Echte wijsheid en media

Cultureel Uitje Oss, zondag 31 mei 2015

Het verhaal begint met een ….

2

Aanmatigend

Proberen uit te leggen wat wijsheid is

en

Dat koppelen aan media

3

Wat krijgt u wel

● Een verhaal ● Persoonlijk ● Geen exacte wetenschap ● Een momentopname ● Veel boek(titels) ● “Een hele zit”

4

“Huis van mediawijsheid”

5

Mediawijsheid● Is veel meer dan 21st skills ● Iets dat geleerd kan worden ● En dan ben je klaar ● Het is een continue proces ● Dat altijd doorgaat ● Voor jong en oud ● Hoogopgeleid of niet

6

… wat mij enigszins zorgen baart, is de steeds meer weer opduikende term 21st century skills () Het gaat mij om de nadruk op ‘skills’, vaardigheden of nog erger: competenties. Want welke skills heb je nodig in een wereld waarvan we nog geen idee hebben hoe die er in sociaal, politiek en technologisch

opzicht uit gaat zien. 7

De voorstelling dat je leerlingen op de realiteit kunt voorbereiden door er de juiste kennis in te gieten, is () niet houdbaar en bovendien moreel verkeerd.

8

Niettemin is het huidige onderwijs nog steeds om deze schadelijke overdrachtsgedachte gemodelleerd. Het idee “wij hebben kennis en delen die uit” () zit diep in de genen van het instituut. (Daan Rovers, over Bildung, in Filosofie Magazine, juni 2015)

9

10

11

12

13

Data

Informatie

Kennis

WIJSHEID

Ontbrekende woorden

14

Bas Heijne

Publicist (1960) NRC Handelsblad Werkt mee aan radio- en tv-programma’s De volmaakte mens (mei-juni 2015) Een uitspraak over hoe inzichten tot stand komen In een radioprogramma: Nooit meer slapen (13 mei 2015)

15

Zoeken naar wat je vindt

Er is altijd een vorm van twijfel. () Mensen denken vaak dat als je essays

schrijft, dat als je gaat zitten je weet wat je vindt. En ik denk dat iedereen die columns schrijft die een beetje oké zijn, weet dat het niet zo is. Je bent aan het zoeken naar wat je vindt. Soms heb je een idee, maar dat moet ook vers blijven en tijdens het schrijven gebeurt er vaak iets van: "Dit is het", "Nu begrijp ik het". En dat kun je dan met een zekere zelfverzekerdheid uit etaleren, want je weet ook wel iets van de techniek van schrijven. Maar er zit altijd een element van aftasten en onzekerheid in.

16

De bijvoeglijke smaakwoorden van de columnistenkaravaan

Column van Rob Wijnberg

De Correspondent, 22 mei 2015 Het begint met de agendazetters De repliekdieners, daarna de aambeelders en tot slot de helikopters

17

De helikopters, drie soorten

1. De susser 'iedereen zegt nu wel dit, maar wie nuchter naar de feiten kijkt, ziet dat het allemaal wel meevalt,'

2. De stoker 'iedereen zegt nu wel dit, maar wie nuchter naar de feiten kijkt, ziet dat het nog veel erger is'

3. Bas Heijne

'iedereen zegt nu wel dit, maar dat is slechts de oppervlakkige manifestatie van een veel dieperliggend probleem.'

18

Zeven paragrafen

1. Waarom hebben we wijsheid nodig?2. Wat is wijsheid?3. Drie piramides4. Beren op de weg5. Wat te doen?6. Een nieuwe opgave7. Enkele boeken tot slot

19

Waarom hebben we wijsheid nodig?

20

Waarom hebben we wijsheid nodig?

● Juist nu ● En meer dan vroeger ● We zitten op een breukpunt ● Moeten beslissen welke kant we op gaan ● En onze keuzen hebben gevolgen Enkele ‘voorbeelden’

21

22

“De wereldwijde catastrofe”

“De enige autoriteit die tegenwoordig mag zeggen: 'Je moet je leven veranderen!' is de wereldwijde crisis waarvan sinds enige tijd iedereen merkt dat ze begonnen is haar apostelen de wereld in te sturen.”

23

Onze voetafdruk

Verenigde Staten 8,0 hectareNederland 6,3 hectareBeschikbaar per persoon 1,8 hectareAlgerije 1,6 hectareKenia 1,1 hectare

24

25

7 december 1941

26

27

We zitten op een vulkaan maar de meeste politici hebben geen idee waar het heengaat. Ze blijven zeggen:

“Dansen, mensen, dansen! De crisis is voorbij!” (NRC 3 april 2015)

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

Een trilemma

Drie zaken die niet met elkaar verenigd kunnen worden. Wel twee, maar niet alle drie * Economische globalisering * Politieke democratie * De natiestaat

39

40

41

42

43

44

Een memorabel moment

zondag 16 maart 2014 De Groene Engel, in Oss Laatste lezing 10e seizoen Oefenen voor een andere tijd Een oud-econoom

45

Henk van Tuinen

46

47

Maar dat valt niet mee, want ...

