16 december 2016

Seminariecyclus Duurzaam bouwen

WAAROM INVESTEREN IN PERFORMANTE GEBOUWEN?

Anne-Laure MAERCKX – Cenergie

Aviel VERBRUGGEN – Universiteit Antwerpen

DUURZAAM

ÉN BINNEN BUDGET

DOELSTELLING(EN) VAN DE

PRESENTATIE

• Het financiële analyseveld voor investeringen in

gebouwen verruimen

• De theorie illustreren aan de hand van concrete

voorbeelden

PLAN VAN DE UITEENZETTING

1. Theorie:

a) Financiële analyse van investeringen

b) Energy performance endowment –

energieprestatiefundamenten

c) Statische en sequentiële scenario’s

d) (On)omkeerbaarheid van beslissingen

2. Toepassingen:

a) Aeropolis II

b) Brussels Greenbizz

1 THEORIE a) Financiële analyse van investeringen:

•Correcte wetenschappelijke methode

•Toepassing op investeren in gebouwen

• Art.4 §1: De lidstaten nemen de noodzakelijke maatregelen opdat minimumeisen voor de energieprestatie van gebouwen of gebouwunits worden vastgesteld met het oog op het bereiken van de kostenoptimale niveaus.

• Art.2 §14: “kostenoptimaal niveau: het energieprestatieniveau dat gedurende de

geraamde economische levensduur de laagste kosten met zich meebrengt”

• Art.5 : Aangekondigd kader voor “Berekening van de kostenoptimale niveaus van de minimumeisen inzake energieprestatie” {Later: In de aanpak van BPIE-Ecofys wordt onvoldoende aandacht besteed aan enkele essentiële aspecten van investeren, in het bijzonder het aspect (ON)OMKEERBAARHEID van beslissingen}

“KOSTENOPTIMALE ENERGIEPRESTATIENIVEAUS” vormen een

CRUCIALE maar ONOPGELOSTE uitdaging

Richtlijn 2010/31/EU betreffende de energieprestatie van gebouwen

1 THEORIE

Energieprestatiefundamenten, bijv.

oriëntatie, compactheid, kelder, ruimte-indeling,

buitenwanden, lichtinval, isolatie, levenslang geschikt,

...

Bestemming van het gebouw

Gebruikersgedrag

Technieken, apparaten

Diverse beweegredenen om te (ver)bouwen

Energieprestaties zijn slechts bijkomend

Energiegebruik is afhankelijk van:

b) Energieprestatiefundamenten (Endowment)

1 THEORIE

TIJD

HOOG

Horizon H NU

c) Toekomstvisie met SCENARIO’S

MEDIUM

LAAG

= keuzeknoop

= knoop voorspelde gebeurtenissen

VERBEELDE (GEWENSTE)

TOESTAND

VAN DE WERELD

1 THEORIE

TIJD

1e

decennium

Horizon H NU

3e

decennium

SEQUENTIËLE toekomstexploratie Decenniumbeslissingen afh.

van

• voorgaande beslissingen &

• stochastische gebeurtenissen

= knoop voorspelde gebeurtenissen

= keuzeknoop

2e

decennium

1 THEORIE d) Omkeerbaarheid van beslissingen

Definitieve vastlegging van middelen

• Omkeerbaarheid van investeringen (€, £, $) ≈ Uitgaven nodig om de beslissing ongedaan te maken

• Materieel / financieel omkeerbaar

Een gebouw: materieel onomkeerbaar, financieel wel indien liquide markt verkoop/verhuring

Energieprestatiefundamenten: onomkeerbaar – niet afzonderlijk verkoopbaar

• Instrument: beslissingsbomen met sequenties van gebeurtenissen-beslissingen

• Voorbeeld 1: bouwen op een grond nabij een mogelijk te bouwen megabrug?

• Voorbeeld 2: welk efficiëntieniveau bij nieuwbouw?

1 THEORIE

HEDEN TOEKOMST

Stop: FV=0

Wacht

V = 0

Bouw

nu

V > 0

Brug Prob. = p

Geen-Brug Prob. = 1-p

Brug Prob. = p

Geen-Brug Prob. = 1-p

V = Waarde eerste periode

FV = Toekomstwaarde (Future Value)

Chance:

V+FV>0

Verlies:

V+FV<0

Bouw: FV>0

= keuzeknoop

= gebeurtenisknoop

Voorbeeld BRUG GEEN-BRUG: Sequentiële besluitvorming WACHT & LEER

1 THEORIE

HEDEN TOEKOMST

FV<0 :

Armoede Standaard

gebouw

Inv. = 0

Beste

gebouw

Inv. > 0

Klimaatactie Prob. = p

Uitstel Prob. = 1-p

Klimaatactie Prob. = p

Uitstel Prob. = 1-p

Inv. = Investering in

energieprestatiefundamenten

FV = Toekomstige waarde

FV? : Veilig

FV>0 :

