‘Bij ons gold: áls je iets deed, dan moest het goed zijn’

Tamara Buruma en Nora FischerZe zijn allebei een dochter van een beroemdevader en kozen allebei voor hetzelfde vak alshun vader. Advocaat Tamara Buruma en mezzo-sopraan Nora Fischer in gesprek over ambitie,Facebook, afkomst en hoge verwachtingen.„Mijn vader is een perfectionist, dominant,iemand die de lat hoog legt.”Tekst Jannetje Koelewijn en Freek Schravesande, foto’sDavid van Dam

Bij het ontbijt, zondagochtend halfelf, zitten ze naast elkaar op eenbank in de tuin. Een diep bord metyoghurt en fruit op schoot, hotel-koffie op tafel.„Qua vakgebied liggen we ver uit

elkaar ”, zegt Tamara Buruma (28).Nora Fischer (27): „Bij wat ik doe ligt de na-

druk meer op emotie, bij wat jij doet meer op ra-t i o. ” Ze neemt een hap. „Maar uiteindelijk ko-men we op hetzelfde uit.”

De behoeftepiramide van de psycholoogAbraham Maslow loopt naar boven spits toe.Aan de brede basis staan eten en slaap. Daarnaveiligheid en zekerheid. Een huis, werk. Dan so-ciaal contact, gevolgd door behoefte aan waar-dering en erkenning.

Helemaal aan de top van de piramide staat debehoefte waarin de gezegende Nederlander zichgraag mag vastbijten: zelfontplooiing. Daar ishet dringen, je kunt er bijna niet staan. Velenvallen er vanaf. Die blijven zoeken, verstrikt inkeuzen en kansen. Verlamd door de gedachte:‘maar wat wil ík?’

Nora Fischer en Tamara Buruma werden bijhun geboorte op het allerhoogste puntje ge-dropt. Beiden groeiden op in vrede en welvaart.

Nora in Londen en Amsterdam-Zuid, Tamara inLeiden en Nijmegen. Nora’s vader is de Hon-gaarse dirigent Iván Fischer – hij treedt regelma-tig op bij het Koninklijk Concertgebouworkest.De vader van Tamara is Ybo Buruma, oud-hoog-leraar en raadsheer bij de Hoge Raad. Zie daarmaar eens bovenuit te komen.

Alle reden om van dat puntje af te vallen dus.Maar Nora en Tamara bleven staan. Ze vondenhun evenwicht terwijl ze kozen voor de moeilijk-ste weg, de wereld van hun succesvolle vader.Nora als zangeres, nieuwe muziek, maar ookklassiek en alles daar tussenin. Ze brak vorigjaar door met een vernieuwend stemgeluid, zekrijgt prachtige recensies in alle kranten. Ze tradop in het Holland Festival, zong een hele uitzen-ding van VPRO’s muziekprogramma V rije G e l u i -d e n vol, was tweemaal te gast bij D e W e re ldD raait D oor. Dan heb je het wel gemaakt.

Tamara legde als jonge strafrechtadvocaat bijE e n V a n d a ag kraakhelder uit waarom haarcliënt, Hofstadgroeplid Samir A., wel naar hetbuitenland zou moeten mogen afreizen. Ze doetgenocidezaken en de Urker visfraudezaak, zetrad op namens belangengroepen tegen Wildersen tegen Zwarte Piet. Ze werkt in Amsterdam bijhet gerenommeerde Prakken d’Oliveira, de

‘Bij ons gold: áls je iets deed, dan moest het go e d z i j n’nieuwe naam van Böhler Advocaten.

Soms is het alsof ze dezelfde taal niet spreken,al in de mailwisseling vooraf niet. ‘Sent from them o o n’, stond in er kleine letters onder e-mailsvan Nora. Onder die van Tamara: ‘Ve r s t u u rdvanaf de iPad.’

Half zes, de avond ervoor. We zijn in de biblio-theek van Duin en Kruidberg in Santpoort. Deleren fauteuil van Nora Fischer blijkt breed ge-noeg voor een kleermakerszit. Ze draagt eenwijde blauwe broek en is net aangekomen metde trein en de bus. Ze heeft er een slopendeweek met voorstellingen op De Parade op zitten.

