bloeiend erfEen bloeiend erfEen b(l)oeiende lijn tussen landschap en boerderij

www.vlaamsbrabant.be/landbouw

www.vlaamsbrabant.be/bloeienderf

Deze brochure is een onderdeel van het PDPOII -project “Een bloeiend er f”, gerealiseerd met f inanciële steun van de Europese Unie, de Vlaamse Overheid en de provincie Vlaams-Brabant .

EUROPEES LANDBOUWFONDS VOOR PLATTELANDSONTWIKKELING: EUROPA INVESTEERT IN ZIJN PLATTELAND

PROVINcIE VLAAmS-BRABANTProvincieplein 1, 3010 Leuven- dienst land- en tuinbouw

016-26 72 72 / fax 016-26 72 61 landbouw@vlaamsbrabant.be www.vlaamsbrabant.be/landbouw

- Monique Swinnen, gedeputeerde voor land- en tuinbouw / 016-26 70 57 monique.swinnen@vlaamsbrabant.be

VLm VLAAmS-BRABANTDiestsevest 25, 3000 Leuven016-31 17 10johan.kerkhof@vlm.be

REGIONALE LANDSchAPPEN GroEnE Corridor

Leuvensestraat 117 - 1800 Vilvoorde02-253 43 04 / info@rlgc.be

Zuid-HaGElandSchoolpad 43 - 3300 Hakendover016-81 52 77 / info@rlzh.be

dijlElandNaamsesteenweg 573 - 3001 Leuven 016-40 85 58 / info@rld.be

noord-HaGElandGelrodeweg 2 - 3200 Aarschot 016- 63 59 54 / info@rlnh.be

ZEnnE, Zuun En ZoniënDonkerstraat 21 - 1750 Gaasbeek 02- 452 60 45 / info@rlzzz.be

KVLV-AGRARemylaan 4b, 3018 Wijgmaal-Leuven016-24 20 15 & 12 / fax 016-24 39 09brabant@kvlv.be

BOERENBONDDiestsevest 40, 3000 Leuven016-28 60 00 / fax 016-28 60 09www.boerenbond.be

AVBS - ALGEmEEN VERBOND VAN BELGISchESIERTEELT EN GROENVOORZIENINGDenen 157, 9080 Lochristi 09-326 72 10 / fax 09-326 72 11 info@avbs.be / www.avbs.be

BVTL - BELGISchE VERENIGING TUIN- EN LANDSchAPSARchITEcTENLeopold II-laan 53, 1080 Brussel0496-06 63 36 / info@bvtl.be / www.bvtl.be

TUINAANNEmERS BRABANT/LImBURG Annemie Wuyts (0498-82 84 96) BFG: Stefan Leys

BELGISchE FEDERATIE GROENVOORZIENERSZuidstationstraat 2, 9000 Gent09-224 03 11 / fax 09-224 03 18info@bfg-fbep.org

ERASmUShOGESchOOL BRUSSEL Campus JetteLaarbeeklaan 121, 1090 Jette02-479 18 90 / student.jette@ehb.bewww.ehb.be

PcFRuit VZWFruittuinweg 1, 3800 Sint-Truiden011-69 70 80 / info@pcfruit.be

inhoud

BAcTERIEVUUR

Bacterievuur is een bacteriële ziekte die veroor-zaakt wordt door de bacterie Erwinia amylovora. Deze plantenziekte komt voor in de fruitteelt (peren- en appelaanplantingen), boomkwekerijen, parken, tuinen en natuur. De naam duidt op het karakteris-tiek bruinzwart verkleuren, verschrompelen en verdorren van bloesems, bladeren en twijgen: het lijkt of ze door vuur zijn verschroeid. Voor het bruin-zwart verkleuren, zijn ook de aanwezigheid van slijm-druppels een symptoom van bacterievuur. Bacterievuur tast een brede waaier van planten aan: krentenboompje (Amelanchier), Japanse kwee (Chaenomeles), dwergmis-pel (Cotoneaster), meidoorn (Crataegus), kwee (Cydonia oblonga), Japanse mispelboom (Eriobotrya), appel (Ma-lus), mispel (Mespilus), glansmispel (Photinia), vuurdoorn (Pyracantha), peer (Pyrus) en lijsterbes (Sorbus). Vooral de dwergmispel (Cotoneaster), meidoorn (Crataegus) en appel- en perenbomen hebben veel last van deze gevreesde aandoening.

Preventieve maatregelen

Preventieve maatregelen die u kunt nemen tegen bacterievuur zijn het regelmatig snoeien van de hagen en struiken (meidoorn). Bovendien is het verplicht om meidoornhagen jaarlijks te snoeien (KB 23.06.2008) in de winterperiode (tus-sen 1 november en 1 maart).

Bacterievuur bestrijden

Indien u een infectie van bacterievuur wil wegsnoeien is het belangrijk volgende zaken in acht te nemen:

Snoei minstens 50 cm onder de laagste infectieplaats Na het snoeien:

- Ontsmet altijd het snoeigereedschap (met Dettol of ontsmet-tingsalcohol) na het verwijderen van de infectie, zo verspreidt u de bacterie niet verder. Hiervoor kunt u ook gebruik ma-ken van een snoeischaar met verstuivingssysteem, waardoor deze zich automatisch ontsmet.

- Wanneer u de besmette delen hebt weggesnoeid, is het van belang deze aangetaste plantendelen zo snel mogelijk op te ruimen door deze te verbranden. Verbranden is niet altijd evident vanwege de wettelijke bepalingen (100 meter afstand houden van huizen). Bij kleine hoeveelheden, enkele scheutjes, kan men deze ook verbranden in de openhaard of kachel.

- Aangetaste plantendelen moeten zo snel mogelijk worden opgeruimd zodat infecties niet meer kunnen verder gezet worden.

herkent u deze symptomen op één van uw aanplantingen en is het

een waardplant van bacterievuur, aarzel dat niet om het meldpunt

van het FAVV te contacteren.

Particulieren, fruittelers en boomkwekers kunnen hun klachten

en meldingen richten naar het meldpunt via:

meldpunt@favv.be, tel 0800-13 550, fax 02-211 82 60

Fruittelers en boomkwekers met meldingen (bv.: fruittelers met

bacterievuur in hun eigen plantage) kunnen het FAVV bereiken

via: notif.vbr@favv.be, tel 016-39 01 11, fax 016-39 01 05.

Deze meldingen dienen te gebeuren via de procedure van de

meldingsplicht met het meldingsformulier. Dit formulier is terug

te vinden op de website van het FAVV: www.favv.be > beroeps-

sectoren > meldingsplicht

Colofon:deze folder werd uitgegeven door het provinciebestuur van Vlaams-Brabant in opdracht van de deputatie van de provincie Vlaams-Brabant in december 2010/ foto’s en illustraties: provincie Vlaams-Brabant, © Sofie Hoste, cover, p 2, 5, 6, 8, 11, 16, 17, 24, 25, 26, 27, 31, © rana - jeroen Mentens, p 5, Yves adams, p 7, p 32, p 34, © rlZZZ, p 21, p 22, p 23, © dlV, p 25, © Toon Coussement, p 18, © luc Van dijck, p 18, © Geert Gerard, cover. redactie: Kristien Cockx. Gedrukt op Cyclus print, 100 % gerecycleerd papier. Wettelijk depotnummer: d/2010/8495/22 / V.u. Marc Collier, provinciegriffier, provincie Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 leuven (ondernemingsnummer 0253-973-219)

33

DE GROENE PLUSPUNTEN VAN ERFBEPLANTING3 ____ Profijt voor het bedrijf4 ____ Waarde voor omwonenden5 ____ Nut voor landschap en natuur

VAN LANDSchAPSINTEGRATIE TOT ERFBEPLANTING 7 ____ Het landschap rond de boerderij8 ____ De toegang of het onthaal10 ____ Het binnenerf

WAT ZEGT DE PRAKTIJK13 ____ Een voorbereid man ...14 ____ Voorbeeld van uitbreiding van een bedrijf waar er een groenscherm moet voorzien worden

ENKELE AANDAchTSPUNTEN17 ____ Melkveebedrijf18 ____ Intensief veebedrijf Gemengd bedrijf Fruitteeltbedrijf19 ____ Alleenstaande loodsen

VAN PLAN TOT PLANT - ENKELE VOORBEELDEN VAN ERFBEPLANTING EN LANDSchAPSINTEGRATIE21 ____ In Gaasbeek22 ____ In Halle In Sint-Pieters-Leeuw24 ____ Succesvolle landschapsintegratie: een waargebeurd verhaal26 ____ Hof ter Vrijlegem: een groen schot in de roos 28 LANDSchAPSINTEGRATIE IN DE PROVINcIE VLAAmS-BRABANT

30 AGRARISchE ARchITEcTUUR

34 AGRARISch NATUUR- EN LANDSchAPSBEhEER

37 BAcTERIEVUUR

1

Een b(l)oeiende lijn tussen landschap en boerderij

De landbouwsector in Vlaams-Brabant heeft de afgelopen decennia andere vor-men aangenomen: nieuwe productietechnologieën, schaalvergroting, strengere regels op vlak van hygiëne en milieu. Oude boerderijen of hoeves die zich in het landschap nestelden, verloren beetje bij beetje aan functionaliteit. En na-tuurliefhebbers opperden al vaker een ecologisch én esthetisch verantwoorde make-over.

