelijn.

SamenwerkendoenweookmetonzenetwerkziekenhuizenZiekenhuisMaasenKempenenhetMariaziekenhuis.De‘kleinere’Limburgseziekenhuizenhebbenopregionaalvlakeenergbelangrijkemaatschappelijkefunctie.Westre-vennaareentransparantevenwichtinonderlingesamenwerkingennaarverderegoedesamenwerkingsver-banden waar iedereen beter van wordt,maarvooraldepatiënt.

Ikwensualvasteeninspirerendenvreugdevolwerkjaartoe.

Dr.GrietVanderVelpen,medisch directeur

Samenwerkenishetcodewoordvoor2013

4 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium

Gescand >

Dr. Rudi Campo, fertiliteitschirurg in het ZOL,isdenieuwevoorzittervandeEuropeanSocietyforGynaecologicalEndoscopy(ESGE).DeESGEiseennon-profitorganisatiediedeuitwisselingvanklinischeervaringenhetwetenschappe-lijkdenkenenonderzoektussengynae-cologische endoscopisten aanmoedigt.

Opditogenblikiseenvandehoofdop-drachtenvandeESGEgestaltetegevenaaneengevalideerdtrainingencertificatieprogramma in de endoscopische chirurgie.Dr.Campoontwikkeldedeafgelopenjaren,insamenwerkingmeteeninternati-onaalteam,eeninnovatievemethodevoor

Dr.Campoontwikkeltinnovatievemethodevoortrainingendoscopisten

detrainingencertificeringvanendosco-pisten.Principeisdatchirurgeninoplei-dingeerstviae-learningenmetbehulpvanmodelleneenaantalstadiadoorlopenomdemotorischevaardigheden,vereistvoorendoscopischechirurgie,teverwer-ven.Pasnadatzijgeslaagdzijnvooreentestmogenzijstartenmetdetrainingvandechirurgischevaardighedenviareëleoperatiesoppatiënten.Denieuwemethodeisnuofficieelaanbe-volendoordeEuropeseinstantiesenonmiddellijkindenationalerichtlijnenvanverschillendeEuropeselandenopgeno-men.InBelgiëwordtdemethodereedslangergebruiktdoorhetcentrumvoor

heelkundigetechnologieënvanhetUZLeuvendienietalleeneenpreferentiëlepartnerindeontwikkelingzijnmaarookdespecifiekeopleidingvanVlaamseresi-denten in de endoscopie centraliseren.HetZOLisheteersteniet-universitaireziekenhuiswaardemethodezalgebruiktwordenvoordeopleidingencontinuekwaliteitszorgvandegynaecologischeendoscopie.Endoscopieiszondermeereenmeerwaar-devoorchirurgenpatiëntmaarenkelnaspecifieketrainingenbewijsvancompe-tentie.HetZOLzitopdeeersterijinditprachtigprojectvankwaliteitszorgenopleiding.

Derolvanslaapgerelateerdeademha-lingsstoornissen is de laatste jaren meer in de aandacht gekomen. De ernstige consequentieshiervanopcardiovasculair,pulmonairenneurologischvlakzijnactu-eelveelbetergekend.

Ditallesheeftdevraagnaarpolysomno-grafisch onderzoek sterk doen toenemen, watresulteerdeintelangewachttijdenin

hetSlaapcentrumvanhetZOL.Dedienstheeftdaaromzijnregistratiecapaciteitvoorpolysomnografischonderzoekuitgebreidvan4naar8slaapunitspernacht.

Sinds5novemberishetslaaplabovanhetZOLookverhuisdnaardedagkliniekHeelkundeopcampusSt.-BarbarainLanaken. De dagkliniek is erg geschikt als locatieomdatpatiëntencomfortenregis-

tratiekwaliteiterinbelangrijkeremategegarandeerdkunnenworden.

AfsprakenvoorslaaponderzoekmaaktmenviahetsecretariaatvandedienstSlaapcentrum(tel.089/327173).Voorbijkomende informatie kan terecht bij SonjaVranken(hoofdverpleegkundige)ofbijdr.JanVerhaert(medischdiensthoofdSlaapcentrum).

Slaapcentrum breidt registratiecapaciteit uit naar 8 units


Professordr.RobertDioniseenechtepionierophetvlakvanhartchirurgie.Zijnnieuweaanpakvanhartfalenenklepher-stelkentveelsucces.Op29en30novemberleiddehij,samenmetzijncol-lega’sdr.ChristiaanVanKerrebroeckendr.HerbertGutermann,deeersteinter-nationale‘TheArtofRepair’workshopinhetZOLvoorhartchirurgenvanuitheelEuropa.

ProfDion:“Hetisaljarenbewezendatklepherstelveelbeterisdanvervanging,maar het is natuurlijk technisch moeilijker. Hetvoornaamstevoordeelvanmitralisher-

Chirurgische alternatievenvoorhartfalen

stelisdatwealleverbindingenbehoudentussen de kamer en het fibreuze skelet vanhethartendaarombehoudenweeennormaalfunctionerenvandelinkerkamer.Ookhoeftdepatiëntgeenlangetermijnantistollingenheefthijgeenvreemdweefselinzijnlichaam.”“Indepraktijkwordtdemitralisklepinhart-centra in Europa en Amerika in gemiddeld 50%vandegevallenhersteld.Inervarencentrazoalshetonzetotin95%vandegevallen,mededankzijeenoptimalesamen-werkingtussendedienstencardiologie,anesthesie en cardiochirurgie. Daarom is het aantal klepingrepen hier in Genk op enkele jarentijdenormtoegenomen.”


Gescand >

Op 31 december 2012 heeft prof. dr. PolitisofficieeldedienstMond-,Kaak-enAangezichtsheelkundeverlatenomzijnacademischecarrièreverdertezettenaandeKatholiekeUniversiteitteLeuven.Sindsoktober2012heeftdr.Vrielinckdetakenvandr.PolitisalsdiensthoofdMKAovergenomen.

DedienstMKAiszeerverheugddatéénvandeMKA-artsenvanheteersteuurdezebelangrijkeopdrachtheeftaanvaardenillustreert daarmee het belang dat de dienstookhechtaanhetonderhoudenvanuitstekenderelatiesmetdeuniversiteitswe-reldenhetuitvoerenvanwetenschappelijk

OpuitnodigingvandedienstAnesthesiesprakprof.dr.MarcWaer,nefroloogvanopleidingenrectoraandeKULeuven,op26november2012overkeuzesmaken in de geneeskunde.

Erbestaanveelopvattingenrond‘keuzesmaken’, kosten spelen een rol maar het wordtalmaarmeereenmaatschappelijkthemawaariedereenvroegoflaatmeegeconfronteerdzalworden,aldusprof.Waer.“Nietsdoen’isvoorveleneengeprefe-reerdestrategiemaarwatalserbijvoor-

RonFrey

Prof.Waeroverkeuzesingezondheidszorg:een ethisch, sociaal en medisch probleem

Prof.dr.PolitisnaarKULeuven

onderzoek.Prof.dr.Politispromoveerdeop30augustus2012aandeUHasseltmethetdoctoraatsproefschrift ‘On complications of OrthognaticSurgery’.

DedienstMKAvanhetZOLwerdopgerichtin1989doordr.C.Politisendr.L.Vrielinckenlegdezichalgauwtoeopdeorthogna-tische chirurgie en de oncologische chirur-gievanhethoofd-enhalsgebied,samenmethetzeeruitgebreidepakketvanden-toalveolairechirurgieentraumatologie.In1995werddedienstversterktmetdekomstvandr.S.Schepersenin2011werdhetteambijkomendversterktmetdekomstvandr.S.VanSlycke.

Ondertussenwerdhetzorgaanbodverderverruimdmetdeontwikkelingvannarco-dontie(diverseexternetandartsenentandartsBenjaminVaninbroukx)enendo-dontie(tandartsMarcPauwelsentandartsBenjaminVaninbroukx).

SindsverscheidenejarenfungeertdedienstMKAvanhetZOLalsstagecentrumvoorMKA-artseninopleidingvanuitdeUGentenvanuitdeKULeuven.Deweten-schappelijkeactiviteitwerdoppeilgebrachtdoorhetaanwervenvantweevol-tijdsewetenschappelijkemedewerkers,dr.YiSunendr.JimohAgbaye.Zijstaanper-manentinvoorhetopzettenenopvolgenvanklinischestudies,wetenschappelijkepublicaties en postgraduate opleidingen.

AfscheidssymposiumTergelegenheidvanhetvertrekvandr.PolitisorganiseertdedienstMKAop21februari 2013 in de Limburghal in Genk eenafscheidssymposiumonderdetitel:‘Datishetleven’,éénvandeslagzinnenvanprof.dr.Politis.Hetthemavanhetsymposiumis‘ComplicatiesinMKAentandheelkunde”.Meerinfo:[email protected].

beelddevogelgriepuitbreekt?”Prof.WaerverwijstnaarTheTheoryofJusticevanJohnRawls,ennaardiensstandpuntenoverdiscriminatie,fairheid,utilitarismeenaccountabilityalscriteriabijallocatievanmiddeleninde(klinische)praktijk.Opzoeknaarpraktischewerk-methodespleitderectorvooruitgedieptemaatschappelijke discussies rond ethische thema’swaarinzowelexpertenalshetgrotepubliekbetrokkenworden.“Wehebben hierbij nood aan multiple criteria om uiteindelijk te komen tot duidelijke, verifieerbareenafdwingbareregels.Eengoedvoorbeeldisdemaatschappelijkediscussiediedestijdsgevoerdisovereuthanasie en die uiteindelijk tot een wetgevinggeleidheeftdierechtszeker-heidgeeft,”besluitWaer.

prof.dr.Politis(rechts)

ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 7

BSRMbekroont ZOL-embryologevoorbestepresentatie

EmbryologeenonderzoeksterElkeKlerkxvanhetIVF-labovanhetZOLheeftzopasdeprijsgekregenvoordebestepresentatieophetjaarlijkscongresvandeBelgianSocietyforReproductiveMedicine(BSRM). Zepresenteerdedenieuwe,vereenvoudigde,low-costIVF-techniekdieinhetIVF-labovanhetZOLwerdontwikkeld,insamenwerkingmeteenteamvanspecialistenenembryologenwaaronderdebekendeembryoloogJ.VanBlerkomuitColorado.Demethodeiseenvoudig,effectiefengoedkoopenbehaaltvergelijkbarezwangerschapsresultatenalsdeconventi-oneleIVF-techniek.Eind2012isdeeerstebabygeborennaeenbevruchtingmetbehulpvandezetechniek.

OrganisatieadviseursCIGOenMPODbezoekenhetoperatiekwartier

Organisatieadviseursvandetrainings-programma’sCIGO(UHasselt/KULeuven)onderleidingvanLudoKeunenenMPOD(Cleveland,Ohio)*onderleidingvanRonFrybezochtenop6december2012hetoperatiekwartiervanhetZOL.

BedoelingwaseenAppreciativeInquiryofeenwaarderendactieonderzoekuitvoerenomadviezenteformulereninhetkadervanhetveranderingsmanagementinhet

OKalsvoorbereidingopdeJCI-accreditatie.Groteopportuniteitwasdatprof.RonFry,eenvandegrondleggersvanAppreciativeInquiry,persoonlijkaan-wezigwas.

RonFry:“Organisatie-effectiviteitisinhoge mate gecorreleerd aan de mate waarinmensenzichverbondenvoelenenhunsterktenkunnenontwikkelen.”Viazijnmethodologielerenorganisatiesvanuit

eigenpositieveverhalenensuccessenuithetverledenopwelkemaniernieuweuit-dagingenenveranderingenbestaange-paktkunnenworden.

*CIGOstaatvoorConsultancyinGroepenenOrganisatiesvanUHasselt/KULeuvenMPODstaatvoorhetMasterProgramPositiveOrganisationDevelopmentandChangevandeCaseWesternReserveUniversity,ClevelandOhio


Nieuw>

MedischePrimeurvoorBelgiëinhetZOL

VagaleStimulatie,eennieuwetherapievoorgevorderdhartfalen?

Actueel loopt er een internationale pros-pectieve,gerandomiseerdestudieINOVATE-HF(INcreaseofVAgalTonEinHeartFailure)dieonderzoektoflangduri-gevagalestimulatiedeprognosevanpatiëntenmethartfalenverbetert.Op7januariwerddeeerstepatiëntmetditsoorttoestelgeïmplanteerdinBelgië,inhet Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL).

Hartfalenisheteindstadiumvanverschil-lendehartproblemen,bijvoorbeeldeenhartinfarct,enwilzeggendathethartonvoldoendebloedpomptnaardeorga-nenwaardoordemensenklachtenkrijgenalskortademigheid,dikkegezwollenbenenenvaakuiteindelijkooknierfalen.Wieopgenomenisinhetziekenhuismetde diagnose hartfalen, heeft 50% kans dathijbinnenhetjaaroverlijdtofopnieuwinhetziekenhuiswordtopgeno-men. De ziekte is dus geassocieerd met een zeer slechte prognose, slechter dan de meeste kankers.Hartfaleniseenechteepidemieaanhetwordenennaarschatting1/10menseninBelgiëzalgedurendezijnlevenhartfalen

ontwikkelen.Redenenvoordetoenameisonderanderedevergrijzingvandebevol-king naast de toenemende ongezonde levensstijlindewestersewereld.Daarenbovenis1op5overlijdensgelinktmet hartfalen.Behandelingsmethoden zijn de laatste jarensterkverbeterdmaarjammergenoegpresenterenveelmensenzichpasineentelaatstadiumvandeziektewaar-door de behandeling moelijker is.

Autonoomzenuwstelsel en hartfalenEenvandekenmerkenvanhartfaleniseendysregulatievanwatwehet‘auto-noomzenuwstelsel’noemen.Bijgezondemensenzullendetweedelenvanhetautonoomzenuwstelsel(sympathicusenparasympathicus)mooisamenwerkenomeen adequate hartfunctie te regelen. De taakvanhetsympatischzenuwstelselisomdecardialefunctieteverhogenterwijldeparasympathischecomponenthetharteerder tot rust laat komen. Bij mensen methartfalenzalerechtereenoneven-wichtontstaanmeteenovermatigeactiva-

tievandesympatischecomponent.Ditzalhetreedsfalendehartverderbelastenenhethartfalenverergeren.De klassieke medicamenteuze behandelin-genvoorhartfalenzijnervooralopgerichtomdesympathicusactiviteittereduceren.Tothedenwaserechtergeenspecifiekebehandelingomdeparasympatischeacti-viteitteverhogen.Ditlaatsteisechternoodzakelijkomdatdeconventionelebehandelingenervaaknietinslagenhethartfalenvoldoendetecontroleren.Vandaarhetpotentielevoordeelvanselec-tievevagalestimulatie.

VagalestimulatieRecent onderzoek heeft aangetoond dat selectieveparasympatischeactivatievanhethartdestressophethartgevoeligkan doen dalen, hetgeen zal resulteren in eenverbeterdehartfunctie.Meerbijzonderzullen een aantal ‘hart beschermende’ effecten door dit soort stimulatie in gang wordengezet:verminderingvanhetaan-talhartritmestoornissen,preventievanverderafstervenvanhartspiercellen,afna-mevanoxidatievestressophethart,her-


stelvannormaalhartritmevariabiliteit,afnamevanonstekingsreactiesinhethart….Er is sinds kort een speciale implanteerbare stimulator(figuur1)ontworpendieselec-tiefdeparasympathischeactivatievanhethartkandoenverhogen.Hetsysteembestaatuitverschillendecomponenten:- electrode in de rechter hartkamer -electrodethvdenervusvagusinderechterzijdevdhals

- neuro-cardio stimulator onderhuids Viadeelectrodeterhoogtevandener-vusvaguszullendeparasympathischecardialezenuwenwordengestimuleerd,terwijlviadeelectrodeinhethartver-anderingeninhartritmezullenwordengedecteerd.Opbasisvandehartritme-veranderingenzaldestimulatieterhoogtevandenervusvagusautoma-tischwordenaangepastdoordeneuro-cardio stimulator.

PrimeurvoorhetZOLDit onderzoeksproject is een uniek stich-tendvoorbeeldopmeerderemanierenvooronsziekenhuis.Enerzijdsisheteen

uitingvandeperfectemulti-disciplinairesamenwerkingbinnenhetziekenhuistus-sendedienstencardiologie,vasculaireheelkundeenanesthesie.Waardescreeningenfollow-upgebeurenviadediensthartfalen,cardiologiewerdhettoe-stelgeplaatstinhetoperatiekwartierdoorcardioloogprof.dr.Mullensenvaatchirurgdr.Schroe onder algemene anesthesie door dr.Fret.Daarnaastishetwederomeen

uitingvandevooraanstaandewetenschap-pelijke rol die ons ziekenhuis speelt. Vanzelfsprekendzijndepatiëntenvanuitonzeregio–enverdaarbuiten–opdezemanierverzekerddatzesteedsaanspraakkunnen maken op de beste ‘up-to-date’ zorg ivmhuncardiovasculaireaandoeningen.

Dr.WilfriedMullens

Cardioloog


Nieuw>

Multidisciplinaireaanpak bij gebruik pacemakerverlengt

levensduurvanbejaardepatiënten

Genkse onderzoekers forceren doorbraak in

behandelingvanhartfalen

InhetZOLwerdonderzoekverrichtnaarderesponsvaneengeselecteerdegroepvanpatiëntenmethartfalenopcardialeresynchronisatietherapie.Viahetonder-zoekonderleidingvanprof.dr.Mullensenzijnteamwerdaangetoonddatviaeen multidisciplinaire aanpak de meeste patiëntenzeergunstigreagerenopdezebehandeling,integenstellingtotwateer-derwerdaangenomen.Ookouderepati-entenervarenvoordelen.

Hartfalenisheteindstadiumvanverschil-lendehartproblemenzoalsbijvoorbeeldeenhartinfarct.Hetwilzeggendathethartonvoldoendebloedpomptnaardeorganenwaardoorpatiëntenklachtenont-wikkelenalsbijvoorbeeldkortademigheid,dikkegezwollenbenenenvaakookuiteindelijk nierfalen.Wieopgenomenwordtinhetziekenhuismet de diagnose hartfalen, heeft 50 per-centkansombinnenhetjaartestervenofopnieuwinhetziekenhuistewordenopgenomen. De ziekte is dus geassocieerd met een zeer slechte prognose, slechter

dan de meeste kankers.Hartfaleniseenechteepidemieaanhetworden.Naarschatting10procentvandeBelgische populatie lijdt aan hartfalen. Redenenvoordetoenamezijnonderanderedevergrijzingvandebevolkingnaastdetoenemendeongezondelevens-stijlindewestersewereld.Daarenbovenis1op5overlijdensgelinktmethartfalen.Behandelingsmethoden zijn de laatste jarensterkverbeterdmaarjammergenoegpresenterenveelmensenzichpasineentelaatstadiumvandeziektewaardoordebehandelingmoeilijkeris.

Cardialeresynchronisatie therapieInhetZiekenhuisOost-Limburgwerdonderzoekverrichtnaareenspecialebehandelingmetpacemakersvoorgese-lecteerdepatiëntenmethartfalen.Ineennormaalharttrekkendehartkamerssyn-chroonsamen.Bijeenpatiëntmethartfa-len trekken de kamers nog steeds gelijktij-digmaarzwakkersamen.Bij1op3hart-falenpatiëntengaandekamersnietalleen

zwakkermaarooknietgelijktijdigsamen-trekken.Viacardialeresynchronisatiethe-rapielatenwedekamersopnieuwgelijk-tijdig samentrekken. Dat is een dure behandelingdieinvasiefisenwaarvantotrecentwerdaangenomendatéénopdriepatiëntendiedezeCRTkregennietbeant-woordenaandebehandeling.Viahetonderzoekonderleidingvandr.Mullensenzijnteamwerdnuaangetoonddatviaeenmulti-disciplinaireaanpak–voorlopiguniekvoorhetZOL-demeestemensenwelzeergunstigreagerenopdeze behandeling. Niet alleen gaan de mensenmethartfalenzichveelbetervoe-len(minderklachtenvankortademigheid,vochtopstapelingenmeerinspanningstole-rantie), maar gaat ook de kans op een nieuweopnamevoorhartfalenenzelfsoverlijdendrastischverminderen.Devoorbijewekenwerdensimultaaninmeerdere internationaal gerenommeerde tijdschriften zoals European Journal of HeartFailure,Heart,JournalofCardiacFailureverschillendeonderzoeksresultatenbekendgemaakt.Eénvandeonderzoeken


toontbijvoorbeeldaandatditsoorthart-falenbehandelingookzijnvoordeelheeftbijouderepatiënten,zelfstotbovende80jaar.Ookalzoudereflexkunnenopko-mendatditdekostvandegezondheids-zorg zou kunnen doen toenemen, hebben prof.dr.Mullensendr.Verbruggekunnenaantonen dat dit net niet zo is. Deze pati-entenzullenimmersderestvanhunleven,watvaaknogmeerdan5-10jaaris,veelminderkostenaangezondheids-zorgdaarzebijvoorbeeldveelminderzul-lenwordenopgenomen.Dezeonderzoeks-resultatenzullenzelfsgeciteerdwordeninNatureReviewsinCardiology,eenvandegrootstewetenschappelijketijdschriftenvandewereld.DitzalerongetwijfeldtoeleidendatdezorgvoordepatiëntennietalleeninhetZOLmaarookinderestvandeprovincieenliefstindewereldzalkunnenwordengeoptimaliseerd.