Tamara Buruma zit tegenover haar in een tur-kooise blouse, één been stevig op de grond, hetandere er dame-in-de-dop-achtig overheen ge-slagen. Ze is uit Amsterdam komen fietsen methaar man, hij is daarna weer teruggegaan. Zezijn samen sinds haar zeventiende, ze leerdenelkaar kennen bij de coopertest tijdens de gym-les op school. „We zijn”, zegt ze, „nu drie jaarge t rouwd . ”

N o ra : „Wauw ! ”Ta m a ra : „Ik wilde trouwen zodat onze relatie

ook in de formele wereld zou bestaan. Zodathet, als er met een van ons iets mis zou gaan enin het ziekenhuis zou komen te liggen, duidelijk

Tamara ( re c h t s ) :„We hebben elkaarnooit eerder ont-moet. Maar ik hebwel naar je gekekenop internet, Nora.”N o ra : „O, echt?”Ta m a ra : „Ik wildeenigszins voorbe-reid zijn.”N o ra heeft ook opinternet gekeken,maar niet al te lang.„Ik vind het leukerom te denken: ik ziewel.”

is wie er wat te zeggen heeft. Dat is stiekem dejurist in mij.”

N o ra : „Grappig. Daar zou ik nou nooit aan ge-dacht hebben.”

Nora zegt dat ze „verschillende ervaringenmet lange, korte en verbroken relaties” a c h te rde rug heeft. Ze weet niet zo zeker of ze nog welin levenslange liefde gelooft.

Haar ouders scheidden toen ze drie was.Daarna ging het weer een poosje aan en toentoch weer uit. „Heel heftig allemaal”, zegt ze.

Ze verhuisde met haar moeder en zus vanLonden naar Amsterdam. Ze zag haar vader al-leen nog tijdens zijn korte bezoekjes aan Am-sterdam, en in vakanties. Dan ging ze naar Hon-garije en sliep ze niet op de camping, zoals tij-dens de vakanties met haar moeder, maar in vijf-sterrenhotels. Iván Fischer is in het land waarhij vandaan komt een nog grotere beroemdheiddan hier, al woont hij er niet meer.

N o ra : „Mijn zus en ik hadden als kind best eenbeetje hulp nodig door al die toestanden, maarmijn ouders hadden hun eigen problemen waar-door dat niet altijd lukte. Mijn zus ging heelmoeilijk doen, bij mij is het geïmplodeerd. Ik zatvaak alleen op mijn kamer huiswerk te maken,later ging ik blowen. Uiteindelijk is het allemaal

goed gekomen hoor, ik neem ze niets kwalijk.Maar het was niet altijd makkelijk.”

De ouders van Tamara Buruma scheiddentoen ze twintig was. Dat ging in volledige harmo-nie.

Ta m a ra : „Ik had een heel gemakkelijke jeugd,de verhuizing van Leiden naar Nijmegen is hetergste wat ik heb meegemaakt. Ik was er als kindaltijd bang voor geweest dat we zouden verhui-zen. Mijn ouders zeiden altijd: dat gaat nietgebeuren. Alleen als je vader hoogleraar wordt,en dat gebeurt niet. En toen gebeurde het toch.”

W ater en witte wijn, brood met boter.Bij binnenkomst hebben ze elkaar be-leefd de hand geschud.

Ta m a ra : „We hebben elkaar nooit eerder ont-moet. Maar ik heb wel naar je gekeken op inter-net, Nora.”

N o ra : „O, echt?”Ta m a ra : „Ik wilde enigszins voorbereid zijn.”Nora heeft ook op internet gekeken, maar niet

al te lang. „Ik vind het leuker om te denken: ikzie wel.”

Ta m a ra : „Een beetje eng, dat mensen hunoordeel al vormen op grond van Facebook.”

N o ra : „Als zangeres heb je een website en »

Dubbelinterviews

De zomer stemt tot reflectie. Daarom dezeweken elk weekend een zomeravondgesprekover het leven, dat zo maar tot laat op deavond kan duren. Twee geïnterviewden dine-ren samen met twee redacteuren en over-nachten in een hotel.