We hebben veel wijsheid.

Maar altijd achteraf.

Systeem 1 en Systeem 2

Recensie Daniel Kahneman. Ons feilbare brein (Trouw ‘Luister nooit naar je gevoel’)

48

Systeem 1

werkt automatisch en snel op basis van indrukken, ingevingen, intenties en gevoelens. Het gebruik van Systeem 1 kost weinig inspanning en kan moeilijk onder controle gehouden worden.

49

Systeem 2

zorgt voor bewuste aandacht voor mentale inspanning, het rationele. Dit kost energie en wordt gebruikt om indrukken van systeem 1 te onderdrukken wat zorgt voor zelfbeheersing.

50

51

Wat is wijsheid?

52

Wat is wijsheid?

● Ga ik niet vertellen ● Waarom niet? ● Lijkt op het begrip ‘kwaliteit’ ● Iedereen ervaart het, maar …● als je het moet formuleren ...

53

Drie piramides

54

Maslov in 1943

55

Paul Graham in 2008 ‘How to disagree’

56

Van Graham

Grahams piramide voor onenigheid : manier van kritek

uiten

57

"De gouden draad in mijn aanpak is het DIKW-model: van Data naar Informatie, naar Kennis, naar Wijsheid" Alex Brenninkmeijer, 14 april in De Volkskrant

58

59

Het DIKW-modelOnbekend wanneer precies ontstaan

60

61

62

63

Dit plaatje

klopt niet

64

65

66

67

Beren op de weg

68

a. Véél, heel veel data & informatie

69

70

Umberto Eco

“De oude censuur was dat de overheid je iets verbood. De nieuwe censuur is het tegenovergestelde, je krijgt nu zoveel informatie dat niemand nog weet wat-ie echt moet weten”

71

72

b. Wijsheid komt niet aanwaaien

73

74

c. Je hebt bandbreedte nodig

Voor vrijwel alle aspecten van ons gedrag is bandbreedte nodig.

75

d. Frame / framing

Een interpretatiekader dat gebruikt wordt als overtuigingstechniek Wordt gebracht als ‘de waarheid’ “Zo is ‘het’, twijfelen heeft geen zin!”

76

Denk niet aan een olifant!

Pro Life! Linkse hobby’s Villasubsidies The war against terror

77

Definitie George Lakoff

Een frame is een specifieke bundel van talige en visuele elementen waarmee men bij een boodschap bepaalde delen naar voren brengt en andere delen verbergt, om de luisteraar naar de gewenste interpretatie van de boodschap te leiden.’

Wie een frame gebruikt, probeert via woorden, en de beelden en gevoelens die ze oproepen, de manier waarop anderen naar de werkelijkheid kijken te beïnvloeden.

Het frame wordt een bril waardoor we bepaalde informatie wel zien en andere juist niet.

78

Overheersend frame

“De markt regelt alles”

79

Mariana Mazzucato

80

81

Tegenwerping

Framing is ook een noodzaak. Het leven is een onoverzichtelijke warboel van ideeën en opvattingen, problemen en oplossingen. Politici moeten daaruit de essentie destilleren en die pakkend kunnen overbrengen. De neiging is groot om politici van simplisme te betichten. Maar wie over complexe zaken met grote groepen burgers wil spreken moet tot de essentie kunnen komen. Een leider kan maar beter beschikken over een governing frame, een omvattend verhaal over hoe de wereld in elkaar zit en wat er moet gebeuren om een betere wereld te krijgen.

82

e. Spinning

● Ergens een draai aan geven of verdraaien ● Meestal een negatieve connotatie ● Spindoctors Een adviseur of voorlichter van een politieke partij of een ambtsdrager die de opdracht heeft het beleid van zijn politieke opdrachtgever zo positief mogelijk te presenteren en te verdedigen of hem of haar daarin te coachen. Het doel is het gunstig stemmen van de publieke opinie.

83

f. Public relations

● Is het stelselmatig bevorderen van het wederzijds begrip tussen een organisatie en haar publieksgroepen.

● Het voornaamste doel van pr is het bestendigen of scheppen van een goed imago en niet verkoop

● Daartoe wordt gebruikgemaakt van interne en externe communicatie om een bepaald publiek te informeren of te beïnvloeden met behulp van tekst, advertenties, publiciteit, promoties en speciale gebeurtenissen.