Dr.FredericVerbrugge,cardioloogProf.dr.WilfriedMullens,cardioloog

Prof.dr.WilfriedMullens:

Wehebbendankzijons

onderzoek unieke zorgpaden

kunnenontwikkelen,geba-

seerd op eigen (Limburgse),

wetenschappelijkebevindin-

genwaardoorbijvoorbeeld

de kans op rehospitalisatie

met de helft is afgenomen

bijpatiënten,opgenomen

inhetZOL.”

Dr.FredericVerbruggeenprof.dr.WilfriedMullensverrichtenbaanbrekendonderzoekinhetZOLenUHasseltophetgebeidvanhartfalen.


Indekijker>

Op 1 oktober 2012 startte dr. Griet VanderVelpenalsmedischdirecteurinhetZOL.Hetishaardoelstellingom,samenmetdeartsen,tebouwenaaneen toekomstgericht medisch beleid. Ook deorganisatievanpatiëntgestuurdezorgendeontwikkelingvaninnovatieve,hoogtechnologische en topklinische diag-nostiek en therapie, ziet ze als een uitda-ging.Dr.VanderVelpenisgekendomhaardynamischeaanpak.Intussenstart-tezeinhetZOLalmetheelwatvernieu-wendeprojecten.

Dr.VanderVelpenis51jaarenopgeleidalsabdominaalchirurg.Zijvolgdeverschil-lende bijkomende opleidingen in zieken-huisbeleid- en management en heeft als interneenexterneauditorvanNIAZheelwatervaringenvoelingmetkwaliteitsbe-leid en accreditatie.

Uwasnogmaarbijnavierjaarhoofdge-neesheerinhetMariaziekenhuisinOverpelt.WaarombentunaarhetZOLgekomen?Dr.GrietVandervelpen:“Hetwaseenstapinmijnpersoonlijkecarrière.Ikwaseerst een kleine 20 jaar abdominaal chi-rurginhetVirgaJesseziekenhuis.DaarnahebikdeoverstapgedaannaarhetMariaziekenhuiswaarikvierjaarhoofdge-neesheerwas.Deoverstapvandeklini-schepraktijknaareendirectiefunctiewasgrootmaarikhadmehiergoedopvoor-bereid.InhetVirgaJesseziekenhuisver-vuldeikdefunctiesvanmedischdienst-hoofdenmedischmanager.Daarbijvolgde

ik ook enkele bijkomende opleidingen om memeerindematerieintewerken.”“OmnamijnperiodeinhetMaria-ziekenhuis mee het medisch beleid in het ZOLtemogensturen,isvoormijeengroteeereneenuitdagingwaarikvolopzalvoorgaan.”

HoezouuhetZOLomschrijven?“HetZOLiseenergdynamischziekenhuiswaarzeerhoogstaande,innovatievezorgwordtaangeboden.Hetartsenkorpsiserggedrevenendenktzeerwetenschappelijk.OokdesamenwerkingmetUHasseltgeeftveelopportuniteiten.Hetiseenechtple-zier om hier als medisch directeur sturing aantemogengeven.”

Watisvolgensudetaakvaneenmedischdirecteur?“Erzijnnatuurlijkdewettelijkebevoegd-heden.Daarnaastzieikhetontwikkelenvaneenvisieenstrategiemetbetrek-kingtothetmedischbeleidvanhetzie-kenhuisalsbelangrijkstetaak.”“Ikwilerookvoorzorgendatartsenzichbewustzijnvandetrendsenevo-luties binnen de gezondheidszorg zodat ze zich hierop kunnen organiseren, uiteraardmetdehulpvanhetzieken-huis.Tijdenveranderenimmers.Vroegerkonjealsartsgewoonje‘ding’komendoeninhetziekenhuis.Maardegezondheidszorgisintussenerggeëvo-lueerd.Zorgwordtnumeermultidisci-plinairentransmuraalverleend.Dezorgineenziekenhuisismaareendeelvan

hethelezorgtrajectdateenpatiëntdoorloopt.”

Hoezietuzichzelfbinnenhetartsenkorps?“Ikprobeerzodichtmogelijktussendeartsentestaan,aantevoelenwaterleeft.Hetisbelangrijkdatartsenmeehetbeleid bepalen en geïntegreerd zijn in de totalewerkingvanhetziekenhuis.DitisessentieelvoordegroeientoekomstvanhetZOLmaarhethelptookomdepatiën-tenzorg beter te organiseren. De medische activiteitenenzorgkunnennogbeterronddepatiëntuitgebouwdworden.”

Voeltuzichhieringesteund?“Ikbeneensterkevoorstandervangeïn-tegreerde zorg en zie het artsenkorps niet als een aparte groep in het ziekenhuis. Iedereendiedeeluitmaaktvandezorg–artsen,verpleegkundigenenparamedici-moetzijneilandoverstijgenenhetwerkvananderennaarwaardeachten.Goedezorgisbijvoorbeeldmeerdaneenperfecteoperatieuitvoeren.Depatiëntzalmaarpastevredenzijnalshijookgoedver-zorgd is, als hij smakelijk eten heeft gekregen en als hij goede informatie heeft gehad.Alleenalsdesubjectieveervaringvanhet‘totaalpakket’goedis,gaatdepatiënttevredennaarhuis.”

Hoezietudeverhoudingtussendedirec-tieendeMedischeRaad?“DeMedischeRaadiseenvertegenwoor-digingvanartsenenverdedigtdebelan-genvandeartseninhetziekenhuis.Hetis

Dr.GrietVanderVelpen

Dr.GrietVanderVelpen:“Vroegerkonjealsartsgewoonje‘ding’ komen doen in hetziekenhuis.Maardegezondheidszorg is intussenerggeëvolu-eerd.Zorgwordtnumeer multidisciplinair en transmuraal verleend.”


Dr.GrietVanderVelpenisdenieuwemedischdirecteurvanhetZOL

heel belangrijk om hier aandacht aan te besteden.Debelangenvandeartsenzijngrotendeelsverwevenmetdezevanhetziekenhuis.Hetisdebedoelingvandemedische directie om het ziekenhuis samen met de artsen te laten groeien en eenpositiefbeleiduitbouwen.”

Uheeftzelflangklinischwerkgedaan.Speeltditmeevooru?“Om als medisch directeur goed te kunnen functionerenendenodenvandeartsentekunnen begrijpen, is het absoluut belangrijk ominhetwerkveldgestaantehebben.Datik uit een ander ziekenhuis kom, maakt dat ik onafhankelijker kan kijken dan iemand die hieraljarenklinischwerkdoet.Ikbeschouwditdanookalseenpositiefpunt.”

Uwiltmeehetbeleidbepalen.HetZOLisnetgestartmeteenJCI-accrediteringstrajectendelijnenvoordetoekomstwerdenvastgelegdinZOL2020.Isdatgeenprobleem?“Ikbenheelblijdatditgebeurdisomdatde beleidslijnen die in ZOL 2020 uitgete-kendwerdenhelemaalovereenkomenmetmijnbeleidsvisie.IkbenblijdatdevisieZOL 2020 op papier staat en als handlei-dingkandienen.”“Wataccrediteringbetreft:hetiseenalge-menetrenddieinVlaanderenenBelgiëopgestartis.Ikbenervanovertuigddatwede ‘accrediteringstrein’ niet mogen laten passeren.Ookalvergtdevoorbereidingveelenergievaniedereen,ookvandeart-sen.Naarmatedeoverheidendemaat-

schappijmeertransparantievragen,moe-tenwealsziekenhuisdaarinmeegaan.”

Watgaatuveranderenindetoekomst?“Ikwilnietveranderenmaarwelbijko-mendeaccentenleggen.Ikwilartsenmeer betrekken bij het beleid en een dui-delijkevisieuitbouwenoverwaarwemethetziekenhuisnaartoewillen.”“Verderwilikookdenetwerkingvanhetziekenhuisverderformaliserenmetalsdoeleenwin-winsituatietecreërenmetonze partnerziekenhuizen. Bedoeling is onzerolalsderdelijnsziekenhuisverderuittebouwen.”“DaarnaastwilikhetHRM-beleidvoordeartsenverderuitwerken.Totnutoeisditnogeenweinigontgonnengebied.HetZOLtoteenmagneetziekenhuisvoorart-senmakenwordtalmaarbelangrijkernuartsenschaarserworden,zekerinbepaal-dedisciplines.Hoogkwalitatieveartsenkunnenaantrekken,iseenkrachtvoorhetziekenhuisendebasisvoordetoekomst.Hetismaarlogischdatweeenomgevingwillencreërenwaarartsenzichgoedvoe-len,waarzehunklinischeactiviteitvolopkunnenontplooienenwaarsamenwerkinguitgebouwdwordttussenartsenenande-rezorgverleners.”

Zijn artsen er niet in getraind om hun eigenwegtegaan?“Artsendenkenautonoom.Hetismijntaakisom hen te doen inzien dat ze die autonomie kunnenbehoudenmaardatzeverdergera-kenalswemultidisciplinairsamenwerken.”

HoelangwiluinhetZOLblijven?“Inprincipezalikhierietslangerdan10jaar zijn als ik echt tot mijn 65ste blijf werken.Continuïteitisbelangrijkmaarhetiseveneensbelangrijkdaterregelmatigeennieuwewindkomtdieandereaccen-tenkanleggen.Ikkrijgdiekansnuinopvolgingvandr.HubertVandeputmaarbinnentienjaarzalditzekerookvoormijnopvolgerhetgevalzijn.”

Wanneerkanumeteengoedgevoelvertrekken?“AlshetziekenhuisverderkangroeienenzijnpositieinhetVlaamsziekenhuisland-schapkanverstevigendanzieikditalseenmooieverwezenlijking.Ditzowelwatbetrefthetaanbodendekwaliteitvandemedischeklinischezorg,alsdeweten-schappelijkeeninnovatievezorgprojecten.Tevenshechtikveelbelangaanhetfeitdat artsen hier een mooi professioneel levenkunnenontplooienentevredenzijnmetderealisatiesvanhunmedischeactiviteit.”

Datueenvrouwbent,heeftdatimpactopwatuwelofnietkandoen?“Ikweethetniet.Alschirurgbenikgewoonomineenmannenwereldtefunc-tioneren. Langs de andere kant hoop ik datmijnvrouwelijkebenaderingdeorga-nisatie ten goede komt in die zin dat er naasthetcompetitieveookmisschienmeerruimtekomtvoorempathieensamenwerking.”

Dr.GrietVanderVelpen

“Goede zorg is meer dan een perfecte operatieuitvoeren”


Indekijker>

V.l.n.r.dr.JohnGarvey,prof.dr.LucVerresen,dr.JacquesPeeters,dr.LiesbetHendrickx,dr.AnnVanMieghem,dr.PeterLeenaerts.

Dr.LucVerresen:“Chronische

nierziekteiseenbeschavings-

ziektegewordendiedoorde

obesitasepidemie, de grote

aantallenpatiëntenmet

diabetesendeveroudering

vandebevolkingindeliftzit.”


NierdialyseZOLbestaat 20 jaar

DedienstNefrologieenNierdialysevier-dezopashaartwintigsteverjaardag.In1992werdbescheidengestartmeteenzestaldialysetoestellen.Ditwasmeteenhetbeginvaneensuccesverhaal.Intussenzijnvoortdurend270patiëntenviadezogenaamdekunstnierinbehan-deling. Zij kunnen rekenen op een uitste-kendekwaliteitvanzorg.

Dr.LucVerresenendr.PeterLeenaertsherinnerenhetzichnoglevendig.Zestart-tenin1992metvierpatiëntendiezezelfmeegebrachthaddenuitLeuven,waarzetoenzelfactiefwaren.Depatiëntenaantal-lengroeidensnel.“UitcijfersbleekdaterinLimburgminderdialysesgebeurdendaninderestvanVlaanderen.Limburgsepati-entenkondenenkelterechtinHasseltofLeuven,ofzestierven.ErwarenzekergenoegpatiënteninLimburgvoortweegrotedialysecentra.Datdegrotepatiën-tenaantallenvooronzedisciplineinLimburgwatlaterkwamendanindeandereprovincieskomtookomdatdegemiddeldeleeftijdinLimburgtoenwatlagerwasdaninderestvanVlaanderen.Intussenisdatverschilbijgebeend.”

Nochtansisjulliestartnietvanzelfspre-kendgeweest?Dr.LucVerresen:“Wezijnonszelfkomen

aanbieden in het ZOL en gestart met de nodige moeilijkheden omdat niet iedereen overtuigdwasvandenoodzaakvannier-dialyseInGenk.Degeschiedenisheeftintussenhetomgekeerdebewezen.NubeschikkenweinhetZOLopcampusSint-Janovereenvolledigvernieuwde,patiënt-vriendelijkeafdelingmet60dialysetoestel-len.Daarnaaststaanernogeens12dialy-setoestelleninhetMariaziekenhuisvanOverpelt.”“Datwein1992onmiddellijkaandeslagkonden, had te maken met een hiaat in de wetgevingtoen.Leukeanekdoteisdatzehierinhetziekenhuisdachtendatwijenkeldialysededenengeenhospitalisatie-beddenvooronsvoorzienhadden.Wemoesten erom gaan bedelen bij de colle-ga’svannucleairegeneeskundeenmoch-tenuiteindelijktweevanhunbeddengebruiken.”

Jullie start heeft ook een grote impact gehadopanderediensteninhetZOL?Dr.PeterLeenaerts:“Wehaddenletterlijkeen gat in een ‘onderbehandelde’ markt gevondenenhebbenzoookrandvoor-waardengecreëerdvoorhetgrootwordenvananderediensten.OnzedienstisvancruciaalbelanggeweestvoordegroeivanhetZOL.Wewerkenonderanderenauwsamenmetdeintensievediensten,met

cardiologie en cardiochirurgie en met de dienstthoracovasculaireheelkunde.”

Hoekomthetdatpatiëntenaantallenindeloopderjarenzijnblijvengroeien?Dr.LiesbethHendrickx:“HetniercentrumvanhetZOLbehoorttotdegrootstecen-trainVlaanderen.OpVlaamsniveauneemtdeinstroomindialysealeen3-taljaarnietmeertoemaarwijzijnblijvengroeien.Weverwachtendatweookaanons plafond zitten en dat de instroom op termijnmisschienzelfswatzalafnemen.Dit omdat het zorgtraject chronische nier-ziektenvruchtenafwerptenervoorzorgtdatpatiëntenbeterbegeleidwordenindepre-dialysefase.Bedoelingistevoorkomendatzeeffectiefindialyseterechtkomen.”“Hetaantalraadplegingenzalmogelijkwelnog stijgen in de toekomst. Daarbij kijken weookuitnaardekomstvandedienstEndocrinologie naar onze campus in 2014 alsAndréDumontsluit.Vandepatiëntendievorigjaarmetdialysegestartzijn,isdehelftdiabeet.”

Iserdeafgelopenjaarveelveranderdindenierdialyse?Dr.JackyPeeters:“De principes en tech-niekenzijninfeitenietveelgeëvolueerd.Zezijnwelverfijnderengesofisticeerdergeworden.Degrootsteevolutieisdever-


Indekijker>

DedialyseafdelingvanhetvroegereSt.-Jansziekenhuiswerdopgericht in oktober 1992 en bestaat nu al 20 jaar. De dienst isjaarnajaarblijvengroeienenbestaatnuuitzesstafledenenmeerdan60verpleegkundigen.InhetZOLopcampusSint-Jankandedialysepatiëntterechtopeenvolledigver-nieuwde,patiëntvriendelijkeafdelingmet60dialysetoestellen.Daarnaaststaanernogeens12dialysetoestelleninhetMariaziekenhuisvanOverpelt

DesamenwerkingtussenhetZOLenhetMariaziekenhuisvanOverpeltwerdinseptember1999eenfeit.Injuni2000werddecollectieveautodialyseopgestartinNeerpelt.Sindsoktober2005,toendefusieziekenhuizenvanNeerpeltenLommelver-huisdennaardenieuwbouwinOverpelt,ondergaandepatiën-tenkunstnierbehandelingineenruime,rustgevendeomgeving.

Injuli2006werdbeslistomhetmachineparkopdebeidelocatiesvolledigtevernieuwen.Erwerdgekozenvoordemeestgeavanceerdetoestellenmetallemogelijkeingebouw-deveiligheidsmodulesendialyseverbeteringenzoalsautomati-

anderingvanhetprofielvandepatiëntgeweest.Depatiëntisoudergeworden,meerzorgbehoevendenerismeercomorbiditeit.”

Hoeverklarenjulliedit?Dr.LucVerresen:“Chronische nierziekte iseenbeschavingsziektegewordendiedoor de obesitasepidemie, de grote aan-tallen(allochtone)patiëntenmetdiabetesendeverouderingvandebevolkingindeliftzit.Daarnaastiserdeverhoogdelevensduurvancardio-vasculairepatiëntendoordevooruitgangvandegeneeskunde.”Dr.PeterLeenaerts:“De mediane leeftijd vanonzedialysepatiëntis75,9jaar.DitisverbovenhetVlaamsgemiddeldevan74,4jaar.Daarbijhebbenwijmet3jaar,naUZGent,dehoogstemedianedialyseduurinVlaanderen.Hiermeezittenwe15percentbovenhetVlaamsgemiddelde.Dezecijfersbewijzendatwijgoedwerkleveren.”“Erisuiteraardookveel‘verloop’.Jaarlijksstromen35percentvanonzepatiëntenuit.Hetzijomdatzegetransplanteerdwor-den,hetzijomdatzeoverlijden.”

Hebbenjullieveelpatiëntenvoorthuisdialyse?Dr.PeterLeenaerts:“Ditwordtgepropa-geerdmaaruiteindelijkzijnhetwitteravendiehiervoorinaanmerkingkomen,maximum1tot2percentvandedialyse-

populatie.Thuisdialysevraagteenderma-teintensieveopleidingdatmensengetransplanteerdzijn,vóórzevolledigopgeleidzijn.Erisooknietveelvraagnaarthuisdialyse:patiëntendienogactiefzijnofwerkenkunnenbijonsterechtindeavondsessies.”

Hoebewakenjulliedekwaliteitvandezorg?Dr.PeterLeenaerts:“Erwordtgeenenkelechronischedialysepatientinonsziekenhuisgedialyseerdzonderdatwijdiepatiëntgezienhebben.Datisonmogelijk.Daarnaastdoenwijeenzeerstrikteklini-schefollow-upvanonzepatiëntenaanhet

bed en grijpen snel in als er zich proble-menvoordoen.Omdatmogelijktemakenwerkenwijalsartsenzeernauwsamen.Alle270dialysepatiëntenwordenwekelijksoponsteambesproken.Ditvraagtheelwatinspanningmaarhetbetekentdatelkeartsallepatiëntenkent.”“Daarnaasthebbenweeensterkverpleeg-kundig team dat zeer goed omkaderd wordtenookveelaandachtheeftvoorhetwelzijnvanonzepatiënten.Wehebbeneen zeer goede sociale dienst en een bloeiendepatiëntenvereniging.Zijorgani-serenactiviteitenvooronzepatiëntenenditwordtzeersterkgeapprecieerd.”

