DUURZAAM · Digitale duurzaamheid refereert aan de langdurige toegankelijkheid van digitale data....
84
Transcript of DUURZAAM · Digitale duurzaamheid refereert aan de langdurige toegankelijkheid van digitale data....
DUURZAAM
DIGITALISEREN:
PRINCIPES &
STRATEGIEEN
Rony Vissers & Bert Lemmens | PACKED vzw
4 juni 2015 | Netwerk Aalst
PACKED VZW
● 2006 – 2010: platform voor archivering en conservering
van kunst op elektronische en digitale dragers
● 2011 – heden: expertisecentrum digitaal erfgoed ● expertise m.b.t. digitaal erfgoed opbouwen, hertalen en ter beschikking
stellen
● ICT-processen: creatie, catalogisering, opslag, online toegankelijk maken,
uitwisseling
● ook beleid: in organisatie, en bij overheden
● brede cultureel-erfgoedveld
● sinds 2013 ook terug kunstensector
● projecten, maar ook loketfunctie
● 9 medewerkers, structurele subsidie: 274.396 euro
PACKED VZW
www.packed.be
www.projectcest.be
www.scart.be
www.projecttracks.be
www.scoremodel.org
AGENDA
● digitale duurzaamheid > duurzame digitale
toegankelijkheid
● bedreigingen
● principes
● strategieën
● knelpunten
VOORSTELLING
● Wie ben je?
● Waarom heb je je ingeschreven?
I. DIGITALE DUURZAAMHEID?
● digitaal
● duurzaamheid
● digitale tekst | beeld | video | audio
● compressie | generatieverlies
DIGITAAL?
digitaal’ (<Lat.), 1.
cijferverwerkend; -
2..in een binaire code
(DIGITALE) DUURZAAMHEID?
Digitale duurzaamheid refereert aan de langdurige
toegankelijkheid van digitale data. Dit is een grote technologische
uitdaging voor databeherende instellingen omdat er nog geen
passende oplossingen voorhanden zijn. Dit vereist zowel
beleidsmatige beslissingen in de vorm van een
duurzaamheidsstrategie, als praktische oplossingen voor behoud
en beheer van digitale data.
01000100 01101001 01100111 01101001 01110100 01100001 01101100 01100101 00100000 01100100 01110101 01110101 01110010 01111010 01100001
01100001 01101101 01101000 01100101 01101001 01100100 00100000 01110010 01100101 01100110 01100101 01110010 01100101 01100101 01110010
01110100 00100000 01100001 01100001 01101110 00100000 01100100 01100101 00100000 01101100 01100001 01101110 01100111 01100100 01110101
01110010 01101001 01100111 01100101 00100000 01110100 01101111 01100101 01100111 01100001 01101110 01101011 01100101 01101100 01101001
01101010 01101011 01101000 01100101 01101001 01100100 00100000 01110110 01100001 01101110 00100000 01100100 01101001 01100111 01101001
01110100 01100001 01101100 01100101 00100000 01100100 01100001 01110100 01100001 00101110 00100000 01000100 01101001 01110100 00100000
01110110 01100101 01110010 01100101 01101001 01110011 01110100 00100000 01111010 01101111 01110111 01100101 01101100 00100000 01100010
01100101 01101100 01100101 01101001 01100100 01110011 01101101 01100001 01110100 01101001 01100111 01100101 00100000 01100010 01100101
01110011 01101100 01101001 01110011 01110011 01101001 01101110 01100111 01100101 01101110 00100000 01101001 01101110 00100000 01100100
01100101 00100000 01110110 01101111 01110010 01101101 00100000 01110110 01100001 01101110 00100000 01100101 01100101 01101110 00100000
01100100 01110101 01110101 01110010 01111010 01100001 01100001 01101101 01101000 01100101 01101001 01100100 01110011 01110011 01110100
01110010 01100001 01110100 01100101 01100111 01101001 01100101 00101100 00100000 01100001 01101100 01110011 00100000 01110000 01110010
01100001 01101011 01110100 01101001 01110011 01100011 01101000 01100101 00100000 01101111 01110000 01101100 01101111 01110011 01110011
01101001 01101110 01100111 01100101 01101110 00100000 01110110 01101111 01101111 01110010 00100000 01100010 01100101 01101000 01101111
01110101 01100100 00100000 01100101 01101110 00100000 01100010 01100101 01101000 01100101 01100101 01110010 00100000 01110110 01100001
01101110 00100000 01100100 01101001 01100111 01101001 01110100 01100001 01101100 01100101 00100000 01100100 01100001 01110100 01100001
00101110 11000010 10100000 00001101 00001010
DIGITALE LEVENSCYCLUS
creatie
inventarisatie
beheer vindbaar maken
her-gebruik
preser-vering
DIGITAL BORN <> DIGITALE KOPIE
proactief:
duurzame
creatie
retroactief:
levensduur
analoge
origineel
verlengen
beleid?
