Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam...
Transcript of Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam...
“Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?”
Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH (NWO), Global One Health (WUR)
Nutrientenzekerheid in een duurzame(re) vorm: wat zijn de belangrijksteaandachtspunten voor een gezond en duurzaam voedingspatroon?
FCI - Congres Utrecht, 19 juni 2018Prof Pieter van ’t Veer, Hoogleraar Voeding, Volksgezondheid en Duurzaamheid,
Afdeling Humane Voeding, Wageningen University and Research ([email protected])
Inhoud
Achtergrond
• Gezond en duurzaam, waarom?
• Het voedselsysteem, grenzen
• Het voedselsysteem, verbanden
• Het voedselsysteem: een eerlijke verdeling?
Voedingsonderzoek
• Voedingspatroon: Gezond?
• Voedingspatroon: Duurzaam?
• Veranderen voedingspatroon?
Conclusie
GEZOND ÉN DUURZAAM, WAAROM?
Achtergrond
Wereldbevolking en klimaatverandering
Druk op het voedselsysteemOveral zichtbaar: aandeel ouderen, verstedelijking,
ondervoeding, overgewicht, chron ziekten, ongelijkeverdeling gezondheid, fair trade, dierenwelzijn,
zoönoses, broeikasgassen, landgebruik, misoogsten, eutrophiering, verzuring, stijgen zeespiegel.
Solid
arit
y w
ith
fu
ture
gen
erat
ion
s
“We have not inherited the earth from our
ancestors; we borrow it from our children”
SHARP-diet: Sustainable, Healthy, Affordable, Reliable & Preferable
Healthyprevent NCDs, obesity, nutrient deficiency.Indicators: FBDGs & nutrient (in)adequacy
Affordable, Reliable & Preferableprice, socio-economic gradient, diet habits.Indicators: SES, EDU, age, sex, day-menu’s, meals
Sustainableglobal warming, biodiversity, eutrophication, ...Indicators: Land use & Greenhouse gas-emissions
Core values: Personal, public & planetary health
• Personal health: driven by my personal lifestyle, diet and health.
• Public health: Solidarity with other people, in NL, EU, global. Distribution of health over people.
• Planetary health: Solidarity with future generations, ecosystem. Long term sustainability of the food eco-system.
HET VOEDSELSYSTEEM: GRENZENAchtergrond
Planetary boundaries (biofysische factoren)
8
1. Afname biodiversiteit1. Uitsterven plant en diersoorten
2. Landgebruik, monoculturen
2. Stikstofcyclus (N2 kunstmest)1. Energie-gebruik
2. Eutrofiëring (algengroei)
3. Klimaat verandering1. Broeikasgassen (w.o. CO2, ¼ via land-
gebruik in de agrifood sector).
2. Verzuring oceanen, zeespiegel
Rockström (Nature, 2009), verderontwikkeld door Lancet EAT commission.
Globale uitstoot broeikasgassen
Landbouwsector draagt 24% bij
Landbouwgewassen & veestapel
Ontbossing
9
(Source: IPCC, 2014)
Hiervan ca • 1/3 agro-industriele productie• 1/3 voedselkeuze• 1/3 verliezen over de keten
(voedselverspilling)
Vooral gebaseerd op per capita gegevens (FAO, economische bronnen)
Doughnut of social and planetary boundaries (irt SHARP)
10Kate Raworth (2017)
1. Duurzaam plafond• Biofysische grenzen aarde (S)
2. Sociaal fundament• Gezond (H)
• Betaalbaar (A)
• Betrouwbaar (R)
• Smakelijk & gemakkelijk (P)
HET VOEDSELSYSTEEM: VERBANDEN
Achtergrond
Gezond en duurzaam: ecologisch verband
12
Het voedselsysteem als
mammoet-tanker
Gezond en duurzaam: agro-economisch verband
INPUTS: LANDGEBRUIK, ZOET WATER, FOSSIELE BRANDSTOF, ARBEIDSKRACHT IN BOERENBEDRIJVEN, VOEDINGSMIDDELEN INDUSTRIE
OUTPUTS: BIODIVERSITEIT, EUTROPHIERING, VERZURING, BROEIKASGAS, AFVAL; ONDERVOEDING, OVERGEWICHT, CHRON ZIEKTEN; SOCIAAL-ECON VERSCHILLEN, DIERENWELZIJN, EERLIJKE HANDEL; ETC
Wat ligt er op ons bord, RIVM, 2017
Gezond en duurzaam: persoonlijk verband
14
Physiology& sensory
system
Repro
duction
Ageing
Feedback loops
Family & friends
Social & cultural
Knowledge & skills
Price & power
Retail & outletsH
ealth
HET VOEDSELSYSTEEM: EEN EERLIJKE VERDELING?
