Dr. S. Geerts Dr. O. Cools

DSM 5 - psychose

28-11-2014

Dr. S. Geerts

DSM IV -> DSM 5

DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom

Even stilstaan bij “SCHIZOFRENIE”

Kritiek op DSM IV

Overzicht DSM 5

Inhoud

Epidemiologie:

Prevalentie schizofrenie (DSM IV): 1% van de bevolking

Incidentie: 1,5/10000/jaar

Bij schizofrenie: 10% suicide

Eerste psychotische opstoot: gem. 18-30 jaar

Neiging chronisch verlooop

Stigma

Dr. S. Geerts

Schizofrenie (1)

Risicofactoren:

- Genetische factoren (1000’en genen)

- M/V: 3/2

- Urbanisatie

- Migratie (vnl uit niet-Westerse landen)

- Cannabis

- Obstetrische complicaties

Geen risicofactor:

Sociaal-economische status ouders

Dr. S. Geerts

Schizofrenie (2)

Kraepeliniaanse visie – dementia praecox (1890)

Bleuleriaanse visie – schizofrenie (1910)

Schneideriaanse visie – First rank symptoms (1959)

Dr. S. Geerts

Schizofrenie (3)

Auditieve hallucinaties

– Stemmen die tegen elkaar spreken

– Stemmen die het eigen handelen becommentariëren

– Eigen gedachten horen

Door anderen beïnvloed worden op gebied van het gevoel

Gedachten onttrekken/lezen/inprenten

Waan waarnemingen

Second rank:

katatone verschijnselen, wanen, stemmingsafwijkingen, affectieve vervlakking

Dr. S. Geerts

First-rank symptomen in schizofrenie

A ≥2 kenmerkende symptomen elk gedurende 1maand een belangrijk deel van de tijd aanwezig

• Wanen.

• Hallucinaties.

• Onsamenhangende spraak.

• Ernstig chaotisch of katatoon gedrag.

• Negatieve symptomen (vervlakking van het affect, gedachte- of spraakarmoede of apathie)

NB: slechts één symptoom uit criterium A is vereist indien de wanen bizar zijn, of wanneer first-ranks symptoom

B Sociaal en/of beroepsmatig functioneren. Vanaf het begin voor een belangrijk deel van de tijd, op een of meer

terreinen zoals werk, relaties of zelfverzorging duidelijk onder het niveau dat voor het begin van de stoornis werd

bereikt.

C Duur. ≥ 6 maanden ononderbroken aanwezig met ≥ 1 maand symptomen zijn die voldoen aan criterium A.

D Uitsluiting van schizoaffectieve stoornis of stemmingsstoornissen.

E Uitsluiting van het gebruik van middelen of een somatische aandoening.

F Samenhang met een pervasieve ontwikkelingsstoornis. Indien in voorgeschiedenis autistische stoornis of andere

pervasieve ontwikkelingsstoornis, wordt diagnose schizofrenie alleen gesteld indien er gedurende ≥ 1 maand

opvallende wanen of hallucinaties zijn.

Subtypes: paranoïde, gedesorganiseerde, katatone, ongedifferentieerde en resttype

Dr. S. Geerts

DSM IV - schizofrenie

Categoriaal (vs. spectrum)

Geen longitudinaal verloop

Variabiliteit binnen diagnose (subtypes)