Land- en tuinbouwers zijn meer dan ooit eigentijdse en mondige ondernemers. Het beroep is nog altijd zwaar, maar de moderne methodes kunnen de efficiën-tie van het werken stevig bevorderen. Het bedrijfsleven speelt zich almaar vaker af in nieuwe of gerestaureerde gebouwen.

Vandaag voelen meer agrarische bedrijven de noodzaak van integratie van hun bedrijf in het landschap. Erfbeplanting en landschappelijke inkleding fleuren de omgeving op en dragen zo ook bij tot een goede verstandhouding met de bu-ren. Ook de groeiende groep wandelaars en fietsers genieten mee.

Daarom vatte de provincie Vlaams-Brabant het plan op om land- en tuinbouwers een steuntje in de rug te bieden bij hun infrastructuurprojecten. Ze schreef in 2009 de wedstrijd “Een bloeiend erf” uit. Geïnteresseerde bedrijven gingen tot actie over en een professionele jury kroonde vijf deelnemers tot winnaar. Een eerste brochure werd uitgegeven met een beschrijving van waardevolle planten, bomen en struiken. Deze brochure zet de stap naar een planmatige aanpak van erfbeplanting en landschapsintegratie. Want waar een wil is, is een weg.

Monique Swinnengedeputeerde land- en tuinbouw

MEERWAARDE vooR hEt bEDRijf

vooRDEEL vooR oMWonEnDEn

nut vooR LAnDschAp En nAtuuR

De groene pluspunten van erfbeplanting

groene pluspunten van

MEERWAARDE vooR hEt bEDRijf

Land- en tuinbouwers die hun erf voorzien van beplanting scoren niet zelden met hun initiatief. Want een groene werk -en leefsfeer heeft zo haar aangename neveneffecten.

Planten en bomen in de buurt zorgen voor verkoe-ling. Ze filteren het zonlicht en vermijden een te sterke opwarming van de bedrijfsgebouwen. Tevens vormen ze een windscherm waardoor bedrijfsge-bouwen tegen koude wind beschermd worden.

Boerderijen zetten nu ook meer dan vroeger hun deu-ren open voor geïnteresseerde voorbijgangers, scho-len of gasten. Voor vele bezoekers is het de eerste keer dat ze van zo dichtbij kennismaken met de agrari-sche wereld. Als ze die dan door een groene bril zien, is hun eerste indruk er meteen een die blijft hangen. En ook al is het geen doel op zich: de bedrijven prik-kelen op die manier wel de algemene bewustwording rond respectvol voedsel produceren.

Ook de overheid heeft oog voor - en oren naar - wie actief meewerkt aan de integratie van zijn bedrijf in de omgeving. Bij aanvragen voor bijvoorbeeld bouw-vergunningen is (een op stapel staande) erfbeplanting en landschapsintegratie alvast een positieve noot in het dossier.

boomgaard met haag

32

MEERWAARDE vooR hEt bEDRijf

vooRDEEL vooR oMWonEnDEn

nut vooR LAnDschAp En nAtuuR

De groene pluspunten van erfbeplanting

groene pluspunten van

MEERWAARDE vooR hEt bEDRijf

Land- en tuinbouwers die hun erf voorzien van beplanting scoren niet zelden met hun initiatief. Want een groene werk -en leefsfeer heeft zo haar aangename neveneffecten.

Planten en bomen in de buurt zorgen voor verkoe-ling. Ze filteren het zonlicht en vermijden een te sterke opwarming van de bedrijfsgebouwen. Tevens vormen ze een windscherm waardoor bedrijfsge-bouwen tegen koude wind beschermd worden.

Boerderijen zetten nu ook meer dan vroeger hun deu-ren open voor geïnteresseerde voorbijgangers, scho-len of gasten. Voor vele bezoekers is het de eerste keer dat ze van zo dichtbij kennismaken met de agrari-sche wereld. Als ze die dan door een groene bril zien, is hun eerste indruk er meteen een die blijft hangen. En ook al is het geen doel op zich: de bedrijven prik-kelen op die manier wel de algemene bewustwording rond respectvol voedsel produceren.

Ook de overheid heeft oog voor - en oren naar - wie actief meewerkt aan de integratie van zijn bedrijf in de omgeving. Bij aanvragen voor bijvoorbeeld bouw-vergunningen is (een op stapel staande) erfbeplanting en landschapsintegratie alvast een positieve noot in het dossier.

boomgaard met haag

32

5

erfbeplanting

4

Vele kleine veranderingen maken een groot verschil. Boeren en tuinders die zich ertoe verbinden om hun bedrijf te laten samenvloeien met het omliggende landschap, krijgen het advies om bij het ontwerp voor streekeigen planten- en boomsoorten te kiezen. Zo krijgen die meer bekendheid, want slechts een klein percentage van ons groen bestaat uit echte Belgische bomen en struiken. Terwijl ze prima aan-gepast zijn aan onze milieuomstandigheden en dus ook een langer leven beschoren zijn. Bovendien zijn ze mooi en vereisen ze geen speciale potgrond of specifiek onderhoud. En dat houdt de kostprijs laag.

Met behulp van lineaire kleine landschapselementen kan een visueel symbiotische link worden gemaakt met nabijgelegen bosjes, hagen en houtkanten.

Streekeigen groen is ook de habitat van vele insecten-soorten, die op hun beurt weer tot de culinaire voor-keur van de vogels behoren. Deze doen zich, samen met hun rondreizende gevleugelde vrienden en som-mige zoogdieren, graag te goed aan de gevarieerde vruchten in de houtkanten. En dat is alleen maar een voordeel voor de biodiversiteit van het landschap.

Door creatief en doordacht met de groene elementen om te springen, ontstaan er dieptezichten en perspec-tieven die het erf een extra dimensie geven. Bij som-mige hoeves en boerderijen is het zelfs interessant om bepaalde delen van de gebouwen in te graven. Dat beperkt de zichtbare hoogte in het landschap, creëert meer ruimte en werkt energiebesparend.

Als boeren een dergelijk natuur- en milieugerichte aanpak als een positieve ervaring klasseren, kan dat een stimulans zijn om een verbintenis aan te gaan voor nieuwe acties bijvoorbeeld een kleine waterzui-veringsinstallatie.

5

vooRDEEL vooR oMWonEnDEn

Wie naast een agrarisch bedrijf woont, is niet altijd even lyrisch over het uitzicht op kale loodsen, de penetrante geur van verse mest of lawaai op een ontiegelijk vroeg uur.

Een groenscherm tussen de boerderij en de omwo-nenden vermindert deze struikelpunten aanzienlijk. Buurtbewoners hebben veel minder het gevoel naast een landbouwbedrijf te wonen, voelen zich veiliger en meer geborgen en kunnen de verhullende beplantin-gen best smaken. Die verhogen de privacy van beide partijen.

Het oog wil ook wat en een visueel aantrekkelijk ka-der waardeert de hele omgeving op. En stimuleert het communicatieve aspect tussen de omwonenden. Boeren onderhouden graag een fijne relatie met hun buren en initiatieven zoals erfbeplanting zijn een pri-ma manier om de band met hen aan te halen. Als de ondernemers goede informatie geven over de plan-nen, verdwijnt het wantrouwen tegenover de activi-teiten van het bedrijf als sneeuw voor de zon.

stal in het landschap

een groenscherm zorgt voor de nodige privacy tussen het bedrijf en een woonwijk

de loods is mooi weggestopt door bomen en struiken stallen en loodsen zijn hier op een zorgzame manier geïntegreerd.

nut vooR LAnDschAp En nAtuuR

een holle weg tussen de akkers

bedrijf met streekeigen gemengde haag de gebouwen en bijhorende erf moeten samensmelten met het omliggende landschap

agrarisch landschap met kleine landschapselementen de bedrijfsgebouwen kunnen indien mogelijk letterlijk verwerkt worden in het landschap

5

erfbeplanting

4

Vele kleine veranderingen maken een groot verschil. Boeren en tuinders die zich ertoe verbinden om hun bedrijf te laten samenvloeien met het omliggende landschap, krijgen het advies om bij het ontwerp voor streekeigen planten- en boomsoorten te kiezen. Zo krijgen die meer bekendheid, want slechts een klein percentage van ons groen bestaat uit echte Belgische bomen en struiken. Terwijl ze prima aan-gepast zijn aan onze milieuomstandigheden en dus ook een langer leven beschoren zijn. Bovendien zijn ze mooi en vereisen ze geen speciale potgrond of specifiek onderhoud. En dat houdt de kostprijs laag.

