Een nieuw wettelijk kader: VLAREA wordt VLAREMA

Patrick DeprezDirecteur Materials ManagementVan Gansewinkel groep

Of toch?

Wetgeving vanuit historisch perspectief

Bescherming van de “mens” • “Hygiëne” als primaire driver voor afvalbeheer

Inzameling van fecaliën in stedelijke agglomeraties! Opzetten van rioolsystemen: London, Rotterdam, …

Diverse “Zorgplichten” voor steden en gemeenten, ARAB als belangrijkste ‘milieuwetgeving’

Bescherming van het “milieu” • Vanaf 1960 : milieuschandalen, luchtvervuiling, …

heeft geleid tot ruime beschermingsmaatregelen (wet- en regelgeving)

brede rechtsgrond voor bescherming van mens en milieu, fauna en flora in Westerse wereld.

Groeiend milieubewustzijnin de jaren 60…

Ruimtegebrek in de jaren 80

Emissienormen in de jaren 90

Toenemende selectieve inzameling

Blijvende ‘ontwikkeling’ van wettelijk kader

Focus op energieterugwinning

“Waarde” drijft de recyclageketen

Inzetten van secundaire grondstoffen biedt een economisch voordeel

• Goedkoper beschikbaar dan primaire materialen• Lagere productiekost• Directere beschikbaarheid in tijd en plaats

Goedkoper product

• “Schaarste” of “overvloed” is een determinerende factor

Armoede maakt vindingrijk

Versus “De wegwerpmaatschappij”

Level 3 : Grondstofmanagement

Bescherming van de mens

Bescherming van het milieu - ecologie

Bescherming van onze economie

Probleem : Schaarste van grondstoffen

Aan het huidige consumptieritme zullen we binnen …13 jaar geen indium meer vinden (0% recycling)61 jaar geen koper meer vinden (31% recycling)45 jaar geen goud meer vinden (43% recycling)

Critical Raw Materials…. A strategic issue!

http://www.google.nl/imgres?imgurl=http://www.corpwatch.org/img/original/chip.gif&imgrefurl=http://www.corpwatch.org/article.php%3Fid%3D3432&usg=__IJ3XTaJWXCTc6Hmfj9p9dUf8o3k=&h=155&w=201&sz=8&hl=nl&start=28&zoom=1&um=1&itbs=1&tbnid=ysAXZ4gdtBHgqM:&tbnh=80&tbnw=104&prev=/images%3Fq%3DComputerchips%26start%3D20%26um%3D1%26hl%3Dnl%26sa%3DN%26ndsp%3D20%26tbs%3Disch:1

Europa neemt dit op

Bedreiging… en kansen

Vlaanderen:Afvalstoffendecreet wordt MaterialendecreetAlgemene doelstellingen

1.Stel maatregelen vast voor het tot stand brengen van materiaalkringlopen waarbij:- De gezondheid van de mens en het milieu gevrijwaard worden

tegen schadelijke invloed van afvalstoffen- De uitputting van hernieuwbare en niet-hernieuwbare hulpbronnen, de

verspilling van materialen en energie in het algemeen en de schadelijke gevolgen voor mens en milieu, verbonden aan materiaalgebruik en -verbruik, worden tegengegaan

2. Volg prioriteitsvolgorde voor omgang met materialen en afval (hiërarchie) a)de preventie van afvalstoffen en een efficiënter en minder milieubelastend

gebruik en verbruik via aangepaste productie- en consumptiepatronen;

b)het voorbereiden van afvalstoffen voor hergebruik;c)de recyclage van afvalstoffen en het inzetten van materialen in gesloten

materiaalkringlopend)andere vormen van nuttige toepassing van afvalstoffen,

zoals bepaalde vormen van energieopwekking, en inzet van materialen als energiebron

e)de verwijdering van afvalstoffen, met storten als laatste optie.