Achtergrond
Klimaatverandering en voedselproductie
Produktie verschuift naarhet noorden
Nadelige economischeontwikkeling met migratieals gevolg (EU-grenzen)
Deltagebieden met hogeproductie komen onderdruk (zeespiegel)
Sociaal-econ verschillen in gezondheid (< 5 & > 60 jaar)
1997-2005, Netherlands, Central Bureau of Statistics
http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=71885NED&D1=a&D2=a&D3=a&D4=a&D5=0&D6=0,l&HDR=G5,G4,T&STB=G1,G2,G3&VW=T
0
5
10
15
20
25
30
Elem
enta
ry
VM
BO
HA
VO
,VW
O,M
BO
HB
O, A
cad
Elem
enta
ry
VM
BO
HA
VO
,VW
O,M
BO
HB
O, A
cad
Men Women
Life Exp
Healthy LE
(Healthy) Life Expectancy at age 60 (NL, CBS)Under-5 mortality by SES in 4 countries
Het voedselsysteem: samenvattendDe uitdagingen zijn groot
– 9 miljard mensen– Klimaat verandering
Hoe verander je :– Koers mammoettanker– Sociale (on)gelijkheid– Persoonlijke keuzes
Aanpak• Productie• Consumptie• Verspilling
Voedingspatroon• Gezond?• Duurzaam?• Veranderbaar?
VOEDINGSPATROON: GEZOND?Onderzoek
Voedselconsumptie in 4 EU landen (nationale surveys)
20
4 landen: DK, CZ, IT, FRNaar leeftijd, geslacht, BMI, opleiding
Aantal personen: ca 8,000Aantal dagen: 2 per persoon
Gezond: Voedingsgroepen, -stoffenDuurzaam: Broeikasgas, landgebruik
SHARP model, SUSFANS project (werk in uitvoering)
VOEDINGSPATROON: DUURZAAM?
Onderzoek
Belangrijke bijdrage
Vlees (r,b) 32-45%Melk 5-12%Kaas 7-14%Graanpr 6-9%Groenten 3-5%Koffie, thee 2-11%Alcohol 2-12%
Broeikasgassen en landgebruik in 4 EU landen
(SUSFANS D7.2)
22
23
Broeikasgas naar maaltijdmoment (NL)
Bron: Wat ligt er op ons bord, RIVM 2017
Vlees, vis en ei dragenvooral bij vooral bij via de warme maaltijd
Bijdrage van zuivelverdeeld over allemaaltijdmomenten
VERANDEREN VOEDINGPATROON?Onderzoek
Waar zitten de risico’s bij vervanging van dierlijk
door plantaardig eiwit (AO-Cohort, in prep)
25
Kans op “indequacy” neemt toe voor• Eiwit en mbt eiwitkwaliteit specifiek methionine• Calcium en vitB12• Mogelijk voor ijzer, afh van biobeschikbaarheid heam en non-haem
ijzer
Adekwate inname verbetert voor: • Voedingsvezel• Verzadigd vet
Hoe vinden we “best practices” (modelleren)
26
Zoek in bestaande voedingspatronen
• “beste” combinatie voor 2 nutrienten
(bijv laag in verz vet, hoog in
voedingsvezel) (A-E)
• Betere voedingspatroon voor persoon F:
in groene vlak
• Zoek daarbinnen het meest duurzame
alternatief (op grond van persoon BCD)
• Methode is uit te breiden met meer
voedingsstoffen en kenmerken van
consumenten of voor maaltijden
Kanellopoulos et al, SUSFANS (2018)
Doel: minimaal zelfde
hoeveelheid
voedingsvezel,
verzadigd vet, vitA,
B1, B2, C,D,E, folaat,
K, Na; kosten- efficient
qua transport.
Wat zijn gevolgen voor
voedselkeuze bij
reductie broeikasgas,
landgebruik, water,
fossiele brandstoffen?
Implicaties voor de keten? Voorbeeld rundvlees en melk
27Ref: Rohmer et al, J Cleaner Prod, 2018 (GreenDISH project, NWO)
CONCLUSIES
Samenvattend
29
Systeem-verandering: Eiwit 15% reductie, dierlijk/plantaardig van
60/40 naar 40/60 wordt voorgesteld (GPA, transitie agenda biomassa)
● B12 wordt probleem, melkproducten zijn belangrijke bron.
● B-vitamines, (haem)ijzer, aminozuren: (bio)beschikbaarheid?
Genuanceerd beeld nodig:
● Vlees naar vis, rundvlees naar varken, kip, noten/zaden/peul-vruchten?
dan wel visfarming cq intensieve vishouderij?? Ketenmodelleren!
● Wat is realistisch voor de consument/client? Smaak, eetsnelheid, maar
ook prijs e.a. verdienen aandacht naast gezond en duurzaam. Modelleren
best practices!
● Hoe kan de (sociale en gebouwde) voedselomgeving meehelpen?
30
Importance
The dietary behaviours of 9 billion people in 2050 determine not
only their physical health, mental and social well-being, but also the
sustainability of the food system that produces these diets.
The future of our planet
is on your plate