Ernst kwantificeren

katatonie

Cognitieve beperkingen

Dr. S. Geerts

Problemen met diagnose in DSM IV

Dr. S. Geerts

Dr. S. Geerts

Dr. S. Geerts

Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

Waanstoornis

Kortdurende psychotische stoornis

Schizofreniforme stoornis

Schizofrenie

Schizoaffectieve stoornis

Psychotische stoornis door middel/medicatie

Psychotische stoornis door somatische aandoening

Katatonie bij andere psychische stoornis

Katatonie door een somatische stoornis

Ongespecificeerde katatonie

Andere gespecifieerde SSS of andere psychotische stoornis

Ongespecificeerde SSS of andere psychotische stoornis

Dr. S. Geerts

Schizofreniespectrum en andere psychotische stoornissen

Aanwezigheid van ≥ 1 waan (bizar/niet bizar) die ≥ 1 maand duurt

Criteria A van schizofrenie was nooit aanwezig

Geen ernstig dysfunctioneren, geen opvallend bizar gedrag

Bij manische/depressieve episodes waren deze gerelateerd aan

waanperiodes

Stoornis heeft geen andere medische verklaring en is niet beter verklaard

door een andere psychiatrische stoornis

Specifieer: type, bizar/niet bizar, duur, ernst

Folie à deux geschrapt uit DSM 5

Erotomanie, grootheidswanen, jaloersheidswanen, achtervolgingswanen, somatische wanen

Dr. S. Geerts

Waanstoornis

Aanwezigheid van ≥ 1 van de volgende symptomen waarvan minstens 1

symptoom (1), (2) of (3) moet zijn:

1. Wanen

2. Hallucinaties

3. Onsamenhangende spraak

4. Grotendeels gedesorganiseerd/katatonisch gedrag

Specifieer: m/z katatonie, ernst

Duur: 1 dag < x < 1 maand

Dr. S. Geerts

Kortdurende psychotische stoornis

≥ 2 symptomen die 1 maand aanwezig zijn

waarvan minstens 1 symptoom (1), (2) of (3) moet zijn:1. Wanen

2. Hallucinaties

3. Onsamenhangende spraak

4. Grotendeels gedesorganiseerd/katatonisch gedrag

5. Negatieve symptomen (verminderde emotionele expressie of avolitie)

Duur: 1-6 maanden

Depressieve/bipolaire stoornis werden uitgesloten

Niet te verklaren door somatische aandoening of medicatie

Specifieer

Dr. S. Geerts

Schizofreniforme stoornis (1)

Goede prognose als ≥ 2 van de volgende factoren:

– prominente psychotische symptomen binnen de 4

weken van de eerste zichtbare verandering in

gedrag/functioneren

– Verwardheid

– Goed premorbide sociaal en beroepsmatig

functioneren

– Afwezigheid van afvlakking of afgestompt affect

Specifieer: m/z katatonie, ernst

Dr. S. Geerts

Schizofreniforme stoornis (2)

≥ 2 symptomen die 1 maand aanwezig zijn waarvan ≥ 1 symptoom (1), (2) of (3) moet zijn:

1. Wanen

2. Hallucinaties

3. Onsamenhangende spraak

4. Grotendeels gedesorganiseerd/katatonisch gedrag

5. Negatieve symptomen

Functioneren is op meerdere niveaus verstoord gedurende ≥ 6 maanden, waarvan minstens 1

maand voldaan aan criterium A

Schizoaffectieve, depressieve en bipolaire stoornis werden uitgesloten

Niet gevolg van somatische aandoening of medicatie

Als ASS of communicatiestoornis in kindertijd kan diagnose enkel gesteld worden in aanwezigheid

van wanen of hallucinaties

Specifieer: katatonie, ernst

Geen subtypes meer (katatonie!)

Dr. S. Geerts

Schizofrenie

Ononderbroken periode van ziekte waarin een ernstige stemmingsstoornis

(depr/man) met gelijktijdig ook criteria A symptomen van schizofrenie

Wanen of hallucinaties gedurende ≥2 weken in afwezigheid van een

majeure depr/man episode gedurende de hele levensduur van de ziekte.