… en waarbij wordt gestreefd naar het beste resultaat voor milieu en gezondheid, rekening houdend met de effecten die optreden over de hele levenscyclus

Materialendecreet

• Actoren doen handelen vanuit kringloopperspectief

•Ontwerpers: van ontwerp voor gebruik naar ontwerp voor gebruik en recyclage + lage impact over de hele keten

•Producenten: van leveranciers van producten naar ketenbeheerders (groen aankopen, groen produceren, sorteren, groen aanbod creëren, verantwoordelijkheid opnemen in afvalfase)

•Distributeurs: van verdelers van producten naar groene aankopers en groene aanbieders

•Consumenten: van kopers van dingen naar groene beslissers en

sorteerders•Afvalverwerkers: van afvalverwerkers naar grondstoffenleveranciers

en adviseurs•Overheid: van grootverbruiker naar voorbeeldrol in

aankoopbeleid en van bureaucratie naar slimme regels,

innovatie en partnerschap

VLAREMA: Nieuw wettelijk kader

1. Dwingende voorschriften

– In functie van prioriteitsvolgorde heeft de overheid:• Verplichting hergebruik en recyclage te stimuleren

– Daartoe gescheiden inzameling te organiseren– Doelstellingen vast te leggen

• Mogelijkheid om afvalverwerkinghandelingen op te leggen of te verbieden

• Kringloopcentra te erkennen– Maatregelen:

• Verscherpte verplichting selectief slopen– Sloopinventaris integraal deel uitmaken van bestel en uitvoerder

moet deze respecteren• Groenafval verplicht nuttig toepassen

– Nadere maatregelen in MB• Selectieve inzameling van huishoudelijke en bedrijfsafvalstoffen

VLAREMA: Stort- & Verbrandingsverboden

– Stortverbod• Alle brandbare afvalstoffen• Alle afvalstoffen waarvoor verbrandingsverbod geldt

– Verbrandingsverbod• Alle recycleerbare stromen, met uitzondering van…• Gemengde afvalstoffen, tenzij uitgesorteerd conform code van

goede praktijk, vastgelegd door Minister, en met uitzondering van huisvuil van particulieren of vergelijkbaar bedrijfsmatig

Afwijking op verbod kan door exploitant van verbrandingsinrichting of stortplaats ingediend worden, bij uitvoer kan dit door de afvalstoffenproducent, makelaar of handelaar

– Overige voorschriften voor bijzondere afvalstoffen, zoals medisch afval, PCB’s, afgedankte voertuigen, afval van de zeevaart of binnenvaart, …

verplichte bronsortering bij bedrijven verschillende stromen ! toevoeging ! :

verbrandingsverbod voor gemengde stromendie in aanmerking komen voor uitsorteren (conform de code van goede praktijk)

informatieplicht voor afvalstoffeninzamelaar, -handelaar, -makelaar (IHM)

aanbieder / producent van gemengd afval moet verplicht een contract afsluiten met Inzamelaar, Handelaar of Makelaar.

VLAREMA: sorteren aan de bron

Gescheiden inzameling en sorteren• Ten minste de volgende bedrijfsafvalstoffen moeten gescheiden worden aangeboden en

afzonderlijk worden gehouden bij de ophaling of inzameling :• klein gevaarlijk afval van vergelijkbare bedrijfsmatige oorsprong; • glasafval; • papier- en kartonafvalstoffen; • afval van plantaardige en dierlijke oliën en vetten; • groenafval; • textielafval; • afgedankte elektrische en elektronische apparatuur; • afvalbanden; • steenachtige fracties van bouw- en sloopafval; • afgewerkte olie; • gevaarlijke afvalstoffen; • asbestcementhoudende afvalstoffen; • afgedankte apparatuur en recipiënten die ozonafbrekende stoffen of gefluoreerde

broeikasgassen bevatten. • afvallandbouwfolies. • afgedankte batterijen en accu’s.• PMD

• Onder voorbehoud van de toepassing van de bepalingen van onderafdeling II moeten ten minste de volgende afvalstoffen gescheiden worden aangeboden en verder afzonderlijk worden gehouden bij de ophaling of inzameling, of naderhand uitgesorteerd worden :

• houtafvalstoffen; • metaalafvalstoffen.

