DRAFT d.d. 10/03/2010 · Johan Van der Heyden . WIV-OD Volksgezondheid : Liesbet Van Eycken ....

EINDRAPPORT

Inventarisatie en analyse van de bestaande databronnen en indicatoren om als lidstaat van de Europese Unie te kunnen

voldoen aan de wetenschappelijke vereisten van het Europese systeem van gezondheidsindicatoren

WIV: OD Volksgezondheid Juliette Wytsmanstraat 14 Brussels B-1050 Brussel | België www.wiv-isp.be

DRAFT d.d. 10/03/2010

Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. 2

WIV: OD Volksgezondheid | Maart 2010 | Brussel, België Intern referentienummer: PHS report 2010-010 Depotnummer of ISSN: D/2010/2505/12

Auteurs Johan van Bussel*, Katrien Vanthomme, Laila Higazi, Herman Van Oyen, Denise Walckiers * Juliette Wytsmanstraat 14, B-1050 Brussel, [email protected] Dit project werd gefinancierd door de Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de

Voedselketen en Leefmilieu, Directoraat-generaal Basisgezondheidszorg en Crisisbeheer (DG2) en

de Federale Overheidsdienst (FOD) Sociale Zekerheid.

Dankbetuigingen De auteurs van dit rapport wensen de volgende personen uitdrukkelijk voor hun bijdrage

te danken:

De leden van de kern en de coördinatiegroep van het Focal Point

WHO/OECD/EUROSTAT voor hun nauwgezette lezing en constructieve feedback:

De kern van het Focal Point:

Denise Walckiers WIV-OD Volksgezondheid

Contactpersoon Focal Point

Dirk Moens (FOD Sociale Zaken)

Plaatsvervangend contactpersoon

Lieven De Raedt Secretariaat (FOD VVVL – Dienst Internationale Betrekkingen)

De leden van de Coördinatiegroep van het Focal Point:

Lieven De Raedt Dienst Internationale Betrekkingen (FOD VVVL)

Francis Loosen DG Organisatie gezondheidsvoorzieningen (DG1 - FOD VVVL)

Daniel Reynders Dominique Wagner

DG Basisgezondheidszorg en crisisbeheer (DG2 - FOD VVVL)

Pascal Meeus RIZIV Leila Bellamammer ADSEI Dirk Moens FOD Sociale Zekerheid Herman Van Oyen Jean Tafforeau

WIV-OD Volksgezondheid

Lien Braeckevelt Vlaamse Gemeenschap Philippe Demoulin Franse Gemeenschap

Duitse Gemeenschap Anouck Billiet Waalse Gewest

Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. 4© Institut Scientifique de Santé Publique | Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel 2010. Dit rapport mag niet gereproduceerd, gepubliceerd of verdeeld worden zonder akkoord van het WIV-ISP.

Murielle Deguerry COCOM

Bijzondere waardering gaat ook uit naar de reviewers van de Documentation Sheets:

Anja Baele DG Organisatie gezondheidsvoorzieningen (DG1 - FOD

VVVL) Leila Bellamammer ADSEI Tom Bevers FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Rana Charafeddine WIV-OD Volksgezondheid Bianca Cox WIV-OD Volksgezondheid Bernard Debbaut CM Stefan Demarest WIV-OD Volksgezondheid

Dominique Dicker DG Organisatie gezondheidsvoorzieningen (DG1 - FOD VVVL)

Sabine Drieskens WIV-OD Volksgezondheid

Frans Fierens IRCEL Lydia Gisle WIV-OD Volksgezondheid

Jean Legrand DG Organisatie gezondheidsvoorzieningen (DG1 - FOD VVVL)

Francis Loosen DG Organisatie gezondheidsvoorzieningen (DG1 - FOD VVVL)

Francoise Mambourg KCE

Ingrid Mertens DG Organisatie gezondheidsvoorzieningen (DG1 - FOD VVVL)

Dirk Moens FOD Sociale Zekerheid Cindy Simoens WIV-OD Volksgezondheid Jean Tafforeau WIV-OD Volksgezondheid Martine Sabbe WIV-OD Volksgezondheid Andre Sasse WIV-OD Volksgezondheid Chris Segaert RIZIV Johan Van der Heyden WIV-OD Volksgezondheid Liesbet Van Eycken Belgisch Kankerregister Guy Van Gyes Hoger Instituut voor de Arbeid Michel Willems ADSEI


Inhoudstafel

Samenvatting .................................................................................................................... 9

Lijst van afkortingen ....................................................................................................... 11

Lijst van tabellen............................................................................................................. 14

Lijst van figuren............................................................................................................... 17

Inleiding............................................................................................................................ 18

Doelstellingen ................................................................................................................. 29

Methoden en technieken............................................................................................... 30

Resultaten ....................................................................................................................... 35

A. De beschikbaarheid van de Belgische gezondheidsgegevens in

internationale databanken.................................................................................... 35

B. Overzicht van de primaire bronnen en hun beheerders.................................. 42

C. De overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie,

calculatie, de dimensies, de methode van datacollectie en de bron van de

indicatoren .............................................................................................................. 54

D. Overzicht van de beschikbaarheid van de ECHIM shortlist indicatoren in

België voor de jaren 2000-2008.......................................................................... 61

E. Overzicht van de voor België noodzakelijke acties tot de implementatie van

ECHIM..................................................................................................................... 67

Discussie ......................................................................................................................... 74

Conclusies ....................................................................................................................... 85

Referenties ...................................................................................................................... 87


Keywords (MeSH):

Belgium

Community Health Services

Europe/epidemiology

European Union

Health Planning

Health Policy

Health Promotion

Health Status

Health Status Indicators

Health Surveys

Humans

Internet

Public Health

Public Health Informatics

Registries


Samenvatting

In dit onderzoeks- en implementatierapport werden een inventarisatie en analyse

gemaakt van de bestaande databronnen en indicatoren om als EU-lidstaat te kunnen

voldoen aan de wetenschappelijke vereisten van het Europese systeem van

gezondheidsindicatoren. Daartoe werden de databanken van de WHO (WHO/European

health for all database), de OECD (OECD Health Data) en EUROSTAT (EUROSTAT

Public Health Database) geëxploreerd om de beschikbaarheid van Belgische gegevens,

de gebruikte definities en bronnen te inventariseren. Tevens werden de publicaties en

de media van de geïdentificeerde gegevensbanken en beheerders geëxploreerd. De

definities van de indicatoren, de calculatie en dimensies, de beschikbaarheid en

periodiciteit, en de kwaliteit van de gegevens werden daarbij geanalyseerd. Daarbij

werden de richtlijnen van het European Community Health Indicators Monitoring

(ECHIM) -project als ‘standaard’ gebruikt. Aanvullend werden alternatieve Belgische

(nationale) databronnen geraadpleegd en onderzocht naar hun vergelijkbaarheid met

deze ECHIM- richtlijnen.

De resultaten van deze studie tonen aan dat de beschikbaarheid van de Belgische

gegevens in de internationale databanken hoog is. De overeenkomst tussen ECHIM en de

nationale indicatoren inzake de definities, calculaties, dimensies, methode van

datacollectie en de bronnen van de indicatoren is eveneens hoog, en dit binnen elke groep

van indicatoren. Verder werd een cyclisch patroon, veroorzaakt door het substantiële

aantal indicatoren dat door de HIS-Belgium wordt gemeten, in de beschikbaarheid van de

gegevens beschreven. Ten slotte werden noodzakelijke actiepunten van beperkte en

omvangrijke aard geformuleerd om de implementatie van ECHIM in België te kunnen

realiseren.

Op korte termijn dienen voor een beperkt aantal indicatoren wijzigingen inzake de

calculatie en gegevensverzameling te worden doorgevoerd. Voor wat de calculaties betreft

dienen geen substantiële middelen te worden voorzien. Deze wijzigingen kunnen ook per

direct worden doorgevoerd. De actiepunten inzake de gegevensverzameling (verwerking

geboorte- en overlijdenscertificaten; nationaal register borstvoeding, uitbereiding

bestaande surveillances met steekproef zwangere vrouwen …) vragen echter

omvangrijkere middelen.

Met de uitvoering van de bovenstaande acties voldoet België aan de huidige stand

van zake binnen het ECHIM-project. Echter, voor ruim één derde van de ECHIM-shortlist

indicatoren waren in de onderzoeksperiode van de huidige studie nog geen (definitieve)


richtlijnen tot operationalisatie beschikbaar. Structurele acties om deze inhoudelijke,

wetenschappelijke ontwikkelingen op een continue wijze te volgen, zijn daarom

noodzakelijk. Verder dienen met de beheerders van de gegevensbanken een

overkoepelend concept en een strategie tot gegevensverzameling te worden uitgewerkt

en uitgevoerd. Een gestructureerd overleg met de betrokken overheden en instellingen

zoals het Focal Point WHO, OECD en EUROSTAT, én een geïntegreerd juridisch kader

zijn daartoe noodzakelijk. Voor de opvolging en ondersteuning van deze structurele acties

is een uitbereiding van het wetenschappelijk personeel noodzakelijk.

Afsluitend werd benadrukt dat de overdracht aan de internationale databanken niet

de enige prioriteit van de Belgische gegevensverzameling mag zijn. Deze

gegevensverzameling dient immers ook tot het evalueren en verbeteren van de

Volksgezondheid in België en de Gemeenschappen, en de verantwoording van de

daartoe besteedde middelen.


Lijst van afkortingen

ADSEI Algemene Directie Statistiek en Economische informatie

AMI Acuut myocard infarct (hartinfarct) ATC Anatomic Therapeutic Chemical Classification System (WHO

Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology) BDR Belgisch Diabetes Register

Be-MoMo Belgian Mortality Monitoring

BKR Belgisch Kanker Register

BS Belgisch Staatsblad

CBG Centraal Bestand Gezondheidsberoepen

CBPL Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer

CIC Centraal Instellingen Bestand

CIHI Canadian Institute for Health Information (Canada) COCOM Commission communautaire commune (Brussels-Hoofdstedelijk

Gewest) COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease

CORPH Centre for Operational Research in Public Health

CT Computed tomography

/dev Under development

DGSANCO Directorate General for Health and Consumer Affairs

DGSanté Direction générale de la santé (Franstalige Gemeenschap)

DSM-IV Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth edition

EMCDDA European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction

EAK Enquête naar Arbeidskrachten

EC European Commission

ECHI European Community Health Indicators

ECHIM European Community Health Indicators Monitoring

EHEMU European Health Expectancy Monitoring Unit

EHIS European Health Interview Survey

EMCDDA European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction

ESeC European Socio-Economic Classification

ETS Environmental Tobacco Smoke

EU Europese Unie

EUPHIX EU Public Health Information & Knowledge System


EURO-MOMO European monitoring of excess mortality for public health action

EURO-PERISTAT European Perinatal Health Indicators

EUROTHINE Tackling Health Inequalities in Europe

EWCS European Working Conditions Surveys

EWCO European Working Conditions Observatory

FBVC Federaal Borstvoedingscomité

FOD BZ Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken

FOD Justitie Federale Overheidsdienst Justitie

FOD SZ Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid

FOD VVVL Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu

GHQ-12 General Health Questionnaire (12 item version)

HES Health Examination Survey

HIS-Belgium Health Interview Survey Belgium

HISIA Belgian Health Interview Survey - Interactive Analysis

HIVA Hoger Instituut voor de Arbeid

ICD-9-CM

International Classification of Diseases, 9th revision, Clinical Modification (WHO)

ICD-10 International Classification of Diseases, 10th revision (WHO)

ICD-O International Classification of Diseases for Oncology (WHO)

ICF International Classification of Functioning, Disability and Health (WHO)

ICHI International Compendium of Health Indicators (DGSANCO)

ICPC-2 International Classification of Primary Care, 2nd edition (WHO)

IMA Intermutualistisch Agentschap

IRCEL Intergewestelijke Cel voor Leefmilieu

ISARE Health Indicators in the European Regions

ISCED97 International Standard Classification of Education – version 1997 ISCO-88 International Standard Classification of Occupations ISHMT International Shortlist for Hospital Morbidity Tabulation

(EUROSTAT/OECD/WHO) JZS Jaarlijkse Ziekenhuisstatistieken

K&G Kind en Gezin

KCE Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg

KR Klinisch KankerRegister

LFS Labour Force Survey (EU)

MHI-5 Mental Health Index (RAND Short Form 36)

MKG Minimale Klinische Gegevens


MPG Minimale Psychiatrische Gegevens

MRI Magnetic Resonance Imaging

ni Not indexed

NUTRIA Belgische Voedselconsumptiepeiling

NVGP Nationaal voedings- en Gezondheidsplan

OECD Organisation for Economic Co-operation and Development

OGWBH Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad

ONE Office de la Naissance et de l’Enfance

PM10 Particulate Matter (fijn stof) 10

PS Permanente Steekproef

PTCA Percutane transluminale Coronair Angioplastiek

RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Nederland)

RIZIV Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering

SILC Enquête naar de inkomens en levensomstandigheden

SKR Stichting Kankerregister

SPMA Standardized Procedures for Mortality Analysis

THL National Institute for Health and Welfare (Finland)

VAZG Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

WHO World Health Organization

WIV-OD Volksgezondheid

Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid: Operationele Directie Volksgezondheid en Surveillance


Lijst van tabellen

Tabel 1. De ECHIM-shortlist en de status van de indicator (d.d. 02/09/2009) ...23

Tabel 2. De doelstellingen van de onderzoeks- en implementatieopdracht en de

overeenkomstige secties van de aangepaste Documentation Sheets 33

Tabel 3. Globaal overzicht van de beschikbaarheid van de Belgische

gezondheidsgegevens (ECHIM-shortlist) in de databanken van de

WHO, OECD en EUROSTAT .............................................................36

Tabel 4. Demografische en socio-economische indicatoren: overzicht van de

beschikbaarheid van de Belgische gegevens in de databanken van de

WHO, OECD en EUROSTAT .............................................................37

Tabel 5. Gezondheidstoestand indicatoren: overzicht van de beschikbaarheid

van de Belgische gegevens in de databanken van de WHO, OECD en

EUROSTAT ........................................................................................38

Tabel 6. Gezondheidsdeterminanten: overzicht van de beschikbaarheid van de

Belgische gegevens in de databanken van de WHO, OECD en

EUROSTAT ........................................................................................39

Tabel 7. Gezondheidszorg indicatoren: overzicht van de beschikbaarheid van de

Belgische gegevens in de databanken van de WHO, OECD en

EUROSTAT ........................................................................................40

Tabel 8. Indicatoren Gezondheidspromotie: overzicht van de beschikbaarheid

van de Belgische gegevens in de databanken van de WHO, OECD en

EUROSTAT ........................................................................................41

Tabel 9. Globaal overzicht van de nationale bronnen voor de implementatie van

ECHIM in België .................................................................................44

Tabel 10. Overzicht van eigenschappen van nationale databanken (naar Van de

Sande et al., 2006)..............................................................................46

Tabel 11. Verdeling van indicatoren naar niveau van gegevensverzameling en

niveau van financiering. ......................................................................51


Tabel 12. Types van nationale bronnen van gezondheidsgegevens, hun

voordelen en nadelen of beperkingen (Kilpelaïnen, Aromaa, and the

ECHIM Core Group, 2008). ................................................................52

Tabel 15. Globaal overzicht van de overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be

inzake de definitie, calculatie, dimensies, methode van datacollectie en

de bron van de indicatoren. ................................................................56


overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie,

calculatie, dimensies, methode van datacollectie en de bron van de

indicatoren. .........................................................................................56

Tabel 17. Gezondheidstoestand indicatoren: overzicht van de overeenkomst

tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie, calculatie, dimensies,

methode van datacollectie en de bron van de indicatoren. .................57

Tabel 18. Gezondheidsdeterminanten: overzicht van de overeenkomst tussen

ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie, calculatie, dimensies,


Tabel 19. Gezondheidszorg indicatoren: overzicht van de overeenkomst tussen

ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie, calculatie, dimensies,


Tabel 20. Indicatoren Gezondheidspromotie: overzicht van de overeenkomst

tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie, calculatie, dimensies,


Tabel 21. ECHIM-shortlist indicatoren: globaal overzicht van de beschikbaarheid

in België voor de jaren 2000-2008 ......................................................61


beschikbaarheid in België voor de jaren 2000-2008 ...........................62

Tabel 23. Gezondheidstoestand indicatoren: overzicht van de beschikbaarheid in

België voor de jaren 2000-2008..........................................................63

Tabel 24. Gezondheidsdeterminanten: overzicht van de beschikbaarheid in


Tabel 25. Gezondheidszorg indicatoren: overzicht van de beschikbaarheid in



Tabel 26. Indicatoren Gezondheidspromotie: de beschikbaarheid in België voor

de jaren 2000-2008.............................................................................66

Tabel 27. Globaal overzicht van de voor België noodzakelijke acties tot

implementatie van ECHIM ..................................................................68


voor België noodzakelijke acties tot implementatie van ECHIM .........70

Tabel 29. Gezondheidstoestand indicatoren: overzicht van de voor België

noodzakelijke acties tot implementatie van ECHIM ............................71

Tabel 30. Gezondheidsdeterminanten: overzicht van de voor België


Tabel 31. Gezondheidszorg indicatoren: overzicht van de voor België



Lijst van figuren

Figuur 1. Basismodel van gezondheidsdomeinen, naar Lalonde (Kramers et al., 2005).