Symptomen van een majeure stemmingsstoornis zijn aanwezig gedurende

ziekte

Symptomen zijn niet te wijten aan een somatische aandoening of medicatie

Bipolair/depressief type

Specifieer: m/z katatonie, ernst, duur

Dr. S. Geerts

Schizoaffectieve stoornis

Wanen en/of hallucinaties aanwezig

Evidentie voor (1) en (2)

1. symptomen ontwikkelden zich tijdens of kort na middelenintoxicatie of

withdrawal of na medicatie-inname

2. De genomen substantie kan symptomen zoals supra produceren

Geen betere verklaring

Stoornis is niet enkel aanwezig tijdens de periode van delirium

Significante problemen in sociale, beroepsmatige of ander functioneren

Dr. S. Geerts

Psychotische stoornis door middel/medicatie

Prominente wanen of hallucinaties

Evidentie uit VG, klinisch onderzoek of labo dat de stoornis een direct

pathofysiologisch gevolg is van een somatische aandoening

Stoornis is niet enkel aanwezig tijdens periode van delirium

Significante problemen in sociale, beroepsmatige of ander functioneren

Specifieer: wanen/hallucinaties, ernst

Dr. S. Geerts

Psychotische stoornis door een somatische aandoening

Als specifier dwars door de DSM 5

De klinische presentatie wordt gekenmerkt door ≥ 3 symptomen:

1. Stupor 7. Mannierisme

2. Katalepsie 8.sterotypie

3. Waxy flexibility 9. agitatie

4. Mutisme 10. grimassen

5. Negativisme 11. echolalie

6. Posturing 12. echopraxie

12 ipv 40 symptomen opgenomen

Dr. S. Geerts

Katatonie

Andere psychische stoornissen:

• schizofrenie

• Kortdurende psychotische stoornis

• Schizofreniforme stoornis

• Schizoaffectieve stoornis

• Psychotische stoornis door middelen

• Bipolaire stoornis

• Majeure depressie

• Ontwikkelingsstoornis (vb. ASS)

De klinische presentatie wordt gekenmerkt door ≥ 3 symptomen

Dr. S. Geerts

Katatonie bij andere psychische stoornis

De klinische presentatie wordt gekenmerkt door ≥ 3 symptomen:1. Stupor 4. Mutisme 7. Mannierisme 10. grimassen

2. Katalepsie 5. Negativisme 8.sterotypie 11. echolalie

3. Waxy flexibility 6. Posturing 9. agitatie 12. echopraxie

Evidentie uit VG, klinisch onderzoek of labo dat de stoornis een direct

pathofysiologisch gevolg is van een somatische aandoening

De stoornis is niet beter verklaard door een andere mentale stoornis

Stoornis is niet enkel aanwezig tijdens periode van delirium

Significante problemen in sociale, beroepsmatige of ander functioneren

Dr. S. Geerts

Katatonie door een somatische stoornis

Toestandsbeeld waarbij symptomen die beschreven worden bij katatonie

klinisch significante stress of dysfunctioneren veroorzaken, maar waarbij de

etiologie van de mentale stoornis of de onderliggende somatische

aandoening onduidelijk is

Er wordt niet voldaan aan alle criteria voor de diagnose katatonie of er is

onvoldoende informatie om de diagnose te stellen.

Dr. S. Geerts

Ongespecificeerde katatonie

Significant dysfunctioneren op sociaal op beroepsmatig of andere

belangrijke domeinen

Niet aan alle criteria voldoen van een andere stoornis binnen SSS en

andere psychotische stoornissen.

– Persisterende auditieve hallucinaties

– Wanen met overlap stemmingsepisodes

– Subklinische psychotische syndroom (APS)

– Waansysteem bij partner met vriend met waanstoornis

Dr. S. Geerts

Andere gespecifieerde SSS of andere psychotische stoornis

Symptomen die beschreven worden bij SSS of andere psychotische

stoornis

Significant dysfunctioneren op sociaal op beroepsmatig of andere

belangrijke domeinen

Situaties waarin de clinicus kiest om niet te specifiëren (vb in situaties

waar er onvoldoende informatie is)

Dr. S. Geerts

Ongespecificeerde SSS of andere psychotische stoornis

Dr. S. Geerts

“Wachtkamer van diagnoses”

Dimensioneel systeem van Prof. Dr. J. Van OS

⇒ Scoring symptoomclustering ikv onderzoek

Attenuated psychotic syndrome

van Os J, Kapur S. Schizophrenia. Lancet 2009, Aug 22;374(9690):635-45.

Dr. S. Geerts

Sectie III