20jaarinvogelvluchtschebloeddrukmeting,hemodiafiltratie,flowmetingenz…Gelijktijdigwerdookdewaterinstallatievolledigontdubbeldzodatbijeeneventuelepanneeentweedewaterinstallatievolledigoverneemt.

OpcampusSt.-Janwerddedialyseafdelingvolledigver-nieuwdin2010.Dehemodialysewerddaarmeeeenafdelingdienietalleenopeenhoogtechnischniveaustaat,maarwaarookdeprivacyenhetwelbehagenvandepatiënteencentra-le rol kregen.

Ineentijdspannevan20jaarkregenvelehonderdenpatiën-ten kunstnierbehandeling en ondergingen meer dan 150 pati-enteneenniertransplantatie.Momenteelwordenmeerdan270patiëntenmetchronischehemodialysebehandeld,wathetcentrumtotéénvandegrootstecentravanVlaanderenmaakt.Naastpatiëntenmetnierfunctievervangendetherapie(dialyse,transplantatie)wordenookeengrootaantalpre-dia-lysepatiëntenenpatiëntenmetnierproblemen,hypertensieensysteemziektenopgevolgd.


IndeEMR-regiokomenelkjaaronge-veer2.500gevallenvanhartstilstandvoor.Snellehartmassage,alvóórdatdeartsofambulancearriveert,kandanlevensreddendzijn.HetprojectEMuRgencywilmeteengrensoverschrij-dendwaarschuwingssysteemvooreer-stehulpverlenersdeoverlevingskansbijeenhartstilstandvergroten.Daarnaastwordtvialaagdrempeligeeducatieookaan leken en studenten geleerd hoe alert te handelen in een noodsituatie.

EMuRgencyiseengrensoverschrijdend,wetenschappelijkprojectvanverschillen-deziekenhuizenenuniversiteitenindeEuregioMaas-Rijn,waaronderKULeuvenenZiekenhuisOost-Limburg(ZOL).Urgentie-artsdr.SvenVanPoucke:“Bijeenhartstilstandkanalnadrie minuten een ernstig hersenletsel optreden.”Dehulpdienstenslagener

zeldeninombinnendietijdaanwezigtezijn. Elke seconde die sneller eerste hulp wordtgeboden,isvanlevensbelang.“Daaromwordtmomenteeleenwaar-schuwingssysteemontwikkeldvooreerstehulpverlenersindeheleEuregioMaas-Rijn”,zegtdr.VanPoucke.“Strakswordenvrijwilligersdiezijngeschooldinreanimatie–zoalsartsen,verpleegkun-digenenbrandweermensen–door112meteenverwittigdwanneerinhundirecteomgevingeenmeldingisvaneenhartstilstand.Viaeenappophunmobie-letelefoonziendeeerstehulpverlenersde kortste route naar het slachtoffer. Op dewebsitevanEMuRgencykunneneer-stehulpverlenersuitdeheleEuregiozichaanmeldenvoorditgrensoverschrijdendesysteem.Hoehetuiteindelijkeffectiefgeïmplementeerdkanworden,moetbepaaldwordendoordeverschillendebetrokkenoverheden.”

EMuRgencywaarschuwtbij hartstilstand

EducatieveappAangezien bij een hartstilstand omstan-dersvaaknietwetenhoetehandelen,probeerthetEMuRgency-projectzoveelmogelijkinwonersvandeEuregiobewusttemakenvanhunverantwoor-delijkheid.“Erwordtbijvoorbeeldgewerktaaneeneducatieveappvoorlekenwaarmeeiedereenkanlerenhartmassagetoetepassen”,zegtdr.SvenVanPoucke.“Ookiseengrensoverschrijdende‘RoadshowReanimatie’ontwikkeldwaarbijmedischeprofessionals op middelbare scholen les komengeven.Daarnaasthoudenmeerdere scholen in Nederlands Limburg elk jaar een zogeheten reanimatie-esta-fette.Aldezeactiviteitendragenertoebijdatinsteedsmeergevallenalmetreanimatiekanwordengestartvóórdatdehulpdienstenzijngearriveerd.”

Dr.SvenVanPoucke


Eponiemenkabinet >

ToenGeorge8jaarwasmochthijvoordeeerstekeermeemetzijnvaderopzieken-ronde.MetopenkoetsenpaardredenzedoorEastHamptontotdejongeGeorgeietszagwathijtotinhetfijnstedetail,levenslangzouherinneren.Gehaaktinelkaarsarmenliepentweegraatmagerevrouwenwaggelendenmolenwiekendoverdestraat.Zesloegenkretenentrok-kengekkebekken.Hijvondhetakeligomtezienenwasblijdatzijnvaderdichtbijhemzatindekoets.Totzijnverbijsteringlietzijnvaderhetpaardstoppenenmaak-tehijeenpraatjemetdevrouwen.Georgedurfdeniettekijken.Toenzijnvaderterugindekoetsklomendeteugelsvierde,vroegGeorgeofdatheksenwaren.VaderHuntingtonsteldehemgerust.Hetwarengeen heksen maar een moeder en haar dochter. Ze hadden een eigenaardige ziek-te.Alskindwarenzenormaalmaarrondhun30stebegonnenzevreemdebewegin-gen te maken. Ze kronkelden en dansten onwillekeurig.Hetzatinhunfamiliemaarniet iedereen kreeg het. Een broer of zus konhelemaalnormaalzijn.Vooreenkindvandergelijkefamiliewasdushetaltijdeenbeetjebangafwachtenofhetdeziektekreegofniet.OnmiddellijkvroegdejongeGeorgeofhijhetookkonkrijgen,waaropzijnvaderantwoorddedathetnietinhunfamilie zat. ‘Jij en ik, en ook je moeder en je broertje, zullen het nooit krijgen.’

ChoreinWatwelinhunfamiliezat,maargeenziektewas,washetberoepvanhuisarts.DevadervanGeorgeenookzijngrootva-derhaddeninEastHampton(LongIsland)al sinds mensenheugenis een huisartsen-praktijk.Hetlagdusvoordehanddatdejonge George ook geneeskunde zou stude-ren.DatdeedhijinNewYorkenbehaaldezijndiplomatoenhij21jaarwas.Nazijnstudieswerktehijsamenmetzijnvaderindepraktijk.Afentoenzaghijdaareenvandievreemddansendemensenmaarzeboe-zemdenhemnietlangerschrikin.Hetwarendoodgewonemensendiejammergenoegdepechhaddenomineenwelbe-paaldefamiliegeborenteworden.Omdat die eigenaardige ziekte hem bleef fascineren,verzameldehijerzoveelmoge-lijkinformatieover.Hijhadhetgelukdatzijnvaderengrootvadererindertijdalwatovergenoteerdhadden.Georgeordendehunaantekeningenenvuldezeaanmeteigenwaarnemingen.Kortenheldervattehijdesymptomenenhetziekteverloopsamenineentraktaat.Alevenbeknoptalsdetekst,wasdetitel:‘Onchorea’.DieontleendehijaanGrieksewoordvoordan-sen:‘chorein’.Naeenkortoverzichtvandebestaandevormenvanchoreiformeziekten,beschreefhijdedrieessentiëlekenmerkenervan:(1)deonwillekeurigebewegingendieoplatereleeftijdverschij-nen,(2)defamilialevoorgeschiedenisen(3)degedragsstoornissen.Enkelepatiën-tenpleegdenzelfszelfmoord.Voordebehandelingvandeziekteweekhijnietafvanhettypisch19deeeuwsereceptvanaderlaten, elektrische schokken, pepmid-delenenpurgatieven.Nacorrectievandetekstdoorzijnvader,gafGeorgeeropdeeerstvolgendeartsenbijeenkomstaandeMeigsandMasonAcademyofMedicineinMiddleport,eenlezingover.Deuiteenzet-tingwerdenthousiastonthaaldendeaan-wezigenadviseerdenhemomdevoor-

dracht te publiceren. Dat deed George in TheMedicalandSurgicalReporterofPhiladelphia,op13april1872.

SnelleroemHetkomtvandaaghaastnietmeervoordat een jonge huisarts in een plaatselijk medisch krantje een artikel schrijft dat binnendekortstekerenwereldwijdgele-zenwordt.Enhetoordeelvandeweten-schappelijkewereldwasunaniempositief.‘Opmerkelijk aan het artikel’ zo schreef een Amerikaanse arts, ‘is dat het zo helder geschrevenisentevenszocompleetis.’DokterWilliamBrowninguitBrooklynmerkteopdatdesymptomenzóduidelijkneergezet zijn, dat iedereen meteen de dansendebewegingenzalherkennenalsdeChoreavanHuntington.Enzowerdheteponiemgeboren.Hetgrootstecompli-mentkwamnogvandr.WilliamOsler,indietijdeeninternistmetwereldfaam:‘Inthewholerangeofdescriptivenosologythereisnot,tomyknowledge,aninstanceinwhichadiseasehasbeensoaccuratelyandfullydelineatedinsofewwords.’HetduurdenietlangvooraleerhetartikelookinEuropagelezenwerd.HetwasAdolphKussmaul,demanvandeKussmaulseademhaling, afasie, coma en andere epo-niemen,diehetopmerkte.Hijvertaaldehet prompt en nam het op in Virchow’s-Hirsch’sJahrbuch1872datinBerlijnver-scheen.Opslagwerd‘dechoreavanHuntington’wereldberoemd.

Medischecuriositeit?VannatureuitwasGeorgeHuntingtoneenminzame en bescheiden man. Tekenend daarvoorwarendewoordenwaarmeehijzijn eerste lezing On Choreaafsloot:‘Ihavedrawnyourattentiontothisformofchoreagentlemen,notthatIconsidereditofanygreatpracticalimportancetoyou,butmerelyasamedicalcuriosity,andassuchitmayhavesomeinterest.’Van

GeorgeHuntington (1850-1916)

DechoreavanHuntington


iemanddiezo’ninteressanteobservatiezóminimaliseert,verwachtmengeengroteacademischeambities.Endiewarenerniet.Enkwamenerookniet.Lieverdanverderwetenschappelijkonderzoektedoennaardeziektedienuwereldwijdzijnnaamdroeg,wouGeorgegewoonhuisartsblijven.Indevoetsporenvanzijnvaderengrootvaderwouhijdagelijksmethetpaard en de koets op huisbezoek trekken omhiereenbevallingtedoen,daareensteenpuistwegtesnijdeneniemandsogen te sluiten op een sterfbed.AlhoewelGeorgeHuntingtoninzijnartikelalludeerdeophetfamilialekaraktervandechorea,waserinzijntijdnoghaastnietsbekendoverdeoverervingvanziekten.Laatstaanvandegenetica.GregorMendelhaddanwelrond1860inzijnkloostertuinerwtengekruistendaaruitenkeleerfelijkheidswettengeformuleerd,maardiewerdendoorniemandbegrepen.Endusvergeten.Zelfstoenzerond1900herontdektwerdendoorondermeerdeNederlandseplantkundige,HugodeVries,leken ze niet onmiddellijk toepasbaar op demens.Hetzounogenkelegeneratiesenontzaglijkveelwetenschappelijkonder-zoekvergenalvorensmendeoorzaakvandechoreazoulokaliserenineenafwijkendgenopdekortearmvanchromosoom4.Ennumenditweet,isernogsteedsgeenspecifiekebehandelingvoordechoreavanHuntington.MenkanhetGeorgedusnietkwalijknemendathijgeenverderonder-zoekdeednaareenziektedievrijzeld-

zaamwas,waarvanniemandietsbegreep,enwaaraannietsteverhelpenwas.Toch is het belangrijk dat George Huntingtondezespecifiekevormvancho-reiforme ziekte afgelijnd heeft. Niet enkel voordebehandelendegeneesherenmaarookvoordepatiënten.Omhetmetdewoordenvanzijnkleinzoontezeggen:‘Mygrandfatherdidmorethanmerelydescribeandisolatethisformofchorea.Hegavepeoplewiththediseaseahumanitythey’dneverhadbefore.’

DeneusvanHuntingtonGeorgeHuntingtonhieldnietvandrukteenlawaai.VervandehectischegrootstadNewYork,waarhijgestudeerdhad,ver-kooshijhetrustigelandelijkelevenvanDuchessCounty.Zoalszijnvaderengroot-vaderhethaddengedaan,trokhijdage-lijksmetpaardenkoetsdoorGodswijdenatuuropziekenronde.Zijnpatiëntenzagenhemgraagkomenwanthijnamaltijd de tijd om met hen een praatje te maken.Nietenkeloverhunkwaaltjesenpijnen,maarookoverdevelevreugdendieerondanksalleleedookzijn.Indewijsheiddatgedeeldesmarthalvesmartis,verteldehijergraagbijdathijzelfooknietvanongemakkengespaardgeblevenwas.Sindszijnjeugdwerdhijgeplaagddoorastmaaanvalleneneenhardnekkigehooikoorts.Toendepollenweereensvro-lijkrondstoven,washijophetideegeko-menomzelfeenmaskertemaken.Hijknutselde het ineen uit karton, gaas en eentouwtjeomhetachterzijnorenvastteknopen.Metditkegelvormigeneus-enmondmaskerleekhijopeengrotevogelmetlangepuntigesnavel.Deeerstediehem in zijn open dokterskoets zo zag zit-tenwasuitgerekendderoddeltantevanhetheledorp,juffrouwLosee.Bijhetzienvanhaarcarnavaleskehuisdokter,schater-dezehetuit:‘Hahaha,dokter,watstaatdaaropuwneus?Hahaha,enwaarom?’

MetzijnnietaflatendgevoelvoorhumorantwoorddeHuntingtonhaargevat:‘Datisom mijn neus niet in andermans zaken te moetensteken,mevrouw.’

NatuurvriendZo hartelijk en humoristisch George Huntingtonwasalshuisarts,zogezelligwashijookalshuisvader.Opeenvanzijnzelfgemaaktetekeningenzienwehoezijnvijfkinderenhemopallerleimanierenhetlezenvaneenmedischartikelonmogelijkmaken.Toenzeouderwarennamhijhen,netzoalszijnvaderhetgedaanhad,meeopziekenronde.Tussentweebezoekeninreed hij door de mooie natuur en hield af en toe halt om een boom, een padden-stoelofeentroswildebloemenaantewijzen.Vanallenkendehijdenaam,somsook de Latijnse. De natuur schonk hem alleswatzijnhartjelustte.Zijschonkhemhaarschoonheidenpracht.Vanelkpitto-reskplekje,riviertjeofbruggetjegenoothijenvereeuwigdezeinpotloodschetsen.Denatuurschonkhemookveellekkersvoorindepan.Uiteenriviertjevistehijzalmenenuitdeluchtschoothijwildeeenden. Ook konijnen en patrijzen ston-den op het menu. Een autobiografie heeft GeorgeHuntingtonnooitgeschrevenmaarzijntallozetekeningengeveneenmooibeeldvanzijnveletalentenenwaarhijzoalmeebezigwas.Bovendientonenzehoe hij alles in de natuur tot in het kleinste detail in zich opnam. Dit scherp en raak observatievermogenheefthembeslistgeholpen om de ziekte die zijn naam draagt,zonauwgezettebeschrijven.

Dr.JohanVanRobays Anatomopatholoog

Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium

Onderzoek >

Comités medische ethiekUHasselt,Jessa,enZOLwerkensamen

SindsdeoprichtingvanhetLimburgClinicalResearchProject(LCRP)isereenduidelijketoenamevanhetaantalstudieswaaraanzoweldeLimburgseziekenhuizenalsUHasseltdeelnemen.Promotorvanhetprojectisprof.PietStinissen,decaanvandefaculteitGeneeskundeaanUHasselt.

Hoekomthetdathetwetenschappelijkonderzoekzosterkistoegenomen?Prof.PietStinissen:“InZOLenJessawerkenheelwatartsenmetgoedeideeëndieookwetenschappelijkactiefzijn.Met

hetLCRPkunnenweheneenstructuurenmiddelen ter beschikking stellen om hunwerkteondersteunen.Daarnaasthebbenwedoctorandikunnenaanwervenomhetonderzoekmeeuitvoeren.Ditmaaktdatallesopeenssnelgaat.”“TotdusverwaserweiniginteractieinLimburg.Wezijnblijdatwederolvandeartsendiealeenonderwijsopdrachthad-denbijonshebbenkunnenversterken.Daarnaast is er hier een hele garde lesge-versmetpensioengegaandievervangenwordendoorjongeartsen.Zijvindenelkaarendaarkomennieuweinitiatievenuitvoort.”

Watzijndepositievegevolgen?“HetLCRP-projectbestaatnogmaartweejaarmaarerisalheelwatgepubliceerd.Datgeeftzuurstofendynamiekenookzichtbaarheidindemedia.”

WatisspecifiekaandeLimburgsesituatie?“Hetlokale‘ecosysteem’waarmensen

elkaargemakkelijkvinden,werktstimule-rend.Misschienzijndelijnenwatkorterenisallesminderhiërarchischgestructu-reerdinLimburg.Jevoeltookdatdiege-nendieaanhetprojectmeewerkenergenthousiast zijn. Ook de artsen die stu-denten krijgen om op te leiden, doen datmeestal erg graag. Dit straalt natuurlijk afophetgeheel.”

Hoezietudetoekomst?“Hetiseenuitdagingomwaternuinganggezetis,verdertelatengroeien.Datbetekentdatweingrotemateeenberoepmoetenkunnendoenopexternefinancie-ring,onderandereookbijhetFondsvoorWetenschappelijkOnderzoek.Alswehierinslagen, zal dit project spontaan en orga-nischverdergroeien.Ikdenkdatdebasisnoggaatversterkenenikhoopdatweeen aantal domeinen op internationaal,topniveaukunnenuitbouwen.Delangeter-mijnambitieisomeengrootexpertisecen-trumuittebouweninderegio.”

prof.PietStinissen

InhetkadervanhetLimburgClinicalResearchProjectwerkensindseenjaardecomitésmedischeethiekvanUHasselt,Jessa,enZOLsamen.Eendui-delijketoenamevanhetaantalstudieswaaraanzoweldeziekenhuizenalsdeuniversiteitdeelnemeneneenstijgingvanhetaantalwetenschappelijkestudiesdoordoctorandi,liggenaandebasisvandezesamenwerking.

Desamenstellingvanhetcomitémedi-

scheethiekvanUHasseltisuitgebreidmetdevoorzittersvandecomitésvanJessaen ZOL. Samen hebben zij een eerste pro-jectafgerond:hetgemeenschappelijkaan-vraagformuliervoorhetbekomenvaneenethischadviesvooreenstudie.Eenonder-zoeker moet hierdoor slechts éénmaal een formulierinvullendatgeldtvoorallecomi-tés.

Aanvankelijkwashetdebedoelingdatenkeldedriehogervermeldecomitésdit

formulier zouden gebruiken. Na een rond-vraagechterzijnallecomitésmedischeethiekvandeprovincieLimburgbereidgevondenommetditformuliertewerken.

Eendergelijksamenwerkingtussenzie-kenhuizenenuniversiteit,enopprovinci-aalniveau,isuniek.Bedoelingvanhetini-tiatiefishetadministratiefwerkvandeonderzoekertevergemakkelijkenendedrempelvoorhetuitvoerenvanverderestudiesteverlagen.

LCRPwerktstimulerend

ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg

OrganisatievaneenPhD-symposiumdoordedoctorandivanZOLenJessa

Op24november2012organiseerdendePhD-studentenvanhetLimburgsKlinischOnderzoeksprogramma(LCRP)inopdrachtvandeDoctoralSchool(UniversiteitHasselt)hetPhD-symposium:“PatiëntgerichtwetenschappelijkonderzoekindeLimburgseziekenhuizen”.

DegezamenlijkeinspanningvanhetZOLenhetJessaziekenhuisvondplaatsindeaulavanhetZOLenloktemeerdan130geïnteresseerden,waaronderonderzoekers,artsenenverplegendpersoneel.Hetwasdeidealegelegenheid

voorde9PhD-studentenomhunonderzoektoetelichtenaanhetpersoneelvandeziekenhuizen.NaastdepresentatiesvandePhD-studenten,werdeenzeerinteressantekeynotelecturegegevendoorProf.Dr.Jean-LouisVincent(HoofdvandeIntensieveZorgen,ErasmeUniversityHospital,Brussel)waarinhijhetbelangvanklinischonderzoekindeziekenhuizenopzijnuniekeenenthousiastemanierbenadrukte.DesamenwerkingtussendeUniversiteitvanHasseltendeLimburgseziekenhuizenZOL(Genk)enJessa(Hasselt)maakteditsymposiumtoteen groot succes.