............................................................................................................................ 19

Figuur 2. Omzetting van het basismodel van gezondheidsdomeinen in een oorzakelijke

lijn (Kramers et al., 2005). ................................................................................... 20

Figuur 3. Hoofdcategorieën voor de ECHI-1 indicatorlijst en de ECHI-2 opdeling van de

categorie Gezondheidszorgsystemen (Kramers et al., 2005). ............................ 21

Figuur 4. Portaalwebsites van (boven naar onder) het EUPHIX-project, het ECHIM-

project en het ICHI van de DGSANCO ............................................................... 26

Figuur 5. Verdeling van de indicatoren naar bereik van nationale databank ................. 45

Figuur 6. Verdeling van de indicatoren naar methode van datacollectie van gebruikte

nationale databank (absolute aantallen) ............................................................. 49

Figuur 7. Portaalwebsites van het Nationaal Kompas Volksgezondheid (RIVM) en het

Health Indicators Report (CIHI). .......................................................................... 83


Inleiding

Dit rapport situeert zich binnen de recente ontwikkeling van een duurzaam Europees

systeem van gezondheidsmonitoring. Dergelijke monitor brengt op een systematische

wijze gegevens samen van alle EU-lidstaten over gezondheid (verspreidingsgraad van

chronische, ernstige en zeldzame ziekten …), gezondheidsgerelateerd gedrag

(levensstijlen en andere gezondheidsdeterminanten) en gezondheidszorgstelsels

(toegang tot de gezondheidszorg, kwaliteit van de verstrekte gezondheidszorg, personele

middelen …). Het doel van deze gezondheidsmonitoring is het faciliteren van de planning,

de controle en de evaluatie van EU-programma's en -acties, het verstrekken van relevante

gezondheidsinformatie voor benchmarking aan de EU-lidstaten, en het ondersteunen van

het gezondheidsbeleid van de EU-lidstaten (European Council, 1995).

Internationale organisaties met een traditie in het systematisch opvolgen van de

volksgezondheid aan de hand van indicatoren zijn de Wereldgezondheidsorganisatie

(WHO) en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OECD). Beide organisaties startten elk in de jaren 1980 met de ontwikkeling van een databank met

statistische gegevens over de volksgezondheid en gezondheidszorg van de

respectievelijke lidstaten. Recent startte ook EUROSTAT, het statistische bureau van de

EU, met de verzameling van gezondheidsgegevens van de EU-lidstaten. Gezien de grote

mate van inhoudelijke overeenkomst en de verschillen in statistische gegevens startten de

WHO, OECD en EUROSTAT met de gecoördineerde verzameling van de nationale

statistische gegevens doormiddel van zogenaamde Joint questionnaires. In een eerste

fase betrof deze gemeenschappelijke gegevensverzameling enkel de monetaire aspecten

van gezondheid. Sinds januari 2010 werd ook gestart met een Joint questionnaire voor

niet-monetaire gezondheidsgegevens. Om de gezamenlijke overdracht van deze

gegevens te coördineren werd in België het Focal Point WHO, OECD en EUROSTAT

opgericht (Interministeriële Conferentie Volksgezondheid van 28/09/2009).

Bij het ontwerp en de implementatie van een Europees systeem van

gezondheidsmonitoring speelt het European Community Health Indicators Monitoring

project (ECHIM) een centrale rol. Voortbouwend op het werk van de ECHI-1 en ECHI-2

projecten en gefinancierd via de Joint Action van het tweede volksgezondheidsprogramma

‘Public Health Programme 2008-2013’ van de Europese Commissie, coördineert het

ECHIM-project de harmonisatie, de verzameling en de presentatie van de gegevens van

de EU-lidstaten voor 88 gezondheidsindicatoren, de zogenaamde “ECHIM-shortlist”.


De genese van de ECHIM-shortlist1 De ECHIM-shortlist (Tabel 1) is geen willekeurige lijst van gezondheidsindicatoren. De

selectie van deze indicatoren past binnen een conceptueel kader dat refereert naar een

Canadees model van gezondheidszorg, genoemd naar de toenmalige minister van

volksgezondheid, Marc Lalonde. Dit model (zie Figuur 1) stelt dat gezondheid bepaald

wordt door vier groepen van factoren of “gezondheidsdeterminanten”: (a) biologische en

genetische factoren, (b) levensstijl, (c) de fysieke en sociale omgeving, en (d) het

gezondheidszorgsysteem. Volgens dit integrale model is gezondheid meer dan de

afwezigheid van een ziekte maar omvat het ook dimensies als “functioneren” en

“welbevinden”. Tevens impliceert het model dat beleidsmakers via elk van deze vier

determinanten efficiënt op de volksgezondheid kunnen inspelen.

Gezondheid

Gezondheidszorgsysteem

Levensstijl

Biologische engenetische

factoren

Fysieke en socialeomgeving

Figuur 1. Basismodel van gezondheidsdomeinen, naar Lalonde (Kramers et al., 2005).

In diverse publicaties van het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en

Milieu (RIVM: Harteloh et al., 1995; Ruwaard and Kramers, 1997; van Oers 2002;

Hollander et al., 2007) werd Lalonde’s model omgevormd en verfijnd tot een causaal

model (Figuur 2) waarbij gezondheid door diverse gezondheidsdeterminanten wordt

beïnvloed en waarin verschillende activiteiten zoals preventie en gezondheidspromotie

1 Deze paragraaf is een synthese van de inleidende hoofdstukken van het ECHI-2-eindrapport (ECHI-project, 2005) en het ECHIM-eindrapport (Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008). Een geannoteerde tijdslijn is beschikbaar in het ECHIM eindrapport.


een positieve impact op de volksgezondheid hebben door op deze

gezondheidsdeterminanten in te spelen. Verder hebben ook de beleidskeuzes die op een

rechtstreekse of onrechtstreekse wijze met gezondheid te maken hebben, een belangrijke

functie in de RIVM-modellen. Deze beleidskeuzes dienen immers de optimale condities

voor deze gezondheidsinterventies te creëren.

Een vereenvoudigde versie van het RIVM-model (Figuur 2) werd al tijdens het

ECHI-1 project als leidraad gebruikt. Binnen elk blok van Figuur 2 is het mogelijk om

thema’s en indicatoren te definiëren waarvoor data kan verzameld worden. Deze structuur

geld ook nog steeds in het huidige ECHIM-project al werd de gezondheidsdeterminant

“Gezondheidszorgsystemen” in de loop van het ECHI-2 project opgesplitst in

gezondheidsinterventies binnen het gezondheidszorgsysteem (curatieve geneeskunde,

paramedische zorg en klassieke preventie) en buiten dit systeem (gezondheidspromotie in

specifieke settings zoals scholen, bedrijven, gevangenissen …).

Beleid inzake gezondheid (en andere domeinen)

Gezondheidspromotie, preventieve interventies

Gezondheidstoestand, functioneren, welbevinden, gezondheidsgerelateerde levenskwaliteit

LevensstijlBiologische

en genetischefactoren

Fysieke ensociale

omgeving

Gezondheids-zorgsysteem

Figuur 2. Omzetting van het basismodel van gezondheidsdomeinen in een oorzakelijke

lijn (Kramers et al., 2005).

De lijst van ECHI-1 indicatoren en de onderliggende structuur werden door de

Directoraat-generaal Gezondheid en consumenten (DG SANCO) van de Europese

commissie als referentiekader overgenomen (DG SANCO, 2004). Deze lijst werd tijdens

het ECHI-2 project uitgebreid, ondermeer onder impuls van verschillende andere projecten


die onder de “Health Monitoring Programme “ en de “Public Health Programme“ van de

DG Sanco actief waren. Dit genereerde zowel een ECHI-longlist als een ECHI-shortlist.

De longlist bestaat uit een inventaris van meer dan 500 indicatoren, inclusief een groot

aantal indicatoren van de databanken van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO

Health for All) en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling

(OECD Health Data). Deze indicatoren werden door de ECHI-2 projectgroep in een

robuust conceptueel kader opgenomen.

1. Demografische en socioeconomische stituatie

2. Gezondheidstoestand

3. Gezondheidsdeterminanten

4. Gezondheidszorgsystemen

1.1. Bevolking1.2. Socioeconomische factoren

2.1. Mortaliteit2.2. Morbiditeit, ziekte-specifiek2.3. Algemene gezondheidstoestand2.4. Samengestelde gezondheidsindicatoren

3.1. Individuele en biologische factoren3.2. Gezondheidsgedrag3.3. Levens- en arbeidsomstandigheden

4.1. Gezondheidszorg4.1.1. Middelen in gezondheidszorg4.1.2. Gebruik van gezondheidszorg4.1.3. Uitgaven en financiering van gezondheid

4.2. Gezondheidspromotie4.1.4. Kwaliteit / performance van gezondheidszorg

4.2.1. Gezondheidspreventie, bescherming en promotie

Figuur 3. Hoofdcategorieën voor de ECHI-1 indicatorlijst en de ECHI-2 opdeling van de categorie Gezondheidszorgsystemen (Kramers et al., 2005).

De 82 indicatoren van de ECHI-2 shortlist werden als “prioriteit tot implementatie”

uit de longlist geselecteerd. De selectie werd uitgevoerd door een panel van

epidemiologen aan de hand van volgende criteria: a) het belang voor de algemene

gezondheidstoestand en de belangrijke gezondheidsproblemen op populatieniveau; b) het

niveau van evidentie inzake de ongelijkheid in gezondheid; en c) het belang voor

effectieve interventies en beleidsmaatregelen. Op deze wijze zou de data voor de shortlist

indicatoren een algemeen beeld van de volksgezondheid weerspiegelen. Tevens

verwachtte men ook dat de shortlist, op basis van vastgestelde lacunes nog domeinen tot

innovatie en ontwikkeling zou aanwijzen. Deze verwachting werd alvast ingelost gezien


voor meer dan éénderde van de huidige indicatoren nog belangrijke conceptuele en

operationele onduidelijkheden bestaan (RIVM en THL, 2009).


Tabel 1. De ECHIM-shortlist en de status van de indicator (d.d. 02/09/2009) 2

A B C D(n) 46 10 16 16(%) 52.27 11.36 18.18 18.18

A) Demografische en socio-economische indicatoren (n=9) 6 0 3 0(%) 66.67 0.00 33.33 0.00

1. Bevolking naar geslacht en leeftijd 12. Geboortecijfer 13. Leeftijdsverdeling moederschap 14. Totaal vruchtbaarheidscijfer 15. Bevolkingsprojecties 16. Bevolking naar scholingsgraad 17. Bevolking naar beroepsgroep 18. Totale werkloosheid 19. Bevolking onder de armoedegrens en inkomensongelijkheid 1

B) Gezondheidstoestand (n=32) 19 4 3 6(%) 59.38 12.50 9.38 18.75

10. Levensverwachting 111. Kindersterfte 112. Perinatale sterfte 113. Oorzaakspecifieke sterftecijfers; Eurostat lijst van 65 oorzaken 114. Drugsgerelateerde sterfte 115. Tabaksgerelateerde sterfte 116. Alcoholgerelateerde sterfte 117. Oversterfte door hittegolf 118. Infectieuze aandoeningen (selectie) 119. HIV/AIDS 120. Incidentie van kanker 121. Diabetes 122. Dementie 123. Depressie 124. Acuut myocard infarct (hartinfarct) 125. Cerebrovasculair accident 126. Astma 127. Chronische obstructieve longaandoeningen 128. (Laag) Geboortegewicht 129. Letsels: thuis/ontspanning, geweld 130. Letsels: verkeer 131. Letsels: werkplaats 132. Zelfmoordpoging 133. Subjectieve gezondheidsbeleving 134. Zelfgerapporteerde chronische morbiditeit 1

2 A: Finalized definition and operationalization; B: Small remaining issues to be sorted out by ECHIM; C: Complex remaining issues to be sorted out by ECHIM; D: In developmental stage of ECHIM programme (RIVM en THL, 2009).


Tabel1. (Vervolg) : De ECHIM-shortlist en de status van de indicator (d.d. 02/09/2009)

A B C D35. Langdurige lichamelijke beperkingen 136. Fysieke en zintuiglijke functiebeperkingen 137. Algemene spier-, gewrichts-of botpijn 138. Psychische onrust 139. Psychisch welzijn (vitaliteit) 140. Gezondheidsverwachting: Healthy Life Years (HLY) 141. Gezondheidsverwachting: Andere 1

C) Gezondheidsdeterminanten (n=14) 7 1 3 3(%) 50.00 7.14 21.43 21.43

42. Body mass index 143. Bloeddruk 144. Regelmatige rokers 145. Roken tijdens de zwangerschap 146. Totale alcohol consumptie 147. Overmatig alcoholgebruik 148. Gebruik van illegale drugs 149. Consumptie/beschikbaarheid van fruit 150. Consumptie/beschikbaarheid van groenten 151. Borstvoeding 152. Lichaamsbeweging 153. Werkgerelateerde gezondheidsrisico's 154. Sociale steun 155. PM10 (fijn stof) blootstelling 1

D) Gezondheidsinterventies: Gezondheidszorg (n=29) 14 5 6 4(%) 48.28 17.24 20.69 13.79

56. Vaccinatiegraad bij kinderen 157. Griepvaccinatiegraad bij ouderen 158. Borstkanker screening 159. Baarmoederhalskanker screening 160. Darmkanker screening 161. Tijdstip eerste antenataal consult 162. Ziekenhuisbedden 163. Actieve artsen 164. Actieve verpleegkundigen 165. Mobiliteit van zorgverleners 166. Medische technologiën: MRI eenheden en CT scanners 167. Ziekenhuisopnamen, per diagnosegroep 168. Daghospitalisatie, per diagnosegroep 169. Daghospitalisatie/Ziekenhuisopnamen, per diagnosegroep 170. Gemiddelde duur ziekenhuisverblijf, per diagnosegroep 171. Consultatie van huisarts 172. Andere outpatient consultaties 173. Heelkundige ingrepen: PTCA, heup, cataract 174. Geneesmiddelengebruik, per geneesmiddelengroep 175. Mobiliteit van patienten 1


Tabel1. (Vervolg) : De ECHIM-shortlist en de status van de indicator (d.d. 02/09/2009)

A B C D76. Verzekeringsgraad 177. Gezondheidszorguitgaven 178. Overlevingsratio's voor kanker 179. 30-dagen ziekenhuis mortaliteit: AMI en Cerebrovasculair accident 180. Gelijke toegang tot gezondheidszorg 181. Wachttijden voor electieve heelkundige ingrepen 182. Postoperatieve wondinfecties 183. Uitstel van kankerbehandeling 184. Diabetes opvolging 1

E) Gezondheidsinterventies: Gezondheidspromoties (4) 0 0 1 3(%) 0.00 0.00 25.00 75.00

85. Beleidsmaatregelen tegen ETS blootstelling 186. Beleidsmaatregelen voor gezonde voeding 187. Beleidsmaatregelen en praktijken voor gezonde levensstijlen 188. Geïntegreerde programma's in specifieke contexten: school, we 1

Als opvolger van de ECHI-1 en ECHI-2 projecten kreeg het ECHIM-project de

doelstelling om het ECHI indicator system te consolideren en uit te breiden tot een

duurzaam systeem van gezondheidsmonitoring. De focus binnen de huidige projectfase

(Joint action) ligt duidelijk op het verzamelen en uitwisselen door de EU-lidstaten van

vergelijkbare gegevens en informatie over de indicatoren van de ECHIM-shortlist. De

shortlist zelf zou in de loop van deze projectfase (juni 2008) tot een lijst van 88 indicatoren

uitbreiden (Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008). Meer specifiek

betreft het (a) de documentatie van de ECHIM-indicatoren, het b) ontwikkelen van

implementatie richtlijnen, het (c) onderhouden van een netwerk van nationale experten,

het (d) testen van de datacollectie vanuit de lidstaten naar een centraal Europese

databank, en (e) de presentatie en (f) interpretatie van deze data. Het WIV-OD

Volksgezondheid is voor België als één van de zogenaamde ECHIM Core group

members, nauw bij deze activiteiten betrokken.