middlen?
expertise
proactief handelen:
‘duurzaam’ creeren
retroactief handelen:
levensduur verlengen
DIGITAL BORN <> DIGITALE KOPIE
proactief handelen:
‘duurzaam’ creeren
retroactief handelen:
levensduur verlengen
=> ‘goeie praktijken’ ? => archiefbeleid?
middelen? expertise?
TEKST
w:1px
w:2px w:5px w:10px w:20px w:50px w:100px
w:40px
w:1085px
beeldgrootte: l (px) x w (px) resolutie: r (px/inch) BEELD
VIDEO
frame rate: f (frames/secord)
GELUID
samplefrequentie: f (kHz)
bitdiepte: b (bit)
uncompressed TIFF:
4403kB
lossless = omkeerbaar
= geen informatieverlies
lossy = niet omkeerbaar
= artefacten, kleurverlies COMPRESSIE
LZW compressed TIFF:
2097kB
PNG (x=90): 1665kB
JPEG (x=50): 125kB
JPEG (x=0): 17kB
DIGITAAL GENERATIEVERLIES
01001001 01001001 00101010 00000000 00011010 00000000 00000000 00000000 1111111111111101 1111111111111101 00111111 01111100
1111111111111101 01001011 00110011 00110110 00100100 01110000 01111000 01000110 00011001 00011010 00010010 01010010 01011011
00101001 00010001 00000000 1111111111111101 00000000 00000100 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000000 00000000
00000000 00000000 00000000 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000010 00000000 00000000 00000000
00000001 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000011 00000000 00000000 00000000 00000010 00000001
00000011 00000000 00000011 00000000 00000000 00000000 1111111111111101 00000000 00000000 00000000 00000011 00000001 00000011
00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000110 00000001 00000011 00000000 00000001
00000000 00000000 00000000 00000010 00000000 00000000 00000000 00001010 00000001 00000010 00000000 00110010 00000000 00000000
00000000 00000010 00000001 00000000 00000000 00010001 00000001 00000100 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00001000
00000000 00000000 00000000 00010010 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000
00000000 00010101 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000011 00000000 00000000 00000000 00010110
00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 01000000 00000000 00000000 00000000 00010111 00000001 00000100
00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00010010 00000000 00000000 00000000 00011010 00000001 00000101 00000000 00000001
00000000 00000000 00000000 1111111111111101 00000000 00000000 00000000 00011011 00000001 00000101 00000000 00000001 00000000
00000000 00000000 1111111111111101 00000000 00000000 00000000 00011100 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000
00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00101000 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000010
00000000 00000000 00000000 01110011 1111111111111101 00000111 00000000 01001000 00100000 00000000 00000000 00110100 00000001
00000000 00000000 00000000 00000000 00000000 00000000 01001000 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000
01001000 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00001000 00000000 00001000 00000000 00001000 00000000
01000011 00111010 01011100 01010101 01110011 01100101 01110010 01110011 01011100 01000010 01100101 01110010 01110100 01011100
01000100 01101111 01110111 01101110 01101100 01101111 01100001 01100100 01110011 01011100 01000100 01100101 01110011 01101011
01110100 01101111 01110000 01011100 01001101 01100001 01100011 01100001 01100011 01100001 01011111 00110110 01110000 01101001
II. BEDREIGINGEN
● verouderde technologie
● onbetrouwbare dragers
● rechten
● omvang & beheer
● toegang via web
DIGITALE DUURZAAMHEID
Langdurige toegankelijkheid van digitale data. Dit is een grote
technologische uitdaging voor databeherende instellingen omdat
er nog geen passende oplossingen voorhanden zijn. Het
duurzaam beschikbaar houden van data vergt zowel
beleidsmatige beslissingen in de vorm van een
duurzaamheidsstrategie als praktische oplossingen voor beheer
en behoud. (Digitaal Erfgoed Nederland)
Wat kan er allemaal fout lopen?