Met behulp van lineaire kleine landschapselementen kan een visueel symbiotische link worden gemaakt met nabijgelegen bosjes, hagen en houtkanten.

Streekeigen groen is ook de habitat van vele insecten-soorten, die op hun beurt weer tot de culinaire voor-keur van de vogels behoren. Deze doen zich, samen met hun rondreizende gevleugelde vrienden en som-mige zoogdieren, graag te goed aan de gevarieerde vruchten in de houtkanten. En dat is alleen maar een voordeel voor de biodiversiteit van het landschap.

Door creatief en doordacht met de groene elementen om te springen, ontstaan er dieptezichten en perspec-tieven die het erf een extra dimensie geven. Bij som-mige hoeves en boerderijen is het zelfs interessant om bepaalde delen van de gebouwen in te graven. Dat beperkt de zichtbare hoogte in het landschap, creëert meer ruimte en werkt energiebesparend.

Als boeren een dergelijk natuur- en milieugerichte aanpak als een positieve ervaring klasseren, kan dat een stimulans zijn om een verbintenis aan te gaan voor nieuwe acties bijvoorbeeld een kleine waterzui-veringsinstallatie.

5

vooRDEEL vooR oMWonEnDEn

Wie naast een agrarisch bedrijf woont, is niet altijd even lyrisch over het uitzicht op kale loodsen, de penetrante geur van verse mest of lawaai op een ontiegelijk vroeg uur.

Een groenscherm tussen de boerderij en de omwo-nenden vermindert deze struikelpunten aanzienlijk. Buurtbewoners hebben veel minder het gevoel naast een landbouwbedrijf te wonen, voelen zich veiliger en meer geborgen en kunnen de verhullende beplantin-gen best smaken. Die verhogen de privacy van beide partijen.

Het oog wil ook wat en een visueel aantrekkelijk ka-der waardeert de hele omgeving op. En stimuleert het communicatieve aspect tussen de omwonenden. Boeren onderhouden graag een fijne relatie met hun buren en initiatieven zoals erfbeplanting zijn een pri-ma manier om de band met hen aan te halen. Als de ondernemers goede informatie geven over de plan-nen, verdwijnt het wantrouwen tegenover de activi-teiten van het bedrijf als sneeuw voor de zon.

stal in het landschap

een groenscherm zorgt voor de nodige privacy tussen het bedrijf en een woonwijk

de loods is mooi weggestopt door bomen en struiken stallen en loodsen zijn hier op een zorgzame manier geïntegreerd.

nut vooR LAnDschAp En nAtuuR

een holle weg tussen de akkers

bedrijf met streekeigen gemengde haag de gebouwen en bijhorende erf moeten samensmelten met het omliggende landschap

agrarisch landschap met kleine landschapselementen de bedrijfsgebouwen kunnen indien mogelijk letterlijk verwerkt worden in het landschap

hEt LAnDschAp RonD DE boERDERij

DE toEgAng of hEt onthAAL

hEt binnEnERf

van landschapsintegratie tot erfbeplanting

chapsintegratiehEt LAnDschAp RonD DE boERDERij

Een land- of tuinbouwbedrijf in een omgevings-vriendelijke groene outfit steken, betekent helemaal niet dat de gebouwen compleet verstopt worden achter een jungle van planten en bomen.

Het evenwicht bewaren tussen de economische activiteit van het bedrijf enerzijds en de harmoni-euze samenhang met het aangrenzend landschap anderzijds: dat is waar het om draait.

Een straffe planning is onontbeerlijk en daarbij hou-den de bedrijfsleiders best een scherpe blik op de toekomst gericht. Kleine plantjes en boompjes wor-den immers groot en de noodzaak aan bijkomende gebouwen is niet onrealistisch. Dan moet er genoeg ruimte voorhanden zijn.

Een goede analyse van de omgeving is geen overbo-dige luxe. De streekkenmerken, de grondsoort, de lokale begroeiingen enzovoorts : het zijn goede indi-catoren die ondernemers op weg helpen om hun do-mein op een productieve en wijze manier met de aan-wezige landschapselementen te verzoenen. Hagen en houtkanten zijn een esthetische brug tussen loodsen, schuren of stallen en optimaliseren zo de relatie met de omgeving.

koeienstal

van lands

6 7

hEt LAnDschAp RonD DE boERDERij

DE toEgAng of hEt onthAAL

hEt binnEnERf

van landschapsintegratie tot erfbeplanting

chapsintegratiehEt LAnDschAp RonD DE boERDERij

Een land- of tuinbouwbedrijf in een omgevings-vriendelijke groene outfit steken, betekent helemaal niet dat de gebouwen compleet verstopt worden achter een jungle van planten en bomen.

Het evenwicht bewaren tussen de economische activiteit van het bedrijf enerzijds en de harmoni-euze samenhang met het aangrenzend landschap anderzijds: dat is waar het om draait.

Een straffe planning is onontbeerlijk en daarbij hou-den de bedrijfsleiders best een scherpe blik op de toekomst gericht. Kleine plantjes en boompjes wor-den immers groot en de noodzaak aan bijkomende gebouwen is niet onrealistisch. Dan moet er genoeg ruimte voorhanden zijn.

Een goede analyse van de omgeving is geen overbo-dige luxe. De streekkenmerken, de grondsoort, de lokale begroeiingen enzovoorts : het zijn goede indi-catoren die ondernemers op weg helpen om hun do-mein op een productieve en wijze manier met de aan-wezige landschapselementen te verzoenen. Hagen en houtkanten zijn een esthetische brug tussen loodsen, schuren of stallen en optimaliseren zo de relatie met de omgeving.

koeienstal

van lands

6 7

8 tot erfbeplant

Beplantingen zien er over het algemeen anders uit aan de voorzijde van het bedrijf dan aan de achter-zijde. Achteraan speelt het effectief landbouwgebeu-ren zich doorgaans af. Omdat het hier over een be-hoorlijke oppervlakte gaat, is de impact ervan op de omgeving het grootst.

De mesthoop, sleufsilo’s, stapelhoekjes enz. bruuske-ren de omgeving niet omdat ze netjes aan het oog onttrokken zijn door bijvoorbeeld boerenjasmijn, krentenboompjes, hulst of laurier.

bestaande beplanting, waaronder houtkanten, bomenrijen, solitaire bomen,... kan mee opgenomen worden in het groenscherm.

het landschap rond de boerderij

DE toEgAng of hEt onthAAL

Een eerste indruk maak je geen twee keer. En een paar treffende beelden zeggen soms meer dan hon-derd klinkende woorden. Dat een stijlvolle en nette ingang de voorbode kan zijn van lovende kritieken van bezoekers, loont de moeite om er enthousiaste zorg aan te besteden.

Eigenaars hoeven hun bedrijfsingang daarom niet op te smukken met exuberante bloemensoorten en zeld-zame planten. Afwisselend hoge en lage planten geven een gezonde en gevarieerde glans aan het geheel en zorgen voor de nodige structuur.

Elegante bomenrijen zijn vaak de statige en stille wachters op de dreef die naar de ingang leidt. De duurzame en landelijke linde, beuk of wilde paarden-kastanje stellen zich hier graag kandidaat. Bij boer-derijen zonder oprijlaan volstaan enkele alleenstaande bomen om de aandacht naar de voordeur te sturen.

een ingerichte toegang biedt veel voordelen

een bloemenweide zorgt voor kleur korenbloem goudsbloem

9

toegang met dreef een sollitaire boom trekt de aandacht

ing

8 tot erfbeplant

Beplantingen zien er over het algemeen anders uit aan de voorzijde van het bedrijf dan aan de achter-zijde. Achteraan speelt het effectief landbouwgebeu-ren zich doorgaans af. Omdat het hier over een be-hoorlijke oppervlakte gaat, is de impact ervan op de omgeving het grootst.

De mesthoop, sleufsilo’s, stapelhoekjes enz. bruuske-ren de omgeving niet omdat ze netjes aan het oog onttrokken zijn door bijvoorbeeld boerenjasmijn, krentenboompjes, hulst of laurier.

bestaande beplanting, waaronder houtkanten, bomenrijen, solitaire bomen,... kan mee opgenomen worden in het groenscherm.

het landschap rond de boerderij

DE toEgAng of hEt onthAAL

Een eerste indruk maak je geen twee keer. En een paar treffende beelden zeggen soms meer dan hon-derd klinkende woorden. Dat een stijlvolle en nette ingang de voorbode kan zijn van lovende kritieken van bezoekers, loont de moeite om er enthousiaste zorg aan te besteden.

Eigenaars hoeven hun bedrijfsingang daarom niet op te smukken met exuberante bloemensoorten en zeld-zame planten. Afwisselend hoge en lage planten geven een gezonde en gevarieerde glans aan het geheel en zorgen voor de nodige structuur.