Beloond

FV? : Zorgen

= keuzeknoop

= gebeurtenisknoop

Voorbeeld KLIMAATACTIE UITSTEL: Sequentiële besluitvorming KIES of VERLIES

= geen keuze

1 THEORIE

Conclusies

• Kostenoptimaal: cruciaal concept in de EU-richtlijn, maar niet ontwikkeld en onduidelijk

• Levencycluskosten: statisch, verwachte waarde;

o Vindt gemiddelden, niet de optimale frontiers

• Energieprestatiefundamenten onomkeerbaar

Evaluatie vereist juiste wetenschappelijke methode

• Aanbevelingen:

Identificieer alle baten van duurzame gebouwen

Vermijd uitsluiting van toekomstige oplossingen

Kies nu de beste fundamenten of verlies

Financieel optimaal, als klimaatbeleid ernstig wordt, is nu kiezen

voor maximale energie-efficiëntie in gebouwen

a) Aeropolis II

• Team

Projectontwikkelaar: Groep Arco,

HVDA, KAV, KWB, KAJ

Architect: architectesassoc.

Energieconcept: Cenergie

Bouwkundig ingenieur: Setesco

Technisch ingenieur: Cenergie,

Stockman

Algemeen aannemer: Jacques Delens

& Vanderstraeten

• Voorbeeldgebouw 2007

• Oplevering: juni 2010

2 TOEPASSINGEN

• Keuze van het passiefontwerp

€ 1.000/m² = € 700 arch. + € 300 techn.

2 TOEPASSINGEN

Comforteisen

€ 1.100 /m² = € 700 arch. + € 400 techn.

Passsieve Koeling

€ 1.100 /m² = € 750 arch. + € 350 techn.

Passiefnorm (verwarming + koeling)

€ 1.118 /m²

Geen actieve koeling lagere kost voor de technieken

+ passiefnorm hogere kost voor arch./stabiliteit

= beperkte meerkost

2 TOEPASSINGEN

• Keuze van het passiefontwerp

Voor een beperkte meerkost verlaagt een passiefontwerp

de energiekosten drastisch

2 TOEPASSINGEN

• Keuze van het passiefontwerp

Verbruikssimulaties

–PHPP: NEV = 14 kWh/m².jaar

Elektriciteit = 23 kWh/m².jaar

–EPB: NEV = 13 kWh/m².jaar

–Dynamische simulaties: NEV = 20 kWh/m².jaar

Elektriciteit = 51 kWh/m².jaar

2 TOEPASSINGEN

• Concreet - effectieve meerkost

Effectieve meerkost € 24 /m²

Standaard Passief

Bijkomende investeringen architectuur

€ 392.148 € 919.566

Investeringen technieken € 3.359.510 € 3.042.767

TOTAAL € 3.751.658 € 3.962.333

Meerkost passief vs standaard € 210.676

2 TOEPASSINGEN

• Concreet – reëel verbruik

Verwarming: 25 kWh/m².jaar of 160.784 kWh/jaar

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

january february march april may june july august september october november december

yearly gaz consumption

2 TOEPASSINGEN

• Concreet – reëel verbruik

Elektriciteit: 55 kWh/m².jaar of 355.000 kWh/jaar

24000

25000

26000

27000

28000

29000

30000

31000

32000

january february march april may june july august september october november december

yearly electricity consumption

2 TOEPASSINGEN

• Concreet – effectieve terugverdientijd

Effectieve terugverdientijd: 6,4 jaar.

Standaard Passief

Meerkost passief vs standaard € 210.676

Jaarlijkse energiekosten € 94.368,75 € 61.289,20

Jaarlijkse besparingen passief vs standaard

€ 33.079,55

2 TOEPASSINGEN

• Onomkeerbaarheid van componenten

Beperkte onomkeerbaarheid:

–Hoogrendementsverlichting

–Optimalisering van de regeling

Gemiddelde onomkeerbaarheid:

- Isolatie dak en plaat

- Zonweringen

- Ecologische materialen

© architectesassoc

2 TOEPASSINGEN

• Onomkeerbaarheid van componenten

Sterke onomkeerbaarheid:

- Architectuur

- Gevelisolatie

- Luchtdichtheid

- Ventilatie met dubbele stroom

- Canadese put

- Nachtkoeling

Tal van onomkeerbare componenten

in het passiefontwerp

2 TOEPASSINGEN

• Onomkeerbaarheid van componenten - concreet

2010 - 2016: geen grote aanpassingen

2016: nieuwe eigenaar(s) niveaus 0/+3/+4/+5

– Aanpassing van het programma

– Impact op de technieken

2 TOEPASSINGEN

• Onomkeerbaarheid van componenten - concreet

Aanpassingen:

Beperkte onomkeerbaarheid:

–Hoogrendementsverlichting: aangepast

–Optimalisering van de regeling: aangepast

Gemiddelde onomkeerbaarheid:

- Isolatie dak en plaat: behouden

- Zonweringen: behouden

- Ecologische materialen: afbraakwerken

2 TOEPASSINGEN

• Onomkeerbaarheid van componenten - concreet

Aanpassingen:

Sterke onomkeerbaarheid:

- Architectuur: behouden

- Gevelisolatie: behouden

- Luchtdichtheid: behouden… ?