Gescheiden inzameling en sorteren

Uitzondering:

Verschillende niet-gevaarlijke droge afvalfracties mogen in zelfde recipiënt worden samengevoegd met het oog op de inzameling ervan, op voorwaarde dat ze worden overgebracht naar een vergunde sorteerinrichting waar ze volledig gesorteerd worden.

Het samenvoegen van de selectieve voorgesorteerde droge afvalstromen mag de volledige uitsortering en de verwerking van de homogene afvalfracties niet verhinderen.

Contract tussen inzamelaar, handelaar of makelaar en afvalstoffenproducent

Vlarema bepaalt dat de IHM een contract moet afsluiten met de afvalstoffenproducent (art. 6.1.1.4) om de selectieve inzameling te verzekeren.

Deze verplichting moet geïmplementeerd zijn

vanaf 01/07/2013.

Niet sorteren: verbrandingsverbod

VLAREMA: Vergunningsplichten

2. Vergunningsplicht

– Verwijdering = vergunningsplicht

– Nuttige toepassing = vergunnings- of meldingsplicht

– MV-decreet blijft van toepassing mits niet-strijdigheidsbeginsel Materialendecreet

– Mogelijkheid tot vergunnings- of meldingsplicht voor gebruik materialen

– Bijkomende voorwaarden mogelijk voor:

• Materialen die mogen worden verwerkt of gebruikt

• Efficiëntie waarmee materialen worden verbruikt

• Opleggen gebruiksbeperkingen aan materialen

VLAREMA: producentenverantwoordelijkheid

3. A) Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid– Slaat op ontwikkelaar, producent, bewerker, invoerder, verkoper– Kan bestaan uit:

• Operationele verantwoordelijkheid voor inzameling afvalstoffen• De plicht tot het aanvaarden van afvalstoffen• Verantwoordelijkheid voor het daaropvolgende beheer• Financiële verantwoordelijkheid voor inzameling en verwerking• Informatieverstrekking over gebruik, recycleerbaarheid, etc• Maatregelen kunnen ook zijn: bevorderen ecodesign,

milieuverantwoorde productie en gebruik, langere levensduur, etc

– VR wijst producten of materialen aan waarvoor UPV geldt– Verplichte samenwerking met gemeenten bij inzameling HA, tegen

billijke vergoeding, tenzij afwijking

– Instrumentarium UPV bestaat (voorlopig) uit AVP of collectief plan. In toekomst uitbreiden en introduceren nieuwe vormen UPV

– Aanvaardingsplicht (AVP)• Invullen door milieubeleidovereenkomst, of• Individueel afvalpreventie en –beheerplan• Kleine aanpassingen aan bepalingen• Plus afgedankte zonnepanelen, minus GFVO

– Collectief plan• Gemeenschappelijk plan van betrokken sector met

engagementen– Afvalwegwerpluiers– Gebruikte injectienaalden– Afvallandbouwfolies– Zwerfvuil– Plus GFVO

VLAREMA: producentenverantwoordelijkheid

VLAREMA: registratieplicht3. B) Registratieplicht + voorwaarden voor afvalbeheerders

– Specifieke verantwoordelijkheden voor vervoerders, inzamelaars, makelaars en handelaars in afvalstoffen

– VLAREMA vs. VLAREA ?

• Vervoerder = vervoerder

– Principe van registratie vervoerder blijft

• Overbrenger = inzamelaar, afvalstoffenhandelaar of –makelaar

– Erkenning overbrenger wordt geschrapt: inzamelaar, afvalstoffenhandelaar- en makelaar moeten geregistreerd worden en bijkomend beschikken over een intern kwaliteitsborgingsysteem, als zij gevaarlijke of nader te bepalen afvalstoffen hanteren

– Registratie is eenvoudige administratieve handeling (< 20 dgn en 10 jaar geldig)

VLAREMA: Kwaliteitsborgingsysteem • Kwaliteitsborgingsysteem (KBS): wat is dat?