De eerste stappen naar een

vergelijkende presentatie van de Europese

gezondheidsgegevens, op basis van de

ECHI- en ECHIM-projecten, werden

zichtbaar in de portaalwebsites van het EU

Public Health Information & Knowledge

System (EUPHIX)-project, het International

Compendium of Health Indicators (ICHI)

van de DGSANCO en het ECHIM-project

zelf (healthindicators.eu) (Figuur 5).

Tenslotte integreert ook de Eurostat Public

Health database al gegevens van een

selectie ECHIM-indicatoren.

Figuur 4. Portaalwebsites van (boven naar onder) het EUPHIX-project, het ECHIM-project en het ICHI van de DGSANCO ECHIM-evaluatie van de

beschikbaarheid van Belgische

gezondheidsdata

Figuur 4: Websites van (boven naar onder) het EUPHIX-project, het ECHIM-project en het ICHI van de DGSANCO.

Begin 2008 verscheen van de ECHIM-

projectgroep een eerste rapport met de

resultaten van de beschikbaarheid van de

indicatoren in de EU-lidstaten (Kilpelaïnen,

Aromaa, and the ECHIM Core Group,

2008). De ECHIM-projectgroep deed

hiervoor een analyse van de

beschikbaarheid van de gegevens in de

databanken van de WHO, de OECD en

EUROSTAT (het zogenaamde Country

report), alsook een enquête bij de nationale

contactpersonen (de zogenaamde ECHIM

survey). Op basis van het Country report

besluiten de auteurs dat de Belgische

gezondheidsgegevens in een hoge mate (82% van de ECHIM-shortlist indicatoren)


beschikbaar zijn. Op basis van de ECHIM-bevraging echter, werd vastgesteld dat de

beschikbaarheid van nationale gezondheidsgegevens (71%) licht onder het Europese

gemiddelde (77%) lag. Verwezen werd naar het ontbreken van enkele indicatoren in de

secties “Gezondheidsdeterminanten” en “Gezondheidszorg”. De beschikbaarheid van

zogenaamde “registers” (zoals Minimale Klinische Gegevens (MKG) …) werd door de

auteurs als uitstekend beoordeeld. Echter, er werd door hen ook gewezen op (a) het

ontbreken van een nationaal gezondheidsonderzoek (de zogenaamde Health Examination

Survey: HES) en (b) de zwakke dekkingsgraad van het Kankerregister. De installatie van

het nationaal Kankerregister (BKR) werd evenwel ook als belangrijke positieve

verwezenlijking opgemerkt, net als de opname van modules uit de Europese

gezondheidsenquête (EHIS) in de vierde ronde van de nationale gezondheidsenquête

(HIS-Belgium). Verder werd nog vastgesteld dat er geen nationale publicaties verschijnen

die een breed overzicht van de gezondheidsgegevens in België beschrijven.

Als belangrijkste obstakels van de ECHIM-implementatie in België werden

aangehaald: a) de federale structuur van België, met een spreiding van bevoegdheden

betreffende gezondheidszorg en gezondheidspromotie of preventie, b) de veelheid aan

betrokken instellingen, en de c) Regionale verschillen in beleidsklemtonen.

Als mogelijke oplossing voor de implementatie van ECHIM in België wijzen de

auteurs in eerste instantie op een betere definiëring van de indicatoren, van de

calculatiemethode en van de gegevensbron. Verder werd het belang van een nationaal

contactpunt benadrukt, waar vertegenwoordigers van de verschillende betrokken

instellingen mee het implementatieproces kunnen helpen voorbereiden. De auteurs zien

bovendien in de EUROSTAT regulation over de toelevering van

volksgezondheidsgegevens (European Council, 2008) een opportuniteit om de data flow

en taakverdeling tussen de verschillende partners te optimaliseren.

ECHIM en België: ECHIM.be

België is door zijn lidmaatschap bij de Europese Unie genoodzaakt om mee te werken aan

de ontwikkeling van EU gezondheidsindicatoren, een van de prioritaire thema’s van het

tweede volksgezondheidsprogramma ‘Public Health Programme 2008-2013’ van de

Europese Commissie. Om als lidstaat te kunnen bijdragen aan het proces van

harmonisatie van de 88 ECHIM basisindicatoren (shortlist) is het op punt stellen van een

inventarisatie en analyse van de bestaande databanken en indicatoren noodzakelijk.


Tevens is er nood aan een wetenschappelijk onderbouwd instrument en

implementatieplan ten behoeve van de partners en beleidsmakers om als lidstaat van de

Europese Unie mee te werken aan de verzameling van informatie en kennis voor het

stellen van beleidsprioriteiten voor de volksgezondheid. Deze vaststellingen waren het

uitgangspunt voor de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, veiligheid van de

Voedselketen en Leefmilieu (FOD VVVL) en de Federale Overheidsdienst Sociale

Zekerheid (FOD SZ) om een onderzoeks- en implementatieopdracht “Inventarisatie en

analyse van de bestaande databronnen en indicatoren om als lidstaat van de Europese

Unie te kunnen voldoen aan de wetenschappelijke vereisten van het Europese systeem

van gezondheidsindicatoren” aan de Operationele Directie Volksgezondheid en

surveillance van het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid (WIV-OD

Volksgezondheid), toe te vertrouwen (23 maart 2009). De doelstellingen van deze

opdracht, de gebruikte methodologie, de resultaten en een samenvattend besluit, worden

hieronder beschreven.


Doelstellingen

De doelstellingen van deze onderzoeks- en implementatieopdracht werden als volgt in

de overeenkomst met de opdrachtgevers geformuleerd:

Doelstelling 1: Doorlichten van de internationale databanken op basis van de

indicatoren uit de prioritaire lijst ECHIM-indicatoren genaamd ‘shortlist indicatoren’ met

het oog op het bepalen van de beschikbaarheid en de kwaliteit van gegevens die door

verschillende betrokken Belgische correspondenten werden aangeleverd.

Doelstelling 2: In kaart brengen van de huidige beschikbare databronnen en

indicatoren uit de prioritaire lijst van ECHIM-indicatoren. Hierbij wordt eveneens beoogd

het werk van vroegere soortgelijke projecten te actualiseren (KCE, WIV-OD

Volksgezondheid …).

Doelstelling 3: Een kritische wetenschappelijke analyse maken van de in

België op verschillende niveaus gebruikte definities en aangeven van de nodige

verfijningen en verbeteringen van de gebruikte databronnen en indicatoren om tot een

inhoudelijke harmonisatie te komen met de criteria van de Europese ‘ shortlist

indicatoren’.

Doelstelling 4: Identificeren van de rollen en bevoegdheden van de actoren op

het terrein en op de verschillende beleidsniveaus om de shortlist indicatoren aan te

leveren, met inbegrip van het traject en de tijdslijn van de informatiedoorstroming van

de bron tot aan het coördinatiepunt op nationaal niveau.

Doelstelling 5: De haalbaarheid onderzoeken en opstellen van alternatieven

om op middellange termijn aan de Europese criteria voor de verzameling van ‘ shortlist

indicatoren’ te voldoen. Hierbij zullen zowel kwantitatieve als kwalitatieve aspecten in

beschouwing genomen worden.

Een samenwerkingsmodel en methodologie worden uitgewerkt om de Belgische

data conform de Europese criteria aan te leveren. Een realistisch proces, tijdslijn en

budgettaire implicatie worden beschreven. Beschrijving van de technische specificaties


en procedures voor de organisatie van de aanlevering van kwaliteitsvolle Europese

‘shortlist indicatoren’.

Methoden en technieken

Dataverzameling

De dataverzameling gebeurde via een veelzijdige zoekstrategie. Hierbij werd gebruik

gemaakt van literatuur, documenten, databanken, beschikbare informatie op het internet

en individuele contacten met de beheerders van de data.

In een eerste fase (april 2009 – september 2009) werden de databanken van de

internationale organisaties WHO, OECD en EUROSTAT doorzocht. Aandacht werd ook

besteed aan de omschrijving van de data in de metadocumentatie van deze

databanken. Zodoende werden de beschikbaarheid van de gegevens, de gebruikte

definities (en verschillen met geldende WHO, OECD en EUROSTAT definities) en de

bronnen van de indicatoren uit België geïnventariseerd.

In een volgende fase werden de publicaties en de websites van de

geïdentificeerde actoren en organisaties geëxploreerd. De definities van de indicatoren,

de calculatie en dimensies, de beschikbaarheid en periodiciteit, en de kwaliteit van de

gegevens werden daarbij geanalyseerd.

Aanvullend werden alternatieve Belgische (nationale) databronnen geraadpleegd

en onderzocht naar hun vergelijkbaarheid met de ECHIM-criteria. Richtinggevend hierbij

waren de Morbidat databank van het WIV-OD Volksgezondheid (1998) en het rapport

“Inventaris van databanken gezondheidszorg” van het Federaal Kenniscentrum voor de

Gezondheidszorg (KCE: Van De Sande et al., 2006).

Inventarisatie en analyse van de data

Gezien het belang van harmonisatie werd de werkwijze van de ECHIM-projectgroep

gehanteerd. Deze ontwikkelde zogenaamde Documentation Sheets voor elk van de

shortlist-indicatoren (voor een uitgebreide beschrijving, zie: (Kilpelaïnen, Aromaa, and

the ECHIM Core Group, 2008). Gezien de parallelle werkzaamheden binnen de ECHIM-


projectgroep, werd beslist om de recentste uitgave (d.d. juni 2008) van de

Documentation Sheets als ijkpunt te nemen. Omdat de operationalisatie van een

substantieel aantal ECHIM-shortlist indicatoren nog niet voltooid is (Tabel 1) worden nog

significante herzieningen en aanvullingen verwacht. Gezien het tijdsbestek van deze

onderzoeks- en implementatieopdracht, konden deze wijzigingen niet in dit eindrapport

worden opgenomen.

Verder werd voor de nationale implementatie de format van de Documentation

Sheets aangepast. De aangepaste Documentation Sheets (in het Engels opgesteld; zie

in bijlage) bevatten 3 delen en 10 secties. De secties 3, 4, 5, 6, en 7 hebben een grijs en

een wit tekstveld. Het grijze tekstveld geeft de inhoud van de ECHIM-Documentation

Sheets (versie 02.09.2009) weer; het witte tekstveld betreft het equivalent voor België en

dus het resultaat van deze onderzoeks- en implementatieopdracht.

Het eerste deel van de Documentation Sheets omvat een uitvoerige beschrijving

van de indicator en zijn beschikbaarheid in nationale en internationale bronnen en

databanken.

1) Het tekstveld “ECHIM-indicator name” vermeldt de naam van de te meten

ECHIM-indicator, het indicator nummer en de sectie waartoe de indicator behoort:

Demografische en socio-economische indicatoren; Gezondheidstoestand;

Gezondheidsdeterminanten; Gezondheidsinterventies: gezondheidszorg; of

Gezondheidsinterventies: gezondheidspromotie.

2) De sectie “Status of indicator according to ECHIM (dd. 02/09/2009)” geeft

aan of de indicator volgens de ECHIM-projectgroep operationeel is, kleine of grote

wijzigingen of specificaties behoeft, of in de ontwikkelingsfase zit. Als ijkpunt werd de

status gehanteerd zoals gerapporteerd in de ECHIM-nota “Proposal for tackling ECHI

shortlist definition/operationalisation problems (WP1)” van 2 september 2009.

3) De sectie “Definition of indicator” beschrijft wat de ECHIM-indicator dient te

meten. Indien in de ECHIM-Documentation Sheets verschillende alternatieven werden

opgegeven, werd in het textveld voor België het met de ECHIM corresponderende

nummer voor de definitie weergegeven.

4) De sectie “Calculation of the indicator (numerator, denominator)”

beschrijft hoe de betreffende indicator berekend wordt (i.c. numerator en denominator,

etc). , Indien in de ECHIM-Documentation Sheets verschillende alternatieven werden

opgegeven, werd in het textveld voor België het met de ECHIM corresponderende

nummer voor de calculatie weergegeven.


5) De sectie “Relevant dimensions (subgroups)” beschrijft de subgroepen

volgens dewelke de betreffende indicator kan opgedeeld worden (bijvoorbeeld Regio,

leeftijd, geslacht, socio-economische status …).

6) In de sectie “Data source(s)” worden de gekende en beschikbare nationale

bronnen voor de betreffende indicator opgelijst en beschreven. Voor de internationale

databanken wordt standaard de beschikbaarheid in (a) de WHO/European health for all

database, (b) de OECD Health Data en (c) de EUROSTAT Public Health Database

gerapporteerd. Voor de nationale databanken kunnen dit registers zijn (zoals het

Federale overlijdensregister of de MKG), enquêtes (zoals de HIS-Belgium of de Enquête

naar de Arbeidskrachten: EAK), of bijvoorbeeld netwerken van klinisch-biologische

laboratoria (zoals de AIDS Referentie Laboratoria België: ARL). De geprefereerde bron

wordt als eerste opgelijst. In sommige gevallen kunnen meerdere bronnen in

aanmerking komen. De keuze werd dan gebaseerd op ondermeer de mogelijke

vergelijkbaarheid met de andere EU-lidstaten en de continuïteit van de

gegevensverzameling.

7) In de sectie “Data availability, quality, periodicity” wordt van de

geprefereerde nationale bron een gedetailleerde beschrijving gegeven van de

beschikbaarheid (inclusief de toegang tot de micro data), de kwaliteit van de data, en de

periodiciteit van de data. Voor wat de kwaliteit van de data betreft, wordt nagegaan of (a)

de data de totale populatie dan wel een steekproef betreft, wordt (b) de respons ratio

weergegeven, (c) of de deelname/registratie verplicht dan wel vrijwillig is, (d) of er

gegevens zijn over de betrouwbaarheid en validiteit van de datacollectie, of (e) er

internationale classificatiesystemen of calculatiemethoden worden gebruikt, of (f) er

documentatie over de methodologie beschikbaar is en of (g) de rapportage van de

gegevens eenduidig is.

8) De sectie “Partners & Information flow in Belgium” beschrijft de actoren die

in België de gegevens voor de betreffende indicator verzamelen. Indien meerdere

actoren tot de gegevensverzameling bijdragen wordt hun bijdrage in chronologische

volgorde samengevat.

9) In de sectie “Belgian contact person for the indicator” worden de naam en

de contactgegevens van de contactpersoon voor de betreffende indicator in België

weergegeven.

Het tweede deel van de Documentation Sheet betreft een aantal conclusies (Sectie

Conclusions). Meerbepaald wordt via gesloten opties aangegeven of de Belgische


definitie en calculatie van de indicator overeenkomen, of en in welke mate de data

beschikbaar is op nationaal niveau, of de bron en de methode van de datacollectie

overeenkomt met de voorkeur(en) van het ECHIM-project, en of en in welke mate de

dimensies beschikbaar zijn. Dit tweede deel wordt besloten met de vraagstelling of

kleine dan wel belangrijke initiatieven nodig zijn om de betreffende gegevens voor België

(correct en efficiënt) te verzamelen. Hierbij wordt het te nemen initiatief concreet

geformuleerd, wordt een actor aangeduid en wordt aangegeven of hiervoor extra

middelen dienen te worden voorzien. Tevens wordt ingeschat of zulk initiatief meteen

ondernomen kan worden, dan wel een langere implementatiefase vereist.