Kick-offsymposiumLCRP

Eénjaarnadeofficiëlekick-offvanhetLimburgsKlinischOnderzoeksprogramma(LCRP)gavendeonderzoekerstijdenseensymposiumeenoverzichtvandeveelbelovenderesultaten.

LCRPisdeambitieuzesamenwerkingtus-sende faculteit Geneeskunde en

Levenswetenschappen,hetZiekenhuisOost-Limburg en het Jessaziekenhuis, omhet klinisch onderzoek in onze regio teversterken.Inheteerstedeelvanhetsymposium,datplaatsvondop18oktober,hebbendepost-docs dr. Lars Grieten (ZOL) en dr.RemcoKoninckx(Jessa)eeninteressantoverzichtgegevenvanhetwerkvandePhDstudentendieactiefzijnbinnendezes onderzoeksdomeinen Anesthesie,Gynaecologie/Fertiliteit,Oncologie,Infectieziekten,CardiologieenObesitas.LCRP-promotorprof.dr.PietStinissenlichttesamendr.HelenePiccard(projectmanagerLCRP)toedatnaastde11PhDstudentenwaarvoorfinancieringvoorzienwerddoorLSM,er5additionelePhDstu-

dentenkondenstartendoorexternefondsverwerving.Naastverscheidenepre-sentaties op nationale en internationalemeetingswerdenerintotaalal20peer-reviewedpublicatiesgepubliceerdresulte-rendeuitdezePhD-enpost-doc-projec-ten.Dezevliegendestartgeefteengoedemotivatieomdeonderzoeksactivi-teitenindekomendejarennogverderuitte breiden. Ineentweededeelvanhetsymposiumwerdereeninteressantelezinggegevendoorprof.dr.DietherLambrechts(VIB,laboratoryfortranslationalgenetics,vesa-liusresearchcenter)overDNAsequencingtechnologie en de fascinerende (toekom-stige)mogelijkhedenvoor‘personalizedmedicine’diedaaruitkunnenvoortvloeien.


Onderzoek >

TRACEwilafstandtussenwerkvloeren onderzoek dichtenTRACEiseensamenwerkingsinitiatieftussendedienstPsychologievanhetZiekenhuis Oost-Limburg (ZOL) enerzijds endefaculteitPsychologieenPedagogischeWetenschappen(PPW)vandeKatholiekeUniversiteitLeuven(KUL)anderzijds.Beidepartijenwillendeuit-voeringvantranslationeelpsychologischonderzoekbevorderen.Translationeelonderzoek is erop gericht om resultaten en inzichten uit fundamenteel onderzoek te leiden naar toepassing in de dagelijkse praktijk.

TweerichtingsverkeerAltevaakwordtgoedwetenschappelijkpsychologischonderzoekuitgevoerdaaneenuniversiteitofonderzoeksinstantie,maar bereiken de klinische implicaties daarvanonvoldoendedebelanghebben-denopdewerkvloer.Anderzijdszijnzie-kenhuispsychologenvanuithunruimeervaringmetpatiëntenvanuiteenlopendezorgprogramma’sexpertsinhetaanbren-genvanrelevanteonderzoeksideeënenhetinschattenvanhaalbareonderzoeks-projecten in de praktijk. Door gebrek aan structurelesamenwerkingsverbandenberei-kendezekennisenvaardighedenonder-zoekersvaakniet.InTRACEwordteenuniekkadergeschapenwaarbinnenweder-zijdsekruisbestuivingkanplaatsvinden.

Watzijndekansen voor het ZOL?Eenpaarjaargeledenwerdineenaantalziekenhuizenhetaanbodvandepsychoso-cialezorgindesectorbevraagd(DeBie&VanHamme,2010).Uitdezestudiebleeko.a.datermetbetrekkingtotpsychosoci-alezorginziekenhuizenweinigkwaliteits-en outcome indicatoren zijn en dat er te weiniggerichtemetingenplaatsvindenomte kijken of de aangeboden zorg effectief enefficiëntis.Deafstandtotdeweten-schapwerdoverhetalgemeenalsvrijgrootervaren.Toenaderingtussenonder-zoeksinstellingen en algemene ziekenhui-zenwerddanooksterkaanbevolen.Bijziekenhuispsychologenleeftnietzelden

interesseinwetenschappelijkonderzoek,metdebehoefteomhunklinischeexperti-setetoetsenenteonderbouwen.Dewilisaanwezig,maardevreesvaakgrootomeenprojectoptezetten,omdatdewegnaareffectiefonderzoekdoenvaakmoei-lijkenonduidelijklijkt.BinnenTRACEwor-denvoordezepsychologenmogelijkhedengecreëerdomeenberoeptedoenopdeuniversiteitvoordenodigeonderzoekstech-nischeexpertiseomprojectenuittewer-ken.Ookkandeuniversiteitgebruikelijkeinterventiesevalueren,enaanzettentotzorgvernieuwing.Eennauwesamenwerkingtussen een zorginstelling en academische settingzorgtbovendienvooreenvoortdu-rendekwalitatieveverbeteringvanhetbestaandezorgaanbod,infunctievandemeestrecentewetenschappelijkekennis.

WatzijndekansenvoordefaculteitPsychologieenPedagogischeWetenschappen?Idealiterwordenfundamentele/experimen-telestudiesuitgevoerdbijklinischepatiën-tenpopulaties.Tochishetvoorweten-schappersnietaltijdevidentomdezedoelgroepen gemakkelijk te bereiken en wordenstudiesvaakuitgevoerdbijgezon-devrijwilligers.ViaeenstructureelorgaanzoalsTRACEkandesamenwerkingmetuiteenlopende ziekenhuisafdelingen inge-bedwordenindedagelijksewerking,waardoordetoegangtotspecifiekepopu-latiesvergemakkelijktwordt.Verderbie-denwetenschappelijkestudiesdiegestoeldzijnopeenklinischevraageenduidelijkemeerwaarde.Ziekenhuispsychologenhebbengoedzichtopwaterleeftenwatmogelijkeknelpun-tenzijn.Zijkunnenideeënentheorieëndieindeonderzoekswereldzijnontstaanvertalennaarwerkbaredagelijksepraktijk.

Doelstellingenineen geëngageerdpartnerschapPrimairedoelstellingisdeuitbouwvaneengeacademiseerdonderzoekscentrumvoorgezondheids-enmedischepsychologie,waarbinnenclinicienonderzoekerssamen-

werkenaandevernieuwing,ontwikkelingenevaluatievannieuwemeetinstrumen-ten en behandelprogramma’s. Een ander belangrijkdoelisdeuitbouwvaneenonderzoekslaboratoriumgezondheidspsy-chologieopdeZOLcampus.Hiertoewor-den een aantal onderzoeksruimtes inge-richtinhetnieuweMultidisciplinairPijncentrumopcampusSint-BarbarainLanaken. Deze labs zijn uitgerust met hightechmeetapparatuur(bvb.videomoni-toring,elektrofysiologie,neuronalestimu-latie).AndereTRACE-doelenzijn:hetbevorderenvaninnovatieindezorgenuitvoerenvanwetenschappelijkonderzoekindegezondheidspsychologie,hetbevor-derenvanuitwisselingtussenmedewer-kersvanbeidepartners,enhetintegrerenvannieuweevolutiesbinnenhetzorgland-schap. Een doelstelling op de langere ter-mijnishetdelenvanopgebouwdeexperti-seenervaringenmetomliggendezorgin-stellingen(o.a.algemeneenpsychiatri-sche ziekenhuizen, opleidingsinstituten). DezelaatstedoelstellingvormdeookeenbelangrijkmotiefvoordeStichtingLSM(LimburgSterkMerk),omaanditprojecteen subsidie toe te kennen. Op termijn is het doel een zelfbedruipend autonoom centrumteworden,datnietafhankelijkisvanexternefinanciering.

ConcretewerkingSinds1septemberisvoordetermijnvan3 jaar een onderzoekscoördinator aange-steldvoorhetTRACE-project,diehetaan-spreekpuntisvoorbeidepartnersendevoortgangvanhetprojectbewaakt.Decoördinatorstaatinvoordebekendmakingvanhetprojectintern,bijexternepartnersen bij het bredere publiek. Zij is contractu-eelaanhetZOLverbondenenheefteenaanstellingalsresearchfellowbijdefacul-teitPPWinLeuven.Opdiemanierkanzewederzijdsideeënopvangenenrelevantebetrokkenen samenbrengen om tot con-creteonderzoeksvoorstellentekomen.Dewerkingwordtverderondersteunddoortweewerkingsorganen,dewerk-enstuur-groep.Indewerkgroepzetelenvasteen


aantalmedewerkersvanzowelZOLalsKUL,maarookanderegeïnteresseerdepartnerskunnenparticiperen.Dewerkgroepgeldt als een laagdrempelige mogelijkheid waarinonderzoekersenclinicielkaaront-moeten, kunnen brainstormen en tot de initiatievangezamenlijkeprojectenkomen.De stuurgroep bestaat uit beleidsmakers vanbeideinstantiesdiehetinhoudelijkbeleidvormgevenendevoortgangvanTRACE op langere termijn faciliteren.

Standvanzakenen uitdagingenEen aantal onderzoeken binnen het TRACE projectzijnreedslopende,zoalsbijvoor-beelddestudiewaarinpsychologeLiesWelkenhuyzensamenmetdr.CathyDedeyne(dienstAnesthesiologie)endrs.IngridMeex(LimburgClinicalResearchProgram)bestudeertoflichaamshouding

LotteBamelis:

“Uitdeliteratuurblijktdat

erteweiniggerichte

metingenplaatsvindenom

te zien of de aangeboden

zorgeffectiefenefficiënt

is. Artsen die onderzoeks-

voorstellenhebbenmet

betrekkingdepsycho-

sociale zorg in hun medi-

sche discipline, kunnen

een beroep doen op

TRACEomideeënuitte

wisseleneneventueel

eensamenwerkingop

testarten.”

tijdens een schouderarthroscopie een effectheeftopcerebraleoxygenatieencognitief functioneren. De onderzoeksidee-envaneenaantalpsychologenwordenverderuitgewerkt,eneenvalidatiestudienaareenaantalpijnvragenlijsten(opgezetdoor2doctoraatsstudentenvandeKUL)isinvoorbereiding.Indezefasevanhetpro-jectwordtTRACEvoorgesteldaanrele-vantebetrokkenenenpartners.Eénvande grootste opdrachten en uitdagingen binnenTRACEishetvindenvanlangduri-ge stabiele financiering zodat het project verdervormgegevenkanwordenendezeuniekesamenwerkingeenvastonderdeelvanvooruitstrevendegezondheidspsycho-logischezorgkanworden.

Meerinfo?LotteBamelis,onderzoekscoör-dinatorgezondheidspsychologie,[email protected], 089/32.56.94.

KICK-OffSyMPOSIuM●Wanneer:maandagavond11februari2013,van19tot22u

●Waar: Aula Sint-Jan●Wat ◌ AlgemenevoorstellingTRACE ◌ ProjectvoorstellenuitZOLenKUL ◌ Gastlezingendoor2internationale sprekers(Dr.WarrenNielson&

prof.dr.MarkJensen)

Referenties:DeBie,J.,&VanHamme,G.(2010).EenkritischeanalysevandeorganisatievanpsychosocialehulpverleninginBelgischeAlgemeneZiekenhuizen.Masterproef,KatholiekeUniversiteitLeuven.

Indewachtkamer>


Aandoeningenvandespeekselklieren Dr.FransIndesteege,KNO-arts,begonmeteenoverzichtvandeaandoeningenvandespeekselkliereneneenwoordjeuitlegoverdechirurgiemetnamevandeparotis.Daarnaverduidelijktedr.MoniqueHorvath,radiologe,debelangrijkerolvanbeeldvormingindediagnostiekvanspeek-selklierpathologie.Dr.PieterViaenetenslotteillustreerdehetbelangvanbotoxbijhetbehandelenvanspeekselvloed.Ondankshetmisschienergvakspecifiekeitem leidde dit toch tot een boeiende avondmeteengeanimeerdevragenrondeachteraf.

RelevanteanatomieDeparotisbevindtzichanterieureninferieurtenopzichtevandeuitwendigegehoorgang.Speekselwordtviadeafvoergang(ductusvanStenon),diedebuccalemucosaterhoogtevandetweedebovenmolaardoorboort,naardemondholtegetransporteerd.Interessantaandezeanatomieisongetwijfeldhetfeitdatdeaangezichtszenuwenhaartalrijke takken de parotis in het parasag-gitalevlakverdeeltineenoppervlakkigeendiepelob.Belangrijkistevermeldendatindeparotisooklymfeklierenvoor-

komenwaardoorlymphoma’smaarookmetastatische en infectieuze pathologie zich kunnen manifesteren in de oor-speekselklier.

VoorkomenDeincidentievanspeekselkliertumoren(maligneenbenigne)bedraagtongeveer3/100.000.Hiervanis80%indeparotisgelokaliseerdwaarvandanweerongeveer30% maligne is.

Differentiëlediagnose inparotistumorenParotistumorenzijn:ofprimairespeekel-kliertumoren,ofontstaanindelymfeklie-ren(lymfoma’s),ofzijnmetastasesvanhuidtumoren uit de faciale, temporale of auriculaireregio.Hetdoelvandeanamne-se en het klinisch onderzoek is dit trachten teachterhalen.Klinischeargumentenvoormaligniteit zijn snelle groei, pijn, lokale invasiediezichuitmiddelsfixatie,facialis-paralyse,trismus,maarookmiddels/viametastaseindecervicalelymfeklierenofde longen.

BeeldvormingHetmeestinformatieveonderzoekbijmassa’sindeparotisisdeMRI.Onderscheid tussen maligne en benigne is radiologischnietabsoluut.Ookvooreven-tuelebetrokkenheidvancervicalelymfe-klieren is dit onderzoek belangrijk. De ner-vusfacialisisniettezienopMRI,dochderetromandibulairevenewel.Geziendefacialishieropligtkanderelatievandemassatenopzichtevandezenuwtochwordeningeschat.Tenslottekanookuit-breidingvandemassanaardediepelobeneventueeldeparafaryngealeruimtewordengeëvalueerd.

Opdonderdag18oktober2012vond,onderruimebelangstelling,demaandelijksevergaderingvandeWetenschappelijkeRaadvanhetZOLplaatsmetalsthema‘despeekselklieren’.

NervusFacialis(aangezichtszenuw)


Aandoeningenvandespeekselklieren

Dr.FransIndesteege KNO-arts

fNACFijneNaaldAspiratieCytologie(FNAC)iswaardevolmaarnetalskliniekenbeeld-vormingnietabsoluutinhetonderscheidtussengoedenkwaad.Detechniekisvooralzinvolominfectieuzepathologieuittesluiten,lymfoma’steherkennenalsookmetastasesvanhuidtu-moren omdat deze laatste ook nekdissec-tievereisennaastparotidectomie.

ParotidectomieUitvoorgaandeblijkthoemoeilijkhetisom pre-operatief een onderscheid te

maken tussen maligne en benigne massa’s indeparotis.Komtdaarbijdatdemeestvoorkomendegoedaardigeparotistumor,hetpleiomorfeadenoom,intot25%vandegevallenkanontaardenineenmalignegezwel.Vandaardatdezemassa’s,behalvelymfo-ma’s,chirurgischdienentewordenverwij-derdmiddelspartiële(latero-faciale)oftotaleparotidectomiemetsparenvandenervusfacialis.Ditenerzijdsomdetumorteverwijderenenanderzijdsomeendefi-nitieveanatoompathologischediagnosetebekomen.

DeingreepstartmeteenS-vormigeincisieenhetpreparerenvandehuidflap,waarnadestamvandefacialiswordtopgezocht.Vervolgensworden,uitgaandevandezenuwstam,deverschillendetakkenvandeaangezichtszenuwvrijgeprepareerdwaar-doordeoppervlakkigelobalshetwareuit-geluxeerdwordt.Zonodigwordthiernaookdediepelobverwijderd.Dezenuwsti-mulator kan hierbij een nuttig hulpmiddel zijn.Nahetplaatsenvaneenredondrainwordtdeoperatiewondegesloten.Inprincipekandezeredondrainreedsnaééndagwordenverwijderdenkandepatiëntdedagnadeingreepdeafdelingverlaten.

Gevolgenvanparotischirurgie-Littekenvormingisgewoonlijkweinig

zichtbaar.-Gevoelsstoornissenvandeonderstehelftvandeoorschelpenderegioparo-tidea,zodenervusauricularismajorwordtovergesneden,zijnblijvend

-Facialisparese:reedsdeminstemanipu-latievandezenuwkanpareseveroor-zaken.Dezeverdwijntgewoonlijkoverenkelewekentotsomsmaanden.

-Frey’ssyndroom:bijsommigepatiëntentreedt‘zweten’opvandeparotisregiotijdenshetetentengevolgevankort-sluiting tussen de secretomotore zenu-wenvandespeekselklierendezweet-klieren.Ditkanwordenverholpenmetbotox-injecties.


Indewachtkamer>

BotoxofbotulinumtoxinetypeAisvooralbekend in de kosmetische sector, doch heeft ook in de strikt medische sector zijn dienstenalbewezen.Vooralindeneurolo-gie en meer specifiek in de behandeling vanbewegingsziekten,zoalsdystonie,ishet product reeds goed ingeburgerd. Hettoxinewordtgeproduceerddooreengram-positieveanaerobebacterie,Clostridium Botulinum.Bijingestievandebacteriekanbotulismeontstaan.Verlammingvandespierenisinessentie het resultaat.Erzijnachtverschillendetoxinesbeschre-ven,maarvooralhettoxineAisinteres-santvoormedischeindicaties.Hettargetvanhettoxineisdeneuromusculairejunc-tie,waarhetdevrijzettingvanacetylcholi-neterhoogtevandesynapsverhindert.Hettoxineinhibeerthetaanmerenvande

Dr.PieterViaene Neuroloog

BotulinumtoxintypeA:cleavesSNAP-25

Botoxendespeekselkliervesikels,gevuldmetacetylcholineterhoogtevanhetpresynaptischegedeelteenkanopdezemaniertotparalyseleiden.Zokanhettoxineopeengecontroleerdemanier, door het te injecteren in spieren, ongepasteoveractiviteitonderdrukken.Uiteraardisstriktedosiscontroleessenti-eel.Ditwordtvooralbijdystonieenspas-ticiteit na een beroerte toegepast en is in deze indicatie ook terugbetaald. Botulinetoxinezalinprincipealleacetyl-cholinegemedieerde functies inhiberen, zo ookdespeekselproductie.Doorhettoxinerechtstreeks te injecteren in de glandula submandibularis en glandula parotis, kan je de speekselproductie drastisch reduce-ren. Dit is interessant bij een aantal neu-rologischeaandoeningenwaardespeek-selvloedzorgtvoorforsongemakenzelfskanzorgenvoorverwikkelingenzoalsver-

stikking, aspiratie en longinfecties.Hetproductisnainjectieongeveerdriemaandenwerkzaamenkanomdedriemaandentoegediendworden.VooralbijdeziektevanParkinsonenamyotrofischelateraalscleroseofALS,wordtdebehandelingmethettoxinealfrequenttoegepast.Helaasishetgebruikin deze indicatie niet terugbetaald, doch zekermedischverantwoord.



Patiënteneducatiebijchronischepijn: eendynamischgebeurenmetuitdagingenvoorpatiëntenbehandelaars

PatiëntenmetchronischepijnhebbenvaakaleenlangewegafgelegdalvorenszeineenMultidisciplinairPijnCentrum(MPC)terechtkomen.Vaakvoelenzezichniet geholpen met een pilletje of een prik.VandaardatineenMPCnaastmedicatieeninterventioneletechniekeneenuitgebreidrevalidatietrajectisvoor-zien,waarbijpatiëntenondersteuningkrijgenvandeverschillendeparamedi-schedisciplines(verpleegkundige,psy-choloog en kinesitherapeut) in het leren omgaanmetpijnenhetverbeterenvanhun functionele mogelijkheden. Patiënteneducatievormteenbelangrijkonderdeel in dit aanbod.