We spreken onder anderen nog:n N elleke N oordervliet, schrijfster, enwetenschapsonderzoeker Trudy DehuenKim van Kooten (actrice en scenarist) enschrijver Philip H uff

Voor eerdere afleveringen zie: nrc.nl/zo m e ravo n d g e s p re k ke n :nVoetbaltrainer G ertjan Verbeek enhoogleraar leiderschap Janka StokernDWDD-hoofdredacteur D i e u w keW y n i a en dermatoloog Peter VelthuisnEconoom Sweder van W ijnbergen enhistoricus Z ihni Ö zdilnPsycholoog Douwe Draaisma en To s caN iterink, schrijver van De Vergeetclub

een aparte Facebookpagina. Je moetwel. Maar het is zo’n masker.”

Ta m a ra , begripvol: „Als ik optreed in demedia, dan is het als advocaat in een zaak,veel minder persoonlijk. Ik hoef mezelfniet te verkopen.”

N o ra : „Ik ben niet zo goed met pr. Jemoet als performer een spotlightdranghebben, maar ik heb niet zo de behoeftemezelf ‘b e ro e m d’ te zien worden en daaralles voor te doen.”

Tamara Buruma heeft twee jaar blok-fluitles gehad en daarna pianoles. Nu kanze alleen nog sinterklaasliedjes spelen.„Ik ben totaal niet muzikaal ontwikkeld”,zegt ze. „Maar ik moest wel noten kun-nen lezen, haha. Dat was thuis eenm i n i mu mvereiste voor een algemeenontwikkeld persoon. Ik heb wel goeie

herinneringen aan de Vier Jaargetijdenvan Vivaldi, want als dat werd opgezetvroeger, op zondagochtend, dan beteken-de het dat we uitgebreid gingen brun-chen, met vers geperst sinaasappelsap enz o. ”

N o ra , oprecht enthousiast: „O ja? Elkewe e k? ”

Ta m a ra : „Nee, nee, af en toe.”N o ra : „Ik zet ook bijna nooit klassiek op.

De druk die ik dan voel…”We zitten aan tafel in de serre van het

restaurant. Het gesprek komt op de ver-wachtingen die hun ouders van hen had-den, de cultuur thuis.

Ta m a ra : „Mijn ouders waren open enmakkelijk, maar ze gingen er wel van uitdat we presteerden. Toen mijn zusje op

haar dertiende, veertiende op school nietswilde uitvoeren, begrepen ze dat oprechtniet. Ik dacht: als ze geen zin heeft in vwo,laat haar dan. Maar mijn ouders zeiden:een goeie opleiding, dat wíl je gewoon. Diewaren daar zó van overtuigd.” Haar moe-der is huisarts, gepromoveerd op palliatie-ve zorg, en onder andere actief in de hulp-verlening aan illegalen.

Vond ze wel eens dat haar ouders te veelmet hun werk bezig waren?

Ta m a ra : „We vonden het heerlijk om zeermee te pesten. Moet je nou alweer weg?Maar ze vonden het leuk wat ze deden, hetmaakte hen gelukkig, en dan krijg je alskind mee dat werken niet iets vreemds ofvervelends is.”

L ag het vast dat ze rechten zou gaans t u de re n?Ta m a ra : „Totaal niet. Mijn vader

dacht: wil je dit wel echt? Hij wilde vooralniet mijn keuze beïnvloeden. Ik heb inmijn eindexamenjaar nog wel even verdergekeken, juist omdat rechten zo voor dehand lag. Geschiedenis, en zelfs lucht-vaart- en ruimtevaarttechniek in Delft.”

Nora: „O, wauw.”Ta m a ra : „Ze waren daar dolblij met

mijn interesse, maar het is toch rechtengewo rde n . ”

Nora: „We moeten autonoom kiezen inNederland, hè. We mogen ons niet latenbeïnvloeden door onze ouders, dat heeftiets negatief. Terwijl er ook heel veel cultu-ren zijn waarin het gewaardeerd wordt:iets doorgeven van ouders op kind.”

