10 T ECHN IEKDonderdag 5 december 2013

Cobouw 218

Herontwikkeling verlengt leven van deels lege kantoren

Van onze redactie techniekDen Haag - Twee deels verlaten kantoorpanden in Zoetermeer worden de komende vijftien jaar het nieuwe onderkomen van drinkwaterbedrijf Dunea. De panden zijn voor een groot deel gerenoveerd met materialen die tijdens het werk vrijkwamen.

De twee tegen elkaar aan gebouwde ronde gebouwen vormen met el-kaar één kantoorpand van ruim 10.000 vierkante meter. De koppe-ling tussen beide panden was nog niet zo eenvoudig, zegt Petra Snelle-man van aannemer Heembouw uit Berkel Rodenrijs die het werk uit-voerde. “Tussen de gebouwen zit een hoogteverschil dat moest wor-den vereffend.” De architecten van het bureau Graziosi Progetti uit Den Haag maakten er het plan voor. Ha-beon Architecten, het architecten-bureau van Heembouw, werkte dat verder uit in BIM. Het driedimensio-nale model maakte de verschillen zichtbaar en hielp zo de kans te ver-kleinen dat onvoorziene zaken pas tijdens de uitvoering aan het licht zouden komen. De renovatie kwam neer op het strippen van de gebouwen en het casco opnieuw invullen. Het materi-aal dat uit de bestaande panden is gehaald is voor 70 procent opnieuw gebruikt. Van de resterende 30 pro-cent is 95 tot 98 procent herver-werkt. Het resultaat valt onder ener-gielabel A. De ruim dertig jaar oude panden hadden aanvankelijk ener-gielabel D. De transformatie is een alternatief voor nieuwbouw ge-weest, zegt Isolde Hamer van Local uit Amsterdam, de herontwikkelaar van de twee gebouwen. De aanpak heeft de gemeente Zoetermeer doen besluiten om het Plein van de Ver-enigde Naties waaraan de panden staan eveneens aan te pakken. Het plein stond vorig jaar in de top drie van ‘Lelijkste plekken van Neder-land’. Opdrachtgever voor de herontwik-keling is Syntrus Achmea Real Estate & Finance.

Zonnepaneel gemakkelijk te verhuizenDura Vermeer heeft demontabele modules met zonnepanelen in gebruik genomen die eenvoudig op bouwketen kunnen worden geplaatst. Na afloop van een project gaan ze op de vrachtwagen om op een volgende bouwplaats te worden ingezet.

Jan Sint NicolaasRotterdam - Het modulaire systeem met zonnepanelen van Dura Vermeer is uitgedacht in nauwe samenwerking met Bos Elektro in Hilversum. Vanuit zijn duurzaamheidsstreven speelde de bouwer al langer met de gedachte de daken van systeemunits op de bouwplaats te benutten voor de opwekking van zonne-energie. Het belangrijkste vraagstuk hierbij

was: hoe bescherm je de kwetsbare panelen tegen beschadiging? “We waren bang dat we ze al snel kapot terug zouden krijgen. Je kunt ze namelijk niet op de units laten zitten, dan is het geheel te hoog voor het transport”, schetst directeur Pieter Stiphout van Dura Vermeer Materieelservice het probleem. Diverse brainstormsessies met Bos Elektro hebben uiteindelijk geleid tot een flexibel, stapelbaar en gemakkelijk te transporteren systeem, dat ook nog eens tegen een stootje kan: de Solar-Box. Drie modules, met elk drie hoogrende-ment zonnepanelen, passen precies op de keten van 3 bij 6 meter met een plat dak, aan Dura Vermeer geleverd door Jan Snel. Om ze met een kraan op het dak te

kunnen leggen, zijn de modules voorzien van hijsogen. Zodra de module op het dak ligt, kan deze met behulp van een klemsysteem aan de dakrand worden gezekerd. Op het moment dat het project is afgerond gaan de modules, per drie gestapeld, op een vrachtwagen naar hun nieuwe bestemming.Door de 3 meter lange metalen module met twee ‘knikken’ er in uit te voeren, passen er precies drie modules op een keet. “In een platte uitvoering zouden er maar twee op passen”, aldus Stiphout. Bovendien liggen de panelen zo dat ze altijd een goed rendement opleveren, onge-acht de positie van de bouwkeet. De knikken zorgen tevens voor een optimale afwatering.Het metalen frame van de zonnepa-

Op een bouwkeet van

3 bij 6 meter passen

precies drie modules

met zonnepanelen.