Elegante bomenrijen zijn vaak de statige en stille wachters op de dreef die naar de ingang leidt. De duurzame en landelijke linde, beuk of wilde paarden-kastanje stellen zich hier graag kandidaat. Bij boer-derijen zonder oprijlaan volstaan enkele alleenstaande bomen om de aandacht naar de voordeur te sturen.

een ingerichte toegang biedt veel voordelen

een bloemenweide zorgt voor kleur korenbloem goudsbloem

9

toegang met dreef een sollitaire boom trekt de aandacht

ing

10

hEt binnEnERf

Het centraal gedeelte van een agrarisch bedrijf is de binnenruimte. Op het binnenerf kan er soms heel wat bedrijvigheid zijn. Afhankelijk van deze bedrij-vigheid is er meer of minder plaats voor beplanting.

En ook hier gelden groene schoonheidswetten. Gras-veldjes breken op een eenvoudige manier de lengte van de oppervlakte, een imposante es of beuk geeft karakter aan de binnenplaats.

Heesters, kruidachtige- of klimplanten verzachten de eentonige aanblik van de stenen muren. Een houten bankje en aarden potten of kruiken met doorlevende planten zoals pioenroos, hosta enz. creëren een pit-toreske sfeer. De vergelijking met een onberispelijke siertuin is niet veraf.

voldoende ruimte is gewenst

een ingericht binnenerf met een solitaire boom

11

10

hEt binnEnERf

Het centraal gedeelte van een agrarisch bedrijf is de binnenruimte. Op het binnenerf kan er soms heel wat bedrijvigheid zijn. Afhankelijk van deze bedrij-vigheid is er meer of minder plaats voor beplanting.

En ook hier gelden groene schoonheidswetten. Gras-veldjes breken op een eenvoudige manier de lengte van de oppervlakte, een imposante es of beuk geeft karakter aan de binnenplaats.

Heesters, kruidachtige- of klimplanten verzachten de eentonige aanblik van de stenen muren. Een houten bankje en aarden potten of kruiken met doorlevende planten zoals pioenroos, hosta enz. creëren een pit-toreske sfeer. De vergelijking met een onberispelijke siertuin is niet veraf.

voldoende ruimte is gewenst

een ingericht binnenerf met een solitaire boom

11

EEn vooRbEREiD MAn ...

vooRbEELD vAn uitbREiDing vAn EEn bEDRijf WAAR ER EEn

gRoEnschERM MoEt vooRziEn WoRDEn.

Wat zegt de praktijk

de praktijkEEn vooRbEREiD MAn …

Een land- of tuinbouwbedrijf integreren in het landschap is een lovenswaardig initiatief, maar het is geen werk van korte adem. Een duidelijke toe-komstvisie en een stevig gefundeerd plan dat onder meer waakt over het behoud van de bedrijfsfuncti-onaliteit zijn onmisbare kapstokken.

Wie effectief beslist om gebouwen, stallen of loodsen te gaan (ver)bouwen, kan niet van start gaan zonder stedenbouwkundige vergunning. En die krijgen boe-ren tegenwoordig niet meer in handen als ze geen groenscherm voorzien om hun bedrijf visueel op het landschap af te stemmen.

Het groenscherm kreeg ook een definitie. En die klinkt zo: om de gebouwen beter in het landschap te integreren, moet de beplanting verspreid rond de inrichting worden aangelegd. De gebouwen moeten opgaan in de omliggende natuur en de goede bedrijfsvoering mag zeker niet in het ge-drang komen. Het verplichte gebruik van streek-eigen plantenmateriaal garandeert een goede landschapsintegratie en verhoogt de ecologi-sche meerwaarde. Een combinatie van verschillende soorten is belangrijk voor de ontwikkeling van een na-tuurlijke en waardevolle begroeiing. Bij de aanplan-ting moeten de voorwaarden voor het groenscherm, zoals bepaald in de bouwvergunning, worden geres-pecteerd. Er moet ook rekening worden gehouden met de wettelijke afstand t.o.v. de perceelsgrens zoals beschreven in het Veldwetboek.

wat zegt

1312

EEn vooRbEREiD MAn ...

vooRbEELD vAn uitbREiDing vAn EEn bEDRijf WAAR ER EEn

gRoEnschERM MoEt vooRziEn WoRDEn.

Wat zegt de praktijk

de praktijkEEn vooRbEREiD MAn …

Een land- of tuinbouwbedrijf integreren in het landschap is een lovenswaardig initiatief, maar het is geen werk van korte adem. Een duidelijke toe-komstvisie en een stevig gefundeerd plan dat onder meer waakt over het behoud van de bedrijfsfuncti-onaliteit zijn onmisbare kapstokken.

Wie effectief beslist om gebouwen, stallen of loodsen te gaan (ver)bouwen, kan niet van start gaan zonder stedenbouwkundige vergunning. En die krijgen boe-ren tegenwoordig niet meer in handen als ze geen groenscherm voorzien om hun bedrijf visueel op het landschap af te stemmen.

Het groenscherm kreeg ook een definitie. En die klinkt zo: om de gebouwen beter in het landschap te integreren, moet de beplanting verspreid rond de inrichting worden aangelegd. De gebouwen moeten opgaan in de omliggende natuur en de goede bedrijfsvoering mag zeker niet in het ge-drang komen. Het verplichte gebruik van streek-eigen plantenmateriaal garandeert een goede landschapsintegratie en verhoogt de ecologi-sche meerwaarde. Een combinatie van verschillende soorten is belangrijk voor de ontwikkeling van een na-tuurlijke en waardevolle begroeiing. Bij de aanplan-ting moeten de voorwaarden voor het groenscherm, zoals bepaald in de bouwvergunning, worden geres-pecteerd. Er moet ook rekening worden gehouden met de wettelijke afstand t.o.v. de perceelsgrens zoals beschreven in het Veldwetboek.

wat zegt

1312

14 15

Het type beplanting, hun wetenschappelijke naam, de plantafstand, de bestaande groene elementen, de afmetingen van de grondoppervlakte enz. zijn maar enkele van de noodzakelijke inlichtingen die de land-bouwers - officieel - moeten verstrekken.

Tenzij boer-aanvrager kan aantonen dat zijn specifiek voorstel een meerwaarde voor de integratie betekent, zijn er een aantal strikte richtlijnen waarvan hij niet mag afwijken. Voor varkens- en pluimveestallen zien die er bijvoorbeeld wel anders uit dan voor landbouw- en industriële loodsen. Idem dito voor serres of mest-vaalten.

Deze brochure vermeldt het meer dan een keer: streekeigen planten gebruiken is een absolute priori-teit. Omdat ze goed aarden in hun vertrouwde grond en dus langer leven. Maar ook omdat een combinatie van verschillende soorten waardevol is bij het succes-vol integreren van een bedrijf in de omgeving.

In het wilde weg gaan zaaien en planten is dus niet de juiste aanpak, want elk (ver)bouwwerk, vraagt een ander soort groenscherm. In ieder geval moet de aan-leg ervan gebeuren het eerstvolgende plantseizoen na het afwerken van de constructies.

vooRbEELD vAn uitbREiDing vAn EEn bEDRijf WAAR ER EEn gRoEnschERM MoEt vooRziEn WoRDEn

Wegens uitbreiding van het bedrijf dient er rond de nieuwbouw een groenscherm aangeplant te wor-den. Om een goede landschapsintegratie te garan-deren en omwille van de ecologische meerwaarde wordt voorgesteld om te kiezen voor streekeigen plantenmateriaal. Een combinatie van verschillende soorten is erg belangrijk willen we een natuurlijke en waardevolle begroeiing laten ontwikkelen.

Voor een goede landschapsintegratie wordt er voor-gesteld om te werken met solitaire bomen, waaron-der winterlinde, zwarte els, boswilg en een notelaar.Tevens zal er een rij van fruitbomen voorzien worden, bestaande uit appel, peer en kerselaar.Langs de percelen wordt er een gemengde heg en houtkant aangeplant.

de gebouwen bevinden zich op een heuvel en open landschap.Een minimale aanplant is nodig om het zicht te breken.

14 15

Het type beplanting, hun wetenschappelijke naam, de plantafstand, de bestaande groene elementen, de afmetingen van de grondoppervlakte enz. zijn maar enkele van de noodzakelijke inlichtingen die de land-bouwers - officieel - moeten verstrekken.

Tenzij boer-aanvrager kan aantonen dat zijn specifiek voorstel een meerwaarde voor de integratie betekent, zijn er een aantal strikte richtlijnen waarvan hij niet mag afwijken. Voor varkens- en pluimveestallen zien die er bijvoorbeeld wel anders uit dan voor landbouw- en industriële loodsen. Idem dito voor serres of mest-vaalten.