#1 VEROUDERDE TECHNOLOGIE
#1 VEROUDERDE TECHNOLOGIE
#1 VEROUDERDE TECHNOLOGIE
● sleutel tot de code is verloren
● software die de sleutel toepast is verloren
● apparaat om de software uit te voeren is
verloren
#1 VEROUDERDE TECHNOLOGIE
#2 ONBETROUWBARE DRAGERS
● inherent fysiek verval van de drager (bitrot) of het
apparaat
● fysieke schade aan drager (of apparaat) door gebruik
● fouten bij codering (bv. bij kopiëren)
#2 ONBETROUWBARE DRAGERS
#2 ONBETROUWBARE DRAGERS
#3 RECHTEN
● toegang tot de inhoud is beschermd door
auteursrechten
● bestandscodering & -formaat zijn beschermd door
patenten
● software is beschermd zijn beschermd door patenten
● hardware is beschermd zijn beschermd door
patenten
#3 RECHTEN
“Minidisc recordings employ Adaptive Transform
Acoustic Coding (ATRAC),a data reduction algorithm
based on perceptual coding…
ATRAC is a proprietary format, with many versions and
variations, and for archival purposes it is advisable to
re-encode the resultant files of compressed recording
formats as .wav files.” (IASA - Guidelines on the
Production and Preservation of Digital Audio Objects)
#3 RECHTEN
Sony heeft de MiniDisc zo ontwikkeld dat de digitale
informatie niet zomaar kan overgezet worden naar de
computer. Opnemen van geluid is geen probleem maar
de andere richting werd versleuteld.
niet langer ondersteund en ontwikkeld > probleem
Vereist laatste versie van Windows-gebaseerde
software SonicStage V4.3 (Sony).
Overzetten naar een pc die niet onder Windows
(Windows 2000, Windows XP, Windows Vista) draait
kan enkel gebeuren in real time, bij voorkeur via een
optische I/O, door het verbinden van de audio-uitgang
van de MiniDisc-speler met een audio-ingang van de
computer.
Met de lancering van het Hi-MD-formaat begon Sony
ook software beschikbaar te maken die compatibel is
voor Apple. Maar deze Applecompatibele software is
niet compatibel met oudere MiniDisc-formaten.
#3 RECHTEN
#4. OMVANG & BEHEER
#4. OMVANG & BEHEER
#4. OMVANG & BEHEER
#4. OMVANG & BEHEER
● bestanden of inventaris bevat onvoldoende metadata
om de inhoud terug te vinden
● bestanden worden eindeloos gekopiëerd
● bestanden staan verspreid over verschillende
dragers, netwerklocaties of mappen
#5. TOEGANG VIA HET WEB
#5. TOEGANG VIA HET WEB
#5. TOEGANG VIA HET WEB
● toegankelijk maken bestanden ≠ missie
● onvindbaar door een slechte webinterface
● ontoegankelijk door verlies paswoorden
● ontoegankelijk door onwetendheid over
gebruiksgaranties externe hosting
● onderschatting kost van webhosting
● onderschatting veiligheidsrisico’s van communicatie
over het web
II. BEDREIGINGEN
● Verouderde technologie
● Onbetrouwbare dragers
● Rechten
● Omvang & beheer
● Toegang via web
(van toepassing in de hele
digitale levenscyclus)
creatie
inventarisatie
beheer vindbaar maken
her-gebruik
III. PRINCIPES
● documentatie
● acceptatiegraad
● rechtenvrij
● veilige opslag
● webtoegang
DIGITALE DUURZAAMHEID
Langdurige toegankelijkheid van digitale data. Dit is een grote
technologische uitdaging voor databeherende instellingen omdat
er nog geen passende oplossingen voorhanden zijn. Het
duurzaam beschikbaar houden van data vergt zowel
beleidsmatige beslissingen in de vorm van een
duurzaamheidsstrategie als praktische oplossingen voor beheer
en behoud. (Digitaal Erfgoed Nederland)
Welk lange termijn beleid kan je ontwikkelen?