Foto: Dura Vermeer

ACHTERGROND SOLAR-BOX

nelen is volgens Stiphout zo ontworpen dat deze waarschijnlijk twintig jaar meekan. Dat is de gemiddelde levensduur van een zonnepaneel. Het rendement van een set van drie panelen is berekend op een opbrengst van 1950 kilowattuur per jaar. Via een omvormer leveren de panelen in totaal 2295 watt piek. Dura Vermeer levert de zonne-energie op de bouwplaatsen terug aan het net.Het is de bedoeling dat de modules geleidelijk hun intrede doen op de bouwplaatsen van Dura Vermeer. Momenteel zijn ze al geïnstalleerd op de bouwplaatsen van de kantoorbouwprojecten van Fluor in Hoofddorp en Akzo Nobel in Amsterdam.

Stabiel op vier funderingstypen

een pakket eps dat oploopt in dikte van 2 naar 6 meter. De blokken zijn tot een meter onder de grondwaterspie-gel aangebracht om gebruik te kun-nen maken van de opwaartse druk

van het water. Daarvoor moest dus be-malen worden tijdens de bouw. In het midden rust het viaduct over de land-tunnel van de A4, die gefundeerd is op vibropalen. Aan weerszijden rust een

Tramviaduct over A4 Midden-Delfland in drie maanden gerealiseerd

deel van het viaduct via pijlers ook rechtstreeks op dergelijke palen. Een vierde sectie is gefundeerd op een paalmatras met gewapende grond. De paalmatras is gerealiseerd door

Ad Tissink

Schiedam - Vibropalen, een paalmatras met gewapende grond, eps-blokken en een tunneldak. Een nieuw via-duct over de landtunnel van de A4-Midden-Delfland is gefundeerd volgens vier verschillende principes.

De opening van het viaduct Bredero-weg was begin deze week een beschei-den mijlpaal in de voortgang van A4 Midden-Delfland. Projectdirecteur Jan Pols van aannemer A4all meldde trots dat de combinatie van Boskalis, Heijmans en Volker Wessels Stevin erin geslaagd was de buitendienststel-ling van het laatste stukje van tramlijn 24 terug te dringen van een jaar naar drie maanden. Dat lukte door het nieuwe viaduct langs de bestaande lijn te leggen en licht te funderen. Om maandenlang inklinken van de slappe plaatselijke bodem te voorko-men, werden onder meer eps-blokken ingezet. Twee secties van 200 meter van het viaduct zijn gefundeerd op

Het viaduct werd langs

de bestaande tramlijn

gebouwd en licht gefun-

deerd. Daardoor werd de

buitendienststelling te-

ruggebracht van twaalf

naar drie maanden.

prefabpalen van 50 bij 50 precies op diepte weg te heien en er prefab be-tonnen koppen overheen te plaatsen van 1,5 bij 1,5 meter. Daarover zijn geotextiel membranen neergelegd afgewisseld met lagen puingranu-laat. Zo ontstaat er volgens Pols ge-welfwerking die de krachten van het betonnen tramviaduct naar de voe-ten van de heipalen voert. “Het is goedkoper dan het maken van een complete onderheide vloer op de slappe bodem. Funderingsexperts garanderen dat de zettingen van het hele kunstwerk gelijkmatig plaats zullen vinden.“ Nog geen drie maanden nadat tram 24 buiten gebruik, kon hij begin deze week weer in gebruik worden genomen. De tram die voorheen over maaiveld reed klimt nu over de landtunnel heen die A4all er inmid-dels heeft gerealiseerd. Het terug-dringen van de buitendienststelling van de tram van een jaar na drie maanden was volgens Pols één van de slimmigheidjes waardoor A4all vorig jaar de inschrijving won voor het doortrekken van de A4 waarover al ruim vijftig jaar werd gesoebat.