Sinds2005kregendePijnreferentiecentraviahetRizivfinanciëleondersteuningvoorparamedische behandelingen. Daarnaast zijnersindseind2010ooktweeprojectenvandeFederaleOverheidsdienst(FOD)dieeenfinancieringvoorzienvanparame-discheactiviteiten.Inhetkadervanditartikellichtenwehetaanbodbinnenonscentrumtoeophetgebiedvanpsycho-educatie,datwordtgegevenonderdevormvaninfosessiesingroep.

Watischronischepijn?“Pijniseenonaangenamesensorischeenemotioneleervaringdiealdannietver-band houdt met bestaande of dreigende weefselbeschadiging,ofwordtbeschrevenintermenvaneendergelijkebeschadi-ging.”(IASP).Alsdepijnlangeraanhoudtdanhetnormaleverwachtingspatroon,oflanger dan 3 tot 6 maanden duurt, spre-

kenwevanchronischepijn.Volgensdelaatste cijfers kampen 1 op 4 Belgen met chronischepijn.Pijniseenmultidimensio-naleervaringenmoetookvanuiteender-gelijkperspectiefbenaderdworden.Degevolgenvanchronischepijnzijnnietteonderschatten. Enerzijds zijn er de maat-schappelijke problemen zoals de kosten voorpijnbestrijding,anderzijdsdezeerhogekostprijsvoorindirectegevolgenzoalsarbeidsongeschiktheid.Voorhetjaar2010sprekenwebijvoorbeeldvaneenkostvan11,6miljardeuro.Daarnaastiserookdepsychosocialeimpactvandepijn-problematiek.

Watverstaanweonder patiënteneducatie?WevolgendedefinitievanVandenBorne:“Patiënteneducatieiseenplanmatigeleer-ervaringwaarbijmeestaleencombinatievanmethodenzoalsinformatieverstrek-king,adviseringengedragsveranderings-techniekenwordtgebruikt.Dezebeïnvloe-dendekennisen/ofdebelevingvandeziekteenhetgezondheidsgedragvandepatiëntenzijngerichtophetverbeterenofhandhavenvandegezondheidofhetleren omgaan met een (chronische) aan-doening”.

PatiënteneducatieinhetMultidisciplinairPijnCentrumPatiënteneducatiekrijgtbinnendemulti-disciplinairewerkingvanhetMPCeenbelangrijkeplaats,zowelinindividuelegesprekken als in groep. Er zijn ook infor-matiebrochuresbeschikbaaroverhetpara-

medische behandelingsaanbod in het kadervandeconventievoorchronischepijn,overdediverseinfosessiesenoverde specifieke medische behandelingen. Hiergaanwevooralinophetaanbodvanpatiënteneducatiedatwebenoemenmetdeterm‘psycho-educatie’,endataandepatiëntenwordtaangebodenindevormvaninfosessies.

Praktischeorganisatie endoelpubliekPatiëntenwordennahetmultidisciplinair(meestaleenarts,verpleegkundige,psy-choloog en kinesitherapeut) algologisch onderzoekvoorgesteldomdeeltenemenaanbepaaldeinfosessies,opindicatievandebehandelaars.Contra-indicatiesvoordeelname aan de infosessies zijn ernstige psychiatrischeproblematiekeneenbeperktekennisvandeNederlandsetaal.Wekelijksiserminstens1infosessiegepland. In2011werden49infosessiesgeorgani-seerd,waarbijwe535patiëntenkondenbereiken.Afhankelijkvanhetthemanemenbepaaldezorgverleners(psycho-loog,kinesitherapeuten/ofpijnverpleeg-kundige)eendeelvaneeninfosessievoorhun rekening.

Doelstellingenvan deinfosessies•Erkenningbiedenvoordebelevingvan

het eerdere behandeltraject en het beluisterenvanmogelijkeweerstandenenondervondenmoeilijkhedenbijhetaanbodvanhetMPC.


Indewachtkamer>

•Toelichtingvaneenaantalinzichtenrondcoping,verlies-entraumaverwer-king.

•Aanzettotreflectieovervisiesenopvat-tingen,vanwaaruitmenmogelijklangetijd de moeilijkheden rond pijn en de gevolgenervanheeftaangepaktofbenaderd.

•Visiesenopvattingentoelichten,vanwaar-uit men ook op een andere manier naar depijn,zichzelfendewereldkankijken.

•Aanreikenvanconcreteleefstijladviezeninhetkadervandemoeilijkhedenwaar-mee men dagdagelijks geconfronteerd kanworden.

•Uitnodigingtotreflectieoverhoedeleefstijladviezeningepastkunnenwor-deninhetdagelijkseleven.

InhoudvandeinfosessiesHetpsycho-educatiefaanbodwerddevoorbijejarengaandeweguitgebreidtot9sessiesoverthema’swaarmeepatiënteninhunpijnproblematiekgeconfronteerdwor-den.Hetprogrammakendeaanpassingenopbasisvandeervarennodenvanpatiën-ten en inzichten uit de literatuur. De the-ma’s zijn omgaan met pijn, medicatie, relaties,emoties,angst,piekeren,werk,slaapenactiviteitversusrust.

MethodiekOnzeervaringisdatinfosessiesmeteenmeerinteractiefkaraktervaakwordengesmaakt,zoweldoordepatiëntalsdoorde behandelaar. Daarnaast bieden deze ookmeermogelijkhedentotuitwisselingmetlotgenoten,watpatiëntenvaakalsondersteunendervaren.Doordeinterac-tieveinvullingvandesessiesproberenweookhetgevoelvanbetrokkenheidbijdedeelnemerstebevorderen.Tijdensdeinfosessiesgebeurenzowelinterventiesvanuitdecognitiefgedragsmatigealsdeervaringsgerichtebenadering.

Timingvande patiënteneducatiePatiëntendiehetbelangvaneenbiopsy-chosocialevisieenaanpakvanchronischepijnvoorzichzelferkennen,betreurensomsdatdebewusteinfosessiesnieteer-derwerdenaangeboden.Dezevisiesluitaanbijhetbelangdathetwerkveldhechtaansecundairepreventie:hetvoorkomendat bepaalde factoren een onderhoudende enversterkenderolzoudenspeleninhet

chronificatieproces bij pijn. De huisarts, als centrale en coördinerende arts, kan hierbij eenbelangrijkefunctievervullen,dooralerttezijnvoordeaanwezigheidvanvoorgenoemdefactoren,eninoverlegdepatiënttijdigdoorteverwijzen.

Afstemminghulpvraagpatiëntenbehandelingsaanbod ophetMPCOnzeervaringisdatdehulpvraagvanpatiëntenmetchronischepijnmeestalsterkwordtbepaalddoordepijnbelevingopzichendoordeaanwezigevisieoppijn.Depijnbelevingisergwisselend,maarvaakconsulteertmeneenderdelijnscentrumalslaatsteredmiddelomvandepijnverlosttegeraken.Demeestepatiëntenhantereneenbiome-dischevisieoppijn:ermoet(alsnog)eenoorzaakgevondenwordenvoordepijn,deartswordtbeschouwdalsdéexpertdiedezeoorzaakgaatvindenendieopbasishiervanookeenoptimalebehandelingzalstartenwaarmeedepijnverdrevenkanworden.Hetlijktonsessentieelomvanbijdeaanvangvandebehandelingeengoedevertrouwensrelatieoptebouwenmetdepatiënt,enerkenningtegevenaandebelevingvanfysiekenpsychischlijden.Indeinfosessieshebbenweoogvoorditgegevenenwemerkendatdezeerkenningsterkwordtgewaardeerd.Westellenvastdatdeintroductievaneenbiopsychosocialevisie–waarophetbehandelopzetophetMPCisgebaseerd–indeinfosessiesvaakveelweerstandoproept,waardoormennietmeer dezelfde openheid kan opbrengen voorwatverderaanbodkomt.

Deweerstandwaarpatiëntensomsmeekomen–bijvoorbeeldalswordtaange-haald dat er meestal geen oplossing bestaatvooreenlangdurigpijnprobleem,ofdathetbelangrijkisinbewegingteblij-ven,ondanksdepijn–kunnenbijdebehandelaardeindrukwekkendatpatiën-tenmetchronischepijnnietwillen‘mee-werken’.Hetzichlereninlevenen(ver)dragenvandeweerstandenlijktonseenuitdagingvoorelkebehandelaar,alsookheterkennenenbeluisterenervan.Kennishebbenvandemogelijkeaanpassings-enverwerkingsproblemenbijpatiëntenmetchronische pijn kan op zo’n moment hel-pendeweerstandvanpatiëntenbetertebegrijpen.

Patiënteneducatieendeafstemmingmetanderebehan-delingsvormen,intra-enextra-muraalParallelaandepsycho-educatievegroeps-infosessieswordtinhetcentrumindividu-eleopvolgingenbegeleidingaangebodenbijdepsycholoog,kinesitherapeut,pijn-verpleegkundige,pijnarts,liaisonpsychiaterofrevalidatie-arts.Indeindividuelegesprekkenmetdepsy-choloogwordtnagegaaninhoeverredepatiëntbepaaldeaandachts-enwerkpun-tenuitdeinfosessiesvoorzichzelfont-houdt.Opbasishiervanwordtbeslotenofverdereondersteuningnuttigofwenselijkis.Knelpunthierbijisdebeperktebehan-deltijdinhetkadervandeconventievoorchronischepijn.Dezevoorzietmaximaal20paramedischebehandelingssessiesovereenperiodevan1totmaximaal2jaar.Voorpatiëntenmetaanhoudendepijndieons derdelijnscentrum contacteren is deze behandeltijdveeltekort.IneenrapportvandeFOD,waarbijdeconventievoorchronischepijnwordtgeëvalueerd,lezenweindeaanbevelingendatmenerindetoekomst het best rekening mee houdt dat erpatiëntenzijndienoodhebbenaaneenmiddellang of langer behandeltraject.

ChronischepijnenflexibiliteitOmgaanmetchronischepijnvraagtveelaanpassingsvermogenvanpatiënten.Zehebbenvaaklangetijdopeenbepaaldemanierinhetlevengestaan,en/ofeenbepaalde omgang met pijn en andere pro-blemengehad.Viapsycho-educatieveses-sieseninindividuelegesprekkenwordenmensenuitgedaagdomhierovertereflec-teren,evenalsoverdevraaghoemenanders met de pijn en andere moeilijkhe-den kan omgaan.DeAcceptanceandCommitmentTherapy(ACT),diemeestalwordtbenoemdals‘derde generatie’ gedragstherapie en die elementenuitdecognitieveenervarings-gerichte benadering combineert, is sinds maart2011indeVerenigdeStatenoffici-eelerkendalsevidencebased.Debena-deringbiedtopveelvlakkenzinvolleper-spectievenindebenaderingvanpatiëntenmet chronische pijn. Deze therapie heeft ondermeerhetdoeleenzekerematevanpsychologischeflexibiliteitteontwikkelen.ViaACTlerenpatiëntenzichterichtenopzakendiezeopdirectewijzekunnenbeïn-


vloeden,zoalshuneigengedrag,inplaatsvancontroleproberentekrijgenoverervaringendienietdirecttebeïnvloedenzijn,zoalsemotiesengedachten.KernvanACTisdefilosofiedathetvechtentegenonvermijdelijkezakenuiteindelijktenkostegaatvaneenwaardevolleven.Patiënteneducatiemaaktookdeeluitvandeze benadering. Inhethulpboek‘Levenmetpijn:dekunstvanhetaanvaarden’(12)wordenvanuitde ACT-benadering, maar ook op basis vanhetgedachtengoedrondmindfulnessheelwatconcretetipsaangereiktdiebruikbaarzijnindatverband.Mindfulnessisdevaardigheidomoordeelsvrijinhethier-en-nudeervaringenteobserverenente ondergaan zonder actie te ondernemen omervaringentevermijden,tecontrole-renofvasttehouden.

ChronischepijnendecontextOnzeervaringisdatdebiopsychosocialevisienognietaltijdtenvollewordtgedra-gendoordeomgevingvandepatiënt.Ditbrengtbijkomendefrustratiesmee.VanuithetMPCstrevenweernaaromdecontextmaximaaltesensibiliseren.Patiëntenkrijgendemogelijkheidomiemand mee te brengen naar de infoses-sies,zodatookdedirecteomgevingken-nismaaktmeteenbiopsychosocialevisie.Iemanduitdedirecteomgevingkanhetpijngedragimmersversterkendanwelontmoedigen. Daarnaast lijkt het belang-rijkdatookhulpverlenersindeeersteentweedelijn,maarookandereinstanties,

zichindebenaderingvandepatiëntmetchronischepijnbaserenopeenbiopsycho-socialevisie.Inheteerdervermeldderap-portvanhetFOD(10)zoumenookdezeuitdagingvoordetoekomsterkennen.

ConclusieHettijdigvoorzienvanpatiënteneducatieiseeneersteaandachtspunt.Hetoptimali-serenvandezeeducatieeneengoedeafstemming met het gehele behandelings-aanbodvanuitdiversedisciplines,zowelintra-alsextramuraal,lijkteenbelangrijkeuitdagingvoordebehandelaarsvanpati-enten met chronische pijn. Ook onderzoek naardewerkzamefactorenbinnendebehandelingvanpatiëntenmetchronischepijn–enbinnenpatiënteducatieinhetbij-zonder–isaantebevelen.Voordepati-entenzelfzalhetverwerkings-enaanpas-singsproceswellichtaltijdeenheleopgaveblijven,maarhetisaandebehandelaaromditpadzobewandelbaarmogelijktemaken,eensteunendegidsteblijven,enrealistischeverwachtingentescheppenoverdeoplossingenwaarditpadnaartoekan leiden.

ElsDeReuwe,psychologeMultidisciplinairPijnCentrum

DannyBaens,hoofdverpleegkundigeMultidisciplinairPijnCentrum

EenuitgebreidereversievanditartikelisverscheneninNeuron,Vol17,nr.5,[email protected]

“De huisarts kan een

belangrijke rol spelen

bijhetvoorkomen

vanchronificatievan

pijn door alert te zijn

voordeaanwezigheid

vanbepaaldesymp-

tomenendepatiënt

tijdig door te

verwijzen.”


Nadegrotezondvloedvan2390voorChristusstranddedearkvanNoahinhetland Sinear. Acht mensen hadden de ramp overleefd.NaastNoahenzijnvrouwwarendit hun drie zonen Sem, Cham en Jafet met hunrespectievelijkeechtgenotes.Omdaterverdergeenpersoneelaanboordwas,warenzedevolgendedagendrukindeweeromalledieren(vanelkesoorttwee,eenmannelijkeneenvrouwelijkexem-plaar),uitteladen.Netoptijdwantdeluchtwaseromtehakken.Opdepaarden-vijgenzatenalduizendenvliegendienietgewachthaddenophetdebarkerenomzichexponentieeltevermenigvuldigen.Idemditodewormenindevarkensmest.Semtrokzijnneusopenzeidathijvanzijnlevengeenvarkensvleesmeerzoueten.HetlandSinearwasvruchtbaaralgroeideervoornamelijkonkruidenwildfruit.Gelukkig had Noach in het geniep enkele wijnstokkentussenzijnbagagegemoffeldomstrakszijnlievelingsdrankniettemoe-tenmissen.Evenvruchtbaaralshetland,warenookzijnschoondochters.UitdenakomelingenvanSemontstondendeSemieten (de latere Joden en Arabieren), uit Cham de Chamieten (de Afrikanen) en uit Jafet de Jafetieten (de Europeanen). Maarwelkemietenoftietenook,opditmomentvormdenzeéénvolk.Eéngrotefamiliemetdezelfdegewoontenendezelf-de taal.---Op de 250steverjaardagvandevoorspoedi-gelandingvanNoah’sarkkwamNimrod,detoenmaligevorstvanBabylonië,ophetideeeengedenktekenopterichten.Hijdacht aan een toren. Niet zomaar een minaretjevanpakweg6meterhoog.Voorhetkwartmillenniumfeestmochthetietshoger zijn. Nimrod dacht aan een toren die totindehemelzoureiken.Eenwolken-krabberdusdie,zohooptehij,hemvanophet penthouse rechtstreeks een kijkje zou gunnenindehemel.KijkenwatJahwehdaaraanhetdoenwasenwiedaaralle-maal aan het Feestbanket der Gelukzaligen

aanzat.HetideewerddoordeBabyloniërsenthousiast onthaald en ze begonnen onmiddellijk stenen te bakken.OpzoeknaareenprojectontwikkelaarvielNimrods oog op Belzasar, een man die in hetontwerpenvanzandstorm-bestendige-tenteneenzekerereputatieverworvenhad.DeeersteschetsdieBelzasarvoorleg-de,wasnietechteenhoogvlieger.Detorenstond scheef en het ontbrak aan perspec-tief.MaarNimrodgeloofdeindefantasievanzijnprojectontwikkelaarenindekrachtvanzijnvolk.Alsereenwilis,zozeihij,endie samengaat met een collectief enthousi-asme,gebeurenersomswonderen.Enhetwondergeschiedde.Devolgendemaandenwasdebouwwerféénenalgezelligebedrijvigheid.‘Mooiweertjeniet?’,zeidesteenbakkertegen de metselaar die mortel stond te mixen.‘Jaman,maardorstig’.Uiteenbakfriswatertaptehijeenkruikje.‘Ookeenslok?’‘Potverdomme,hebiktochwelmijnboter-hammen thuis laten liggen zeker’, zei de stenendrager. ‘Geen probleem, hier een dubbel gesmeerde met geitenkaas’, zei de meesterknecht.‘Ikmoettrouwensopdieet.’ ‘Als je een zonnesteek hebt Japhet, ga dan onderdievijgenboomliggen.Taymazaldestenenwelnaarbovendragen.’Zonder opgelegde regels en reglementen deelden de steenbakkers, de stenendragers endemetselaarselkaarswerk,vreugdeenleed.---ToendetorenvanBabeltweeverdiepenhoogstond,kwameendelegatiemannenuithetverreMesopotamië.AanhethoofdstondMourad,eenmanmetvollebaardengeruitehoofddoek.Hijmonsterdehetbouwwerkenvroegnaardeprojectontwik-kelaar.VolenthousiasmetoondeBelzasarhem zijn schets.‘Moetdit…eenplanvoorstellen?Enwaarmoetdatnaartoe…?’‘Naardehemel.Nog32verdiepingentegaan.’