Ta m a ra : „Ja, ja, bij familiebedrijvenwordt het als iets heel moois gezien alskinderen hun ouders opvolgen. Bij mijvragen ze: kon je niet iets andersve rz i n n e n? ”

Op de middelbare school koos Tamaraeen bètaprofiel, maar pas toen ze zekerwist dat ze daar ook rechten mee kon gaandoen. Ze deed er op de universiteit eenstudie politicologie bij om meer te lerenover terrorisme, nationalisme, de samen-leving. Ze studeerde twee keer cum laudea f.

En Nora?

N o ra : „Zes studies. Niks helemaalafgemaakt .”

Ze heeft toch twee bachelors?„Ja, ja. Musicologie en filosofie.”En haar opleiding in Kopenhagen? (Die

was aan het Complete Vocal Institute.)„Ja, ja, die heb ik ook afgemaakt. Het

eerste deel dan.”En haar master aan het conservatorium

in Den Haag?Onwillig: „Afgemaakt .” Dat was de

master New Audiences and InnovativePrac tice.

Nora: „Bij ons thuis gold: áls je iets deed,dan moest het goed zijn. Ik bleek een geta-lenteerd pianist. Ik had zulke goeie vin-gertjes, dus kreeg ik de beste lerares, eenheel strenge, en toen was het: jij wordtmeesterpianist. Op mijn elfde haatte ik datinstrument. Ik sloeg er nog alleen maarop, letterlijk. Toen nog een half jaartjepop-piano, een wanhoopspoging. Daarnaben ik gestopt.”

Op haar vijftiende ging ze bij een kinder-koor. „Dat was superleuk. Ik was zo blij dater een plek was op de wereld waar ik ge-lukkig kon zijn.” Op school, het HervormdLyceum in Amsterdam-Zuid, had ze hetmoeilijk. Bekakte, verwende kinderen enhooguit één op de hele school die een in-strument speelde. In die tijd ging ze vaakmee met haar vader. Ze zat naast hem bijrepetities, keek en luisterde naar hem.„Hij was toen een soort godheid voor mij.”Bij een opera in Lyon was ze eens zo onderde indruk van een zangeres dat ze wist: ditwil ik ook. Ze ging naar het conservatori-um in Amsterdam, maar werd er na eenhalf jaar afgestuurd.

N o ra : „Ze zeiden: je luistert helemaalniet naar ons. En dat was ook zo. Ik wildeniet gewoon maar doen wat ze zeiden.Muzikaal was ik volgens hen veel verderdan technisch, ik moest van hen die muzi-kaliteit helemaal loslaten, alleen nog tech-nisch denken. Er ontstond discussie tus-sen leraren onderling. Zulke leerlingenhebben we juist nodig, zeiden sommigen.Maar mijn lerares hield zo sterk vast aande klassieke tradities dat we uiteindelijk teveel botsten.”

Wat vond haar vader ervan dat ze werdweg gestuurd?

N o ra : „Heel erg moeilijk. Hij was vrese-lijk bezorgd: je techniek, hoe hou je nou jetechniek op orde! Elke keer begon hij erweer over. Mijn moeder begreep het welen heeft me altijd gesteund.” Zij was blok-fluitiste en liet zich op haar vijftigste om-scholen tot onderwijzeres.

Op internet vond Nora een nieuwemuziekopleiding, die in Kopenhagen. Zepakte haar tas en vertrok.

N o ra : „Een totale gok, maar zonder dieopleiding was ik niet geweest wie ik nuben. Op het conservatorium had ik alleplezier in zingen verloren. Een conserva-torium heet niet voor niets zo. Bewaardervan tradities. In Kopenhagen leerde ik denoten laten klinken zoals ik het wil. Daargaven ze alleen het gereedschap en zeidenze: doe ermee wat jij wilt.”

Heeft haar vader zich erbij neergelegd?„Hij heeft vertrouwen in me gekregen

sinds ik werk heb. En hij is trots dat ik eenduidelijk eigen richting heb gekozen.”