#1 DOCUMENTATIE
Zorg dat je weet
hoe je digitale documenten
gecodeerd zijn.
● Zijn codering en formaat goed beschreven in een document?
● Heb je die documenten in je bezit?
● Kan je de code van het bestand eenvoudig openen?
● Bevat het document voldoende informatie over zichzelf?
ARCHIVERINGSFORMATEN
CODERING FORMAAT
TEKST utf-8 IETF: RFC3629 (2003)
XML W3C: XML1.0 ed. 5 (2008)
BEELD uncompressed TIFF
v6.0 baseline
Adobe: TIFF v6.0 (1992)
jp2/ lossless JPEG2000 pt.1 iso/iec 15444-1
BEWEGEN
D BEELD
MXF SMPTE 378M-2004, Material Exchange Format (MXF) --
Operational pattern 1A (Single Item, Single Package)
(2004)
FFV1 http://ffmpeg.org/~michael/ffv1.html
MKV http://www.matroska.org/technical/specs/index.html
GELUID
LPCM
WAV Microsoft: Resource Interchange File Format (RIFF) for
Windows 3.1
AIFF http://lehre.hki.uni-
koeln.de/kurz/kurz1/planets/fileformats/AIFFSpecs.pdf
FLAC https://xiph.org/flac/format.html
#2 ACCEPTATIEGRAAD
Controleer regelmatig of
de wereld om je heen
je digitale documenten kan gebruiken.
● Is er software en hardware beschikbaar om het document te
openen?
● Bestaat er meer dan een programma om het document te
openen?
#3 RECHTENVRIJ
Zorg dat je het document kan openen
zonder inbreuk te plegen
op iemands rechten.
● Is het gebruik van het bestand vrij van licenties?
● Is het bestand vrij van technische mechanismen die de
toegang beperken?
#4 VEILIGE OPSLAG
Zorg dat digitale documenten
veilig zijn opgeslagen.
● Zijn alle documenten op draagbare dragers gekopieerd naar
een veilige opslag?
● Worden documenten die bij elkaar horen op een plaats
bewaard?
● Zijn dubbels verwijderd?
#5 WEBTOEGANG
Publiceer documenten op het web
onder een erkende open data licentie.
● Kan je alle documenten openen met een URI?
● Zijn de voorwaarden waaronder je documenten publiceert
goed vastgelegd?
● Bevatten de documenten een verwijzing naar de
eigendomsrechten en de licentievoorwaarden?
● Zijn de gebruiksvoorwaarden voor werk, beeld en webpagina
duidelijk omschreven?
boek:
Dick Bruna
foto:
Rijksmuseum
website:
Rijksmuseum
IV. ACTIES
● niets…
● conservatie
● documentatie
● kopieren & verspreiden
● regelmatige controles
● migratie & transcodering
● emulatie
DIGITALE DUURZAAMHEID
Langdurige toegankelijkheid van digitale data. Dit is een grote
technologische uitdaging voor databeherende instellingen omdat
er nog geen passende oplossingen voorhanden zijn. Het
duurzaam beschikbaar houden van data vergt zowel
beleidsmatige beslissingen in de vorm van een
duurzaamheidsstrategie als praktische oplossingen voor beheer
en behoud. (Digitaal Erfgoed Nederland)
Wat kan je op korte termijn doen?