Het derde deel van de Documentation Sheet (Sectie References) omvat de verwijzingen

naar zowel de geraadpleegde online databanken en de literatuur. Tevens werden ook de

geciteerde instellingen in de lijst van referenties opgenomen.

Hoe zijn de vijf doelstellingen in de Documentation sheet terug te vinden?

De vijf doelstellingen van deze onderzoeks- en implementatieopdracht kunnen per

indicator in de aangepaste Documentation Sheets teruggevonden worden (Tabel 2).

Tabel 2. De doelstellingen van de onderzoeks- en implementatieopdracht en de overeenkomstige secties van de aangepaste Documentation Sheets

Doelstelling

Sectie

1. Doorlichten van de internationale databanken op basis van de indicatoren uit de prioritaire lijst ECHIM.

Sectie 6: International databases

2. In kaart brengen van de huidige beschikbare databronnen en indicatoren uit de prioritaire lijst ECHIM-indicatoren.

Sectie 6: National (federal) data sources

3. Een kritische wetenschappelijke analyse van in België gebruikte definities en aangeven van de nodige verfijningen en verbeteringen van de gebruikte databronnen en indicatoren.

Sectie 3: Definition; Sectie 4: Calculation; Sectie 5: Dimensions; Sectie 7: Availability, … Sectie 10: Conclusions.

4. Identificeren van de rollen en bevoegdheden van de actoren op het terrein en op de verschillende beleidsniveaus om de shortlist indicatoren aan te leveren.

Sectie 8: Partners & Information flow

5. De haalbaarheid onderzoeken en opstellen van alternatieven om op middellange termijn aan de Europese criteria voor de verzameling van ‘ shortlist indicatoren’ te voldoen.

Sectie 10: Conclusions


Review proces van de Documentation Sheets

Nadat voor elke indicator van de ECHIM-shortlist een Documentation Sheet werd

opgesteld (eerste auteur), werden deze Documentation Sheets aan de hiërarchische

verantwoordelijke van de betreffende nationale bron overgemaakt. Deze werd om a)

advies, verdere aanvullingen, correcties of controle van de beschrijving en analyse,

gevraagd. Indien de data niet conform is aan de Europese criteria, wordt er gevraagd of

b) de nodige verbeteringen aangebracht kunnen worden (sectie 10). Een c) realistisch

proces, tijdslijn en budgettaire implicatie worden hierbij gevraagd (sectie 10). Het geheel

(a, b, en c) werd als validatie van de Documentation Sheet beschouwd.


Resultaten

De resultaten van deze onderzoeks- en implementatieopdracht worden in twee delen

gerapporteerd. Enerzijds zijn er de 88 Documentation Sheets. Deze werden in de bijlage

van dit eindrapport opgenomen. Anderzijds is er de samenvattende analyse die we

hieronder geven. We bespreken achtereenvolgend (a) de beschikbaarheid van de

Belgische gezondheidsgegevens in de internationale databanken (WHO, OECD en

EUROSTAT) (Doelstelling 1); (b) de primaire nationale bronnen en hun beheerders

(Doelstellingen 2 en 4); (c) de overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de

definitie, calculatie, de dimensies, de methode van datacollectie en de bron van de

indicatoren (Doelstelling 3); de beschikbaarheid van de ECHIM-shortlist indicatoren in

België voor de jaren 2000-2008 (Doelstelling 3); en (d) de voor België noodzakelijke

acties tot de implementatie van ECHIM (Doelstelling 5).

A. De beschikbaarheid van de Belgische gezondheidsgegevens in internationale databanken (Doelstelling 1)

Bij het exploreren van de online databanken van de WHO (WHO/European Health for All

database), de OECD (OECD Health Data) en EUROSTAT (EUROSTAT Public Health

Database) naar de aanwezigheid van de 88 ECHIM-indicatoren voor België, werden

gegevens voor respectievelijk 39, 44 en 42 indicatoren geregistreerd, of ongeveer de

helft van de 88 indicatoren (Zie Tabel 3). Deze beschikbaarheid is nagenoeg volledig

indien bij de berekening van de relatieve proportie gecorrigeerd wordt voor het aantal

indicatoren dat effectief in de drie databanken geïnventariseerd wordt. Immers,

ongeveer de helft van de 88 ECHIM-indicatoren is niet in de WHO/European Health for

All database (n= 49, 56%), de OECD Health Data (n=43, 49%), of de EUROSTAT Public

Health Database (n=45, 51%) beschikbaar.

De ECHIM-indicatoren die wel in de internationale databanken opgenomen zijn

en waarvoor geen gegevens voor België beschikbaar zijn, zijn “Medische technologieën:

MRI eenheden en CT scanners” (Ind. 66: niet in Eurostat Public Health Database, wel in

OECD Health Data) en “30-Dagen ziekenhuis fataliteit: AMI en CVA” (Ind. 79), beide

indicatoren uit de groep “Gezondheidszorg indicatoren” (Tabel 7).


Het gegeven dat de Belgische data beschikbaar zijn in de internationale

databanken betekent niet dat deze data ook volledig, actueel en van een hoge kwaliteit

zijn. Voor de mortaliteitsgegevens (Ind. 10-16), bijvoorbeeld, zijn de gegevens meestal

tot 1999 jaarlijks beschikbaar, waarna desgevallend enkel nog gegevens voor 2004

gerapporteerd worden. Anderzijds dient gesteld dat de beschikbaarheid van de

gegevens bepaald wordt door de periodiciteit van de gegevensverzameling. Gegevens

op basis van de HIS-Belgium of de European Working Conditions Survey Belgium zijn

daarom maar om de vier of vijf jaar beschikbaar.

Ook dient te worden onderstreept dat de beschikbare data in de internationale

databanken soms op andere dan de in dit rapport aangewezen nationale databank

gebaseerd is. Zo zijn voor de indicator Acuut myocard infarct (Ind. 25) in de

WHO/European Health for All database, de OECD Health Data en de EUROSTAT public

Health Database wel de betreffende ziekenhuisopname en/of mortaliteit voor België

beschikbaar (respectievelijk ECHIM voorkeuren 1 en 2) maar niet de gegevens van de

HIS-Belgium (voorkeur voor implementatie België).

Tabel 3. Globaal overzicht van de beschikbaarheid van de Belgische gezondheidsgegevens (ECHIM-shortlist) in de databanken van de WHO, OECD en EUROSTAT

WHO-EU OECD EUROSTAT

A Demografische en socio-economische indicatoren (n = 9)

B Gezondheidstoestand (n = 32) 18 18 19

C Gezondheidsdeterminanten (n=14) 6 5 3

D Gezondheidsinterventies: Gezondheidszorg (n = 29)

E Gezondheidsinterventies: Gezondheidspromotie (n = 4)

Totaal aantal beschikbaar (n) 39 45 42Aandeel beschikbaar (%) 44.32 51.14 47.73Gecorigeerd aandeel beschikbaar (%)* 100.00 100.00 97.67

0 0 0

9

ni

ni: indicator(en) niet in database aanwezig

ni ni

* Relatieve proportie met reëel aantal geïndexeerde ECHIM-indicatoren als denominator

6 5 8

17 12


Tabel 4. Demografische en socio-economische indicatoren: overzicht van de beschikbaarheid van de Belgische gegevens in de databanken van de WHO, OECD en EUROSTAT


1 Bevolking naar geslacht en leeftijd 1 1 12 Geboortecijfer 1 1 13 Leeftijdsverdeling moederschap 1 ni 14 Totaal vruchtbaarheidscijfer 1 1 15 Bevolkingsprojecties ni ni 16 Bevolking naar scholingsgraad 1 1 17 Bevolking naar beroepsgroep ni ni ni

8 Totale werkloosheid 1 1 19 Bevolking onder de armoedegrens

en inkomensongelijkheid


*: Relatieve proportie met aantal gefinaliseerde en bijna gefinaliseerde ECHIM-indicatoren (d.d. 02/09/2009: cfr. Tabel 1) alsdenominator

ni: indicator niet in database aanwezig

ni ni 1


Tabel 5. Gezondheidstoestand indicatoren: overzicht van de beschikbaarheid van de Belgische gegevens in de databanken van de WHO, OECD en EUROSTAT


10 Levensverwachting 1 1 111 Kindersterfte 1 1 112 Perinatale sterfte 1 1 113 Oorzaakspecifieke sterftecijfers;

Eurostat lijst van 65 oorzaken14 Drugsgerelateerde sterfte ni 1 115 Tabaksgerelateerde sterfte 1 ni ni

16 Alcoholgerelateerde sterfte 1 ni 117 Oversterfte door hittegolf ni ni ni

18 Infectieuze aandoeningen (selectie) 1 1 ni

19 HIV/AIDS 1 1 ni

20 Incidentie van kanker 1 1 ni

21 Diabetes 1 ni 122 Dementie ni 1 123 Depressie ni ni ni

24 Acuut myocard infarct (hartinfarct) 1 1 125 Cerebrovasculair accident 1 1 126 Astma ni 1 127 Chronische obstructieve

longaandoeningen 1 1 1

28 (Laag) Geboortegewicht 1 1 129 Letsels: thuis/ontspanning,

geweld30 Letsels: verkeer 1 1 ni

31 Letsels: werkplaats 1 1 132 Zelfmoordpoging ni ni ni

33 Subjectieve gezondheidsbeleving 1 1 134 Zelfgerapporteerde chronische

morbiditeit35 Langdurige lichamelijke

beperkingen36 Fysieke en zintuiglijke

functiebeperkingen37 Algemene spier-, gewrichts-

of botpijn 38 Mentale onrust ni ni ni

39 Mentaal welzijn (vitaliteit) ni ni ni

40 Gezondheidsverwachting: Healthy Life Years (HLY)

41 Gezondheidsverwachting: Andere ni ni ni


ni ni 1

ni ni ni

ni ni ni

ni 1

ni ni 1



1 1 1

1 1 1

ni


Tabel 6. Gezondheidsdeterminanten: overzicht van de beschikbaarheid van de Belgische gegevens in de databanken van de WHO, OECD en EUROSTAT


42 Body mass index ni 1 143 Bloeddruk ni ni ni

44 Regelmatige rokers 1 1 145 Roken tijdens de zwangerschap ni ni ni

46 Totale alcohol consumptie 1 1 ni

47 Overmatig alcoholgebruik ni ni ni

48 Gebruik van illegale drugs ni ni ni

49 Consumptie/beschikbaarheidvan fruit

50 Consumptie/beschikbaarheidvan groenten

51 Borstvoeding 1 ni ni

52 Lichaamsbeweging ni ni ni

53 Werkgerelateerdegezondheidsrisico's

54 Sociale steun ni ni ni

55 PM10 (fijn stof) blootstelling 1 ni 1Totaal aantal beschikbaar (n) 6 5 3Aandeel beschikbaar (%) 42.86 35.71 21.43Gecorigeerd aandeel beschikbaar (%)* 100.00 100.00 100.00

1 1 ni



1 1 ni

ni ni ni


Tabel 7. Gezondheidszorg indicatoren: overzicht van de beschikbaarheid van de Belgische gegevens in de databanken van de WHO, OECD en EUROSTAT


56 Vaccinatiegraad bij kinderen 1 1 ni

57 Griepvaccinatiegraad bij ouderen ni 1 ni

58 Borstkanker screening ni 1 159 Baarmoederhalskanker screening ni 1 160 Darmkanker screening ni ni ni

61 Tijdstip eerste antenataal consult ni ni ni

62 Ziekenhuisbedden 1 1 163 Actieve artsen 1 1 164 Actieve verpleegkundigen 1 1 165 Mobiliteit van zorgverleners ni 1 ni

66 Medische technologiën:MRI-eenheden en CT-scanners

67 Ziekenhuisopnamen, per diagnosegroep

68 Daghospitalisatie,per diagnosegroep

69 Daghospitalisatie / Ziekenhuis-opname, per diagnosegroep

70 Gemiddelde duur ziekenhuisverblijfper diagnosegroep

71 Consultatie van huisarts 1 1 172 Andere outpatient consultaties ni 1 173 Heelkundige ingrepen: PTCA,

heup, cataract74 Geneesmiddelengebruik,

per geneesmiddelengroep75 Mobiliteit van patienten ni ni ni

76 Verzekeringsgraad ni 1 ni

77 Gezondheidszorguitgaven 1 1 178 Overlevingsratio's voor kanker ni ni ni

79 30-dagen ziekenhuis mortaliteit:AMI en Cerebrovasculair accident

80 Gelijke toegang tot gezondheidszorg ni ni ni

81 Wachttijden voor electieveheelkundige ingrepen

82 Postoperatieve wondinfecties 1 ni ni

83 Uitstel van kankerbehandeling ni ni ni

84 Diabetes opvolging ni ni ni


ni ni ni

ni 0

ni 1 ni

ni

11 1

ni 1 1

ni 1

ni ni ni



ni 1 0

1 1 1

ni


Tabel 8. Indicatoren Gezondheidspromotie: overzicht van de beschikbaarheid van de Belgische gegevens in de databanken van de WHO, OECD en EUROSTAT


85 Beleidsmaatregelen tegen ETS-blootstelling

86 Beleidsmaatregelen voorgezonde voeding

87 Beleidsmaatregelen en praktijkenvoor gezonde levensstijlen

88 Geïntegreerde programma's inspecifieke contexten: school, werk …

Totaal aantal beschikbaar (n) ni ni niAandeel beschikbaar (%) ni ni niGecorigeerd aandeel beschikbaar (%)* 0 0 0

ni

ni ni ni



ni ni ni

ni ni

ni ni ni


B. Overzicht van de primaire bronnen en hun beheerders (Doelstellingen 2 en 4)

Op basis van de ECHIM-richtlijnen en rekeninghoudend met de nationale bronnen voor

de internationale databanken, het KCE rapport over de Inventaris van databanken

gezondheidszorg (Van de Sande et al., 2006) en de Morbidat databank van het WIV-OD

Volksgezondheid (1998), werd voor elke ECHIM-indicator een primaire nationale

databank (of bron) geïdentificeerd. Een overzicht van deze databanken is beschikbaar in

Tabel 9. Hierbij dient gesteld dat deze verdeling van bronnen en hun beheerders naar

indicatoren geenszins een reële weergave is van de omvang van de gegevens, noch

van de omvang van de gegevensverzameling. Ook dient te worden opgemerkt dat bij de

berekening van sommige indicatoren meerdere bronnen worden gebruikt, bijvoorbeeld

de MKG en de Minimale Psychiatrische Gegevens (MPG) voor de indicatoren rond

ziekenhuisopname (Ind. 67-70). Om die reden werd in Tabel 9 ook geen algemeen

totaal weergegeven.

Een substantieel deel van de ECHIM-indicatoren is gebaseerd op gegevens uit

de HIS-Belgium van het WIV-OD Volksgezondheid. Deze indicatoren behoren

voornamelijk tot de groepen Gezondheidstoestand (n=19), Gezondheidsdeterminanten

(n=10) en Gezondheidszorg (n=7).

De FOD VVVL beschikt met haar registers voor zorginstellingen (Centraal

instellingen bestand: CIC, Jaarlijkse Ziekenhuisstatistieken: JZS, MKG en MPG) en

zorgverleners (Centraal bestand gezondheidsberoepen: CBG) over gegevens voor de

personeels-, zorg-, uitrusting- en outcome-indicatoren van de indicatorengroep

Gezondheidszorg. Ten slotte dienen de MKG en MPG bij voorkeur ook gebruikt te

worden voor de indicator Dementie (Ind. 22) uit de indicatorengroep

Gezondheidstoestand.

De gegevens voor de demografische en socio-economische indicatoren (n=9)

worden volledig betrokken uit de registers en enquêtes van de Algemene Directie

Statistiek en Economische informatie (ADSEI). De ADSEI staat ook in voor de

disseminatie van de gegevens verzameld in het Rijksregister van de FOD Binnenlandse

Zaken, gegevens die ondermeer noodzakelijk voor de berekening van de indicatoren

Oversterfte door hittegolf (Ind. 17), Gezondheidsverwachting (Ind. 40 en 41) en

Overlevingsratio's voor kanker (Ind. 78). Bovendien zijn de federale geboorte- en

overlijdensregisters van de ADSEI ook de primaire bron voor de geboorte- en

overlijdensindicatoren (n= 7) van de ECHIM-shortlist.