N a de amuses, vlak voor zonsonder-gang, gaan Nora en Tamara met defotograaf mee naar de tuin. In de

verte zien we ze samen kletsen, de hoof-den naar elkaar toe gebogen. Als ze weerterug zijn, vragen we waar ze het over had-de n .

Ta m a ra : „Dat jullie het de hele tijd overonze vaders willen hebben.”

Vinden ze dat vervelend?N o ra : „Nou, het was te verwachten, hè.”Tamara: „Het is prima, hoor. We zijn er-

aan gewend.”N o ra : „Iedereen doet het altijd. Maar nu

ik wat ouder ben, begint het minder teworden. Of mensen vragen aan mijn vaderof hij de vader van Nora is. Dat is grappig.

Ta m a ra : „Ja, dat heb ik ook wel eens!”N o ra : „Het begint om te draaien.” Ze

pauzeert even en zegt dan dat de invloeddie haar vader op haar heeft complex is.„Ik had nooit kunnen doen wat ik doe zon-der hem, zonder zijn inspiratie. Ik heb zo-veel rijkdom meegekregen in mijn werk.Tegelijkertijd is hij een perfectionist, do-

Tamara: „Ik zou on-gelukkig zijn in een

baan waarin denorm is: het is welgoed genoeg zo.

Dat je een aanstellerwordt gevonden alsje hard wilt werken.”Nora: „Ambitie vindik een moeilijk the-ma. Ambitie wordtals iets goeds ge-

zien: als je kunt teke-nen, moet je er ietsmee, als je muzikaal

bent mag het nietongezien blijven.”

N o ra : „Ik heb het gezien bij grote solisten:ontworteld in je hotelkamer, een eenzaam

bestaan. En voor je het weet zit jein een spiraal van ontevredenheid.”

» minant, iemand die de lat hoog legt.”Twee zoons met zulke vaders, zou dat

lastiger zijn geweest?Nora: „Misschien dat meisjes minder de

concurrentie aangaan en meer bevesti-ging bij hun vader zoeken?”

Tamara: „Misschien dat een zoon eer-der wordt vergeleken met zijn vader, in al-les wat hij doet.”

Zelf betrapt ze zich er soms op hoe ze ophaar moeder lijkt, bijvoorbeeld als ze meteen cliënt aan de telefoon zit. „Zoals ikdan klink, zo klonk mijn moeder als ze eenpatiënt aan de lijn had.” Nog zoiets: in eenrestaurant kijkt ze graag om zich heen omte zien wie er nog meer zitten en dat doethaar moeder ook altijd. „Als pubermeisjevond ik dat heel erg vervelend, dat mijnmoeder dan hardop ging fantaseren: o, diemensen daar, zij is vast ook huisarts enhij… Nu doe ik dat dus ook.”

We zeggen dat ze allebei hebben geko-zen voor een wereld vol competitie.

„Zo voelt het niet”, zegt Tamara, alwerkt ze soms hele nachten lang door omalles wat ze moet doen af te krijgen.

„Echt?” vraagt Nora. „Dat hoor ik ookwel van vrienden van me die in de advoca-tuur zitten.”

Ta m a ra : „Maar dat doe ik niet tegenmijn zin. En ik doe het ook alleen maar alshet echt nodig is, niet omdat de cultuur bijons op kantoor zo is. Waar jij het overhebt, dat zijn vaak advocaten van de Zuid-a s - k a n to re n . ” Ze heeft weleens zo’n grotezaak gehad dat ze tegen haar man zei: doemaar alsof ik met vakantie ben.

Begrijpt Nora de ambitie van Tamara?N o ra : „Ambitie vind ik een moeilijk

thema. Ambitie wordt als iets goedsgezien: als je kunt tekenen, moet je er ietsmee, als je muzikaal bent mag het niet on-gezien blijven. Maar toen ik me vorig jaaropeens richting een grote carrière zaggaan, aanbiedingen, tv, voelde ik me daarhelemaal niet prettig bij. Ik heb het gezienbij grote solisten: ontworteld in je hotelka-mer, een eenzaam bestaan. En voor je hetweet zit je in een spiraal van ontevreden-heid: oké, je bent bij D W D D geweest, watnu? Dan ben je altijd in de toekomst aan

het kijken. Ik wil me liever verdiepen innieuwe richtingen en me niet bezighou-den met dingen als status.”