#1 NIETS
#2 CONSERVATIE
#2 CONSERVATIE
● nauwgezet en in aangepaste omstandigheden
bewaren van hardware, software en bestanden
● slechts in zeer specifieke gevallen gewenst
● vereist ook onderhoud (bv. interne batterij)
#3 DOCUMENTATIE
#3 DOCUMENTATIE
● documenteren van hardware, software en bestanden
● bv. met software bepaalde bestanden zijn
aangemaakt, en onder welke besturingsprogramma
en op welke hardware die software draait
● handleidingen voor hardware en software (gedrukt?
op cd? online?)
#4 KOPIEREN & VERSPREIDEN
#4 KOPIEREN & VERSPREIDEN
● aanmaken van archiveringsbestanden,
reproductiebestanden, raadplegingsbestanden, …
● aanmaken van back-up kopieën
● bewaring van back-ups op verschillende
geografische locaties
● kopiëren op zich kan nieuwe bedreigingen m.b.t.
omvang en beheer introduceren
#5 REGELMATIGE CONTROLES
#5 REGELMATIGE CONTROLES
● controle van functioneren hardware en software
● controles op virussen
● controles op volledigheid
● controles op integriteit
#6 MIGRATIE & TRANSCODERING
● migreren naar een ander formaat
● transcoderen naar een andere codec
● opletten voor informatieverlies
● opletten voor functionaliteitsverlies
● zoveel mogelijk beperken, vereist kennis
● migreren / transcoderen naar duurzaam
archiveringsformaat
#7 EMULEREN
#7 EMULEREN
● nabootsen van oorspronkelijke omgeving waarin het
bestand werd gebruikt
● hardware en software
● ontwikkelen emulatieplatformen is specialistenwerk
● niet voor alles zijn er emulatieplatformen
● emulatieplatformen zijn vaak resultaat van reverse
engineering (wettelijk?)
GOEDE STRATEGIE = COMBINATIE
● verschillende strategie combineren
● alle aspecten moeten beschreven worden tot
echte, volledige strategie
● meestal geen kant-en-klare oplossingen
● in bepaalde gevallen nog geen oplossingen
Bedreigingen Principes Acties
●verouderde
technologie
●onbetrouwbare
dragers
●rechten
●omvang & beheer
●toegang via web
● documentatie
● acceptatie
● rechtenvrij
● veilige opslag
● webtoegang
● niets…
● conservatie
● documentatie
● kopieren &
verspreiden
● regelmatige
controles
● migratie &
transcodering
● emulatie
V. HUISWERK - KNELPUNTEN
● Back-up:
Ik weet niet / ik heb nergens een
actuele back-up van mijn
bestanden staan.
● Integriteit:
Ik weet niet of een bestand
betrouwbaar is of niet.
● Raadpleegbaarheid:
Ik krijg een bestand / bestanden
niet meer open.
● Dragers:
Ik weet niet hoe ik AV dragers
kan afspelen.
● Archief:
Ik weet niet waar al mijn
bestanden zich bevinden.
● Duurzaam creëren:
Ik weet niet hoe ik duurzame
bestanden maak.
● Opslagcapaciteit:
Hoe kan ik dubbels verwijderen
en varianten detecteren?
VI. HUISWERK - OPDRACHT
● Welke drie knelpunten zijn het meest herkenbaar voor jouw
organisatie?
● Beschrijf die knelpunten specifiek voor jouw organisatie.
● Beschrijf de oplossing voor jouw organisatie: ● Welke bedreigingen zijn van toepassing op jouw situatie?
● Welke principes moet je navolgen om die bedreigingen te beheersen?
● Welke acties ga je ondernemen om die bedreigingen te minimaliseren.
● Welke middelen heb je ter beschikking om dit knelpunt aan te pakken?
TRACKS-ontmoetingsmoment omtrent
archief- en collectiezorg
• 23 juni 2015, namiddag
• BRONKS Brussel
• Zie TRACKS-website:
http://www.projecttracks.be/nl/nieuws/detail/t
racks-ontmoetingsmoment-omtrent-archief--
en-collectiezorg---23-juni-2015