‘Ammehoela!’Mouradwenktezijndelegatieledenensamen trokken ze op inspectieronde. Kwestievantracerstetracerenennon-conformiteiten te registreren om ze te ana-lyseren,tebenchmarkenenfinaalconformde practical guidelines en sop’s te finalise-ren.Wantzo’ngrootsopgezetbouwwerkmoestaanonwrikbarestresstestenvoldoenomniethalverwegeintestorten.Bovendienmoesthetookophetgebiedvanairco,watervoorziening,hygiëne,toilet-accommodatie,brandveiligheidenonge-diertepreventieaanallebasisnormenvol-doen.Alsnelvondhetinspectieteameenbarst in de muur hier, een beschimmeld stuk geitenkaas daar en een dooie muis ginds.‘Enwatzitdiewerkmandaartussendestenentepeuteren?’‘DatisSalmeth,onzebioloog’,verduidelijk-teBelzasar.‘Hijverzameltsalamanders.Een diploma heeft hij niet echt maar hij is welexpertinhagedisachtigenenanderrondkruipendongedierte.Inzijnmuseumstaanal33verschillendesoortenopsterkwater.’‘Endatdoethijtijdensdewerkuren?Trouwens,hoelangwerkenjulliehierperdag?’‘Vanzonsopgangtotdieweerondergaat.Maartussendooretenwewelonzeboter-hammenop.Metgeitenkaas.’‘Hoezotussendoor?Zijnerdangeenrust-pauzes?Enwaarzieikopuwplan,ikbedoel dat ding hier, een ruimte om de handentewassenalvorensdegeitenkaasnaardemondtebrengen?Ukenttochdegevolgenvanfaeco-oraalcontact?Aiajajaaaiiiii!!…,rendeeenbouwvakkergil-lendenzigzaggendoverdebouwplaats.IngeentellentrokBelzasareenveteruitzijnschoeiselenbonddepijnlijkgezwollenvin-geraf.Hijzooghetslangengifuitdewondeenspuwdehetvenijnopdegrond.TenslottesmeerdehijdebijtwondeinmetBabylonischeklei.MouradbekeekhettafereelmetMesopotamischeafschuw.‘IshierdangeenEHBOtent?GeenMUG?Geenverpleegster

Ammehoela

Dissectiekamer >


diedeslangenbeetvolgenshet‘standardoperating’protocolkanbehandelen?Ennadienhetwerkongevalrapporteertaandedienst arbeidsinspectie die statistieken bij-houdt om dergelijke non-conforme calami-teitenindetoekomsttevermijden?’‘Moetdaarinookstaanofditserpenteenratelslangwas,eenbrilslang,eenanacondaofeenboaconstrictor?’Mouradkeekdeamateur-bioloogvernieti-gendaan.‘Ja,alles.Vanhetexactetijdstipvandebeet(dezonnestand),hetbetrok-ken lichaamsdeel, de lateraliteit (links/rechts),detoegepasteSOP,dedaaruitvol-gendepracticalgovernanceendeinformedconsent,ondertekenddoordepatiënten…ja, tot en met het soort slang.’‘Geen probleem’, zei Belzasar, ‘onze Salmethistevensexpertinkoudbloedigegewerveldendiezichslingerendvoortbe-wegenenbijzondergiftigzijn.Wijnoemenzegewoonallemaalslang,maarinzijnmuse….’‘Ammehoela!Alshetuwbedoelingisonze‘practical guidlines’ met dergelijke insubor-dinaties belachelijk te maken, mijnheer

Belzasar,wilikueropwijzendatwijledenzijnvanhetTCI,hetTowerConsultancyInternational.Hiermijnnaamkaartje.ZoalsukuntlezenhebikmijnMasterinTowerConstructioninMesopotamiëbehaaldenbennuCertifiedProjectQualityManagerwereldwijd.’Zijnmondhoekenstrektenzichuitvanoortotoor.ProjectontwikkelaarBelzasarnamhetnaamkaartje aan, maar had nog nooit Mesopotamischspijkerschriftgelezen.‘Overmorgenrondenwijonzeauditaf’,ver-volgdeMourad,‘endanzullenwijhetresultaatvanonzegap-analyseforwardennaar alle betrokken instanties.’Watdiegap-analyseinhield,enhoedieeruitzouziennadatforwarden,ginghetpetjevandeontwerpervanzandstorm-bestendige-tentenverteboven.WatBelzasarwelbegreepwasdatdieMesopotamiërsnietvangisterenwarenendathetdusverstandigwasomzevandaagniet te koeioneren. Zo gaf hij zijn meester-gast de opdracht om uit de grote zaal op hetgelijkvloersnietenkelallekoeientever-drijven,maarookdegeiten,devisverko-

pers,dekaasboerenendewijnhandelaars.Wantinhunmercantieleijverhaddendiezelfstandigenvandepolyvalenteruimteeenoverdektekaas-enbeestenmarktgemaakt.ToendeTCIledentweedagenlaterbin-nentradenrookdepolyvalentezaalheerlijknaarlavendelenhennep.Mouraddiepteenkelekleitablettenuitzijntasenverduide-lijkte aan de talrijk opgekomen Babylonischewerknemersdateengap-ana-lyseeigenlijkneerkwamophetbeantwoor-denvantweevragen:(1)Waarstaanwe?(2)Waarwillenwenaartoe?Opdeeerstevraagwaszijnantwoord:‘nergens’.Opdetweedevraagklonkhetantwoordvernietigend:‘afbrekendiebouw-val’.Hetwerdmuisstilindezaal.Zelfsdekrekels hielden op met schuren. Als een gebroken man stond Belzasar recht en schraaptezijnkeel:‘Betekentditdatmijnplannietdeugt?Endatmijnbouwvakkersklommelaarszijn?Tja,zeiMourad,maarhetgoedenieuwsisdatjullienadeafbraakvanditgevaarte,opnieuwkunnenbeginnen.Meteenschoneleiofkleitablet.Maaktnietuit.Samenmet

DetorenvanBabel-Breughel


Dissectiekamer >

Dr.JohanVanRobays Anatomopatholoog

mijnTCImensenhebikaleenMIPAdraai-boekopgesteld,conformdeMesopotamicInternationalStandardOperatingnorm,afgekortMISOnorm12bis.Allesbegintmeteengehomologeerdebouwaanvraagenbouwvergunning,dieernognietis.Eenmaal goedgekeurd moet een gediplo-meerdarchitectaangesteldworden.MouradkeekevennietnaarBelzasar.Eenechtebouwheerdieeenruimtelijkplankanvoorleggen.Liefstinperspectief.Devol-gende stap is een gecertificeerde aannemer vindendieeenfundamentkangietendattegen aardschokken en ander seismogra-fischonheilbestandis.Verdermoeteenbillijkeverdelinggevondenwordentussenhet aantal appartementen met uitzicht op de Tigris en deze met uitzicht op de Eufraat.WantinditTweestromenlandmoetde toren ergens in het midden gehouden worden.Bovendienmoetennaastprivé-appartementen, ook gemeenschappelijke ruimtesvoorzienwordenvoorfitness,well-ness en andere anti-stress.ZogingMouradnogeenhalfuurdoorenkwamtenslotteaanhetheikelepuntvandefinanciering.Devraag:‘Wiezalditbeta-len?Wieheeftzoveelgeld?’hingaleentijdje in de lucht, maar na de opsomming vanhetaantalvereisterookdetectors,brandblussersenevacuerendebrandlad-ders, begon iedereen nu zo’n beetje in de richtingvankoningNimrodtekijken.Híjwashettochdiemethetideevaneentorenopdeproppengekomenwas?Endan nog een zo hoge! Tot in Gods Hemelrijk!ToteeniedersverrassingverscheenerronddemondvanNimrodeenmildeglimlachenhijwenkteMouradnaderbijtekomen.HijfeliciteerdedeCertifiedProjectQualityManagermetdiensglashelderegap-analy-se, benchmark dinges en onkreukbare sop’s.Inderdaad,zeiNimrod,zo’ntorenstaatofvaltnueenmaalmetdeaan-ofafwezigheidvaneengrondiggefundeerdplan.MaarinuwMISO-norm12bisheeftme nog iets anders bekoord, professor Mourad.Hetisuwzeerhumanebekom-mernisomdemenselijkeveiligheid,meerbepaalddebouwvakkersveiligheid.Metdeamateuristischeaanpakvanmijnproject-ontwikkelaarzoudetorenvroegoflaatingestortzijnenhonderdenwerknemersbedolvenhebbenonderhetpuin.Allemaaldierbareburgersenbelastingbetalers.Hundoodzounietenkeleendroevigezaakzijn

voorhunfamilieenvrienden.Ookeenrampvoormijnschatkist.Hetgeldmoetperslotvanrekeningtochvanergenskomen.OpeenvingerknipvanNimrodkwamenzesBabyloniërsbinnenmeteenpaletgoudsta-ven.DeMesopotamiërskregenspiraalogenenMouraddieptesnelhetTCIcontractboven.Hijbeloofdedat,alsNimrodhetzouondertekenen, hij binnen de drie jaar in GodsHemelrijkzoukunnenkijken.TerwijlNimrod nog enkele kleine lettertjes en spij-kertjesinhetMesopotamischcontractaanhetnavlooienwas,liepdereceptiezaalvol.UitdagendgesluierdeBabylonischevrou-wenbrachtengeitenkaashapjesrondterwijldebouwvakkersdiversekruikenGrandCruNoahaanboorden.DeBabyloniërsendeMesopotamiërsverbroederdenennadezoveelstekruikzongenzedebekendepsalm“Iovivat,Iovivat,Nimrodsemperfloreat.Iovivat,Iovivat,langleveMourad!”---TerwijlhetdaarinBabylongrootfeestwas,keekJahwehvolconsternatienaarbene-den en begon te dampen. Zolang de ont-werpervanzandstorm-bestendige-tentendaarmaarwataanmodderdemetzandenklei,wasergeenprobleem.MaarnudieaardseijdeltuitvaneenNimrodophetpuntstondeencontracttetekenenmetdewit-te-boord-strategenvanhetTCI,ontstakJahwehintoorn.KlokslagmiddernachtlietHijeenoorverdovendedonderuitdehemelrollen,gevolgddooreenspetterendvuur-werkvanbliksemsenuiteenspattendester-ren.DeBabyloniërsendeMesopotamiërs

dienadezoveelsteGrandCruNoahalbehoorlijkindeloremwaren,zwalptendepolyvalentefeestzaaluitenvondenhetspektakelgeweldig.Maartoenzehunindrukkenenemotiesmetelkaarwildendelen,verstondenzeelkaarnietmeer.WaahwwwisdacoolensupergalaxyAsmacheilismachalles.Blödsinnquatschamarch.ведущегоповерхностныезнанияобопереLechameausenfouTalardunederländskahurstårdettill?πανταρεικαιουδενμενειةيبرعلاةيدجبألاAmmehoela!

Zoverstondniemandnogeenanderenbegoniedereenelkaarvreemdaantekij-ken.Schouderophalendverzameldendesteenbakkers,demetselaarsenhunvrou-wendevolgendedaghunhuisraad,geitenenkamelenenverspreiddenzichoverdevierwindstreken.Vaneentorenkwamniksmeerinhuis.EnzogeschieddeJahweh’swensdie,veelbeknopterdanhierneerge-schreven,telezenstaatinGenesis11:1-9.

HemelsBanket-CornelisPoelenburgh


Billboard >Abstracts >

1.Randomizedphase2trialonrefinement

ofearly-stageNSCLCadjuvantchemo-

therapywithcisplatinandpemetrexed

versuscisplatinandvinorelbine:the

TREATstudy

AnnalsofOncologyAdvanceAccesspublished

November15,2012

M.KreuterJ.Vansteenkiste,J.R.Fischer,W.

Eberhardt,H.Zabeck,J.Kollmeier,M.Serke,N.

Frickhofen,M.Reck,W.Engel-Riedel,S.Neumann,

M.Thomeer,C.Schumann,P.DeLeyn,T.Graeter,

G.Stamatis,I.Zuna,F.Griesinger,M.Thomason

behalfoftheTREATinvestigators

ABSTRACT:

BACKGROUND:Adjuvantchemotherapyisbene-

ficial in non-small-cell lung cancer (NSCLC).

However,balancingtoxicityandefficacyman-

datesimprovement.

PATIENTSANDMETHODS:Patientswithcomple-

telyresectedstagesIB-pT3N1NSCLCwereran-

domlyassignedtoeitherfourcyclescisplatin(C:

50mg/m2day(d)1+8)andvinorelbine(V:25

mg/m2d1,8,15,22)q4weeksorfourcycles

cisplatin(75mg/m2d1)andpemetrexed(Px:

500mg/m2d1)q3weeks.Primaryobjective

wastheclinicalfeasibilityrate(nograde(G)4

neutropenia/thrombocytopeniaorthrombocyt-

openiawithbleeding,noG3/4febrileneutrope-

niaornonhematologicaltoxicity;nopremature

withdrawal/death).Secondaryobjectiveswere

drugdeliveryandefficacy.

RESULTS:Onehundredandthirtytwopatients

wererandomized(stages:38%IB,10%IIA,

47%IIB,5%pT3pN1;histology:43%squa-

mous,57%non-squamous).Thefeasibilityrates

were95.5%(cisplatinandpemetrexed,CPx)

and75.4%(cisplatinandvinorelbine,CVb)(P=

0.001);hematologicalG3/4toxiceffectswere

10%(CPx)and74%(CVb)(P<0.001),non-

hematologicaltoxiceffectswerecomparable

(33%and31%,P=0.798).Deliveryoftotal

meandoseswas90%ofplannedwithCPx,but

66%(cisplatin)and64%(vinorelbine)withCVb

(P<0.0001).Themediannumberofcycles

[treatmenttime(weeks)]was4forCPx(11.2)

and3forCVb(9.9).Timetowithdrawalfrom

therapydifferedsignificantlybetweenarmsfavo-

ringCPx(P<0.001).

CONCLUSION:AdjuvantchemotherapywithCPx

issafeandfeasiblewithlesstoxicityandsuperi-

ordosedeliverycomparedwithCVb.

2.fractionalexcretionofureatodifferen-

tiatetransientfrompersistentacute

kidneyinjury:shouldwestilltrustold

toolsinthebiomarkerera?

JCritCare.2012Oct;27(5):514-5.

HonoréPM,JacobsR,Joannes-BoyauO,BoerW,

DeWaeleE,VanGorpV,SpapenHD.

3.Acaseofnondiabeticketoacidosisin

thirdtermtwinpregnancy.

JClinEndocrinolMetab.2012Sep;97(9):3021-4.

doi:10.1210/jc.2012-1391.

ScholteJB,BoerWE.

ABSTRACT

CONTExT:Wereportonacaseofnondiabetic

ketoacidosisduetomildstarvationinathird

termtwinpregnancy.

OBJECTIVE:Theaimwastopresentacase

reportandreviewoftheliteratureinnondiabetic

ketoacidosisinpregnancy,includingprecipitating

factorsandunderlyingpathophysiology.

DESIGN: The case report includes collation of

earlierdataandliteraturereview.

SETTING:Thepatientwasadmittedtothe

obstetricswardofalargegeneralhospitaland,

aftercesareansection,wastransferredtothe

intensivecareunit.

PATIENT:Wepresentthecaseofa26-yr-old

obesepatientwitha35-wktwinpregnancy.

Intervention:Weprovidedappropriatemanage-

mentwithfluidinfusionaftercesareandelivery.

RESULTS:Thepatientandhertwodaughters

survived,andnodisabilitieswereforeseen.

Alcohol,methanol,andlacticacidlevelswere

normal. No signs of renal disease or diabetes

werepresent.Pathologicalexaminationrevealed

noabnormalitiesoftheplacentae.Toxicological

testsrevealedasalicylateleveloflessthan5

mg/liter,anacetaminophenleveloflessthan1

mg/liter,andanacetonelevelof300mg/liter

(reference, 5-20 mg/liter).

CONCLUSIONS:Wepresentacaseofthirdterm

twinpregnancywithhighaniongapmetabolic

acidosisdueto(mild)starvation.Starvation,

obesity,thirdtermtwinpregnancy,andperhaps

agastroenteritisweretheultimateprovoking

factors.Inthelightoftheerroneoussuspicion

ofsepsisandinitialfluidtherapylackingglucose,

onewonderswhether,underadifferentfluid

regime,cesareansectioncouldhavebeenavoi-

ded.Severeketoacidosisinthepregnantwoman

isassociatedwithimpairedneurodevelopment.

Itthereforedemandsearlyrecognitionand

immediateintervention.

4.BiomarkersforearlydiagnosisofAKIin

theICu:readyforprimetimeuseatthe

bedside?

AnnIntensiveCare.2012Jul2;2(1):24.doi:

10.1186/2110-5820-2-24.

HonorePM,JacobsR,Joannes-BoyauO,VerfaillieL,

DeRegtJ,VanGorpV,DeWaeleE,BoerW, Collin

V,SpapenHD.

ABSTRACT

Because of its still rising incidence and high

mortalityrateinintensivecareunit(ICU)

patients,earlyrecognitionofacutekidneyinjury

(AKI)remainsacriticalissue.Surprisingly,effec-

tivebiomarkersforearlydetectionandhence

appropriateandtimelytherapyofAKIhavenot

yetenteredtheclinicalarena.Weperformeda

systematicsearchoftheliteraturepublished

between1999and2011onpotentialearlybio-

markersforacuterenalfailure/kidneyinjuryin

an at-risk adult and pediatric population follo-

wingtheQuorumGuidelines.Basedonthis

review,recommendationsfortheclinicaluseof

thesebiomarkerswereproposed.Ingeneral,

kidneybiomarkersmayaidtodirectearly

aggressivetreatmentstrategiesforAKIthereby

decreasingtheassociatedhighmortality.To

date,however,sensitivityandspecificityofindi-

vidualbiomarkerassaysarelowanddonotsus-

taintheirroutineclinicaluse.“Kits”containinga

combination of established biomarkers, in con-

junctionwithmeasuredglomerularfiltration

rate,mayenhancediagnosticandprognostic

accuracyinthefuture.

5.Hemodialysisinchronickidneydisease-

-balancingfluidandsaltontheinflam-

mationtightrope.

IntJArtifOrgans.2012Jun;35(6):409-12.

HonoréPM,JacobsR,Joannes-BoyauO,BoerW,De

WaeleE,DeRegtJ,SpapenHD.

ABSTRACT

Haemodialysis(HD)isawell-established,long-

standing,andlife-savingtreatmentforpatients

withchronickidneydisease(CKD)oracutekid-

neyinjury(AKI).However,side-effectsofHDin

CKDpatientsarenumerousandremainproble-

matic.Amongstothers,CKDpatientsaresus-

ceptibletoshort-termeffectscausedbyabnor-

malitiesinwaterandelectrolytebalanceand

long-term effects related to sustained inflamma-

tionshort-termside-effectsofHDsuchaserrors

insodiumcontentofdialysatecouldreadilybe

overcomebycorrectbaselinelabellingofdialy-

sates and the ongoing rigorous implementation

ofsafetyproceduresbystaffnursesandphysici-

ans. The proper implementation of biofeedback

systems,withtightsafetyalarmlimitsandcon-

ductivitybaseddetectionsystemsincludingthe

analysisofionicmassbalancecouldhavepre-

ventedtheshortfallsdescribed.Long-termunto-

wardeffectsofHDaremainlyduetosustained

inflammationandarecorrelatedwithhigher

morbidityandmortality.Unfortunately,the


pathophysiologicmechanismsthatunderpinthe

inflammatoryprocessesinducedbyHDremain

poorlyunderstoodorincompletelyunravelled.

Withinthewidearrayofinflammatory(inter)

actions,cytokinesareundoubtedlykeyplayers

but interesting biomarkers (e.g. follistatin) and

pathways(e.g.erythropoietinhyporesponsive-

ness)havecomeintoplay.Therapeuticinterven-

tionsindifferingfieldssuchasvascularaccess,

avoidanceofintra-dialytichypotensionandphar-

macologicinterventionswithstatins,angiotensin

IIreceptorantagonistsorvitamineDsupple-

mentationmaybeofsignificance.However,con-

firmatorytrialsinvestigatingofallthesepro-

misingtherapiesare,asyet,lacking.Theimpact

ofthedialysistechniqueitselfshouldnotbe

underestimated.

6.Newinsightsregardingrationale,thera-

peutictargetanddoseofhemofiltration

andhybridtherapiesinsepticacutekid-

neyinjury.

BloodPurif.2012;33(1-3):44-51.

HonoréPM,JacobsR,BoerW,Joannes-BoyauO,De

RegtJ,DeWaeleE,VanGorpV,CollinV,SpapenHD.

ABSTRACT

Mediatorremovalfromtissue(capillaryblood

compartment, CABC) and transport to the cen-

tral circulation (central blood compartment,

CEBC)mustbeeffective.Effectivenessthrough

apassivemechanismseemsunlikelyasthesurf-

ace of CEBC (30 m(2)) is smaller than CABC

(300m(2))wherebytheformerwillbealimiting

factorinpassivetransport.Accordingtostudies,

ahighexchangevolumecaninducean80-fold

increaseinlymphaticflow.Thisresultsindispla-

cement(activetransport)ofmediatorstoCEBC.

Recentstudieshaveshownthatthedelivered

doseconstitutesthemainstayofcontinuous

renalreplacementtherapy.However,these

resultsarenotlikelytochangetherecommen-

dation:35ml/kg/h,adjustedforpredilution,in

septicacutekidneyinjury(AKI).Recently,stu-

dieswerefocusingonglobalintensivecareunit

AKI.Innon-septicAKI,thosestudiesshowthat

20-25ml/kg/hwasoptimal.TheDO-RE-MItrial

underscoredtheimportanceofdeliverywhich

couldbeobtainedbytargetingdosesbetween5

and10ml/kg/hhigherthanprescribed.Untilthe

IVOIREtrialbecomesavailable,septicAKI

shouldbetreatedbycontinuousveno-venous

hemofiltrationat35ml/kg/h.Innon-septicAKI,

25 ml/kg/h remains optimal.