Deze brochure vermeldt het meer dan een keer: streekeigen planten gebruiken is een absolute priori-teit. Omdat ze goed aarden in hun vertrouwde grond en dus langer leven. Maar ook omdat een combinatie van verschillende soorten waardevol is bij het succes-vol integreren van een bedrijf in de omgeving.

In het wilde weg gaan zaaien en planten is dus niet de juiste aanpak, want elk (ver)bouwwerk, vraagt een ander soort groenscherm. In ieder geval moet de aan-leg ervan gebeuren het eerstvolgende plantseizoen na het afwerken van de constructies.

vooRbEELD vAn uitbREiDing vAn EEn bEDRijf WAAR ER EEn gRoEnschERM MoEt vooRziEn WoRDEn

Wegens uitbreiding van het bedrijf dient er rond de nieuwbouw een groenscherm aangeplant te wor-den. Om een goede landschapsintegratie te garan-deren en omwille van de ecologische meerwaarde wordt voorgesteld om te kiezen voor streekeigen plantenmateriaal. Een combinatie van verschillende soorten is erg belangrijk willen we een natuurlijke en waardevolle begroeiing laten ontwikkelen.

Voor een goede landschapsintegratie wordt er voor-gesteld om te werken met solitaire bomen, waaron-der winterlinde, zwarte els, boswilg en een notelaar.Tevens zal er een rij van fruitbomen voorzien worden, bestaande uit appel, peer en kerselaar.Langs de percelen wordt er een gemengde heg en houtkant aangeplant.

de gebouwen bevinden zich op een heuvel en open landschap.Een minimale aanplant is nodig om het zicht te breken.

16 17

MELkvEEbEDRijf

intEnsiEf vEEbEDRijf

gEMEngD bEDRijf

fRuittEELtbEDRijf

ALLEEnstAAnDE LooDsEn

Enkele aandachtspunten

dachtspuntenMELkvEEbEDRijf

Wat de bezoeker ongetwijfeld zal opvallen, is het ont-breken van dichte begroeiingen tussen de stallingen en de aangrenzende weiden. De eigenaar houdt zijn grazende dieren immers graag een beetje in de gaten. Rond de weiden zelf zijn heggen en houtkanten dan weer wel populair omdat dergelijke dichte beplanting een prima omheining vormt.

Bomen zijn het ideale groene gezelschap op een vee-bedrijf. Zomereiken, esdoorns of beuken geven scha-duw aan het vee tijdens hete zomerdagen en vragen weinig onderhoud.

aan

16

koeien aan de stal

erf met zicht op de koeien

16 17

MELkvEEbEDRijf

intEnsiEf vEEbEDRijf

gEMEngD bEDRijf

fRuittEELtbEDRijf

ALLEEnstAAnDE LooDsEn

Enkele aandachtspunten

dachtspuntenMELkvEEbEDRijf

Wat de bezoeker ongetwijfeld zal opvallen, is het ont-breken van dichte begroeiingen tussen de stallingen en de aangrenzende weiden. De eigenaar houdt zijn grazende dieren immers graag een beetje in de gaten. Rond de weiden zelf zijn heggen en houtkanten dan weer wel populair omdat dergelijke dichte beplanting een prima omheining vormt.

Bomen zijn het ideale groene gezelschap op een vee-bedrijf. Zomereiken, esdoorns of beuken geven scha-duw aan het vee tijdens hete zomerdagen en vragen weinig onderhoud.

aan

16

koeien aan de stal

erf met zicht op de koeien

19

fruit

loodsen

veebedrijfAspecten die de ondernemer van een intensief veebe-drijf best goed onder de loep neemt, zijn geurhinder, hygiëne en verluchting van de stallen. Een groene gor-del bij de stallen kan al heel wat van deze ongemakken in de kiem smoren. Omdat de verluchting en ventilatie van de dierenstallen niet in het gedrang mogen komen, dienen planten of bomen op voldoende afstand aange-plant te worden, deze kan minimaal 10 m bedragen.

Uiteraard gaat de voorkeur uit naar streekeigen flo-ra: de els, vlier, hazelaar of lijsterbes bijvoorbeeld. Ze groeien snel en fungeren prima als een ‘absorberend’ scherm tussen bedrijf en omgeving.

Loodsen die zich moederziel alleen in het landschap uit-strekken: ze zijn groot en springen (te veel) in het oog.

De omliggende bestaande beplantingen verzachten het kale gezicht van de loodsen al wat, maar enkele beuken of eiken kunnen de aandacht van die stenen blikvangers nog beter afleiden. Ook populieren zijn een interessante optie want ze groeien snel en worden hoog. Uitstekend materiaal om te maskeren dus.

intEnsiEf vEEbEDRijf

ALLEEnstAAnDE LooDsEn

Ook hier geldt de gouden groene regel: voldoende planten en bomen vormen een schild voor de eventu-ele boze blikken en scherpe neuzen van buren. Onfris-se geuren, wanorde en rondvliegend stof vinden heel wat mensen, zoals te begrijpen is, niet zo aangenaam. Een verzorgde en goed onderhouden groene gordel scheidt omwonenden van de ongemakken.

gEMEngD bEDRijf

Meer en meer wordt immers de integratie van streek-eigen heggen en hagen warm aanbevolen. In de ha-zelaar of de Gelderse roos bijvoorbeeld, overwinteren een heleboel insecten die schadelijke parasieten van het fruit verdrijven en te giftige verdelgingsmiddelen overbodig maken.

Op de plantages maken fruitbomen graag gretig ge-bruik van de windbeschermende kwaliteiten van bij-voorbeeld de zwarte els of de schietwilg.

Voor meer informatie over functionele biodiversiteit kan u terecht bij pcfruit vzw. Hier kan u de brochure “functionele biodiversiteit en ecologische maatrege-len voor een duurzame landbouw” aanvragen.

fRuittEELtbEDRijvEn

18

fruitteeltbedrijf aanplant van elzen houtkant langs fruitteeltbedrijf

loods met populierenaanplant

19

fruit

loodsen

veebedrijfAspecten die de ondernemer van een intensief veebe-drijf best goed onder de loep neemt, zijn geurhinder, hygiëne en verluchting van de stallen. Een groene gor-del bij de stallen kan al heel wat van deze ongemakken in de kiem smoren. Omdat de verluchting en ventilatie van de dierenstallen niet in het gedrang mogen komen, dienen planten of bomen op voldoende afstand aange-plant te worden, deze kan minimaal 10 m bedragen.

Uiteraard gaat de voorkeur uit naar streekeigen flo-ra: de els, vlier, hazelaar of lijsterbes bijvoorbeeld. Ze groeien snel en fungeren prima als een ‘absorberend’ scherm tussen bedrijf en omgeving.

Loodsen die zich moederziel alleen in het landschap uit-strekken: ze zijn groot en springen (te veel) in het oog.

De omliggende bestaande beplantingen verzachten het kale gezicht van de loodsen al wat, maar enkele beuken of eiken kunnen de aandacht van die stenen blikvangers nog beter afleiden. Ook populieren zijn een interessante optie want ze groeien snel en worden hoog. Uitstekend materiaal om te maskeren dus.

intEnsiEf vEEbEDRijf

ALLEEnstAAnDE LooDsEn

Ook hier geldt de gouden groene regel: voldoende planten en bomen vormen een schild voor de eventu-ele boze blikken en scherpe neuzen van buren. Onfris-se geuren, wanorde en rondvliegend stof vinden heel wat mensen, zoals te begrijpen is, niet zo aangenaam. Een verzorgde en goed onderhouden groene gordel scheidt omwonenden van de ongemakken.

gEMEngD bEDRijf

Meer en meer wordt immers de integratie van streek-eigen heggen en hagen warm aanbevolen. In de ha-zelaar of de Gelderse roos bijvoorbeeld, overwinteren een heleboel insecten die schadelijke parasieten van het fruit verdrijven en te giftige verdelgingsmiddelen overbodig maken.

Op de plantages maken fruitbomen graag gretig ge-bruik van de windbeschermende kwaliteiten van bij-voorbeeld de zwarte els of de schietwilg.

Voor meer informatie over functionele biodiversiteit kan u terecht bij pcfruit vzw. Hier kan u de brochure “functionele biodiversiteit en ecologische maatrege-len voor een duurzame landbouw” aanvragen.

fRuittEELtbEDRijvEn

18

fruitteeltbedrijf aanplant van elzen houtkant langs fruitteeltbedrijf

loods met populierenaanplant

in gAAsbEEk

in hALLE

in sint-piEtERs-LEEuW

succEsvoLLE LAnDschApsintEgRAtiE: EEn WAARgEbEuRD vERhAAL

hof tER vRijLEgEM: EEn gRoEn schot in DE Roos

van plan tot plantEnkele voorbeelden van erfbeplanting en landschapsintegratie

koeien aan de stal

voor de aanplant

20

van plan totplant

in gAAsbEEk

Gemengd landbouwbedrijf te Gaasbeek, aanplant van dreef en groenscherm aan loods.