84

g. Marketing

Marketing of vermarkten is alles wat een bedrijf doet om de verkoop van producten of diensten te bevorderen

85

Marketing used to be what you say

Now, marketing is what you do. What you make. How you act. The choices you make when you are sure no one is looking. (Seth Godin 3-9-2014)

86

87

h. Voorlichting

Voorlichtingsdoelen zijn zelden gericht op het bereiken van alleen kennisoverdracht. Het beïnvloeden van houding en gedrag maakt daar ook vaak onderdeel van uit

88

i. Nudge

89

j Manipulatie

90

k. Propaganda

91

Een klassiek boek

● Framing ● Spinning ● Public relations ● Voorlichting ● Manipulatie ● Propaganda

● Beïnvloeding

92

l. Reclame

● Overal ● Letterlijk en figuurlijk OVERAL ● Commerciële tv ● Producten in de supermarkt ● Champions League ● Google = zogenaamd gratis ● En Facebook, Twitter …..

93

m. De filter bubble

● Eli Pariser ● TED, mei 2011 ● “Beware online “filter bubbles” ● Grootste gevaar: ● “zelfbevestiging”

94

95

96

97

98

99

Gevaren van de digitale wereld

2011

2014

100

2012

2015

101

2012/2014

2012/2013

102

Wat te doen?

103

Bewustwording

● ‘Je bent nooit veilig’ ● DSDD ● De Ster Draait Door ● De AVRO-TROS Nieuwsshow ● Pauw

104

Veel lezen?

105

Je kunt oneindig veel meer leren uit een goed geschreven boek dan uit honderd verschillende kranten (Cees Nooteboom, VK, zaterdag 16 mei 2015)

106

Helder denken is moeilijker dan men zou denken. Ons brein zet ons regelmatig op het verkeerde spoor.

107

Weet je wat het is - De Held

Weet je wat het isHet is zo'n gedoeAltijd moeten denken over wat je doetWeet je wat het isHet is zo vervelendAltijd moeten kijken of de rest het met je eens isWeet je wat het is

Het is zo'n gedoe

108

Weet je wat ik doeLees zo'n boekEen boek waarin staat wat je doet wat je zelf wiltDat is wat ik ga doenLezen in zo'n boekEen boek waarin staat dat je moet doen wat je zelf wil

109

Maar wat is het dan?Zeg me wat is het dan?Wat is het dan?Dat ik zelf wil doenDat weet ik nietDat staat niet in het boekDat zijn ze vergetenDat staat niet in het boekDat zijn ze vergeten

110

Een nieuwe opgave?

111

Het korte antwoord is: omdat het moeilijker is dan je denkt, mede omdat het weerstand kan oproepen. De krachten die onze wereld vormgeven zijn evenmin in echte volwassenen geïnteresseerd als ze dat in Kants tijd waren, want kinderen zijn gewilliger onderdanen (en consumenten).

112

Een nieuw frame?

113

Verleiden

● Niet voorschrijven ● Niet vastleggen in wetgeving ● Noch afdwingen via handhaving en

toezicht ● Nee, burgers een spiegel voorhouden ● OF (nog beter) burgers verleiden zelf in

de spiegel te kijken114

De centrale vraag

Hoe verhoudt de manier waarop ik leef en wat ik wel of niet doe zich tot

alle dilemma’s waarvoor we staan EN

Wat kan of moet ik daaraan doen?

115

Volwassen

● Wat is kortom volwassen gedrag? ● En wederom: ● dat gaan we niet voorschrijven, afdwingen

maar laten we over aan individuele burgers

We vertrouwen op de wijsheid van volwassenen

116

Enkele attitudes, houdingen

117

118

119

Once upon a time

“Once upon a time there was a land without ideals”

Caroline Soeter

“Without being sceptic”

120

121

“Mensen worden aangemoedigd om, met geld dat ze niet hebben, dingen te kopen die ze niet nodig hebben, om een niet blijvende indruk te maken op mensen om wie ze niets geven.”

122

Strawman

Does anyone need a $60,000 car?Lou Reed, in 1989 (cd New York)

123

Enkele boeken tot slot

124

dat laat zien hoe kinderen al op zeer jonge leeftijd wordt geleerd dat ze voor de rest van hun leven een merkentrouwe consument moeten worden.

2005125

die onthult hoe de productieketen is ingericht die fast food ultragoedkoop maakt.

1993

126

127

die met een lange rij voorbeelden aantoont dat de waarden en normen van de fast food-ketens overal in de samenleving worden overgenomen, ook voor onderwerpen als gezondheidszorg en onderwijs.

128

129

2011/2012

130

die beschrijft hoe het onuitputtelijke aanbod van onbegrijpelijk veel consumentenartikelen mensen ongelukkig maakt.

2004131

2012

132

twee titels die de virtuele reservaten aanduiden waarin honderden miljoenen mensen worden bijeengedreven

2012133

2007

134

135

136