– Een documentatie van werkmethode(s) m.b.t.:• Acceptatiecriteria van afvalstoffen i.f.v. bedrijfsactiviteit• Aanbieden informatie over gescheiden inzameling• Kiezen geschikte vervoerder• Traceerbaarheid van keten• Legale bestemming/verwerking voor afvalstoffen• Richtlijnen voor personeel en oplijsten verantwoordelijkheden• Naleving van specifieke voorwaarden in enkele gevallen

• Principe van zelfcontrole en keuring door onafhankelijk organisme < 2 jaar• na registratie

– Stuurt verslag < 2 md na keuring van OVAM. Nieuwe keuring elke 4 jaar

– OVAM stelt code van goede praktijk t.b.v. onafhankelijk keuringsorganisme

• ISO9001, 14001, EMAS niet a priori voldoende– Federaties kunnen standaard of voorbeeld KBS

uitwerken voor bepaalde sector

VLAREMA: Overgangsmaatregelen

• Overgangsmaatregelen

– Geregistreerd vervoerder blijft geregistreerd, mits ondernemingsnummer

– Erkende overbrengers beschouwd als geregistreerd inzamelaar/handelaar/makelaar

– Binnen 12 maanden na inwerkingtreding moet men het kwaliteitsborgingsysteem toepassen + 24 maanden voor de keuring

• Mailing naar bedrijven i.v.m. wijzigingen

VLAREMA: wettelijk kader “grondstoffen”

4. Grondstoffen

– Wijzigingen bepalingen afval/geen afval komen tegemoet aan:

• Kaderrichtlijn afvalstoffen

• Nieuwe wetgeving, bijv REACH

• Oplossen bestaande onduidelijkheden

– Statuut secundaire grondstoffen

– Omslagpunt afval/grondstof bij uitgang proces:

» Wie afval ontvangt, moet een stroom ook als afval verwerken

• Vervanging stimuleren van primaire en secundaire materialen

– Wegwerken discriminaties primaire en secundaire materialen

– “shopping” in wetgeving vermijden

VLAREMA: “einde afval” statuut

• Materiaal dat het einde van de afvalfase bereikt

– Afvalstoffendefinitie niet meer van toepassing

– “…voldoen aan specifieke criteria die opgesteld moeten worden onder de volgende voorwaarden”:

• Gebruikelijk toegepast voor specifieke doelen

• Er is een markt voor of vraag naar de stof of het voorwerp

• Voldoet aan de technische voorschriften en voor producten aan geldende wetgeving en normen

• Over het geheel genomen geen ongunstige effecten op het milieu of de menselijke gezondheid

VLAREMA: Bijproducten

• Bijproducten

– …kan alleen als een bijproduct en niet als een afvalstof worden aangemerkt, als wordt voldaan aan de volgende voorwaarden:

• Verder gebruik is zeker

• Geschikt voor rechtstreeks gebruik zonder speicale behandeling

• Geproduceerd als integraal onderdeel van een productieproces

• Verder gebruik is rechtmatig, m.a.w. voldoet aan alle voorschriften en normen en geen nadelige effecten op milieu en gezondheid

• Indien Europese EoW criteria/bijproducten , dan implementatie in Vlaanderen middels registratie in Vlaanderen– Basisgegevens bedrijf en aard van activiteit– Géén inhoudelijk beoordeling– Schrapping mogelijk, 14 dgn voor verweermiddelen– Keuringsverslagen gekoppeld aan registratie– Europese criteria voor schroot en alu, koper, papier, glas, compost, …

• Indien geen Europese criteria voorhanden, dan:– Stroom per stroom benadering mogelijk door lidstaten

• Specifieke samenstelling- en gebruikscriteria voor bepaalde materialen van toepassing

• (Nieuwe) procedure voor grondstofverklaring

VLAREMA: “Europese criteria”