7.MovingfromaCytotoxictoaCytokinic

ApproachintheBloodPurification

Labyrinth:HaveWefinallyfound

Ariadne’sThread?

MolMed.2012Dec20;18:1363-5.

HonorePM,JacobsR,Joannes-BoyauO,BoerW,De

WaeleE,VanGorpV,DeRegtJ,SpapenHD.

ABSTRACT

Foralmostthreedecades,researchershave

investedinstrategiesthatinvolvedremovalof

excessinflammatorymediatorsfromthecircula-

tion(thatis,the“cytotoxic”approach).Blood

purificationtechniquesusinganextracorporeal

devicecanindeednon-specificallyremovea

widearrayofinflammatorymediatorsfromthe

circulation.Inanimalmodels,thismultimediator

targetingorpleiotropicapproachwasshownto

downregulatesystemicinflammationandtores-

toreimmunehomeostasis.Inthisissue,Namas

etal.seriouslychallengethiscytotoxichypothe-

sisandproposetoreplaceitbyacytokinic

approach.Inarodentmodelofsepsis,these

authorselegantlydemonstratethathemoadsorp-

tionusingalargesurface-areapolymercould

reduceand,moreimportantly,relocalizeand

reprogram sepsis-induced acute inflammation,

whilesimultaneouslyloweringinfectiousburden

andliverdamage.Althoughchallenging,this

newtheorycanbeconsideredcomplementaryto

theexistingcytotoxichypothesesbycoupling

reduced endothelial damage at the interstitial

level(cytotoxicapproach)withtheconceptof

reprogrammingleucocytesandmediatorstoward

infectedtissue,thusemptyingthebloodstream

of important promoters of remote organ dama-

ges(cytokinicapproach).

8.Thecostofradiotherapyinadecadeof

technologyevolution.

RadiotherOncol.2012Jan;102(1):148-53.

VandeWerfE,VerstraeteJ,LievensY.

ABSTRACT

PURPOSE:Toquantifychangesinradiotherapy

costs occurring in a decade of medical-technolo-

gicalevolution.

MATERIALSANDMETHODS:Theactivity-based

costing(ABC)modeloftheUniversityHospitals

Leuven(UHL)radiotherapy(RT)departmentwas

adaptedtocurrentRTstandards.Itallocated

actual resource costs to the treatments based

onthedepartmentalwork-flowandpatientmix

in2009.Abenchmarkwiththeformermodel

analyzedthecostincreasesrelatedtochanges

inRTinfrastructureandpracticeover10years.

RESULTS: A considerable increase in total RT

costswasobserved,resultingfromhighercapital

investments(96%)andpersonnelcost(103%),

the latter dominating the total picture.

Treatmentdeliveryremainsthemostcostlyacti-

vity,boostedbythecostofimprovedquality

assurance(QA),23%oftotalproductcosts,

comingalongwithmoreadvancedRTtechni-

ques.Hence,costincreasesattheproductlevel

aremostobviousforcomplextreatments,suchas

intensity-modulatedradiotherapy(IMRT),repre-

sentingcostincreasesrangingbetween38%and

88% compared to conformal approaches.

CONCLUSIONS:TheABCmodelprovidesinsight

intothefinancialconsequencesofevolvingtech-

nologyandpractice.Suchdataareamandatory

firststepinourstrivetoproveRTcost-effective-

ness and thus support optimal reimbursement

andprovisionofradiotherapydepartments.

9.Pharmacologyofperioperativeintrape-

ritonealandintravenouschemotherapy

inpatientswithperitonealsurface

malignancy.

SurgOncolClinNAm.2012Oct;21(4):577-97.doi:

10.1016/j.soc.2012.07.013.

VanderSpeetenK,StuartOA,SugarbakerPH.

ABSTRACT

Peritonealsurfacemalignancyisacommon

manifestation of intra-abdominal malignancies.

Systemicchemotherapyoffersnolong-termsur-

vivalandpoorqualityoflifeforthesepatientsin

theirterminalstagesofdisease.Bycontrast,

cytoreductivesurgerycombinedwithperiopera-

tiveintraperitonealandintravenouschemothera-

pyhasresultedinencouragingclinicalresults.

Furtherimprovementsshouldcomefromboth

clinicalphaseII/IIIstudiesandpharmacologic

research.Thisarticlereviewsthecurrentphar-

macologicdataandcontroversiesregardingthe

perioperativeintraperitonealandintravenous

applicationofchemotherapy.

10.Validationofanatomicallandmarks-

basedregistrationforimage-guided

surgery:Anin-vitrostudy.

JCraniomaxillofacSurg.2012Dec27.

SunY,LuebbersHT,AgbajeJO,SchepersS,

VrielinckL,LambrichtsI,PolitisC.

ABSTRACT

INTRODUCTION:Perioperativenavigationisa

recentadditiontoorthognathicsurgery.This

studyaimedtoevaluatetheaccuracyofanato-

mical landmarks-based registration.

MATERIALSANDMETHODS:Eighty-fiveholes

(1.2mmdiameter)weredrilledinthesurfaceof

aplasticskullmodel,whichwasthenscanned

usingaSkyViewconebeamcomputedtomo-

graphyscanner.DICOMfileswereimportedinto

BrainLabENT3.0.0tomakeasurgicalplan.Six


anatomicalpointswereselectedforregistration:

the infraorbital foramena, the anterior nasal

spine,thecrowntipsoftheuppercanines,and

the mesial contact point of the upper incisors.

Eachregistrationwasperformedfivetimesby

twoseparateobservers(10timestotal).

RESULTS: The mean target registration error

(TRE)intheanteriormaxillary/zygomaticregion

was0.93±0.31mm(p<0.001comparedwith

otheranatomicalregions).Theonlystatistically

significantinter-observerdifferenceofmeanTRE

wasatthezygomaticarch,butwasnotclinically

relevant.

CONCLUSION:Withsixanatomicallandmarks

used,themeanTREwasclinicallyacceptablein

themaxillary/zygomaticregion.Thisregistration

techniquemaybeusedtoaccessocclusalchan-

gesduringbimaxillarysurgery,butshouldbe

usedwithcautioninotheranatomicalregionsof

theskullbecauseofthelargeTREobserved.

11.Predictedversusexecutedsurgical

orthognathictreatment.

JCraniomaxillofacSurg.2012Dec22.FalterB,

SchepersS,VrielinckL,LambrichtsI,PolitisC.

ABSTRACT

OBJECTIVES:Thisstudyaimedtoanalysecom-

bined surgical-orthodontic treatment plans, com-

parethemwiththeactualsurgeryperformed,

and define factors resulting in changes of the

original plan during orthodontic pre-surgical pre-

paration.

STUDYDESIGN: The clinical files of 312 orthog-

nathicsurgerypatients,operatedbetween

January2008andDecember2010,wereretro-

spectivelyreviewed.Ofthese312patients,129

hadabimaxillaryoperation.Onehundredsixty

patientshadosteotomyofthelowerjawonly

and23hadosteotomyoftheupperjawonly.

FactorsanalysedinthestudyincludeAngle

Classmalocclusion,patientsex,andage.Lip-to-

incisorrelationship,overjet,overbiteandmidline

deviationsoftheupperandlowerjawwere

recorded. Effects of surgical assisted rapid pala-

talexpansion(SARPE)ontheeventualsurgery

werealsoinvestigated.Reasonsforchanging

the original treatment plan at the time of the

finishedpre-surgical-orthodonticalignmentwere

analysed.

RESULTS:Theoriginaltreatmentplanwaschan-

ged in 42 of the 312 patients (13.5%). Changes

occurredgenerallyincaseofalargerinterval

betweenset-upofthefirsttreatmentplanand

theeventualoperation(average22.4versus

16.4monthsforpatientswithchangedversus

unchangedtreatmentplan,respectively).All

ClassIpatientshadsurgeryperformedasplan-

ned.ClassIIIpatientshadasignificantlyhigher

rate of altered treatment plan (27.3%) than

ClassIIpatients(7.6%).Moremen(52.4%)saw

their treatment plan changed, although there

weremorewomenthanmeninthestudypopu-

lation(59.6versus40.4%).

CONCLUSION:Oneinsevenpatients(13.5%)

hadadifferentoperationthanwasplannedat

thestartoftreatment.ClassIIIpatientswith

smalloverjetandoverbitecommonlyhaveatre-

atmentplanforamonomaxillaryoperationthat,

after decompensation, needs to be adapted to a

bimaxillaryoperation.

12.Obstructiveairwaycompromiseinthe

earlypostoperativeperiodafterortho-

gnathicsurgery.

JCraniofacSurg.2012Nov;23(6):1717-22.

PolitisC,KunzS,SchepersS,VrielinckL,LambrichtsI.

ABSTRACT

BetweenJanuary1,1989andApril30,2012,

approximately2164consecutivepatientswere

treatedwithorthognathicsurgeryattheSt.

John’sHospital,Genk,Belgium.Theyallunder-

wentamandibular,maxillary,orbimaxillary

osteotomy,performedbyoneofthe3resident

maxillofacialsurgeonsattheSt.John’shospital

inGenk.Thepurposeofthereviewwasto

investigatetheincidenceofmajorairwaydiffi-

cultiesoccurringpostoperativelybecauseofsur-

gicallyrelatedcauses.Itseemedthatobstructive

airwaycompromisewastheonlyreasonfor

urgentinterventiontoprotectortorestorethe

airway.Intotal,3urgentunanticipatedlife-

savingreintubationswereattempted.Onewas

successful,andtheotherwaschangedintoan

urgenttracheostomy.Nodeathsoccurredinthis

patientseriesafterorthognathicsurgery.

Osseousgenioplasties,asstand-alonesurgeryor

incombinationwithothersimultaneousorthog-

nathic procedures, do care the risk for a life-

threateningrespiratorydistressbecauseofa

hematomaofthefloorofthemouth,whenper-

formedwithanoscillatingsaworasurgicaldrill.

Ifso,thisprobablywillhappenwithinthefirst4

postoperativehoursaccordingtotheexperience

inourseries.Thisriskcanbeavoidedbyusing

a piezosurgical unit to perform the osseous

genioplasty.

13.Effectsoflifestyleinterventionin

obesepregnantwomenongestational

weightgainandmentalhealth:aran-

domizedcontrolledtrial.

IntJObes(Lond).2012Oct2.

BogaertsAF,DevliegerR,NuytsE,WittersI,

GyselaersW,VandenBerghBR.

ABSTRACT

OBJECTIVE:Lifestyleinterventioncouldhelp

obesepregnantwomentolimittheirweightgain

duringpregnancyandimprovetheirpsychologi-

calcomfort,buthasnotyetbeenevaluatedin

randomizedcontrolledtrials.Weevaluated

whetheratargetedantenatallifestyleinterventi-

onprogrammeforobesepregnantwomeninflu-

encesgestationalweightgain(GWG)andlevels

ofanxietyordepressedmood.

DESIGNANDSUBJECTS:Thisstudyusedalon-

gitudinalinterventionaldesign.Ofthe235eligi-

bleobesepregnantwomen,205(meanage

(years):29±4.5;bodymassindex(BMI,kgm(-)

(2)):34.7±4.6)wererandomizedtoacontrol

group,abrochuregroupreceivingwritteninfor-

mationonhealthylifestyleandanexperimental

groupreceivinganadditionalfourantenatallife-

styleinterventionsessionsbyamidwifetrained

inmotivationallifestyleintervention.Anxiety

(StateandTraitAnxietyInventory)andfeelings

of depression (Edinburgh Depression Scale)

weremeasuredduringthefirst,secondand

thirdtrimestersofpregnancy.Socio-

demographical,behavioural,psychologicaland

medicalvariableswereusedforcontrollingand

correctingoutcomevariables.

RESULTS:Wefoundasignificantreductionof

GWGinthebrochure(9.5kg)andlifestyleinter-

vention(10.6kg)groupcomparedwithnormal

caregroup(13.5kg)(P=0.007).Furthermore,

levelsofanxietysignificantlydecreasedinthe

lifestyleinterventiongroupandincreasedinthe

normalcaregroupduringpregnancy(P=0.02);

nodifferencesweredemonstratedinthebrochu-

regroup.Pre-pregnancyBMIwaspositivelyrela-

tedtolevelsofanxiety.Obesepregnantwomen

whostoppedsmokingrecentlyshowedasignifi-

canthigherGWG(β=3.04;P=0.01);thosewith

concurrentgestationaldiabetesmellitus(GDM)

(β=3.54;P=0.03)andthosewhoconsumed

alcoholonaregularbase(β=3.69;P=0.04)sho-

wedsignificanthigherlevelsofstateanxiety.No

differences in depressed mood or obstetrical/

neonataloutcomeswereobservedbetweenthe

threegroups.Conclusions:Atargetedlifestyle

interventionprogrammebasedontheprinciples

ofmotivationalinterviewingreducesGWGand

levelsofanxietyinobesepregnantwomen.

14.Impedancecardiographyinuncompli-

catedpregnancyandpre-eclampsia:areli-

abilitystudy.

JObstetGynaecol.2012Oct;32(7):630-4.

TomsinK,MesensT,MolenberghsG,GyselaersW.

ABSTRACT

Ithasbeenreportedthatcardiaccontractilityis


alteredinpre-eclampsiacomparedwithnormal

pregnancy.Becauseofthenon-invasivenature

ofimpedancecardiography(ICG),thismethodis

gainingpopularityintheobstetricfield.We

assessedthereliabilityofICGmeasurementsin

uncomplicated3rdtrimesterpregnancies(UP)

andpre-eclampticpregnancies(PE).ICGmeasu-

rementswererecordedbeforeandafterthree

positionchanges,andthisexaminationwasdone

twice(session1and2)persubject.Foreachof

the22haemodynamicparameters,inter-and

intrasessionPearson’scorrelationcoefficients

(PCC)werecalculatedformeanvaluesof30

measurementsperpositionpersubject.PCCwas

consistently≥0.80forcontractilityparameters

‘acceleration-’,‘velocity-’and‘heather-index’in

bothUPandPE.Thesedataillustratethatcorre-

lationbetweenrepeatedICGmeasurementsof

cardiaccontractilityishighunderstandardised

conditions,andthatICGmaybeusefultostudy

changesofcardiaccontractilityinpregnancy.

15.Determinantsofdynamicchangesin

serumcreatinineinacutedecompensa-

tedheartfailure:theimportanceofblood

pressurereductionduringtreatment.

EurJHeartFail.2013Jan2.

DupontM,MullensW,FinucanM,TaylorDO,Starling

RC,TangWH.

ABSTRACT

AIMS:‘Worseningrenalfunction’(WRF)and

‘improvementinrenalfunction’(IRF)monitored

bychangesinserumcreatininearefrequently

encountered during treatment of acute decom-

pensatedheartfailure(ADHF).Wesoughtto

establishtheimportanthaemodynamicdetermi-

nants of alterations in serum creatinine.

METHODSANDRESULTS:Werevieweddata

from443patientstreatedforADHFwithhaemo-

dynamicguidanceinasinglecentre.WRFand

IRFweredefinedasa25%increaseordecrease

in estimated glomerular filtration rate (eGFR)

fromtimeofadmissiontopulmonaryartery

catheterremoval,respectively.Ofthe443

patients,46(10%)experiencedWRFand127

(29%)hadIRF.BaselineeGFRwaslowerin

patientswithIRFwhencomparedwithstable

patientsorthosewithWRF(45±25vs.63±

30vs.68±27mL/min/m(2),respectively,P<

0.0001).Incontrast,therelativedecreasein

meanbloodpressure(BP)wasmorepronounced

inpatientswithWRFwhencomparedwithstable

patientsorthosewithIRF(15±15vs.9±17

vs.4±15%,respectively,P=0.003).Withlar-

gerdecreasesinmeanBP,therewasgreater

likelihoodofexperiencingWRF(P=0.04)but

lesslikelihoodofexperiencingIRF(P=0.01).In

contrast, the degree of changes in right atrial

pressureorcardiacindexdidnotaffectthepro-

pensityfordevelopingWRForIRF.Therewas

nodifferenceinadverseclinicaloutcomes

(death,hearttransplantation,LVassistdevice

implantation,orreadmission)betweenthethree

groups(P=0.56).

CONCLUSION: Blood pressure decrease, rather

than alterations in cardiac output or central

venouspressure,wereassociatedwithchanges

inserumcreatinineduringtreatmentofADHF.

16.Comorbiditysignificantlyaffectsclinical

outcomeaftercardiacresynchronization

therapyregardlessofventricularremo-

deling.

JCardFail.2012Nov;18(11):845-53.

VerbruggeFH,DupontM,Rivero-AyerzaM,de

VusserP,VanHerendaelH,VercammenJ,JacobsL,

VerhaertD,VandervoortP,TangWH,MullensW.

ABSTRACT

BACKGROUND: The influence of comorbid condi-

tionsonventricularremodeling,functionalsta-

tus,andclinicaloutcomeaftercardiacresynchro-

nizationtherapy(CRT)isinsufficientlyelucidated.

METHODSANDRESULTS: The influence of diffe-

rentcomorbidconditionsonleftventricular

remodeling,improvementinNewYorkHeart

Association(NYHA)functionalclass,hospitaliza-

tionsforheartfailure,andall-causemortality

afterCRTimplantationwasanalyzedin172con-

secutivepatients(meanage71±9y),implan-

ted from October 2008 to April 2011 in a single

tertiarycarehospital.Duringmeanfollow-upof

18±9months,21patientsdiedand57were

admittedforheartfailure.Leftventricularremo-

delingandimprovementinNYHAfunctional

classwereindependentfromcomorbiditybur-

den.However,diabetesmellitus(hazardratio

[HR]3.45,95%confidenceinterval[CI]1.24-

9.65)andchronickidneydisease(HR3.11,95%

CI1.10-8.81)werepredictorsofall-causemor-

tality,andthepresenceofchronicobstructive

pulmonarydisease(HR1.89,95%CI1.02-3.53)

wasindependentlyassociatedwithheartfailure

admissions.Importantly,those3comorbidcon-

ditionshadanadditivenegativeimpactonsurvi-

valandheartfailureadmissions,eveninpatients

withreverseleftventricularremodeling.

CONCLUSIONS:Reverseventricularremodeling

andimprovementinfunctionalstatusafterCRT

implantationareindependentfromcomorbidity

burden.However,comorbidconditionsremain

importantpredictorsofall-causemortalityand

heart failure admissions.

17.Prognosticroleofpulmonaryarterial

capacitanceinadvancedheartfailure.

CircHeartFail.2012Nov1;5(6):778-85.

DupontM,MullensW,SkouriHN,AbrahamsZ,Wu

Y,TaylorDO,StarlingRC,TangWH.

ABSTRACT:Background-Rightventricular(RV)

dysfunctionfrequentlyoccursandindependently

prognosticatesinleft-sidedheartfailure.Itisnot

clearwhichRVafterloadmeasurehasthegrea-

testimpactonRVfunctionandprognosis.We

examinedthedeterminants,prognosticrole,and

responsetotreatmentofpulmonaryarterial

capacitance(PAC,ratioofstrokevolumeover

pulmonarypulsepressure),inrelationtopulmo-

naryvascularresistance(PVR)inheartfailure.

MethodsandResults-Wereviewed724conse-

cutivepatientswithheartfailurewhounderwent

rightheartcatheterizationbetween2000and

2005.ChangesinPACwereexploredinaninde-

pendent cohort of 75 subjects treated for acute

decompensatedheartfailure.PACshoweda

stronginverserelationwithPVR(r=-0.64)and

wedgepressure(r=-0.73),andprovidesstron-

gerpredictionofsignificantRVfailurethanPVR

(areaunderthecurveROC0.74versus0.67,

respectively,P=0.003).Duringameanfollow-up

of3.2±2.2years,bothlowerPAC(P<0.0001)

andhigherPVR(P<0.0001)portendmore

adverseclinicalevents(all-causemortalityand

cardiactransplantation).Inmultivariateanalysis,

PAC(butnotPVR)remainsanindependentpre-

dictor(Hazardratio=0.92[95%CI:0.84-1.0,

P=0.037]).Treatmentofheartfailureresultedin

adecreaseinPVR(270±165to211±88

dynes•s(-1)•cm(-5),P=0.002),alargerincrease

inPAC(1.65±0.64to2.61±1.42mL/mmHg,

P<0.0001),leadingtoanincreaseinpulmonary

arterialtimeconstant(PVR×PAC)(0.29±0.12to

0.37±0.15second,P<0.0001).Conclusions-PAC

bundlestheeffectsofPVRandleft-sidedfilling

pressuresonRVafterload,explainingitsstrong

relationwithRVdysfunction,poorlong-term

prognosis,andresponsetotherapy.