11T ECHN IEKDonderdag 5 december 2013Cobouw 218

Brusselse woning krijgt ‘Velux-kilmaat’De Meern - Velux werkt in de praktijk in een Brusselse sociale huurwoning de theorie uit van zijn klimaatreno-vatie. Het project moet aantonen of het systeem inderdaad reproduceer-baar, schaalbaar en betaalbaar is. De woning is een twee-onder-één-kap-per van ongeveer negentig jaar oud en verkeert in een zeer slechte staat. Corporatie Anderlechtse Haard uit Brussel schreef als eigenaar een wedstrijd uit voor de renovatie van de ruim 100 vierkante meter grote woning. Het Antwerpse bureau ONO Architectuur won de competitie met een plan dat gebaseerd is op het Active House-principe van Velux voor ‘holistische’ woningen. In het plan worden de trappen naar het midden van de woning verplaatst waar ze verse lucht en daglicht in de woning brengen. De klimaatrenovatie begint naar verwacht eind 2014.

Afdichting op de rol sluit bodem afGescher - Huesker Synthetic uit het Duitse Gescher levert met zijn Tektoseal een waterdichte afslui-ting om grondwater te bescher-men tegen vervuiling. Tektoseal bestaat uit een rekvast onderdoek en een bovenkant uit vliesstof. Tussen deze lagen zit bentoniet in de vorm van granulaat. Een speciale naaitechniek bindt deze componenten tot één constructief geheel met een gelijkblijvende verdeling. De afdichting is volgens de opgave van de fabrikant minder dan een centimeter dik. De eigenschappen zouden identiek zijn aan die van conventionele kleilagen waarmee afdichtingen worden gemaakt. Huesker levert het materiaal op rollen van 5,10 meter breed.

Spanplafond regelt geluid in zwembadDen Haag - Een spanplafond van Buitink Technology uit Duiven helpt het lawaai te dempen in zwembad Zuiderpark in Den Haag. Het plafond bestaat uit twaalf doeken die rondom zijn opgehan-gen die met elkaar ruim 600 vierkante meter beslaan. Dat gebeurt met kunststof ogen in het doek waardoor siliconenkoord is gestoken. De koorden houden het doek op spanning. De opspanning is bevestigd aan dubbelgelakte aluminium profielen. Het doek is ‘akoestisch doorlatend’. Boven de spanplafonds is daarom polyester-wol aangebracht. Dit materiaal absorbeert het geluid dat het doek doorlaat. Het materiaal is zodanig aangebracht dat er voldoende ruimte voor ventilatie is en het vocht in de lucht geen schimmel kan veroorzaken.

ECN stelt rendement windturbines bijPetten - ECN denkt met zijn Active Wake Control de elektriciteitspro-ductie van windturbines met 0,5 tot 5 procent te kunnen vergroten en de onderhoudskosten met 3 procent te kunnen verlagen. ECN baseert dat op het resultaat van proeven in het windpark Wierin-germeer. Het systeem zorgt ervoor dat windturbines minder last hebben van elkaars windvang. De regeling draait de stand van de turbinebladen en de gondel van de voorste turbine een paar graden waardoor de turbinewind wordt afgebogen. De achterliggende turbines kunnen zo met meer vermogen en minder belasting draaien.

Een kantoorgebouw als een danspaarEen kantoortoren van 21 verdiepin-gen die deels boven een bestaand gebouw zweeft. Dat is een uitda-ging die qua gewicht vraagt om staalbouw. En qua windlasten om een ingenieuze constructie voor de afdracht van de horizontale krachten.