In samenwerking met het Regionaal Landschap Zenne, Zuun en Zoniën werd er voor het bedrijf een landschapsplan opgesteld. Hier werd voornamelijk de nadruk gelegd op de toegang en om de loods te voor-zien van een groenscherm.

De toegang tot het bedrijf werd voorzien van een dreef bestaande uit veldesdoorn en es. De loods werd aangeplant met een gemengde houtkant.

dreef van veldesdoorn en es

21

in gAAsbEEk

in hALLE

in sint-piEtERs-LEEuW

succEsvoLLE LAnDschApsintEgRAtiE: EEn WAARgEbEuRD vERhAAL

hof tER vRijLEgEM: EEn gRoEn schot in DE Roos

van plan tot plantEnkele voorbeelden van erfbeplanting en landschapsintegratie

koeien aan de stal

voor de aanplant

20

van plan totplant

in gAAsbEEk

Gemengd landbouwbedrijf te Gaasbeek, aanplant van dreef en groenscherm aan loods.

In samenwerking met het Regionaal Landschap Zenne, Zuun en Zoniën werd er voor het bedrijf een landschapsplan opgesteld. Hier werd voornamelijk de nadruk gelegd op de toegang en om de loods te voor-zien van een groenscherm.

De toegang tot het bedrijf werd voorzien van een dreef bestaande uit veldesdoorn en es. De loods werd aangeplant met een gemengde houtkant.

dreef van veldesdoorn en es

21

22

Hallein hALLE

Biolandbouwbedrijf te Halle met aandacht voor de inkom, wegens thuisverkoop

Gezien de ligging aan de straatkant werd er extra aandacht besteed aan de toe-gang. Een combinatie van vaste planten en bomen zorgt voor een aangename inkom. Tevens bewonen de eigenaars het gebouw waardoor het een verlengde wordt van de tuin.

na de aanplant

voor de aanplant

Sint-Pieters-Leein sint-piEtERs-LEEuW

Gemengd landbouwbedrijf te Sint-Pieters-Leeuw met weinig ruimte tot inrichting.

Het bedrijfsgebouw staat bijna tot tegen de openbare weg, waardoor er weinig ruimte beschikbaar is. Met de nodige creativiteit kan dit mooi opgelost worden

23

ters-Le uw

Indien er weinig ruimte voor handen is, kan men altijd met leilinden voor een mooie inkleding zorgen. Leilinden in combinatie met een lage haag en vaste planten zorgen voor een aangename sfeer.

22

Hallein hALLE

Biolandbouwbedrijf te Halle met aandacht voor de inkom, wegens thuisverkoop

Gezien de ligging aan de straatkant werd er extra aandacht besteed aan de toe-gang. Een combinatie van vaste planten en bomen zorgt voor een aangename inkom. Tevens bewonen de eigenaars het gebouw waardoor het een verlengde wordt van de tuin.

na de aanplant

voor de aanplant

Sint-Pieters-Leein sint-piEtERs-LEEuW

Gemengd landbouwbedrijf te Sint-Pieters-Leeuw met weinig ruimte tot inrichting.

Het bedrijfsgebouw staat bijna tot tegen de openbare weg, waardoor er weinig ruimte beschikbaar is. Met de nodige creativiteit kan dit mooi opgelost worden

23

ters-Le uw

Indien er weinig ruimte voor handen is, kan men altijd met leilinden voor een mooie inkleding zorgen. Leilinden in combinatie met een lage haag en vaste planten zorgen voor een aangename sfeer.

24 25

MerchtemsuccEsvoLLE LAnDschApsintEgRAtiE: EEn WAARgEbEuRD vERhAAL

In de Brusselse randgemeente Merchtem ligt de prachtige vierkantshoeve van Filip Meysmans. ’t Hof van Ossel ging in 2009 met de tweede prijs van de wedstrijd “Een bloeiend erf” aan de haal.

‘t Hof van Ossel verbouwt tarwe, gerst, suikerbieten, aardappelen, enz. Maar eigenlijk is het bedrijf gespe-cialiseerd in vleesvee

Nieuwe gebouwen die passen bij het authentieke ka-rakter van zijn 18e eeuwse vierkantshoeve: dat was voor Filip Meysmans een vereiste toen hij aan zijn integratieproject begon. En zo gebeurde, want de constructies gaan harmonieus op in de omliggende omgeving.

Filip nam ook een landschapsarchitecte onder de arm die de boerderij in een bijpassend groen kleedje stop-te zonder ze volledig aan het oog te onttrekken. “Met behulp van Regionaal Landschap gingen we op zoek naar geschikte planten. We hebben alleen inheemse, oudere soorten gebruikt. Bij een eeuwenoude hoeve mag dat wel.”

Nieuw is de fruitboomgaard met echte Belgische hoogstambomen: Reinette, Bellefleur, de Schaarbeek-se Kriek, enz. “Zij doen de nieuwe gebouwen en de historische uitstraling van de hoeve pas ècht eer aan.”

aanplant van boomgaard

Niet alleen de boomgaard maar ook de rest van het bebouwde perceel kreeg een groene gordel. De keuze viel op meidoornhaag (1), veldesdoorn en haagbeu-ken. De taluds zijn bekleed met sleedoorn, hondsroos, rode kornoelje, enz. en er werd gras gezaaid.

“We beslisten om aan de voorkant van de rundvee-stal enkele rustplaatsen aan te leggen: grasperken boordden we af met buxus en we installeerden er een zitbank. Nu alleen nog de tijd vinden om die te gebrui-ken,” lacht Filip. “De groene perken breken trouwens het monotone uitzicht van het verharde erf.”

Positieve reacties“We kregen heel wat complimenten voor de inspan-ningen die we leverden om van de nieuwbouw geen hinderlijk gegeven te maken voor buren en passan-ten. Er liggen hier nogal wat van wandel- en fietsrou-tes, dus voorbijgangers genoeg. Mensen reageren verwonderd dat een dergelijke grote nieuwbouw zo weinig opvalt èn zo mooi aansluit bij de heersende na-tuur. Op reacties op beplantingen zullen we nog even moeten wachten. Het is immers het best om jong plantsoen te gebruiken en dan zie je de resultaten pas na enkele jaren.”

(1): voor informatie over bacterievuur kan u terecht op volgende website: www.vlaamsbrabant.be/bacterievuur

24 25

MerchtemsuccEsvoLLE LAnDschApsintEgRAtiE: EEn WAARgEbEuRD vERhAAL

In de Brusselse randgemeente Merchtem ligt de prachtige vierkantshoeve van Filip Meysmans. ’t Hof van Ossel ging in 2009 met de tweede prijs van de wedstrijd “Een bloeiend erf” aan de haal.

‘t Hof van Ossel verbouwt tarwe, gerst, suikerbieten, aardappelen, enz. Maar eigenlijk is het bedrijf gespe-cialiseerd in vleesvee

Nieuwe gebouwen die passen bij het authentieke ka-rakter van zijn 18e eeuwse vierkantshoeve: dat was voor Filip Meysmans een vereiste toen hij aan zijn integratieproject begon. En zo gebeurde, want de constructies gaan harmonieus op in de omliggende omgeving.

Filip nam ook een landschapsarchitecte onder de arm die de boerderij in een bijpassend groen kleedje stop-te zonder ze volledig aan het oog te onttrekken. “Met behulp van Regionaal Landschap gingen we op zoek naar geschikte planten. We hebben alleen inheemse, oudere soorten gebruikt. Bij een eeuwenoude hoeve mag dat wel.”

Nieuw is de fruitboomgaard met echte Belgische hoogstambomen: Reinette, Bellefleur, de Schaarbeek-se Kriek, enz. “Zij doen de nieuwe gebouwen en de historische uitstraling van de hoeve pas ècht eer aan.”

aanplant van boomgaard

Niet alleen de boomgaard maar ook de rest van het bebouwde perceel kreeg een groene gordel. De keuze viel op meidoornhaag (1), veldesdoorn en haagbeu-ken. De taluds zijn bekleed met sleedoorn, hondsroos, rode kornoelje, enz. en er werd gras gezaaid.

“We beslisten om aan de voorkant van de rundvee-stal enkele rustplaatsen aan te leggen: grasperken boordden we af met buxus en we installeerden er een zitbank. Nu alleen nog de tijd vinden om die te gebrui-ken,” lacht Filip. “De groene perken breken trouwens het monotone uitzicht van het verharde erf.”

Positieve reacties“We kregen heel wat complimenten voor de inspan-ningen die we leverden om van de nieuwbouw geen hinderlijk gegeven te maken voor buren en passan-ten. Er liggen hier nogal wat van wandel- en fietsrou-tes, dus voorbijgangers genoeg. Mensen reageren verwonderd dat een dergelijke grote nieuwbouw zo weinig opvalt èn zo mooi aansluit bij de heersende na-tuur. Op reacties op beplantingen zullen we nog even moeten wachten. Het is immers het best om jong plantsoen te gebruiken en dan zie je de resultaten pas na enkele jaren.”