Nationale bronnen die voor meer specifieke indicatoren gegevens beschikbaar

hebben zijn het Belgisch Kankerregister (Ind. 22, 78 en 83), de Permanente Steekproef

(Ind. 61 en 84), het Bestand Toegestemde medische zorgen in het buitenland (Ind. 75)

en het Bestand Document Nbis (Ind. 76) – alle drie van het Rijksinstituut voor Ziekte- en

Invaliditeitsverzekering (RIZIV), de Gezondheidsrekeningen van de FOD SZ (Ind. 77),

het bestand PM10 van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (Ind. 55), en de

European Working Conditions Survey Belgium van het Hoger Instituut voor de Arbeid

(Ind. 53).

Voor een paar indicatoren werd geen nationale databank geïdentificeerd:

Borstvoeding (Ind. 51) en Wachttijden voor electieve heelkundige ingrepen (Ind. 81).

Waar een harmonisatie en aggregatie van Regionale / Gemeenschaps- gegevens

(aangeleverd door Kind en Gezin (K&G) en het Office de la Naissance et de l’Enfance:

ONE) voor de indicator Borstvoeding haalbaar is, vraagt de operationalisatie van de

Wachttijden voor electieve heelkundige ingrepen een grondige studie van de

mogelijkheden binnen de relevante databanken (MKG, PS, …).

Een andere moeilijkheid betreft de indicator Mobiliteit van professionelen (Ind.

65). Deze indicator veronderstelt twee richtingen van mobiliteit: enerzijds (a) Belgische

gezondheidszorgwerkers die in het buitenland gaan werken en, anderzijds, (b)

buitenlandse gezondheidszorgwerkers die in België komen werken. Voor deze laatste

groep komt het CBG in aanmerking, gezien deze ook de verstrekte visa door de Cel

Internationale Mobiliteit van de Gezondheidsbeoefenaars bevat (FOD/SPF Health:

DG2). Voor de eerste groep is momenteel enkel een bestand beschikbaar dat de

aanvragers van een (EG/EU/EER) Gelijkwaardigheidsattest om het beroep in het

buitenland uit te oefenen. Echter, de uitreiking van zulk een attest kan niet gelijkgesteld

worden aan de effectieve uitoefening van het beroep in het buitenland.

Tabel 9. Globaal overzicht van de nationale bronnen voor de implementatie van ECHIM in België

Beheerder Databank indicatoren n %

41 44.32AIDS Referentie Laboratoria Belgie 19 1 1.14Belgian Mortality Monitoring 17 1 1.14Gezondheidsenquete door interview België 21, 23-27, 29-45, 47-50, 52, 53, 57-60, 71, 72, 74 36 40.91PediSurv 18 1 1.14Peillaboratoria Infectieuze aandoeningen Belgie 18 1 1.14Vaccine Preventable Diseases 56 1 1.14

24 27.27Centraal bestand gezondheidsberoepen 63-65 3 3.41Centraal instellingen bestand 62 1 1.14Jaarlijkse Ziekenhuisstatistieken 66 1 1.14Minimale Klinische Gegevens 22, 67-70, 73, 75, 79, 82 9 10.23Minimale Psychiatrische Gegevens 22, 67-70, 75 6 6.82Nationaal voedings- en Gezondheidsplan 85-88 4 4.55

15 11.36Enquete naar de ArbeidsKrachten 6-8 3 3.41Federaal Geboorteregister 3-5, 28 4 4.55Federaal Overlijdensregister 11-16 6 6.82Inkomens en levensomstandigheden huishoudens 9, 80 2 2.27

9 10.23Rijksregister 1, 2, 4, 5, 10, 17, 40, 41, 78 9 10.23

FOD Justitie 4 4.55Belgisch Staatsblad 85-88 4 4.55

4 4.55Bestand Toegestemde medische zorgen in het buite 75 1 1.14Document Nbis 76 1 1.14Permanente Steekproef 61, 84 2 2.27

3 3.41Belgisch KankerRegister 20, 78, 83 3 3.41

FOD Sociale Zekerheid 1 1.14Gezondheidsrekeningen België 77 1 1.14

1 1.14PM10 55 1 1.14

1 1.14European Working Conditions Survey Belgium 53 1 1.14

* De calculatie van sommige indicatoren (bijvoorbeeld Overlevingsratio's voor kanker, Ind. 78) gebeurt aan de hand van meerdere databanken. Om die reden wordt in deze tabel geen algemeentotaal weergegeven

Hoger Instituut voor de Arbeid

Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu

Belgische Stichting Kankerregister

Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering

WIV:OD Volksgezondheid en Surveillance

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie: ADSEI

FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu: DG1 & DG2

FOD Binnenlandse Zaken


Op basis van het model van Van de Sande et al. (2006) werd een overzichtstabel

van de beschikbare databanken voor de ECHIM implementatie in België opgemaakt

(Tabel 10). Deze tabel geeft de domeinen, de primaire finaliteit, het fysieke bereik en de

tijdsdimensie van elke databank weer.

Voor de helft (n=47, 53.41%) van het totale aantal ECHIM-indicatoren (n=88)

worden de gegevens doormiddel van een steekproef verzameld (Figuur 5), zoals de

HIS-Belgium en de EAK. Voor een kwart van het totale aantal indicatoren (n=22,

25.00%) worden de gegevens op het totale populatieniveau verzameld. Het betreft hier

voornamelijk gegevens uit de federale geboorte- en overlijdensregisters en het

Rijksregister voor de calculatie van indicatoren uit de groep Demografische en socio-

economische indicatoren (n=5) en de groep Gezondheidstoestand (n= 11). Het Belgisch

Staatsblad, de belangrijkste bron voor de indicatoren van de groep

Gezondheidspromotie (Ind. 85-88), werd eveneens als gegevensbron met een populatie

bereik beschouwd. De gegevens voor de indicatorengroep Gezondheidszorg komen

grotendeels (n=14) van ziekenhuisdata als de MKG en het CIC.

Totale bevolking (BE)Steekproef v. bevolking (BE)Ziekenhuisdata (BE)Andere

25

47

10

5

Figuur 5. Verdeling (absolute aantallen) van de indicatoren naar bereik van nationale databank

Vermeldenswaardig is dat de gegevens van 38 ECHIM-indicatoren (43.18% van

totaal aantal indicatoren) via een verplichte registratie (MKG, Rijksregister …) of


Tabel 10. Overzicht van eigenschappen van nationale databanken (naar Van de Sande et al., 2006)

ContinuïteitPeriodiciteit

Enquête naar de Employment; Education DiscontinuArbeidskrachten Population data Occupation Jaarlijks

Socio-economic statusFederaal geboorteregister Birth Administratief; Continu

Jaarlijkscharacteristics Geboorte-

eigenschappenSinds 1997 enkel 2004

Federaal overlijdensregister

Administratief; (1948) Continu Jaarlijks

Doodsoorzaken 1991 Sinds 1997 enkel 2004

Health determinants; Discontinu

Population data Jaarlijks

European Working Education; Arbeids- DiscontinuConditions Survey Belgium

Occupation; Socio-economic status; income

omstandigheden vijfjaarlijks

FOD Rijksregisternummer ContinuBZ Civiele

persoonsgegevensDagelijks

Belgisch Staatsblad ContinuDagelijks

FOD SZ

Gezondheids-rekeningen België

Health care Expenditure

BE Volledig N.v.t. 2003 Continu Jaarlijks

-

Centraal bestand Health care Resources; Alle erkende ContinuGezondheids- production Infrastructure; beoefenaars ‘Real time’beroepen Human capitalCentraal Health care Resources Diverse ContinuInstellingen production Technology; erkenningen & Jaarlijksbestand Infrastructure; zorgactiviteiten;

Human capital; Contactinfo;Specific healthcare Organisatieprograms

N.v.t. 2006 -

N.v.t. FOD VVVL

Zorginstellingen BE Alle ziekenhuizen

FOD VVVL

Beroepspersonalia Zorgverstrekkers BE

-

-

BE Volledig N.v.t. 1983Rijksregister Population data Demographics Inwoners België

-

EWCO Working condition Werknemers BE Steekproef N.v.t. 1990 -

BE Steekproef N.v.t. 2005ADSEI Lifestyles & environment; Socio-economic status

Socio-economisch GezinnenInkomens en de levensomstandig-heden van de huis-houdens

-

ADSEI Health status Mortality causes Inwoners België BE Volledig N.v.t. -

BE Volledig N.v.t. 1991

Bron

ADSEI Health status Inwoners België

Steekproef N.v.t. 1983 -ADSEI Socio-economisch Arbeidskrachten BE

Tijdsaspecten

Hoofddomein Subdomein(en) Kerngegevens Hoofd discrimi-nant(en) Nuts Doelpopulatie Zorglijnen Start StopDatabank

Classificatie Primaire finaliteit Bereik

N.v.t. FOD Justitie

Legislation Wetgeving Inwoners en instellingen België

BE Volledig 1845 -


Tabel 10 (Vervolg). Overzicht van eigenschappen van nationale databanken (naar Van de Sande et al., 2006)


FOD VVVL

Jaarlijkse Ziekenhuisstatistieken

Health care outcome; Health care production

Productivity; Human resources

Infrastructuur & Uitrusting; Organisatie & informatica; Personeelsdata

Zorginstellingen BE Alle ziekenhuizen N.v.t. 2000 Continu Jaarlijks

-

FOD VVVL

Minimale Klinische Gegevens

Health care consumption

Utilization; D&T Specifications

Klinische gegevens Niet-psychiatrische ziekenhuizen

BE Alle niet-psychiatrische ziekenhuis verblijven

Intramuraal 1995 Continu Jaarlijks

-

FOD VVVL

Minimale Psychiatrische Gegevens


Utilization;D&T Specifications

Klinisch-psychiatrisch Psychiatrische ziekenhuizen; Psychiatrische Afdeling van Algemene Ziekenhuizen

BE Alle psychiatrische ziekenhuis verblijven

Intramuraal 1996 Continu Jaarlijks

-

FOD VVVL

Nationaal voedings- en Gezondheidsplan

Health promotion Morbidities; Lifestyles; Utilization

Gezondheidspromotie en preventie

Inwoners en instellingen België

BE Inwoners en instellingen België

N.v.t. 2005-2010

Discontinu 2010

Air quality; ContinuEnvironment Dagelijks

RIZIV Document NBis Health care consumption

Expenditure Uitgaven verplichte ziekteverzekering

RIZIV-nomenclatuur; Status sociale zekerheid

BE Alle verplicht verzekerden

Alle zorglijnen

2006 Continu Jaarlijks

-

RIZIV Permanente Steekproef Health care consumption

Expenditure Uitgave verplichte ziekteverzekering; Persoonlijk aandeel patiënt

Verzekerden; Voorschrijver-verstrekker

BE Steekproef verplicht verzekerden

Alle zorglijnen


-

RIZIV Bestand Toegestemde Buitenlandse Medische zorgen


Expenditure Uitgave verplichte ziekteverzekering; Persoonlijk aandeel patiënt

Verzekerden ; BE Alle verplicht verzekerden met toestem-ming zieken-fonds tot buiten-landse zorg

Alle zorglijnen


-

1999 -N.v.t.IRCEL PM10 Air quality

Stop

Bereik Tijdsaspecten

Nuts Doelpopulatie Zorglijnen StartBron DatabankClassificatie Primaire finaliteit

Hoofddomein Subdomein(en) Kerngegevens Hoofd discrimi-nant(en)

D & T: Diagnosis and Treatment; SZ: Sociale zekerheid

Urbanisatiegraad BE Steekproef



Tabel 10 (Vervolg). Overzicht van eigenschappen van nationale databanken (naar Van de Sande et al., 2006)


SKR Belgisch Kankerregister Health; Health care Morbidity; Utilization; D&T specifications

Personalia; Klinische gegevens

Patiënten met kanker; D&T

BE Volledig Intramuraal 1983; 1997; 2005

Continu Jaarlijks

-

WIV AIDS Referentie Laboratoria België

Health Morbidity; Utilization; D&T specifications

Klinische biologie Patiënten met HIV-AIDS

BE Onvolledig Intramuraal 1984 Continu Jaarlijks

-

WIV Belgian Mortality Monitoring

Health status Mortality Oversterfte Inwoners België BE Volledig N.v.t. 2004 Continu Jaarlijks

-

WIV Gezondheidsenquête door interview België

Health status, Health care consumption, Population data

Morbidities; Lifestyles; Utilization; Expendi-ture; Socio-economic status; income

Volksgezondheid Inwoners België BE Steekproef N.v.t. 1997 Discontinu Vier/vijf-jaarlijks

-

WIV Pedisurv Health status Morbidity; D&T specifications

Klinische gegevens Kinderen met infectieziekte

BE Steekproef Intra- en extramuraal


-

WIV Peillaboratoria Infectieuze aandoen-ingen België

Health status Morbidity; D&T specifications

Klinische biologie Patiënten met infectieziekte

BE Onvolledig Intra- en extramuraal


-

ContinuJaarlijks

Kinderen BE SteekproefWIV Vaccine Preventable Diseases


Utilization N.v.t. -Klinische gegevens

Kerngegevens Hoofd discrimi-nant(en) Nuts Doelpopulatie Zorglijnen Start StopSubdomein(en)

D & T: Diagnosis and Treatment

Bron DatabankClassificatie Primaire finaliteit Bereik Tijdsaspecten

Hoofddomein

participatie (EAK) verzameld worden. Dit heeft een duidelijke invloed op de responsratio

van de datacollecties. De responsratio van de verplichte EAK ligt hoger dan 80%, met

slechts 3% weigeringen om deel te nemen aan de enquête. De responsratio van

bijvoorbeeld de HIS-Belgium, waar de participatie vrijwillig is, ligt doorgaans lager

(30.9% van de gecontacteerde huishoudens weigerde in 2004 deel te nemen).

Mondeling interviewSchriftelijke vragenlijstKlinische diagnose / registratieLaboratorium onderzoekAdministratieve registratie

26

17

21

319

Figuur 6. Verdeling van de indicatoren naar methode van datacollectie van gebruikte nationale databank (absolute aantallen)

Gezien de diversiteit in primaire finaliteit verschillen de nationale primaire

databanken ook in hun methode van datacollectie. Meer dan een kwart van de 88

ECHIM-indicatoren (n = 26, 29.55%) wordt berekend aan de hand van gegevens die via

een mondeling interview (HIS-Belgium, EAK, SILC) werden verzameld (Figuur 6). Een

ander belangrijk aandeel van de indicatoren is gebaseerd op een klinische diagnose of

klinische registratie (n=21, 23.86%) zoals de MKG of het Belgisch Kankerregister.

Slechts drie indicatoren (3.41%) (AIDS/HIV, Infectieuze aandoeningen, en PM10)

worden aan de hand van (klinisch-)biologische onderzoeken gemeten.

Zoals hierboven beschreven, is er in de gegevensverzameling voor de ECHIM-

indicatoren in België een goede diversiteit in de methode van de gegevensverzameling,

variërend van subjectieve rapportage van de gezondheidstoestand tot bijvoorbeeld de



klinische registraties. Bij de interpretatie van zowel de subjectieve rapportage als de

klinische registraties dient rekening gehouden te worden met de respectievelijke

beperkingen inzake representativiteit, betrouwbaarheid en validiteit (Tabel 12).

Een andere belangrijke eigenschap die de verschillende methoden en bijgevolg

de databanken onderscheid, is de tijdsdimensie. Mortaliteit- en geboortegegevens zijn

net als ziekenhuis- en zorgverzekeringgegevens, in optimale omstandigheden, jaarlijks

beschikbaar. Een wettelijk en geïnstitutionaliseerd kader faciliteert deze complexe

gegevensstroom. Ondanks de gelijkaardige methodologie, verschillen de EAK en van

Inkomens en levensomstandigheden van huishoudens (SILC) (beide op jaarlijkse basis)

duidelijk in periodiciteit met de European Working Conditions Survey Belgium

(vijfjaarlijks) en de HIS-Belgium (vier- tot vijfjaarlijks). De impact hiervan op de

beschikbaarheid van de Belgische gegevens voor de ECHIM-indicatoren (voor de

periode 2000-2008) wordt verderop in dit rapport besproken.