Denkt ze dat haar vader ongelukkig is inzijn werk?

N o ra : „Poe, dat is een heel moeilijkevraag. Ik zou dat niet durven zeggen. Hij isermee opgegroeid. Zijn zus is psychiater,zijn broer is ook dirigent.”

En zijn vader was dirigent. En een neefvan hem ook.

„Het was echt zo’n joodse intellectuelefamilie. Bibliotheken vol met Goethe enSchiller. Het draaide om literatuur en mu-ziek. Muziek, muziek, muziek, muziek.”

En daar heel goed in moeten zijn.Nora: „Absoluut. Bij mij hóéfde het geen

muziek te zijn. Op school wilde ik biologiestuderen, en later sterrenkunde, en dathebben mijn ouders altijd toegejuicht.Maar áls het muziek was, dan moest hetgoed zijn.”

Ta m a ra : „Ik heb nooit gedacht dat jemoet werken om een andere reden dandat het je gelukkig maakt. Ik heb ook mee-gekregen dat we in een bevoorrechte posi-tie zitten. Mijn vader zegt het wel eens naeen familiefeest. Jongens, wat hebben wehet goed. En waar hebben we het aan ver-diend.”

N o ra : „Dat is goed om je te realiseren,ja. Ik heb zoveel moois meegekregen, ikweiger om ontevreden door het leven tegaan. En ik wil er ook van genieten. Ik wilniet alleen maar opgaan in het bubbeltjevan artiest zijn. Soms wil ik er even uitstappen. Reizen, andere culturen zien,community-projecten doen. Mijn blik ver-b re de n . ”

Tamara: „Ik zou ongelukkig zijn in eenbaan waarin de norm is: het is wel goed ge-noeg zo. Dat je een aansteller wordt ge-vonden als je hard wilt werken.”

Nora: „Maar niet om een bepaalde sta-tus te bereiken. Ik ben bang voor de ver-keerde drijfveren.”

En dat zijn?N o ra : „Veel klassieke muzikanten zijn

vooral bezig met: hoe kom ik op dat podi-um? Je móét ook wel, als jonge muzikant.Je móét erbovenuit steken, ellebogen-

Tamara B uruma (28)Tamara Buruma is sinds 2010 strafrechtadvocaat bij het in mensenrechtengespecialiseerde kantoor Prakken d’Oliveira in Amsterdam. Ze legt zich toe op(internationale) strafzaken met een politieke component, zoals genocide,terrorisme en piraterij, maar ook geweldloos activisme tijdens demonstraties enklachten over overheidsoptreden. Ook doet zij gecompliceerde witwas- enfraudezaken. Ze is in 1985 geboren in Leiden, doorliep het gymnasium en stu-deerde naast rechten ook politicologie. Haar vader is de bekende strafrechtge-leerde Ybo Buruma, hoogleraar in Nijmegen en raadsheer bij de Hoge Raad.Haar moeder is huisarts.

Nora Fischer (27)Nora Fischer, in 1987 geboren in Londen, is mezzo-sopraan. Haar vader is deberoemde dirigent Iván Fischer. Na het vwo studeerde ze klassieke zang aanhet Conservatorium van Amsterdam, maar ze voltooide haar opleiding aan hetComplete Vocal Institute in Kopenhagen. Aan het Koninklijk Conservatorium inDen Haag deed ze een master New Audiences and Innovative Practice.In 2013 werd ze genomineerd voor The Dutch Classical Talent Tour. Ze soleerdebij de Nederlandse Reisopera in The News van de Nederlandse componistJacob Ter Veldhuis. Deze zomer was ze te horen in het oratorium Oedípous va nhet Grieks- Nederlandse componiste Calliope Tsoupaki, geregisseerd doorPierre Audi. Deze maand is ze nog te horen in de voorstelling Fo o d l i f e c r i s i s opDe Parade in Amsterdam.