(1): voor informatie over bacterievuur kan u terecht op volgende website: www.vlaamsbrabant.be/bacterievuur

Assehof tER vRijLEgEM: EEn gRoEn schot in DE Roos

De jury van de wedstrijd “Een bloeiend erf” schonk in 2009 de hoofdprijs van 10.000 euro weg aan Ann en Joris Saerens van het hoevehotel Hof ter Vrijlegem in Asse.

Ze runnen het bedrijf met z’n tweetjes en verdelen hun professionele aandacht over verschillende land-bouwtakken. Het Belgisch Witblauw levert mager vlees van hoge kwaliteit.Het koppel verbouwt onder meer tarwe, wortelen, maïs en koolzaad.

“Ons project had verschillende doelstellingen. We wilden de nieuwe loods integreren in het landschap. Het overtollig regenwater dat van het dak liep, moest worden opgevangen. Onze bezoekers verdienden een groene parking en de neerhofdieren een parkje. We ontwierpen zelf een plan dat we met de hulp van een lokale aannemer uitwerkten. Ons groen vonden we bij een plaatselijk plantencentrum. We gaven het start-schot in het voorjaar van 2010 en vier maanden later waren onze ideeën feiten geworden.”

Tevreden buren“Tof dat de loods verborgen ligt in het groen,” liet iemand van de omwonenden weten.

26

voortuin

een groene parking

27

Assehof tER vRijLEgEM: EEn gRoEn schot in DE Roos

De jury van de wedstrijd “Een bloeiend erf” schonk in 2009 de hoofdprijs van 10.000 euro weg aan Ann en Joris Saerens van het hoevehotel Hof ter Vrijlegem in Asse.

Ze runnen het bedrijf met z’n tweetjes en verdelen hun professionele aandacht over verschillende land-bouwtakken. Het Belgisch Witblauw levert mager vlees van hoge kwaliteit.Het koppel verbouwt onder meer tarwe, wortelen, maïs en koolzaad.

“Ons project had verschillende doelstellingen. We wilden de nieuwe loods integreren in het landschap. Het overtollig regenwater dat van het dak liep, moest worden opgevangen. Onze bezoekers verdienden een groene parking en de neerhofdieren een parkje. We ontwierpen zelf een plan dat we met de hulp van een lokale aannemer uitwerkten. Ons groen vonden we bij een plaatselijk plantencentrum. We gaven het start-schot in het voorjaar van 2010 en vier maanden later waren onze ideeën feiten geworden.”

Tevreden buren“Tof dat de loods verborgen ligt in het groen,” liet iemand van de omwonenden weten.

26

voortuin

een groene parking

27

28

Landschapsintegratie in de provincie vlaams-brabant

28 29

landschapsintegratieindien u als landbouwer geïnteresseerd bent in landschapsintegratie van uw bedrijf maar ideeën of tijd ontbreekt kan u terecht bij de dienst land- en tuinbouw van de pro-vincie vlaams-brabant.

hier is een landschapsarchitect tewerkgesteld die u graag met raad en daad bijstaat op uw vragen en voorstellen. De landschapsarchitect geeft advies en begeleiding en zo nodig kan een landschapsplan worden opgesteld.

ook voor groenschermen die in het kader van een milieu- of bouwvergunning moet voor-zien worden bij nieuwe gebouwen of bestaande infrastructuur kan men terecht bij de provinciale landschapsarchitect. in overleg kan dan een beplantingsvoorstel uitgewerkt worden. tevens kan bekeken worden hoe ook het boerenerf en de omliggende perce-len aantrekkelijker kunnen gemaakt worden voor de omgeving. u kunt contact opnemen op 016-26 72 71 of erwin.dunon@vlaamsbrabant.be. tevens kunt u altijd een zelfstandig landschaps- en tuinarchitect raadplegen.

28

Landschapsintegratie in de provincie vlaams-brabant

28 29

landschapsintegratieindien u als landbouwer geïnteresseerd bent in landschapsintegratie van uw bedrijf maar ideeën of tijd ontbreekt kan u terecht bij de dienst land- en tuinbouw van de pro-vincie vlaams-brabant.

hier is een landschapsarchitect tewerkgesteld die u graag met raad en daad bijstaat op uw vragen en voorstellen. De landschapsarchitect geeft advies en begeleiding en zo nodig kan een landschapsplan worden opgesteld.

ook voor groenschermen die in het kader van een milieu- of bouwvergunning moet voor-zien worden bij nieuwe gebouwen of bestaande infrastructuur kan men terecht bij de provinciale landschapsarchitect. in overleg kan dan een beplantingsvoorstel uitgewerkt worden. tevens kan bekeken worden hoe ook het boerenerf en de omliggende perce-len aantrekkelijker kunnen gemaakt worden voor de omgeving. u kunt contact opnemen op 016-26 72 71 of erwin.dunon@vlaamsbrabant.be. tevens kunt u altijd een zelfstandig landschaps- en tuinarchitect raadplegen.

3130

Agrarische architectuur

30

agrarische architectuurAgrarische gebouwen kunnen verschillende activiteiten huisvesten: boeren verzorgen er runderen, varkens of pluimvee.

En afhankelijk daarvan, gebruiken ze gesloten – of openfrontstallen. Maar er komen meer constructies aan te pas. bewaarloodsen, machines, voer, mest … hebben ook een dak boven het hoofd nodig. Dat heeft zo zijn invloed op het visuele plaatje. Dus moeten er regels worden gevolgd.

3130

Agrarische architectuur

30

agrarische architectuurAgrarische gebouwen kunnen verschillende activiteiten huisvesten: boeren verzorgen er runderen, varkens of pluimvee.

En afhankelijk daarvan, gebruiken ze gesloten – of openfrontstallen. Maar er komen meer constructies aan te pas. bewaarloodsen, machines, voer, mest … hebben ook een dak boven het hoofd nodig. Dat heeft zo zijn invloed op het visuele plaatje. Dus moeten er regels worden gevolgd.

AgRARischE ARchitEctuuR

een open stal

De ruimtelijke ordeningswetgeving heeft een belang-rijk aandeel in het uiterlijk van de agrarische bedrijven. Beplantingen, oriëntatie, volume, materiaalgebruik, kleurkeuze, verhoudingen, ritmiek en zo meer ontko-men niet aan het waakzaam oog van de wet. Ook de voortdurend evoluerende milieuwetten vragen om een specifieke aanpak. De mestwetgeving, bijvoor-beeld, verplicht boerderijen om grote hoeveelheden mest op te slaan of nieuwe technieken zoals lucht-wassers te installeren.

Uiteraard mag de functionaliteit op het erf niet in het gedrang komen. Esthetisch aangepaste gebouwen, kiezen voor streekeigen planten en een goed geoliede bedrijfsvoering: dat is een huwelijk dat werkt. Alles moet als een groot geheel worden bekeken en niet als afzonderlijke eilandjes op zich.

3332

AgRARischE ARchitEctuuR

een open stal

De ruimtelijke ordeningswetgeving heeft een belang-rijk aandeel in het uiterlijk van de agrarische bedrijven. Beplantingen, oriëntatie, volume, materiaalgebruik, kleurkeuze, verhoudingen, ritmiek en zo meer ontko-men niet aan het waakzaam oog van de wet. Ook de voortdurend evoluerende milieuwetten vragen om een specifieke aanpak. De mestwetgeving, bijvoor-beeld, verplicht boerderijen om grote hoeveelheden mest op te slaan of nieuwe technieken zoals lucht-wassers te installeren.

Uiteraard mag de functionaliteit op het erf niet in het gedrang komen. Esthetisch aangepaste gebouwen, kiezen voor streekeigen planten en een goed geoliede bedrijfsvoering: dat is een huwelijk dat werkt. Alles moet als een groot geheel worden bekeken en niet als afzonderlijke eilandjes op zich.

3332

3534

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer

agrarisch natuur- en landschapsbeheer

3534

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer

agrarisch natuur- en landschapsbeheer

36

Onder agrarisch natuur- en landschapsbeheer verstaat men alle maatregelen die landbouwers nemen op en rond hun bedrijf voor natuur en landschap. De belangrijkste functie van de land-bouwgronden is normaal gesproken productie. Een boer kan tijdens de werkzaamheden echter rekening houden met de natuurlijke flora en fauna op zijn land. Dit houdt bijvoorbeeld in dat hij voor een bepaalde datum zijn weilanden niet maait, dat hij rekening houdt met de nesten van weidevogels, dat slootkanten niet gemaaid worden, dat het land niet bemest wordt, poelen gegraven worden voor amfibieën, enzovoort.

Voor meer informatie over beheersovereenkom-sten (soortenbeheer, randenbeheer) kan u terecht bij de Vlaamse landmaatschappij.