Ten slotte dient te worden opgemerkt dat voor een belangrijk deel van de

gegevensverzameling op een directe dan wel indirecte wijze de bijdrage van de Regio’s

en Gemeenschappen noodzakelijk is (Tabel 11). Zo verloopt de verzameling en

verwerking van de geboorte, sterftecertificaten en ziekenhuisstatistieken (CIC) via de

Regionale of Gemeenschapsadministraties voor volksgezondheid (Vlaams Agentschap

Zorg en Gezondheid: VAZG en de Direction générale de la santé: DGSanté). Deze

Regionale of Gemeenschapsadministraties staan ook in voor de metingen van de

Vaccinatiegraad bij jonge kinderen (Ind. 56). Verder staan de Regionale /

Gemeenschaps- instellingen voor milieu in voor het netwerk van PM10-meetstations.

Ten slotte financieren de Regionale en Gemeenschapsoverheden ook de HIS-Belgium,

het BKR, de Peillaboratoria Infectieuze aandoeningen België, en de ARL.

Tabel 11. Verdeling van indicatoren naar niveau van gegevensverzameling en niveau van financiering.

Niveau eerste gegevensverzameling Niveau financiering Gegevensbank Indicatoren

Nationaal Federaal Belgian Mortality Monitoring 18Belgisch Staatsblad 85-88Bestand Toegestemde medische zorgen in het buitenland

75

Centraal Bestand Gezondheidszorgberoepen 63-65Document Nbis 76Enquête naar de Arbeidskrachten 6-8European Working Conditions Survey Belgium 53Gezondheidsrekeningen 77Inkomens en de Levensomstandigheden van de Huishoudens

9, 80

Jaarlijkse Ziekenhuisstatistieken 66Minimale Klinische Gegevens 22, 67-70, 73, 75, 79, 82Minimale Psychiatrische Gegevens 22, 67-70, 75Nationaal voedings- en Gezondheidsplan 85-88Permanente Steekproef 61, 84Rijksregister 1, 2, 4, 5, 10, 17, 40, 41, 78

Nationaal Federaal + Aids Referentie Laboratoria België 19Regionaal / Gemeenschappen Gezondheidsenquête door interview België 17

Belgisch Kankerregister 20, 78, 83

Nationaal Regionaal / Peillaboratoria Infectieuze aandoeningen 18Gemeenschappen PediSurv 21, 23-27, 29-45, 47-50, 52, 53, 57-60, 71, 72, 74

Regionaal / Regionaal / Centraal Instellingen Bestand 62Gemeenschappen Gemeenschappen Federaal geboorteregister 3-5, 28

Federaal overlijdensregister 11-16PM10 55Vaccine Preventable Diseases 56


Tabel 12. Types van nationale bronnen van gezondheidsgegevens, hun voordelen en nadelen of beperkingen (Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008).

Bron Voordelen Nadelen of beperkingen

Overlijdensregisters Verplichte gegevensverzameling, uitstekende dekkingsgraad, redelijke validiteit.

Gegevens hebben enkel betrekking tot eindpunt van ziekte of letsel.

Kankerregisters Uitstekende dekkingsgraad, goede validiteit. Meestal incidentie, sterftecijfers en overlevingsgegevens.

Een lage mate van vergelijkbaarheid tussen EU landen omdat de dekkingsgraad en de mogelijkheid tot het koppelen van bestanden sterk varieert (omwille van de bescherming van persoonsgegevens).

Registers mbt. andere specifieke aandoening

Kunnen een goede dekkingsgraad en een goede validiteit hebben, zoals bij infectieziekten. Data over incidentie.

Hebben enkel betrekking tot gediagnosticeerde gevallen van een aantal aandoeningen. Geen problemen met incidentie maar geeft de prevalentie niet weer. Verschillen in gezondheidszorgsysteem kunnen de dekkingsgraad en validiteit beïnvloeden.

Registers mbt. functionele beperkingen

In principe kan belangrijke informatie beschikbaar zijn in registers van mindervalide mensen en van mensen met een sociale uitkering.

De registers hebben vaak een lage dekkingsgraad, en zijn van het gezondheidszorg systeem afhankelijk. De vergelijkbaarheid tussen landen is daarom klein.

Registers mbt. ziekenhuisopname/ontslag

Kunnen een hoge validiteit hebben mbt. het type van patiënten en de behandeling van ernstige aandoeningen.

Hebben enkel betrekking tot gehospitaliseerde patiënten; koppeling op individueel niveau is niet altijd mogelijk zodat de ware incidentie moeilijk in te schatten is. Private gezondheidszorg is niet altijd geregistreerd. Vaak is het niet mogelijk om een verschil te maken tussen vermoedelijke en bevestigde diagnose. Overrapportering van ernstige gevallen is mogelijk indien het terugbetalingssysteem gekoppeld is aan diagnose en procedures.

Registers eerstelijnszorg (huisartsgeneeskunde)

In enkele landen met een gelijkaardig gezondheidszorgsysteem is er een redelijke validiteit voor type van patiënten en voor de aanleiding tot consultatie.

Afhankelijk van gezondheidszorgsysteem. Coderingsystemen verschillen zodat vergelijking moeilijk is. Enkel voor een paar EU landen hebben de gegevens betrekking tot de totale populatie. Private gezondheidszorg is niet altijd geregistreerd. Vaak is het niet mogelijk om een verschil te maken tussen vermoedelijke en bevestigde diagnose. Overrapportering van ernstige gevallen is mogelijk indien het terugbetalingssysteem gekoppeld is aan diagnose en procedures.

Elektronische patientendossiers

Verschillende landen plannen het gebruik van elektronische patientendossiers. De bemerkingen betreffende de registers in de eerstelijnszorg gelden ook hier.

E-Health systemen zullen in de eerstkomende jaren waarschijnlijk verschillen in zowel dekkingsgraad als codificatie. Hun introductie zal waarschijnlijk in de eerste jaren tot onzekerheid op o.a. het gebied van validiteit en vergelijkbaarheid leiden.

Registers mbt. ziekteverzekering

Kunnen gegevens bevatten van zowel het gezondheidszorg (inclusief geneesmiddelen) gebruik als van arbeidsonbekwaamheid.

Afhankelijk van gezondheidszorgsysteem; vergelijkingen tussen landen kan moeilijkheden opleveren.

Registers mbt. farmaceutische verstrekkingen

Accurate beschrijving van het gebruik van geneesmiddelen en hun gebruikers.

Afhankelijk van gezondheidszorgsysteem; slechts voor enkele EU landen is vergelijking mogelijk.

Registers mbt. implantaten (e.g. heup, knie) en transplantaties (e.g. nier, lever, hart, long)

Goede validiteit van de bestaande registers. Kunnen gegevens bevatten van zowel patiënten die op een wachtlijst staan als van patiënten die de operatie al gehad hebben.

Afhankelijk van gezondheidszorgsysteem; Heel ongelijke toelevering van gegevens in verschillende EU landen. Dekkingsgraad kan variëren.



Tabel 12. (vervolg). Types van nationale bronnen van gezondheidsgegevens, hun voordelen en nadelen of beperkingen (Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008)

Bron Voordelen Nadelen of beperkingen

Registers mbt. ongevallen en verwondingen

Goede dekkingsgraad en validiteit Afhankelijk van gezondheidszorgsysteem; De gebruikte bronnen verschillen; in verschillende EU landen zijn deze gegevens niet beschikbaar.

Gezondheidsenquêtes (EHIS en nationale HIS)

Een brede focus op gezondheid en het gebruik van gezondheidszorg; onderwerpen als subjectieve gezondheidsbeleving, gekende aandoeningen, zelfgerapporteerde functionele beperkingen, het consulteren van artsen en tandartsen, het gebruik van medicatie. Simultane toegang tot socio-economische gegevens. Redelijke vergelijkbaarheid indien het EHIS protocol gebruikt wordt.

Responsratio’s zijn eerder laag (60–70%) in nationale HIS en moeten verbeterd worden. Maar ook hoge responsratio’s kunnen tot vertekende resultaten leiden en tot duidelijke verschillen tussen landen. Een aantal HIS onderwerpen worden door culturele factoren en het gezondheidssysteem beïnvloed. Er is nood aan methoden om deze verschillen in de datacollectie of interpretatie weg te werken. Momenteel zijn de nationale HIS slechts in beperkte mate vergelijkbaar.

Gezondheidsonderzoeken (EHES en nationale HES)

Aanvullend op de gezondheidsenquêtes kunnen gegevens verzameld worden over risicofactoren (bloeddruk, lipiden), antropometrie en fysiologische metingen, en de klinische diagnose van aandoeningen en functionele beperkingen. Validiteit is goed. De vergelijkbaarheid is afhankelijk van de standaardisatie. De andere voordelen van de gezondheidsenquêtes gelden ook voor de gezondheidsonderzoeken.

De relatief lage responsratio’s kunnen de resultaten vertekenen. Resultaten kunnen beïnvloed worden door de verschillen in protocol, instrumenten en omgeving. Een standaardisatie schema (EHES) is in ontwikkeling en zal in enkele nationale HES getest worden.

C. De overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be betreffende de definitie, calculatie, de dimensies, de methode van datacollectie en de bron van de indicatoren (Doelstelling 3)

De overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definities, calculaties,

dimensies, methode van datacollectie en de bronnen van de indicatoren is hoog binnen

elke indicatorengroep (Tabel 13). Concreet betekent dit dat de Belgische

gegevensverzameling in hoge mate gebruik maakt van internationaal

gestandaardiseerde calculaties en classificaties zoals de International Classification of

Diseases (ICD-9/10: bijvoorbeeld voor de mortaliteitsindicatoren); de Clinical

Modification of the International Classification of Diseases (ICD-9-CM); de International

Classification of Diseases for Oncology (ICD-O: bijvoorbeeld voor de kankergerelateerde

indicatoren); de International Shortlist for Hospital Morbidity Tabulation (ISHMT:

bijvoorbeeld voor de ziekenhuisopnames); de Eurostat Shortlist of 65 diseases

(Eurostat, 1998); de EHIS-calculaties (bijvoorbeeld de preventieve screening

indicatoren: Ind. 58-60); en de zogenaamde Peto-selectie van ICD-codes (Peto et al.,

1996: de calculatie van tabakgerelateerde sterfte, Ind. 15).

De bestaande verschillen tussen de ECHIM-richtlijnenen en de eigenschappen

van de Belgische gegevens zijn vaak klein en betreffen meestal de calculatie van de

indicator. Zo wordt in België de leeftijdsband 15 tot 49 jaar gebruikt om het Totale

vruchtbaarheidscijfer te berekenen (Tabel 14). ECHIM hanteert hier de leeftijdsband 15

tot 44 jaar. Een gelijkaardig verschil is te vinden in de berekening van de Totale

werkloosheid (Tabel 14). In België wordt hiervoor de leeftijdsband 15 tot 65 jaar gebruikt,

gezien de officiële pensioensleeftijd; in de ECHIM-calculatie wordt de leeftijdsband 15 tot

75 jaar gebruikt.

Substantiëlere verschillen zijn er in bijvoorbeeld de calculaties van de indicatoren

“Bevolking naar beroepsgroep” (Ind. 7, Tabel 14) en “Algemene spier-, gewricht- of

botpijn” (Ind. 37, Tabel 15). Voor de eerste hanteert België de internationale classificatie

van de International Standard Classification of Occupations (ISCO-88: International

Labour Organization, 1991) daar waar ECHIM naar aanbevelingen van werkgroepen

(o.a. European Socio-Economic Classification: ESeC) verwijst. Bovendien kadert de

Belgische gegevensverzameling (i.c. EAK) binnen de Europese Labour Force Survey

(LFS), wat het advies tot implementatie beinvloedt (zie Doelstelling 5). Ten slotte dient


ook opgemerkt dat deze indicator nog in de ECHIM ontwikkelingsfase zit en de ECHIM-

richtlijnen in de toekomst herzien (kunnen) worden.

Voor de indicator “Algemene spier-, gewricht- of botpijn”, ten slotte, wordt in

België naar lichamelijke pijn in het algemeen gevraagd, doormiddel van de ‘Bodily Pain’

subschaal van de RAND Short Form 36, daar waar de ECHIM-richtlijnen via een eigen

ontworpen vraag de lokalisatie van de pijn bevragen (hoofd – nek - schouder(s) -

bovenrug - ellebogen - pols(sen) / hand(en) - lage rug - heup(en) / dij(en) - knie(en) -

enkels / voet(en)). Ook deze indicator zit nog in de ECHIM ontwikkelingsfase.

De indicatoren “Drugsgerelateerde sterfte” (Ind. 14) en “Alcoholgerelateerde

sterfte” (Ind. 16) worden in België doorgaans niet volgens de ECHIM-calculaties

gerapporteerd, respectievelijk de ‘B selectie’ van ICD-codes bepaald door de European

Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA); en de ‘WHO selectie’ van

ICD-codes. Hoewel het internationale conventies betreft valt te verwachten dat ook deze

ECHIM- calculaties in de toekomst zullen wijzigen en het gebruik van de respectievelijke

attributable fractions zal aanbevelen (RIVM en THL, 2009).

De ECHIM-calculatie van de indicator “Mentale onrust” (Ind. 38) zoals die door

de ECHIM-projectgroep wordt aanbevolen (de Mental Health Index (MHI-5) van de

RAND Short Form-36 Health Survey: Hays et al., 1993) verschilt met de calculatie zoals

die in België gebruikt wordt. De HIS Belgium gebruikt immers de 12-item versie van de

General Health Questionnaire (GHQ-12; Goldberg & Williams, 1988), eveneens een

internationaal vaak gebruikt en gevalideerd screeningsinstrument voor psychisch lijden

(Goldberg et al. 1997). Ook hier dient echter vermeld te worden dat deze ECHIM-

indicator in de ontwikkelingsfase zit en dat de ECHIM-richtlijnen op basis van een

EUROSTAT-aanbeveling waarschijnlijk herzien worden (ECHIM, 2009).

Indicatoren waarvoor ECHIM ook nog geen (definitieve) definitie en

calculatierichtlijnen heeft zijn: Mobiliteit van professionals (Ind. 65), Mobiliteit van

patiënten (Ind. 75) en de indicatoren van de groep Gezondheidspromotie (Ind. 85 - 88).

Naast de bovenstaande verschillen in calculatie, zijn er ook een paar indicatoren

waarvoor in België een andere definitie gebruikt wordt. Voor de indicatoren

Consumptie/beschikbaarheid van fruit (Ind. 49) en van groenten (Ind. 50) kan voor dit

verschil echter naar de inconsistentie tussen definitie en calculatie in de ECHIM-

Documentation Sheets verwezen worden. De ECHIM-definitie verwijst immers naar de

jaarlijkse beschikbaarheid (in gram per persoon) van groenten en fruit, daar waar de

geprefereerde calculaties naar de dagelijkse consumptie van groenten en fruit verwijzen.



Tabel 13. Globaal overzicht van de overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie, calculatie, dimensies, methode van datacollectie en de bron van de indicatoren.

Def. Cal. Dim. Method. Bron.


B Gezondheidstoestand (n = 32) 31 28 32 32 32

C Gezondheidsdeterminanten (n=14) 12 14 13 14 14



Totaal aantal overeenkomsten (n) 77 72 80 80 79Aandeel overeenkomsten (%) 87.50 81.82 90.91 90.91 89.77Gecorigeerd aandeel overeenkomsten (%)* 94.64 92.86 98.21 96.43 96.43

9 9

25 2425 26

8


/dev: indicator(en) in ontwikkelingsfase (d.d. 02/09/2009)

5 9

/dev /dev /dev

26

/dev/dev

Tabel 14. Demografische en socio-economische indicatoren: overzicht van de overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie, calculatie, dimensies, methode van datacollectie en de bron van de indicatoren.