Ta m a ra : „Ik heb nooit gedacht dat je moetwerken om een andere reden dan dat het jegelukkig maakt. Ik heb meegekregen dat we ineen bevoorrechte positie zitten. Mijn vader zegthet wel eens: ‘jongens, wat hebben we ’t goed’.”

»

werk. Maar toen ik in januari een solo-tour deed en merkte dat ik iets bereikthad, begon het me tegen te staan.”

Ta m a ra : „Het middel dreigt dan hetdoel te worden.”

Nora: „Ja, en ik wil niet kwijtraken waar-om ik muziek maak.”

D e gepocheerde zwartpoothoenderwordt geserveerd, met ganzenle-ve r.

Nora prikt erin met haar vork: „Heb iknog nooit gegeten.”

Tamara: „Ik ook niet.”N o ra : „Nou ben ik het even kwijt waar

we het over hadden…”Gaat Tamara wel eens naar een klassiek

concer t?Ta m a ra : „Heel af en toe. Ik heb drie

maanden in Boedapest gestudeerd ento e n …”

N o ra : „O, echt? Wat grappig! Wanneer?”Ta m a ra : „In 2009.”N o ra : „Was Fidesz toen al aan de

macht?”Ta m a ra : „Nee, die werd ongeveer geko-

zen in de week dat ik wegging… Je had ooknog die partij die echt met die uniformeneh…”

N o ra : „Jo b b i k ! ”Ta m a ra : „Ja, die. Die marcheerden de

metrostations binnen en daar gingen zedan staan... Maar goed, in Boedapest benik twee of drie keer naar de opera geweesten dat vond ik wel geweldig. En in Amster-dam ga ik wel naar het ballet. Voor mijhoeft het niet te experimenteel of te exo-tisch te zijn. Ik wil kunnen wegdromen.”

N o ra : „Precies! Dat is waarom je naareen concert gaat.”

Tamara: „Misschien, denk je dan, moetik hier wel beter en intelligenter over na-denken, maar eh…”

N o ra : „Die hele intellectuele muziek iseen beetje een insiderwereldje.”

Ta m a ra : „Bij CKV2 moesten we einde-loos luisteren naar iets met twaalf no-te n …”

N o ra : „Twaalftoons, jajaja.”Ta m a ra : „... en daar moesten we van al-

les uit halen en ik kwam toch niet van ideeaf, hahaha, dat het pijn deed aan mijno re n . ”

N o ra : „Jaj aj aj aj a . ”Ta m a ra : „Ik vond het gewoon niet mooi

en ik wil graag kunst die mooi is.”N o ra : „Of dat het lelijk is, maar dat het

toch je gevoel aanspreekt.”Ta m a ra : „Of dat je weet wat erachter zit.

Ik was in Cambodja op een architectuur-toer en ik vond die gebouwen helemaalniet zo mooi, maar als je het dan uitgelegdkrijg t...”

Wat deed ze in Cambodja?Ta m a ra : „Werken voor Victor Koppe.

Die verdedigt daar de Rode Khmer voorhet tribunaal.”

Als kind kreeg ze mee dat daders empa-thie verdienen, en dat rechtvaardigheidniet hetzelfde is als de wet. „Mijn vaderzei: stel je voor dat het je broer is, of jeoom, die verdacht wordt. Daders hebbenfamilie, vrienden, leraren die zeggen: hijzat vroeger bij mij in de klas. Het kan jouook overkomen, dat jij daar door een ofandere omstandigheid als verdachte zit.”Ze knikt nadenkend. „En of je een crimi-neel bent of niet, dat is ook afhankelijk vanhoe de samenleving dat ziet.”

Euthanasie was vroeger moord. Homo-seksualiteit was een misdrijf. Moeders diehun kinderen doden konden honderd jaargeleden op begrip rekenen, maar nu nietm e e r.

Bij het dessert vraagt Tamara aan Nora

wat ze van André Rieu vindt.N o ra : „Niks mee mis. Er wordt vaak op

neergekeken, maar ik vind dat zo kortzich-tig en superelitair. Hij raakt in één concertmeer mensen dan sommige klassieke mu-zikanten in hun hele leven.”