18.Timefromemergingheartfailure

symptomstocardiacresynchronisation

therapy:impactonclinicalresponse.

Heart.2012Oct4.

VerbruggeFH,DupontM,VercammenJ,JacobsL,


ABSTRACT

OBJECTIVE:Toinvestigatewhethertimefrom

onsetofheartfailuresignsand/orsymptoms(ie,

progression to stage C/D heart failure) until

implantationaffectsreverseremodellingandcli-

nicaloutcomeaftercardiacresynchronisation

therapy(CRT).


DESIGN:CohortstudyofconsecutiveCRT

patients,implantedbetween1October2008

and 30 April 2011.

SETTING:Singletertiarycarecentre(Ziekenhuis

Oost-Limburg, Genk, Belgium).

PATIENTS:ConsecutiveCRTpatients(n=172;

71±9years),stratifiedintotertilesaccordingto

the time since first heart failure signs and/or

symptomsatimplantation.

MAINOUTCOMEMEASURES:Changeinleftven-

triculardimensions,NewYorkHeartAssociation

(NYHA)functionalclassandfreedomfromall-

causemortalityorheartfailureadmission.

RESULTS:Baselinerenalfunctionwasbetterin

patients implanted earlier after emerging heart

failuresymptoms(estimatedglomerularfiltration

rate=73±20vs63±23vs58±26ml/min/1.73

m(2)fortertiles,respectively).After6months,

decreasesinleftventricularend-diastolic/systolic

diameterandimprovementinNYHAfunctional

classweresimilaramongtertiles.Freedomfrom

all-causemortalityorheartfailureadmissionwas

betterinpatientswithearlyimplantation(p

value=0.042).However,thiswasnotthecasein

patientswithpreservedrenalfunction(p

value=0.794).Deathfromprogressiveheartfai-

lurewassignificantlymorefrequentinpatients

implanted later in their disease course.

CONCLUSIONS:Reverseleftventricularremodel-

lingafterCRTisnotaffectedbythedurationof

heartfailure.However,clinicaloutcomeisbetter

in patients implanted earlier in their disease

course,whichprobablyrelatestobetterrenal

preservation.

19.ClinicalOutcomesAfterTricuspidValve

AnnuloplastyinAdditiontoMitral

ValveSurgery.

CongestHeartFail.2012Oct1.

KoppersG,VerhaertD,VerbruggeFH,ReyskensR,

GutermannH,VanKerrebroeckC,VandervoortP,

TangWH,DionR,MullensW.

ABSTRACT: Current guidelines recommend tri-

cuspidvalveannuloplasty(TVP)togetherwith

mitralvalvesurgeryincasesoftricuspidannulus

dilation(≥40 mm)orfunctionaltricuspidvalve

regurgitation >2/4. Baseline clinical and echo-

cardiographic data of patients undergoing mitral

valvesurgeryinasingletertiarycarehospital

between2007and2010wereanalyzed.

Mortalityandheartfailurehospitalizationdata

werecollectedandgroupswithorwithoutTVP

werecompared.PatientswithTVP(n=89)had

similarbaselinecharacteristicscomparedwith

patientswithout(n=86),exceptforlowerright

ventricularfractionalareachangeandmorecon-

comitantaorticvalvesurgery.Mortalitywas

higherintheTVPgroupat30 days(14%vs

5%;P=.04),butthedifferencewasnolonger

significantattheendoffollow-up.Morepatients

werehospitalizedforheartfailureintheTVP

group(31%vs17%;hazardratio,2.1;95%

confidenceinterval,1.1-4.0;P=.05).Rightven-

tricularsphericityindexwastheonlypreopera-

tiveparameterpredictingdeathorheartfailure

hospitalizations.Inconclusion,patientsunder-

goingTVPinadditiontomitralvalvesurgeryare

athighriskforearlydeathorsubsequentheart

failurehospitalizations,whichmightbepartly

explainedbymorecomplexheartdisease.The

extentofpreoperativerightventricularremode-

lingmaybepredictiveofadverseoutcomes.

20.Responsetocardiacresynchronization

therapyinelderlypatients(>=70

years)andoctogenarians.

EurJHeartFail.2012Sep20.

VerbruggeFH,DupontM,DeVusserP,Rivero-

AyerzaM,VanHerendaelH,VercammenJ,JacobsL,


ABSTRACT

AIMS:Cardiacresynchronizationtherapy(CRT)

leadstoreverseventricularremodelling,impro-

vedfunctionalcapacity,andbetterclinicaloutco-

meinpatientswithadvancedchronicheartfailu-

re,reducedejectionfraction,andevidenceof

ventricularconductiondelay,whoareunder

optimalmedicaltherapy.Thisstudyinvestigated

whetherthesebenefitscanbeextrapolatedto

olderpatients,typicallynotincludedinrandomi-

zed clinical trials.

METHODSANDRESULTS:Consecutivepatients

whoreceivedaCRTdevicebetweenOctober

2008 and June 2011, including optimization

afterwardsinadedicatedclinic,werestratified

into3pre-specifiedgroups,accordingtoage:

<70years(n=76);70-79years(n=95);and

≥80years(n=49).Leftventricularremodelling,

functionalcapacity,heartfailurehospitalization,

andmortalitydatawereassessedduringfollow-

up.Reverseleftventricularremodellingand

improvementinNewYorkHeartAssociation

functionalclassweresimilarinallgroupsat6

monthsafterimplantation.Duringmeanfollow-

upof20months,32patientsdiedand66were

admittedforheartfailure.Annualizedmortality

ratesweresignificantlyhigherinelderlypatients

(6%vs.8%vs.15%inallgroups,respectively;

P<0.001),buttimetodeathorfirstheartfailu-

readmissionwassimilaramongagegroups(P

=0.531).Progressivepumpfailurewasthe

majorcauseofdeath(50%),withco-morbidity-

related deaths also being frequent (41%).

CONCLUSION:Reverseleftventricularremodel-

lingandfunctionalcapacityimprovementafter

CRTaresustainedatadvancedage.Moreover,

timetoall-causemortalityorheartfailure

admissionwassimilar,irrespectiveofage,ina

contextofmaximizedoptimizationincludingopti-

malmedicaltherapy.

21.Non-invasivemonitoringofcerebral

perfusionduringtranscatheteraortic

valveimplantationprocedure.

AmJCardiol.2013Jan15;111(2):302.

DeDeyneC,MeexI,JansF,EngelenK,Gutermann

H,DensJ.

22.Salvageextensivecoronarythrom-

boendarterectomyforarupturedleft

anteriordescendingartery.

InteractCardiovascThoracSurg.2012

Oct;15(4):759-61.

DePraetereH,DiBariN,GutermannH,Van

KerrebroeckC,DionRA.

ABSTRACT:Wedescribealifesavingemergent

thromboendarterectomyoftheentireleftanteri-

ordescendingarteryina63-yearoldman.Four

daysearlier,hehadundergoneacoronaryartery

bypassgrafting.Theleftanteriordescending

arterywasnotbypassedthenduetoseveredif-

fusediseaseandcalcifications.Afteranunevent-

fulrecovery,syncopeoccurredduringexercise.

Emergencycatheterizationrevealedpatent

grafts,butnoflowovertheleftanteriordescen-

dingartery.Atrescuepercutaneouscoronary

intervention,aperforationoftheleftanterior

descendingarteryoccurred,leadingtocardioge-

nicshock.Asuccessfulthromboendarterectomy

oftheleftanteriordescendingarterysalvaged

the patient’s life.

23.Surgicalpatchangioplastyoftheleft

maincoronaryartery.

EurJCardiothoracSurg.2012Oct;42(4):719-27.

HarlingL,SepehripourAH,AshrafianH,LaneT,

JarralO,ChikweJ,DionRA,AthanasiouT.

ABSTRACT:Isolatedostialstenosisoftheleft

maincoronaryartery(LMCA)israre,occurring

in<1%ofthepatientsundergoingcoronary

angiography.Surgicalpatchangioplasty(SPA)

offersanalternativetoconventionalcoronary

arterybypassgrafting(CABG)insuchcasesand

isadvantageousinrestoringmorephysiological

myocardialperfusion,maintainingostialpatency

andpreservingconduitmaterial.However,a

numberofearlytechnicalfailuresandhighperi-

operativemortalityhavelimitedthegeneralized

uptakeofthisprocedure,andonlyrecentlyhave

advancesinmyocardialprotectionandnovelsur-

gicalapproachestotheLMCAresultedina


resurgenceofthetechnique.Asystematiclitera-

ture search identified 45 studies incorporating

478patientsundergoingSPA.Avarietyofpatch

materialswereused,includingthepericardium,

saphenousveinandinternalmammaryandpul-

monaryarteries.Patientswerefollowedupfora

meanof54.4months.The30-daymortalitywas

1.7%andcardiacspecificmortality3.3%atlast

follow-up.Encouragingly,92.4%ofreported

cases(n=182)showedcompleteangiographic

patencyatlastfollow-up.Ourresultsindicate

thatSPAmaybeaviablealternativetoCABGin

thesurgicalmanagementofisolatedostialLMCA

stenosis.However,norandomizedtrialshave

been performed, and it is clear that careful

patient selection is essential in minimizing mor-

bidityandmortalityintheshort-andlong-term.

Furtherresearchisrequiredtoallowadirect

comparisonofSPAtotechniqueswithamore

substantialevidencebasesuchasCABGand

percutaneouscoronaryintervention,andtodefi-

ne the optimal patch graft material, elucidating

thatanybeneficialeffectsarterialpatchesmay

haveonlong-termpatency.

24.HepatitisCinfection,antiviraltreat-

mentandmentalhealth:aEuropean

expertconsensusstatement.

JHepatol.2012Dec;57(6):1379-90.

SchaeferM,CapuronL,FriebeA,Diez-QuevedoC,

RobaeysG,NeriS,FosterGR,KautzA,FortonD,

ParianteCM.

ABSTRACT

Mentalhealthproblemsfrequentlyoccurinchro-

nicinfectionwiththehepatitisCvirus(HCV)and

duringantiviraltreatmentwithpegylatedinterfe-

ron-alpha(PegIFNα)andribavirin.Depressionis

one of the most important complications during

antiviraltreatmentofchronichepatitisCinfection.

However,anincreasedprevalenceofdepression,

fatigue,andcognitivedisturbanceshasalsobeen

reportedinuntreatedHCV-positivepatients.

Patientswithpsychiatricdisordersordrugaddicti-

onalsohaveanincreasedriskofHCVinfection.

Furthermore, because of possible drug-drug inter-

actions,newantiviralsadministeredtogetherwith

PegIFNαandribavirinmaycomplicatepsychiatric

sideeffectmanagement,evenifnospecificpsy-

chiatricadverseeventsareknownsofarforthese

newdrugs.TheEuropeanliverpatient’sorganiza-

tion(ELPA)organisedaEuropeanexpertconfe-

rencetoreviewtheliteratureanddevelopexpert

recommendations for the management of mental

healthproblemsinHCVinfectedpatients.This

paper results from the output of the 2011 EASL

meetingandsubsequentdialoguewithpatient

groupsandrelevantexpertsinEurope.Itsum-

marisesthecurrentknowledgeofHCVinfection

andthebrain;prevalence,course,andneurobio-

logyofIFN-αassociatedpsychiatricsideeffects;

possibleriskfactorsforIFN-αassociateddepres-

sionandsuicideattempts;psychiatricmanage-

mentofHCVinfectedpatientsbeforeandduring

antiviraltreatment;preventionofIFN-αassocia-

tedpsychiatricsideeffects;andpsychiatric

aspectsofthenewantivirals.Thesummarised

currentknowledgeaboutmentalhealthchanges

beforeandduringantiviraltreatmentshould

improveinterdisciplinarymanagementofHCV

infected patients.

25.Resourceuseandcostofhepatitis

C-relatedcare.

EurJGastroenterolHepatol.2012Oct;24(10):1191-8.

NevensF, ColleI, MichielsenP, RobaeysG, Moreno

C, CaekelberghK, LamotteM, WyffelsV.

ABSTRACT

BACKGROUND: Chronic hepatitis because of the

hepatitisCvirus(CHC)isamajorhealthpro-

blem that can lead to decompensated cirrhosis,

hepatocellularcarcinoma,andeventuallydeath,

allofwhichareassociatedwithsignificantheal-

thcare costs.

AIM:ToupdatethecostofcareofCHCaccor-

dingtothedifferentseveritystagesofthe

diseaseinawestEuropeancountry(Belgium).

METHODS:Medicalrecordsof157patients,who

werereferredtothemedicalspecialistatdiffe-

rentstagesofdisease,werereviewedtoidentify

themedicalcostsoverafollow-upperiodof3

yearsor2yearsinthecaseoflivertransplanta-

tion(LT).Sixdiseasestagesweredefinedonthe

basisofhistology(Metavirclassification)and/or

clinical data.

RESULTS:Incomparisonwithmilddisease,the

cost increased 1.6 times in the case of decom-

pensated cirrhosis, 1.9 times in the case of

hepatocellular carcinoma, and 3.4 in the case of

LT. The costs for medication, hospitalization, and

ambulatorycarewere,respectively,ontheone

hand, 81, 8, and 11% for mild disease and, on

theother,18,79,and3%forLT.Inthecaseof

asustainedviralresponse,thecostoffollow-up

within3yearsdecreasedby45%forpatients

withmildandmoderatedisease.

CONCLUSION:Antiviraltreatmentisthemost

importantfactorgoverningcostinmildand

moderate disease, but once complications of

CHCoccur,hospitalizationcostsfarexceedthe

costofantiviraltherapy.Alreadyduringthefirst

3yearsoffollow-up,sustainedviralresponse

decreasedthecostsignificantly.Treatmentof

patientswithCHCinanearlystagehasthe

potentialtobecost-effective.

Infectieziekten,eenup-date: Do 21 februari 2013, 20.30 uur.

Hedendaagsekijkopdigestieveoncologievoorcoloncarcinoma: Do 21 maart 2013, 20.30 uur.

Dewetvan31maartbetreffendedevergoedingvanschadealsgevolgvangezondheidszorg: no faultwet: Do 18 april 2013, 20.30 uur.

OpeningnieuwmultidisciplinairpijncentrumopcampusSint-Barbara: Do 23 mei 2013, 20.30 uur.

Dermatologieinbeeld: Do 20 juni 2013, 20.30 uur.

Meerinfoenprogrammaopwww.zol.be

Wetenschappelijkeraad>


DatishetLeven, afscheid prof. dr. Politis.21februari,Limburghal,vanaf13u.Meerinfo:[email protected]

Kick-offSymosiumTracema 11 februari, aula ZOL, campus Sint-Jan,18.30tot22uur.Meerinfo:www.zol.be

NieuweeditievandeLeerstoelMedischeEthiek–JulesKnapen.Themais:‘Welkeethischekeuzesmakenwezelf,welkemaaktdesamenlevingvoorons?’.Reedsvoorde16emaalwordenvijflezingenaangeboden,overmaatschappelijkrelevantethema’sdiezichsituereninhetdomeinvandemedischeethiek.Hetvolledigeprogrammaisbeschik-baarophttp://www.uhasselt.be/kna-pen2013.Degratislezingenvindenplaatsop10, 17, 31 januari, 21 en 28 februari 2013, telkens om 20u, op campus Diepenbeek(gebouwD).Voorartsenwordtaccreditering(ethiek)aangevraagd.

OpleidingstralingsprotectiePersonendieeenactievehandheb-ben in radiologische stralingstoepas-singen op de mens dienen een getuigschrift ‘stralingsprotectie’ te behalen.OpinitiatiefvanhetZOL,JessaenUHasseltwerdeendoorhetFANC goedgekeurd opleidingsconcept uitgewerkt.Deopleidingstartop22januari 2013 in het Jessa Ziekenhuis. Meerinfoopwww.zol.be.

ReedsdecennialangishetTijdschriftvoorGeneeskundeeenbegripinVlaanderen.Meteenoplagevan7000exemplarenishetéénvandemeestgelezenmedischwetenschappelijkeperiodiekeninonsland.Middelsonderwerpenafkomstiguitallemedischedisciplinesrichthetzichvooraltot de omnipracticus, maar onder de lezersbevindenzichookvelespecialisten,wetenschappersenanderewerkersindegezondheidszorg.Hettijdschriftverschijnttweemaalpermaand,enhetwordtuitge-gevenzowelingeprintealsinelektroni-scheversie.

VanafditacademiejaartredenookvertegenwoordigersvandeuniversiteitHasselt(uHasselt)toetotderedactieraadvanhettijd-schrift.Prof.dr.Gyselaers,gynaeco-looginZOL,neemtdefunctievanuHasselt-redacteuropzich,terwijlprof.dr.Dendale,cardiolooginhetJessaZiekenhuis,lidwordtvandeRaadvanBestuur.BeideartsenzijnalsdocentverbondenaandefaculteitGeneeskundeenLevenswetenschappenvandeuHasselt.

Symposia> UniversiteitHasselt,ZOLenJessainhetTijdschriftvoorGeneeskunde>

DitnieuwewerkingskanaalvoorUHasseltbiedt de mogelijkheid aan de Limburgse artsen,diewillenbijdragentotdenascho-lingvanhunVlaamsecollegae-zowelomnipractici als specialisten – om hun boodschapviaditmediumteverspreiden.De laatste jaren is de band sterk aange-haald tussen de klinische artsen in de Limburgse ziekenhuizen of algemene prak-tijkendeacademiciaanUHasselt,enditheeftgeleidtoteensterkeveranderingindeLimburgsegeneeskunde,zowelophetvlakvandetoepassingvanwetenschappe-lijke principes in de dagdagelijkse praktijk-voeringalsophetgebiedvanmedischeopleiding.Desamenwerkingmetdeuni-versiteitheeftgeleidtoteeneigenidenti-teitvandeLimburgsegeneeskunde,endezeidentiteitmagenkanwordengetoond en gedeeld met collegae en stu-denten in het land.

Eenbijdrageleverenaanhettijdschriftkandoorinzendingvaneenmanuscript,samenmeteenbegeleidendschrijvengerichtaandeUHasselt–redacteur.Deinzending gebeurt uitsluitend electronisch ondervormvaneentekstinword-ofpdf-format,geschrevenvolgensderichtlijnenvanhettijdschrift(ziebijlage1).Dezetekstwordtgestuurdnaarhetredactioneelemail-adreswilfried.gyselaers@uhasselt.be.

DedirectieledenvandeUniversiteitHasseltendeziekenhuizenZOLenJessastaanvolledigachterdezenieuweoppor-tuniteitomdegeneeskundeenweten-schap in Limburg nog meer en beter op elkaar af te stemmen. Zij hopen dan ook dat de Limburgse artsen, studenten en wetenschappersdezemogelijkheidtenvollezullenaangrijpenomhunkwaliteiten,kennis en didactiek te delen met hun col-legaeinVlaanderen.

Verantwoordelijkeuitgever:Dr.G.VanderVelpenHoofdgeneesheerZOL

Redactieensamenstelling:Grete Bollen

Werkenmee:Lotte BamelisDannyBaensElsDeReuwe

Lars GrietenDr.WilfriedGyselaersDr.FransIndesteegeDr.WilfriedMullensDr.PatrickNoyensDr.JohanRobaysDr.PieterViaene

Redactieadviesraad:Dr. Jef De Bie

Dr.JanDeKosterDr.WillemOmbeletDr.HubertVandeputDr.JohanVanRobays

Dr.LucVerresen

Foto’s:ZOL

Lars GrietenMineDalemansDominiqueJoye

Otto DekkersUHasselt

Tekening:TomGoovaerts

Lay-out:Onar

Redactie:Schiepse Bos 6

B 3600 Genk – Belgiumwww.zol.be

T +32 (0)89 32 17 [email protected]

Nietsuitdezeuitgavemagovergenomenofvereenvoudigd

wordenzonderschriftelijketoelatingvandeuitgever

Communicatie artsen

Colofon >

Een nieuwe therapie voor gevorderd hartfalen?

Documents

Transcript of Een nieuwe therapie voor gevorderd hartfalen?