Maartje HenketUtrecht - Het nieuwe Stadskantoor van Utrecht ligt op een bijzon-dere, maar zeer lastige locatie: half boven de nieuwe openbaar-vervoersterminal en het drukste treinstation van Nederland. Door de wens om de lucht boven het station te benutten, ontstaat een complexe constructie die voor een groot deel rust op vijf slanke kolommen. Projectarchitect Dirk Jan Postel van architectenbureau Kraaijvan-ger: “De locatie wordt bepaald door logistiek. Er zijn twee kruisende verkeersstromen: de bussen en treinen, die zich noord-zuid bewegen; en het publiek, dat oost-west loopt. Daartussen zijn er een paar hele

kleine puntjes waarop een deel van ons gebouw rust, als een balletdan-seres. Deze situatie maakt staal-bouw tot een noodzaak. Net zoals we verplicht moesten zorgen dat alle gebouwdelen, inclusief de gevelelementen, zo licht mogelijk waren.”Door te kiezen voor staal heeft Postel naar eigen zeggen 22 miljoen kilo ‘gebouw’ bespaard ten opzichte van een traditionele betonconstruc-tie. De staalconstructie zelf weegt 7000 kilo, de staalplaat-betonvloe-ren 30 miljoen kilo, en de rest – in-clusief polyester gevelelementen – 14 miljoen kilo.De beperking in gewicht dient uitsluitend om de verticale krachten te verminderen. De horizontale krachten, die grotendeels worden veroorzaakt door wind – en die exponentieel toenemen naarmate een gebouw hoger wordt – moesten op een andere manier worden afgedragen. In nauwe samenwerking met constructeurs Jan van der Windt en Harm Hoorn van Zonneveld ingenieurs smeedde Postel een plan

dat bestaat uit twee torens als een danspaar. De noordelijke, manne-lijke, helft staat stevig op het maaiveld, verankerd aan twee betonnen stabiliteitskernen die met elkaar zijn verbonden door een K-spant. De zuidelijke, vrouwelijke helft danst licht op vijf kolommen. Haar stabiliteit ontleent zij aan een diagrid in de gevel, dat horizontale krachten terugvoert naar het noordelijke bouwdeel. Postel: “De gevelconstructie is ontstaan in een combinatie van vormgeving, intuïtie en berekening. Als je alleen maar rekent, krijg je

namelijk een zwaar kruislaag in het gebouw en verder niet zo veel. Dat kon niet, want ook de lagere bouwdelen moesten transparant zijn. Bovendien wilden we de constructie over de gehele gevel zichtbaar maken, als een sculp-tuur.” Kraaijvanger deed steeds een ontwerpstap en dan berekenden de constructeurs of deze haalbaar was. Het resultaat is af te lezen aan de gevel, waar het diagrid duidelijk in terugkomt. Postel: “We hebben ervoor gekozen om de gevelelementen dezelfde schaal te geven als het gebouw en niet die van de ruimte erachter. De grote schoren en openingen geven het gebouw een geleding en maken het leesbaar van buitenaf.” De openingen zijn niet random gekozen, maar hebben elk een betekenis. De belangrijkste opening is de ‘lichthapper’ aan de zuidzijde, die zorgt dat het daglicht door het gebouw heen kan dringen en in de noordelijk gelegen publiekshal valt.

De horizontale krachten worden via de gevel afgedragen op de stabiliteitskernen in het noordelijke ge-

bouwdeel. De verticale krachten worden opgenomen via meerdere parapluconstructies, die de belastin-

gen vanuit de vloervelden terugleiden naar de steunpunten. Op een gegeven moment vond Kraaijvanger

dat er te veel schuine balken in de plattegronden waren terechtgekomen. Foto: Kraaijvanger

De stabiliteitsverbanden zijn

duidelijk af te lezen in de po-

lyester gevel - die overigens

een RC-waarde heeft van 11.

Foto: Kraaijvanger

3D-model van de

hoofddraagconstruc-

tie. Beeld: Zonneveld

ingenieurs

Opdrachtgever: NS Poort

Architect: Kraaijvanger; Dirk Jan

Postel en Christian Müller

Ingenieur: Zonneveld ingenieurs;

Jan de Wind en Harm Bron

Gevel: Scheldebouw

Bouwers: Boele & van Eesteren en

G&S Bouw

Bouwtijd: 2006 - 2014

Bruto vloeroppervlak: 65.000 m2

Projectgegevens

PROJECT STADSKANTOOR UTRECHT