Ta m a ra : „Zou je met een andere aanpakvan moeilijke muziek meer mensen kun-nen raken?”

N o ra : „Dat wordt heel veel gedaan, ofgeprobeerd, en dan krijg je van die mix-concerten. Een popartiest met een klas-siek orkest dat tussendoor intellectuelemoderne muziek gaat spelen, en dan zijner wel jonge mensen in de zaal en dan is deorganisatie blij. Maar ik denk dan…”

Tamara: „G eforceerd.”N o ra : „Nogal ja. Ik voel dan zo’n opvoe-

dingsachtig wijsvingertje: jullie moetenhiernaar luisteren en dit is echte kunst.”

H aar vader vraagt haar wel hoe hijeen jonger publiek zou kunnentrekken, of hij nachtconcerten zou

moeten geven, wat je nog kunt doen meteen cd.

Nora: „Ik ben veel meer bezig met denieuwe tijd, de nieuwe trends. Ik kies mijn

positie, in de muziek, en dat vindt hij ook in-teressant, want hij is nieuwsgierig naar water nu gebeurt. Daarin lijken we op elkaar.”

Tamara zegt dat ze altijd een vaders-kindje is geweest. „We praten gemakkelijkmet elkaar omdat we niet gemakkelijkover onze emoties praten. Mijn moeder isdaar veel beter in, je zou denken dat ikdan liever dingen met haar bespreek,maar ik doe het met mijn vader, omdat ikmeer in hem herken.”

Praat ze met hem ook over haar werk?Ta m a ra : „Dat kan bijna niet in onze po-

sities, elke zaak kan in potentie bij de HogeRaad uitkomen, en dan kan het niet zo zijndat hij allerlei dingen al weet door mij. Ikzeg wel dingen als: dan is die zitting. Of hijzegt: veel succes woensdag, maar inhou-delijk hebben we het er niet over. Tijdensmijn studie al wilde ik hem nooit iets vra-gen. Hooguit één keer heb ik hem ge-vraagd: kun je alsjeblíéft zeggen waar ikdie verwijzing uit dat artikel van jou kanvinden, en daar voelde ik me niet goed bij.Ik had net als jij, Nora, de neiging om opmezelf te willen staan. Ik ben enthousiastover het vak omdat ik hem er altijd overheb horen praten, niet omdat hij mijn va-der is.”

Al heeft ze niet de illusie dat haar af-komst geen rol speelt. „In een stapel solli-citatiebrieven zal een brief met mijn naameerder opvallen. De vraag is of het wat uit-maakt. In Nederland hebben we geen sys-teem waarin je een baan krijgt door jevade r. ”

Nora: „In de muziek wel, hoor, daar isdat heel sterk. In het begin wilde mijn va-der samen concerten geven, om mij be-kendheid te geven. Dat heb ik geweigerd.”

Het is na twaalven als de koffie en dethee worden geserveerd, met friandises enchocola. Tamara en Nora zeggen beidendat ze betweters zijn.

Ta m a ra : „Ik kan eindeloos doordram-men, zo erg dat ik zelf denk: o, hou op.Voor de rechter lijkt dat handig, maar datis het niet echt. Die weet het ook wel opeen gegeven moment.” Ze lacht.

Nora: „Bij repetities ben ik verschrikke-lijk, altijd moet alles snel van mij, bam-bambam. Dat gehang, daar kan ik niettegen. Ik ben een tank, net als mijn vader.”Ze lacht ook.

Gaan ze het nog afleren?Tamara: „Nee.”Nora: „Nee.”

N o ra : „Met André Rieu, daar is niks mismee. Er wordt vaak op neergekeken,

maar ik vind dat zo kortzichtig ensuperelitair. Hij raakt zoveel mensen.”

»

Ta m a ra : „Of je een crimineel bent, isook afhankelijk van hoe de samen-leving dat ziet. Euthanasie was vroegermoord. Homoseksualiteit een misdrijf.”