- Ventilatie met dubbele stroom: behouden, aangevuld

- Canadese put: behouden, maar ontoereikend

- Nachtkoeling: behouden. Toereikend?

2 TOEPASSINGEN

b) Brussels Greenbizz

1.Brussels Greenbizz - Fase 1 en Fase 2

2.Tivoli

3.Thurn en Taxis

2.500 m² kantoren

Doel: NZEB (nearly

zero-energy building)

4.800 m² ateliers

Doel: Lage energie

1 2 3

2 TOEPASSINGEN

• Team

Projectontwikkelaar: citydev

Architect: architectesassoc.

Energieconcept: Cenergie

Bouwkundig ingenieur: Setesco

Technisch ingenieur/EPB: FTI

Algemeen aannemer: BAM contractors

• EFRO-project

• Voorbeeldgebouw 2013

• Oplevering fase 1 april 2016

www.greenbizz.brussels

Fotoverantwoording: architectesassoc.

2 TOEPASSINGEN

• Ontwerp van kantoren - doel NZEB

– Energieprestatiefundamenten en onomkeerbaarheid van

componenten: ontwerp overeenkomstig de passiefnorm

(gebouwschil en technieken)

–Toekomstscenario’s: afhankelijkheid van energie uit fossiele

brandstoffen beperken

– Doel = NZEB-niveau bereiken:

(quasi-)energieautonomie voor de incubator

2 TOEPASSINGEN

• Ontwerp van kantoren - doel NZEB

–Architecturaal ontwerp: groot plat dak beschikbaar

PV-panelen

–Opportuniteit om op ideaal ogenblik te investeren (werken):

onzeker

Bij ontwerp, de onomkeerbaarheid gerelateerd aan

uitstel van financiële investering(en) beperken

Verplichte optie bij aanbesteding

2 TOEPASSINGEN

• PV-panelen: Onomkeerbaarheid van componenten

(ontwerp) –Structurele elementen:

– Overdimensionering van de structuur sterke

onomkeerbaarheid

–Natuurlijk licht: studies natuurlijke lichtinval

– Optimalisering van de openingen sterke

onomkeerbaarheid

– Transparante binnenwanden beperkte onomkeerbaarheid

– Positionering van verlichtingstoestellen beperkte

onomkeerbaarheid

Dimensionering van de structuur, optimalisering van de openingen:

“Choose or Loose” - Kies of verlies

• PV-panelen: Onomkeerbaarheid van componenten

(uitvoering)

–Dak: opnieuw openen

– plaasting van verankeringen

– aanvullende isolatie

Beperkte onomkeerbaarheid tot Gemiddelde

onomkeerbaarheid

2 TOEPASSINGEN

WAT MOET U ONTHOUDEN VAN DEZE

UITEENZETTING?

• Investeren in performante gebouwen:

“Wacht en leer” vs “Kies of verlies”

• Verschillende gradaties van onomkeerbaarheid

van componenten

• Voor passief/NZEB: tal van componenten

met een grote onomkeerbaarheid

• Sterk investeren is dus de beste keuze

• Bij uitgestelde investeringen moeten

verschillende scenario’s worden uitgewerkt

en moet de onomkeerbaarheid in de

ontwerpfase beperkt worden

TOOLS, WEBSITES, BRONNEN:

• Verbruggen Aviel.- Financial appraisal of efficiency investments:

why the good may be the worst enemy of the best. Energy

Efficiency Vol.5 Issue 4 (2012)

Verbruggen Aviel, Al Marchohi Mohamed, Janssens Bart.- The

anatomy of investing in energy efficient buildings. Energy and

buildings 43 (2011), p. 905-914

• Gids Duurzame gebouwen

http://www.gidsduurzamegebouwen.brussels

“Het energieverbruik van gebouwen beperken”

• www.greenbizz.brussels

CONTACT

Aviel VERBRUGGEN

Prof. Dr. Emeritus Universiteit Antwerpen

Contactgegevens

E-mail: aviel.verbruggen@uantwerpen.be

www.avielverbruggen.be

Anne-Laure MAERCKX

Adviseur Duurzaam bouwen

Contactgegevens

: 02 513 96 13

E-mail: anne_laure.maerckx@cenergie.be