AgRARisch nAtuuR- En LAnDschApsbEhEER

Akkerkruiden

PROVINcIE VLAAmS-BRABANTProvincieplein 1, 3010 Leuven- dienst land- en tuinbouw

016-26 72 72 / fax 016-26 72 61 landbouw@vlaamsbrabant.be www.vlaamsbrabant.be/landbouw

- Monique Swinnen, gedeputeerde voor land- en tuinbouw / 016-26 70 57 monique.swinnen@vlaamsbrabant.be

VLm VLAAmS-BRABANTDiestsevest 25, 3000 Leuven016-31 17 10johan.kerkhof@vlm.be

REGIONALE LANDSchAPPEN GroEnE Corridor

Leuvensestraat 117 - 1800 Vilvoorde02-253 43 04 / info@rlgc.be

Zuid-HaGElandSchoolpad 43 - 3300 Hakendover016-81 52 77 / info@rlzh.be

dijlElandNaamsesteenweg 573 - 3001 Leuven 016-40 85 58 / info@rld.be

noord-HaGElandGelrodeweg 2 - 3200 Aarschot 016- 63 59 54 / info@rlnh.be

ZEnnE, Zuun En ZoniënDonkerstraat 21 - 1750 Gaasbeek 02- 452 60 45 / info@rlzzz.be

KVLV-AGRARemylaan 4b, 3018 Wijgmaal-Leuven016-24 20 15 & 12 / fax 016-24 39 09brabant@kvlv.be

BOERENBONDDiestsevest 40, 3000 Leuven016-28 60 00 / fax 016-28 60 09www.boerenbond.be

AVBS - ALGEmEEN VERBOND VAN BELGISchESIERTEELT EN GROENVOORZIENINGDenen 157, 9080 Lochristi 09-326 72 10 / fax 09-326 72 11 info@avbs.be / www.avbs.be

BVTL - BELGISchE VERENIGING TUIN- EN LANDSchAPSARchITEcTENLeopold II-laan 53, 1080 Brussel0496-06 63 36 / info@bvtl.be / www.bvtl.be

TUINAANNEmERS BRABANT/LImBURG Annemie Wuyts (0498-82 84 96) BFG: Stefan Leys

BELGISchE FEDERATIE GROENVOORZIENERSZuidstationstraat 2, 9000 Gent09-224 03 11 / fax 09-224 03 18info@bfg-fbep.org

ERASmUShOGESchOOL BRUSSEL Campus JetteLaarbeeklaan 121, 1090 Jette02-479 18 90 / student.jette@ehb.bewww.ehb.be

PcFRuit VZWFruittuinweg 1, 3800 Sint-Truiden011-69 70 80 / info@pcfruit.be

inhoud

BAcTERIEVUUR

Bacterievuur is een bacteriële ziekte die veroor-zaakt wordt door de bacterie Erwinia amylovora. Deze plantenziekte komt voor in de fruitteelt (peren- en appelaanplantingen), boomkwekerijen, parken, tuinen en natuur. De naam duidt op het karakteris-tiek bruinzwart verkleuren, verschrompelen en verdorren van bloesems, bladeren en twijgen: het lijkt of ze door vuur zijn verschroeid. Voor het bruin-zwart verkleuren, zijn ook de aanwezigheid van slijm-druppels een symptoom van bacterievuur. Bacterievuur tast een brede waaier van planten aan: krentenboompje (Amelanchier), Japanse kwee (Chaenomeles), dwergmis-pel (Cotoneaster), meidoorn (Crataegus), kwee (Cydonia oblonga), Japanse mispelboom (Eriobotrya), appel (Ma-lus), mispel (Mespilus), glansmispel (Photinia), vuurdoorn (Pyracantha), peer (Pyrus) en lijsterbes (Sorbus). Vooral de dwergmispel (Cotoneaster), meidoorn (Crataegus) en appel- en perenbomen hebben veel last van deze gevreesde aandoening.

Preventieve maatregelen

Preventieve maatregelen die u kunt nemen tegen bacterievuur zijn het regelmatig snoeien van de hagen en struiken (meidoorn). Bovendien is het verplicht om meidoornhagen jaarlijks te snoeien (KB 23.06.2008) in de winterperiode (tus-sen 1 november en 1 maart).

Bacterievuur bestrijden

Indien u een infectie van bacterievuur wil wegsnoeien is het belangrijk volgende zaken in acht te nemen:

Snoei minstens 50 cm onder de laagste infectieplaats Na het snoeien:

- Ontsmet altijd het snoeigereedschap (met Dettol of ontsmet-tingsalcohol) na het verwijderen van de infectie, zo verspreidt u de bacterie niet verder. Hiervoor kunt u ook gebruik ma-ken van een snoeischaar met verstuivingssysteem, waardoor deze zich automatisch ontsmet.

- Wanneer u de besmette delen hebt weggesnoeid, is het van belang deze aangetaste plantendelen zo snel mogelijk op te ruimen door deze te verbranden. Verbranden is niet altijd evident vanwege de wettelijke bepalingen (100 meter afstand houden van huizen). Bij kleine hoeveelheden, enkele scheutjes, kan men deze ook verbranden in de openhaard of kachel.

- Aangetaste plantendelen moeten zo snel mogelijk worden opgeruimd zodat infecties niet meer kunnen verder gezet worden.

herkent u deze symptomen op één van uw aanplantingen en is het

een waardplant van bacterievuur, aarzel dat niet om het meldpunt

van het FAVV te contacteren.

Particulieren, fruittelers en boomkwekers kunnen hun klachten

en meldingen richten naar het meldpunt via:

meldpunt@favv.be, tel 0800-13 550, fax 02-211 82 60

Fruittelers en boomkwekers met meldingen (bv.: fruittelers met

bacterievuur in hun eigen plantage) kunnen het FAVV bereiken

via: notif.vbr@favv.be, tel 016-39 01 11, fax 016-39 01 05.

Deze meldingen dienen te gebeuren via de procedure van de

meldingsplicht met het meldingsformulier. Dit formulier is terug

te vinden op de website van het FAVV: www.favv.be > beroeps-

sectoren > meldingsplicht

Colofon:deze folder werd uitgegeven door het provinciebestuur van Vlaams-Brabant in opdracht van de deputatie van de provincie Vlaams-Brabant in december 2010/ foto’s en illustraties: provincie Vlaams-Brabant, © Sofie Hoste, cover, p 2, 5, 6, 8, 11, 16, 17, 24, 25, 26, 27, 31, © rana - jeroen Mentens, p 5, Yves adams, p 7, p 32, p 34, © rlZZZ, p 21, p 22, p 23, © dlV, p 25, © Toon Coussement, p 18, © luc Van dijck, p 18, © Geert Gerard, cover. redactie: Kristien Cockx. Gedrukt op Cyclus print, 100 % gerecycleerd papier. Wettelijk depotnummer: d/2010/8495/22 / V.u. Marc Collier, provinciegriffier, provincie Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 leuven (ondernemingsnummer 0253-973-219)

33

DE GROENE PLUSPUNTEN VAN ERFBEPLANTING3 ____ Profijt voor het bedrijf4 ____ Waarde voor omwonenden5 ____ Nut voor landschap en natuur

VAN LANDSchAPSINTEGRATIE TOT ERFBEPLANTING 7 ____ Het landschap rond de boerderij8 ____ De toegang of het onthaal10 ____ Het binnenerf

WAT ZEGT DE PRAKTIJK13 ____ Een voorbereid man ...14 ____ Voorbeeld van uitbreiding van een bedrijf waar er een groenscherm moet voorzien worden

ENKELE AANDAchTSPUNTEN17 ____ Melkveebedrijf18 ____ Intensief veebedrijf Gemengd bedrijf Fruitteeltbedrijf19 ____ Alleenstaande loodsen

VAN PLAN TOT PLANT - ENKELE VOORBEELDEN VAN ERFBEPLANTING EN LANDSchAPSINTEGRATIE21 ____ In Gaasbeek22 ____ In Halle In Sint-Pieters-Leeuw24 ____ Succesvolle landschapsintegratie: een waargebeurd verhaal26 ____ Hof ter Vrijlegem: een groen schot in de roos 28 LANDSchAPSINTEGRATIE IN DE PROVINcIE VLAAmS-BRABANT

30 AGRARISchE ARchITEcTUUR

34 AGRARISch NATUUR- EN LANDSchAPSBEhEER

37 BAcTERIEVUUR

bloeiend erfEen bloeiend erfEen b(l)oeiende lijn tussen landschap en boerderij

www.vlaamsbrabant.be/landbouw

www.vlaamsbrabant.be/bloeienderf

Deze brochure is een onderdeel van het PDPOII -project “Een bloeiend er f”, gerealiseerd met f inanciële steun van de Europese Unie, de Vlaamse Overheid en de provincie Vlaams-Brabant .

EUROPEES LANDBOUWFONDS VOOR PLATTELANDSONTWIKKELING: EUROPA INVESTEERT IN ZIJN PLATTELAND