VLAREMA: secundaire grondstoffen

H2 VLAREMA gaat in op de afbakening van de afvalfase

• Secundaire grondstoffen?– Lijsten met materialen voor bepaalde gebruiksgebieden, normen en

parameters uit VLAREA blijven behouden in VLAREMA, mits aanpassing en uitbreiding

– Gebruikscertificaat blijft geldig tot geldigheidsdatum

• Oude grondstoffenverklaringen?– Blijven geldig, mits (klein) voorbehoud:

• Bijproducten, einde afval en secundaire grondstoffen= grondstoffen

• Grondstoffenverklaringen en gebruikscertificaten=

grondstofverklaring

VLAREMA: gebruiksvoorwaarden

5. Gebruiksvoorwaarden voor materialen als grondstoffen

– Duurzaam materialenbeheer kan inspelen op behoefte aan gebruiksvoorwaarden voor materialen

• Regulering van einde-afvalstoffen na voldoen aan herkomst- en samenstellingsvoorwaarden

– Voorwaarden (secundaire) grondstoffen voor de toepassingsgebieden meststof, bouwstof, bodem en afdichtingslaag stortplaats

• Voorbeeld van materiaalgebruiksvoorwaarden zonder samenstellingsvoorwaarden:

– Voorwaarden voor het gebruik van rubbergranulaat van gerecycleerde afvalbanden als instrooimateriaal in kunstgrasvelden

» Milieu- en gezondheidsrisico’s zijn klein

» Voorwaarden bij gebruik beperken risico’s verder

• Indien gebruiksvoorwaarden niet worden nageleefd = afvalstof

VLAREMA: beheer van afvalstoffen

6. Traceerbaarheid

– Registers voor iedereen die afvalstoffen beheert• Producent bedrijfsafvalstoffen• Inzamelaar, handelaar, makelaar• Gemeenten• Verwerkers

– Register bevat• Aanvoer / afvoer• Aard en oorsprong• Indien van toepassing:

– Bestemming, frequentie inzameling, wijze van vervoer en van behandeling, verwijdering of nuttige toepassing

VLAREMA: beheer van materialen

– Materialenregisters• Informatie bekomen over efficiënt en rechtmatig gebruik van

materialen, overeenkomstig doelstelling decreet• In- en uitgaande stromen• Herkomst en bestemming

– Wie houdt het bij?• Grondstoffenproducenten

– Alle producenten en alle grondstoffen» Materialen einde afval en bijproducten» Materiaalcodelijst in opmaak

• Grondstoffengebruikers– Voorlopig enkel VLAREMA art. 7.2.2.4 (non-

ferrometallurgie)

VLAREMA: innovatief materialenbeleid

7. Innovatief materialenbeleid als transitiemanagement

“Stelselmatig werken aan transitie, visievorming op lange termijn, het opzetten van (proef)projecten, stimulerend, sensibiliserend en verkennend, zonder dwingende kaders.”

Voorbeelden– Ketenbeheerprojecten; beperken voedselverliezen; tapijten, …– Nieuwe businessmodellen bv chemical leasing voor minder

chemicaliënverbruik– Proefprojecten distributie stimuleren

aankoop van producten met minder milieu-impact

– Edodesignhotels– Internationale profilering– Steunpunt duurzaam materialenbeheer– …

VLAREMA: wat verder?

• Duurzaam materialenbeheer als realiteit en uitdaging

– continu bestaande processen en maatregelen in vraag stellen

• Materialendecreet is goede basis

Alle actoren in de ketel bereiken – samenwerken

– waar zijn knelpunten en kansen voor mij?

• Passief opvolgen wet- en regelgeving? Of

• Proactief meedenken en veranderen?

• Ga naar www.ovam.be/materialenbeleid

• Inhoud Materialendecreet

• Informatie over VLAREMA

• Handleiding grondstoffen

• Q&A

• Ga naar www.vangansewinkel.be/Vlarema

VLAREMA: Dirk leert zijn volk sorteren