1 Bevolking naar geslacht en leeftijd 1 1 1 1 12 Geboortecijfer 1 1 1 1 13 Leeftijdsverdeling moederschap 1 1 1 1 14 Totaal vruchtbaarheidscijfer 1 0 1 1 15 Bevolkingsprojecties 1 1 1 1 16 Bevolking naar scholingsgraad 0 0 1 1 17 Bevolking naar beroepsgroep 1 0 1 1 18 Totale werkloosheid 1 0 1 1 19 Bevolking onder de armoedegrens

en inkomensongelijkheidTotaal aantal overeenkomsten (n) 8 5 9 9 9Aandeel overeenkomsten (%) 88.89 55.56 100.00 100.00 100.00Gecorigeerd aandeel overeenkomsten (%)* 100.00 66.67 100.00 100.00 100.00*: Relatieve proportie met aantal gefinaliseerde en bijna gefinaliseerde ECHIM-indicatoren (d.d. 02/09/2009: cfr. Tabel 1) alsdenominator

1 11 1 1


Tabel 15. Gezondheidstoestand indicatoren: overzicht van de overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie, calculatie, dimensies, methode van datacollectie en de bron van de indicatoren.


10 Levensverwachting 1 0 1 1 111 Kindersterfte 1 1 1 1 112 Perinatale sterfte 1 1 1 1 113 Oorzaakspecifieke sterftecijfers;

Eurostat lijst van 65 oorzaken14 Drugsgerelateerde sterfte 1 1 1 1 115 Tabaksgerelateerde sterfte 1 1 1 1 116 Alcoholgerelateerde sterfte 1 0 1 1 117 Oversterfte door hittegolf 1 1 1 1 118 Infectieuze aandoeningen (selectie) 1 1 1 1 119 HIV/AIDS 1 1 1 1 120 Incidentie van kanker 1 1 1 1 121 Diabetes 1 1 1 1 122 Dementie 1 1 1 1 123 Depressie 1 1 1 1 124 Acuut myocard infarct (hartinfarct) 1 1 1 1 125 Cerebrovasculair accident 1 1 1 1 126 Astma 1 1 1 1 127 Chronische obstructieve

longaandoeningen 1 1 1 1 1

28 (Laag) Geboortegewicht 1 1 1 1 129 Letsels: thuis/ontspanning,

geweld30 Letsels: verkeer 1 1 1 1 131 Letsels: werkplaats 1 1 1 1 132 Zelfmoordpoging 1 1 1 1 133 Subjectieve gezondheidsbeleving 1 1 1 1 134 Zelfgerapporteerde chronische




of botpijn 38 Mentale onrust 1 0 1 1 139 Mentaal welzijn (vitaliteit) 1 1 1 1 140 Gezondheidsverwachting:

Healthy Life Years (HLY)41 Gezondheidsverwachting: Andere 1 1 1 1 1Totaal aantal overeenkomsten (n) 31 28 32 32 32Aandeel overeenkomsten (%) 96.88 87.50 100.00 100.00 100.00Gecorigeerd aandeel overeenkomsten (%)* 100.00 95.65 100.00 100.00 100.00

1 1

1 1

0

1

1

1

0

1 1

1 1

1

1 1

1

1 1

1

1

1

1


1 11 1

1 1

1

1

1

1

1

1


Tabel 16. Gezondheidsdeterminanten: overzicht van de overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie, calculatie, dimensies, methode van datacollectie en de bron van de indicatoren.


42 Body mass index 1 1 1 1 143 Bloeddruk 1 1 1 1 144 Regelmatige rokers 1 1 1 1 145 Roken tijdens de zwangerschap 1 1 1 1 146 Totale alcohol consumptie 1 1 1 1 147 Overmatig alcoholgebruik 1 1 1 1 148 Gebruik van illegale drugs 1 1 1 1 149 Consumptie/beschikbaarheid

van fruit50 Consumptie/beschikbaarheid

van groenten51 Borstvoeding 1 1 0 1 152 Lichaamsbeweging 1 1 1 1 153 Werkgerelateerde

gezondheidsrisico's54 Sociale steun 1 1 1 1 155 PM10 (fijn stof) blootstelling


1

1

1

1

1 1

1 1

1

1

11


11

1

0 11

1

0


Tabel 17. Gezondheidszorg indicatoren: overzicht van de overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie, calculatie, dimensies, methode van datacollectie en de bron van de indicatoren.


56 Vaccinatiegraad bij kinderen 1 1 1 1 157 Griepvaccinatiegraad bij ouderen 1 1 1 1 158 Borstkanker screening 1 1 1 1 159 Baarmoederhalskanker screening 1 1 1 1 160 Darmkanker screening 1 1 1 1 161 Tijdstip eerste antenataal consult 1 1 1 0 062 Ziekenhuisbedden 1 1 1 1 163 Actieve artsen 1 1 1 1 164 Actieve verpleegkundigen 1 1 1 1 165 Mobiliteit van zorgverleners 1 /dev /dev /dev /dev66 Medische technologiën:

MRI-eenheden en CT-scanners67 Ziekenhuisopnamen,

per diagnosegroep68 Daghospitalisatie,

per diagnosegroep69 Daghospitalisatie / Ziekenhuis-

opname, per diagnosegroep70 Gemiddelde duur ziekenhuisverblijf

per diagnosegroep71 Consultatie van huisarts 1 1 1 1 172 Andere outpatient consultaties 1 1 1 1 173 Heelkundige ingrepen: PTCA,


per geneesmiddelengroep75 Mobiliteit van patienten 0 /dev /dev /dev /dev76 Verzekeringsgraad 1 1 1 1 177 Gezondheidszorguitgaven 1 1 1 1 178 Overlevingsratio's voor kanker 1 1 1 1 179 30-dagen ziekenhuis mortaliteit:

AMI en Cerebrovasculair accident80 Gelijke toegang tot gezondheidszorg 1 1 1 1 181 Wachttijden voor electieve

heelkundige ingrepen82 Postoperatieve wondinfecties 1 1 1 1 183 Uitstel van kankerbehandeling 0 /dev 1 1 184 Diabetes opvolging 1 1 1 1 /de


0 000

1

1 1

1

1

1

1

1 1

1

1 11

1

1

11 1

1 1

1 1

1

1 1

1

1

1

1

1


/dev: indicator in ontwikkelingsfase (d.d. 02/09/2009)

1 1

1 1

1

v

0

1

1

1

1

1

Tabel 18. Indicatoren Gezondheidspromotie: overzicht van de overeenkomst tussen ECHIM en ECHIM.be inzake de definitie, calculatie, dimensies, methode van datacollectie en de bron van de indicatoren.






Totaal aantal overeenkomsten (n) /dev /dev /dev /dev /devAandeel overeenkomsten (%) /dev /dev /dev /dev /devGecorigeerd aandeel overeenkomsten (%)* /dev /dev /dev /dev /dev

/dev

/dev

/dev

/dev

/dev

/dev /dev /dev

/dev /dev /dev

/dev

/dev



/dev /dev /dev/dev

/dev /dev /dev


D. Overzicht van de beschikbaarheid van de ECHIM-shortlist indicatoren in België voor de jaren 2000-2008 (Doelstelling 3) De beschikbaarheid van Belgische gegevens over de ECHIM-indicatoren tijdens de

jaren 2000 – 2008 is hoog (Tabel 19). In het bijzonder de beschikbaarheid van de

demografische en socio-economische indicatoren is nagenoeg volledig (Tabel 20),

rekeninghoudend met het gegeven dat de SILC, noodzakelijk voor de calculatie van de

indicator “Bevolking onder de armoedegrens en inkomensongelijkheid” wordt berekend,

pas in 2003 werd opgestart.

Een duidelijke periodiciteit van de gegevens (jaren met een lage graad van

beschikbare gegevens, afgewisseld met een jaar van hoge beschikbaarheid) is

waarneembaar in de indicatorgroepen “Gezondheidstoestand” (Tabel 21) en

“Gezondheidsdeterminanten” (Tabel 22). Deze periodiciteit kan verklaard worden

doordat de gegevens voor deze indicatoren voornamelijk betrokken worden uit de

vier/vijfjaarlijkse HIS-Belgium. Een meer continue beschikbaarheid aan gegevens is

waarneembaar binnen de indicatorgroep “Gezondheidszorg” (Tabel 23) omwille van

jaarlijks verplichte registraties als de MKG, het CIC en de JZS. Tabel 19. ECHIM-shortlist indicatoren: globaal overzicht van de beschikbaarheid in België voor de jaren 2000-2008

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008


B Gezondheidstoestand (n = 32) 8 23 8 11 31 11 11 6 20

C Gezondheidsdeterminanten (n=14) 3 9 2 2 9 2 1 1 11



Totaal aantal beschikbaar (n) 36 63 37 42 75 42 41 34 51Aandeel beschikbaar (%) 40.91 71.59 42.05 47.73 85.23 47.73 46.59 38.64 57.95Gecorigeerd aandeel beschikbaar (%)* 39.29 82.14 41.07 46.43 92.86 44.64 44.64 35.71 69.64

26

/dev

20

/dev

20

/dev/dev /dev /dev /dev

17 23 19 20

7

/dev

1520

/dev

9



8 8 8 9 9 59



Tabel 20. Demografische en socio-economische indicatoren: overzicht van de beschikbaarheid in België voor de jaren 2000-2008

20002001

20022003

20042005

20062007

2008

1 Bevolking naar geslacht en leeftijd 1 1 1 1 1 1 1 1 12 Geboortecijfer 1 1 1 1 1 1 1 1 03 Leeftijdsverdeling moederschap 1 1 1 1 1 1 1 0 04 Totaal vruchtbaarheidscijfer 1 1 1 1 1 1 1 0 05 Bevolkingsprojecties 1 1 1 1 1 1 1 1 16 Bevolking naar scholingsgraad 1 1 1 1 1 1 1 1 17 Bevolking naar beroepsgroep 1 1 1 1 1 1 1 1 18 Totale werkloosheid 1 1 1 1 1 1 1 1 19 Bevolking onder de armoedegrens

en inkomensongelijkheidTotaal aantal beschikbaar (n) 8 8 8 9 9 9 9 7 5Aandeel beschikbaar (%) 88.89 88.89 88.89 100.00 100.00 100.00 100.00 77.78 55.56Gecorigeerd aandeel beschikbaar (%)* 83.33 83.33 83.33 100.00 100.00 100.00 100.00 83.33 50.00

0 0 0 1 011


11

Tabel 21. Gezondheidstoestand indicatoren: overzicht van de beschikbaarheid in België voor de jaren 2000-2008

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

10 Levensverwachting 1 1 1 1 1 1 1 0 011 Kindersterfte 0 0 0 1 1 1 1 0 012 Perinatale sterfte 0 0 0 1 1 1 1 0 013 Oorzaakspecifieke sterftecijfers;

Eurostat lijst van 65 oorzaken14 Drugsgerelateerde sterfte 0 0 0 0 1 0 0 0 015 Tabaksgerelateerde sterfte 0 0 0 0 1 0 0 0 016 Alcoholgerelateerde sterfte 0 0 0 0 1 0 0 0 017 Oversterfte door hittegolf 1 1 1 1 1 1 1 1 118 Infectieuze aandoeningen (selectie) 1 1 1 1 1 1 1 1 119 HIV/AIDS 1 1 1 1 1 1 1 1 120 Incidentie van kanker 1 1 1 1 1 1 1 0 021 Diabetes 0 1 0 0 1 0 0 0 122 Dementie 1 1 1 1 1 1 1 1 023 Depressie 0 1 0 0 1 0 0 0 124 Acuut myocard infarct (hartinfarct) 0 1 0 0 1 0 0 0 125 Cerebrovasculair accident 0 1 0 0 1 0 0 0 126 Astma 0 1 0 0 1 0 0 0 127 Chronische obstructieve

longaandoeningen 0 1 0 0 1 0 0 0 1

28 (Laag) Geboortegewicht 0 0 0 1 1 1 1 0 129 Letsels: thuis/ontspanning,

geweld30 Letsels: verkeer 0 1 0 0 1 0 0 0 131 Letsels: werkplaats 0 1 0 0 1 0 0 0 132 Zelfmoordpoging 0 0 0 0 1 0 0 0 133 Subjectieve gezondheidsbeleving 0 1 0 0 1 0 0 0 134 Zelfgerapporteerde chronische




of botpijn 38 Mentale onrust 0 1 0 0 1 0 0 0 139 Mentaal welzijn (vitaliteit) 0 1 0 0 1 0 0 0 040 Gezondheidsverwachting:

Healthy Life Years (HLY)41 Gezondheidsverwachting: Andere 1 1 1 1 1 1 1 1 0Totaal aantal beschikbaar (n) 8 23 8 11 31 11 11 6 20Aandeel beschikbaar (%) 25.00 71.88 25.00 34.38 96.88 34.38 34.38 18.75 62.50Gecorigeerd aandeel beschikbaar (%)* 26.09 82.61 26.09 34.78 100.00 34.78 34.78 17.39 69.57

1

0

0

1

0

0

0

1

1

0

0

0

11

0

0

0

1

1

1

0

0

0

0

1

1

1

1

0

0 0 0 0 0

1 1 1

0 1 0 0

0 1 0 0

0 1 0 0

1

0 1 0 0 1


0 0 0 0 0000


Tabel 22. Gezondheidsdeterminanten: overzicht van de beschikbaarheid in België voor de jaren 2000-2008

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

42 Body mass index 0 1 0 0 1 0 0 0 143 Bloeddruk 0 1 0 0 1 0 0 0 144 Regelmatige rokers 0 0 0 0 1 0 0 0 145 Roken tijdens de zwangerschap 0 0 0 0 0 0 0 0 046 Totale alcohol consumptie 1 1 1 1 0 0 0 0 047 Overmatig alcoholgebruik 0 1 0 0 1 0 0 0 148 Gebruik van illegale drugs 0 1 0 0 1 0 0 0 149 Consumptie/beschikbaarheid

van fruit50 Consumptie/beschikbaarheid

van groenten51 Borstvoeding 0 0 0 0 0 0 0 0 152 Lichaamsbeweging 0 1 0 0 1 0 0 0 153 Werkgerelateerde

gezondheidsrisico's54 Sociale steun 0 0 0 0 0 0 0 0 155 PM10 (fijn stof) blootstelling


1

1

1

0

1

0

0

1

1

0

0

0

1

0

0

0

1

1

0

1

1 1 1 1

1 0 0 0


0

0 1 0 0

0 1 0


Tabel 23. Gezondheidszorg indicatoren: overzicht van de beschikbaarheid in België voor de jaren 2000-2008

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

56 Vaccinatiegraad bij kinderen 1 1 1 1 1 1 1 1 157 Griepvaccinatiegraad bij ouderen 0 1 0 0 1 0 0 0 158 Borstkanker screening 0 1 0 0 1 0 0 0 159 Baarmoederhalskanker screening 0 1 0 0 1 0 0 0 160 Darmkanker screening 0 0 0 0 0 0 0 0 161 Tijdstip eerste antenataal consult 0 0 1 1 1 1 1 1 062 Ziekenhuisbedden 1 1 1 1 1 1 1 1 163 Actieve artsen 1 1 1 1 1 1 1 1 164 Actieve verpleegkundigen 1 1 1 1 1 1 1 1 165 Mobiliteit van zorgverleners 1 1 1 1 1 1 1 1 166 Medische technologiën:

MRI-eenheden en CT-scanners67 Ziekenhuisopnamen,

per diagnosegroep68 Daghospitalisatie,

per diagnosegroep69 Daghospitalisatie / Ziekenhuis-

opname, per diagnosegroep70 Gemiddelde duur ziekenhuisverblijf

per diagnosegroep71 Consultatie van huisarts 0 1 0 0 1 0 0 0 172 Andere outpatient consultaties 0 1 0 0 1 0 0 0 173 Heelkundige ingrepen: PTCA,


per geneesmiddelengroep75 Mobiliteit van patienten 1 1 1 1 1 1 1 1 076 Verzekeringsgraad 1 1 1 1 1 1 1 1 177 Gezondheidszorguitgaven 1 1 1 1 1 1 1 1 078 Overlevingsratio's voor kanker 0 0 0 0 0 0 0 0 079 30-dagen ziekenhuis mortaliteit:

AMI en Cerebrovasculair accident80 Gelijke toegang tot gezondheidszorg 0 0 0 1 1 1 1 1 081 Wachttijden voor electieve

heelkundige ingrepen82 Postoperatieve wondinfecties 1 1 1 1 1 1 1 1 083 Uitstel van kankerbehandeling 1 1 1 1 1 1 1 1 184 Diabetes opvolging 0 0 1 1 1 1 1 1 0


0 00

11

1

1

1

1

1

1

1 0

1

0

1

0

0

0

1

1

1

1

0

0

0

1

0

0

0

1 1 1 1

0 0 0 0

1

0 1 0 0

1 1 1 1

1 1 1 1

1 1 1 1

1

1

1

1

1

1

1

1 1 1 1

1

1

11 1 1 1


1 1 1 1 1 1

1

1


29/04/2010 - 11:52:12 ECHIM v6-JvB.doc

Tabel 24. Indicatoren Gezondheidspromotie: de beschikbaarheid in België voor de jaren 2000-2008

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008





Totaal aantal beschikbaar (n) 0 0 0 0 0 0 0 0 0Aandeel beschikbaar (%) 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00Gecorigeerd aandeel beschikbaar (%)* /dev /dev /dev /dev /dev /dev /dev /dev /dev

/dev

/dev/dev

/dev

/dev

/dev

/dev

/dev

/dev

/dev

/dev

/dev

/dev /dev /dev /dev

/dev

/dev/dev /dev

/dev

/dev /dev

/dev /dev

/dev /dev /dev

/dev



/dev /dev /dev /dev /dev/dev /dev

E. Overzicht van de voor België noodzakelijke acties tot de implementatie van ECHIM (Doelstelling 5)

Op basis van de in de Documentation Sheets geformuleerde conclusies werd een overzicht

opgemaakt van de noodzakelijke acties om tot de implementatie van ECHIM in België te

komen (Tabel 25 – 29). Hierbij werd een onderscheid gemaakt tussen acties van beperkte

(minor) dan wel van omvangrijke (major) aard. Met acties van beperkte aard worden

hoofdzakelijk aanpassingen van de in België gehanteerde definities, calculaties en

disagregaties bedoeld. Acties waarbij de gegevensverzameling dient te worden opgestart of

waarbij het proces van de gegevensverzameling dient te worden bijgestuurd, worden als

omvangrijke acties beschouwd. Voor de indicatoren die binnen het ECHIM-project in een

eerste stadium van ontwikkeling zijn, of waarvoor in de toekomst significante wijzigingen in

de ECHIM-richtlijnen met betrekking tot de calculatie of gegevensverzameling worden

verwacht, werd geen ‘noodzakelijk’ actiepunt voorgesteld.

Samenvattend kan gesteld worden dat voor bijna een derde (n=26, 29.55%) van het

totale aantal ECHIM-indicatoren er op korte termijn acties noodzakelijk zijn (Tabel 26 – 28).

In de indicatorengroep “Gezondheidstoestand” situeert zich, in absolute aantallen, het

hoogste aantal indicatoren waarvoor een omvangrijke actie noodzakelijk is (Tabel 25).

De aanpassingen van beperkte aard betreffen bijvoorbeeld de wijziging van de

tijdsband in de calculatie van de indicator. Eerder werd hiervoor al verwezen naar de

indicatoren Totale vruchtbaarheidscijfer (Ind. 4) en Totale werkloosheid (Ind. 8). Ook voor de

indicator Levensverwachting (Ind. 10) dient de calculatie in beperkte mate aangepast te

worden. Meerbepaald dient in de berekening van de sterftetabellen de correctie (nl. + 0.5)

zoals door Farr (1885) voorgesteld, te worden doorgevoerd.

Eveneens beperkt van omvang zijn de opname in de HIS-Belgium van de EHIS-

vragen voor calculatie van de indicatoren Algemene spier-, gewricht- of botpijn (Ind. 37) en

Mentale onrust (Ind. 38).

Verder dienen de gegevens van het MKG en het MPG te worden samengevoegd om

de psychiatrische gegevens, noodzakelijk voor de calculatie van de indicatoren Dementie

(Ind. 22), Ziekenhuisopnamen (Ind. 67), Daghospitalisaties (Ind. 68),

Daghospitalisaties/Ziekenhuisopnamen (Ind. 69), Gemiddelde duur ziekenhuisverblijf (Ind.

70) en – in de toekomst - Mobiliteit van patiënten (Ind. 75), te vervolledigen. Een belangrijk

aandachtspunt bij deze samenvoeging betreft het verschil in codificatie van beide registers

(MKG: ICD-9-CM; MPG: DSM-IV).

De meer omvangrijke actiepunten betreffen in eerste instantie de verwerking van de

federale geboorte- en overlijdenscertificaten voor de ontbrekende jaren (Geboorte: 2000-


2002, 2007 en 2008; Overlijden: 2000-2003 en 2005-2008). De achterstand werd op het

Regionale / Gemeenschaps- niveau opgebouwd (DGSanté) en maakt dat ADSEI geen

aggregatie van de drie Belgische Regio’s kan uitvoeren.

Tabel 25. Globaal overzicht van de voor België noodzakelijke acties tot implementatie van ECHIM

MinorMajo

r


B Gezondheidstoestand (n = 32) 6 7

C Gezondheidsdeterminanten (n=14) 2 2


E Gezondheidsinterventies: Gezondheidspromotie (n = 4)Totaal (n) 18 13Totaal (%) 20.45 14.77

/dev /dev


3 2

7 2

Voor de indicator Borstvoeding (Ind. 51) dient de inhoud en populatie van de

gegevensverzameling door de 2 bevoegde Regionale / Gemeenschaps- instellingen (K&G

en ONE) op elkaar te worden afgestemd. De te registreren borstvoedingsperiodes zijn 46u, 3

maanden en 6 maanden postpartum. In Vlaanderen wordt borstvoeding echter enkel tot 3

maanden postpartum geregistreerd. In Brussel en Wallonië bereikt de gegevensverzameling

dan weer een te selecte populatie (i.c. lager sociaal-economisch stratum). Verder dienen de

Regionale / Gemeenschaps- gegevens door een daartoe aan te stellen nationale instelling te

worden samengebracht.

Ook voor de meting van de indicator Vaccinatiegraad bij kinderen (Ind. 56) dient het

steekproefonderzoek van de drie bevoegde Regionale / Gemeenschaps- instellingen (VAZG,

OGWBH en de DGSanté) in tijd en periodiciteit op elkaar te worden afgestemd. Het VAZG,

OGWBH en de DGSanté gebruiken voor hun onderzoek dezelfde WHO-richtlijnen maar

zouden het onderzoek dus best ook in hetzelfde kalenderjaar uitvoeren.

Voor de volledigheid van de indicator Ziekenhuisbedden (Ind. 62) dienen de

instellingsgegevens van het Militair ziekenhuis van Neder-Over-Heembeek in het CIC te

worden opgenomen.



De operationalisatie van de indicator Roken tijdens de zwangerschap (Ind. 45) kan

doorgevoerd worden binnen bestaande surveillances (HIS-Belgium, NUTRIA …) van het

WIV-OD Volksgezondheid maar vraagt een gevoelige uitbreiding van de steekproef met

zwangere deelneemsters. Op basis van het recentste geboortecijfer (2007: n = 120.663), een

foutenmarge van 5% en een betrouwbaarheidsniveau van 95%, bedraagt de vereiste

steekproefgrootte 383 zwangere deelneemsters.

Een alternatieve oplossing is de toevoeging van een gevalideerd item in de Sectie C

van Formulier I (Aangifte van geboorte van een levend kind) en Formulier III D (Aangifte van

het overlijden van een kind jonger dan een jaar of van een doodgeboorte) dat door de arts of

vroedkundige wordt ingevuld en aan de bevoegde Regionale / Gemeenschaps-

administratieve agentschappen (OGWBH, VAZG en DGSanté) voor verwerking wordt

overgemaakt. De wijziging van deze formulieren is een bevoegdheid van de Regio’s/

Gemeenschaps-s-pen. De disseminatie van deze gegevens op nationaal niveau is een

bevoegdheid van ADSEI.

29/04/2010 - 11:52:12 ECHIM v6-JvB.doc

Tabel 26. Demografische en socio-economische indicatoren: overzicht van de voor België noodzakelijke acties tot implementatie van ECHIM

Major

Minor Acties Actoren

3 Leeftijdsverdeling moederschap 1 0 Dataprocessing van de geboortecertificaten (2000-2002, 2007-2008). ADSEI/DGSIE (Federal), OGWBH/OSSBC, VAZG, and DGSanté (Regional/Communities).

4 Totaal vruchtbaarheidscijfer 1 1 Major: Dataprocessing van de geboortecertificaten (2000-2002, 2007-2008);Minor: Calculatie van een “ECHIM/EUROSTAT Totaalvruchtbaarheidscijfer” indicator op basis van de leeftijdsband 15 – 44 jaar.

Major) ADSEI/DGSIE (Federal), OGWBH/OSSBC, VAZG, and DGSanté (Regional/Communities); Minor) ADSEI/DGSIE

6 Bevolking naar scholingsgraad 0 1 Calculatie van een “ECHIM/Eurostat Bevolking naar scholingsgraad”indicator door de ISCED97 klassen om te zetten in de 3 ECHIM klassen(Laag, gemiddeld en hoog opleidingsniveau).

ADSEI/DGSIE

8 Totale werkloosheid 0 1 Calculatie van een “ECHIM/Eurostat Totale werkloosheid” indicator opbasis van de leeftijdsband 15 – 74 jaar.

ADSEI/DGSIE

Totaal (n) 2 3Totaal (%) 22.22 33.33

Tabel 27. Gezondheidstoestand indicatoren: overzicht van de voor België noodzakelijke acties tot implementatie van ECHIM

Major


10 Levensverwachting 0 1 Calculatie van een “ECHIM/Eurostat Levensverwachting” indicator opbasis van Farr’s sterftetabellen.

ADSEI/DGSIE

11 Kindersterfte 1 0 Dataprocessing van de geboortecertificaten (2000-2002, 2007-2008). ADSEI/DGSIE (Federal), OGWBH/OSSBC, VAZG, and DGSanté (Regional/Communities).

12 Perinatale sterfte 1 0 Dataprocessing van de geboortecertificaten (2000-2002, 2007-2008). ADSEI/DGSIE (Federal), OGWBH/OSSBC, VAZG, and DGSanté (Regional/Communities).

13 Oorzaakspecifieke sterftecijfers; 1Eurostat lijst van 65 oorzaken

14 Drugsgerelateerde sterfte 1 1 Major) Dataprocessing van de sterftecertificaten (2000-2003, 2005-2008);Minor) Calculatie van een “ECHIM/Eurostat drugsgerelateerde sterfte”indicator op basis van EMCDDA “B Selectie” van ICD-10 codes.


15 Tabaksgerelateerde sterfte 1 0 Dataprocessing van de sterftecertificaten (2000-2003, 2005-2008). ADSEI/DGSIE (Federal), OGWBH/OSSBC, VAZG, and DGSanté (Regional/Communities).

16 Alcoholgerelateerde sterfte 1 1 Major) Dataprocessing van de sterftecertificaten (2000-2003, 2005-2008);Minor) Calculatie van een “ECHIM/EUROSTAT alcoholgerelateerde sterfte”indicator op basis van de WHO selectie van ICD-10 codes.


22 Dementie 0 1 Aggregatie van het in de MKG en de MPG geregistreerde aantal personenmet een Dementiegerelateerde ziekenhuisopname of consultatie.

FOD VVVL: DG1

28 (Laag) Geboortegewicht 1 0 Dataprocessing van de geboortecertificaten (2000-2002, 2007-2008). ADSEI/DGSIE (Federal), OGWBH/OSSBC, VAZG, and DGSanté (Regional/Communities).

37 Algemene spier-, gewrichts- 0 1of botpijn

38 Mentale onrust0 1

Opname van de EHIS-vraagstelling (zijnde de MHI-5) naar mentaleonrust in de volgende editie van de HIS-Belgium.

WIV: OD Volksgezondheid

Totaal (n) 7 6Totaal (%) 21.88 18.75

0 ADSEI/DGSIE (Federal), OGWBH/OSSBC, VAZG, and DGSanté (Regional/Communities).

Opname van de EHIS-vraagstelling naar algemene spier-, gewrichts- ofbotpijn in de volgende editie van de HIS-Belgium.

WIV: OD Volksgezondheid

Dataprocessing van de sterftecertificaten (2000-2003, 2005-2008).


Tabel 28. Gezondheidsdeterminanten: overzicht van de voor België noodzakelijke acties tot implementatie van ECHIM

Major


45 Roken tijdens de zwangerschap 1 1 Major) Gegevensverzameling door a) a een nieuwe ('hospital based")surveillance; of b) de uitbereiding van bestaande surveillances(Gezondheidsenquête in België door Interview / Enquête de santé belgepar interview (HIS Belgium) of de Belgische Voedselconsumptiepeiling /Enquête nationale de consommation alimentaire (NUTRIA) bij een groep(ca. 400) zwangere vrouwen (gerecruteerd in ziekenhuizen); of c)toevoeging van een gevalideerd item in de Sectie C van Formulier I(Aangifte van geboorte van een levend kind) en Formulier III D (Aangiftevan het overlijden van een kind jonger dan een jaar of van eendoodgeboorte) dat door de arts of vroedkundige wordt ingevuld en aan debevoegde regionale administratieve agentschappen voor verwerking wordtovergemaakt. ; Minor) Calculatie van indicator

a) en b) WIV: OD Volksgezondheid; c)OGWBH, VAZG en DGSanté

51 Borstvoeding 1 1 Major) a) Afstemmen van inhoud en populatie van degegevensverzameling betreffende de duur van borstvoeding door de 2bevoegde regionale instellingen. Te registreren borstvoedingsperiodeszijn 46u, 3 maanden en 6 maanden postpartum. (Kind en Gezin: Flemishcommunity; Office de la Naissance et de l’Enfance (ONE): Frenchcommunity); Minor) Regionale gegevens dienen op nationaal niveau teworden geaggregeerd.

Major) K&G, ONE (Regional); Minor)WIV: OD Volksgezondheid or FBVC(Federal)

Totaal (n) 2 2Totaal (%) 14.29 14.29



Tabel 29. Gezondheidszorg indicatoren: overzicht van de voor België noodzakelijke acties tot implementatie van ECHIM

Major


56 Vaccinatiegraad bij kinderen 1 0 Afstemmen van het tijdstip en de periodiciteit van de steekproefname enhet onderzoek naar de vaccinatiegraad bij kinderen door de 3 bevoegdeRegionale instellingen.

VAZG, OGWBH/OSSBC and DGSanté (Regional/Communities)

61 Tijdstip eerste antenataal consult 0 1 Calculatie van een “ECHIM/EUROSTAT Tijdstip eerste antenataal consult”indicator op basis van de Permanente Steekproef.

RIZIV/INAMI

62 Ziekenhuisbedden 1 0 Opname van de gegevens (in het bijzonder over het aantalziekenhuisbedden en – in de toekomst - de beschikbare medischetechnologie) van het Militair Ziekenhuis van Neder-Over-Heembeek in hetCentraal Instellingen Bestand (CIC).

FOD VVVL: DG1

67 Ziekenhuisopnamen, 0 1 FOD VVVL: DG1per diagnosegroep

68 Daghospitalisatie, 0 1 FOD VVVL: DG1per diagnosegroep

69 Daghospitalisatie / Ziekenhuis- 0 1 FOD VVVL: DG1opname, per diagnosegroep

70 Gemiddelde duur ziekenhuisverblijf 0 1 FOD VVVL: DG1per diagnosegroep

78 Overlevingsratio's voor kanker 0 1 Calculatie van de vijfjaarsoverlevingsratio bij kanker BKR

84 Diabetes opvolging 0 1 Calculatie van een “ECHIM/EUROSTAT Diabetes controle” indicator opbasis van het aantal retina onderzoeken bij patiënten met terugbetaaldediabetesbehandeling (insuline, orale medicatie ...) in de PermanenteSteekproef.

RIZIV/INAMI

Totaal (n) 2 7Totaal (%) 6.90 24.14

Aggregatie van het in de MKG en de MPG geregistreerde aantalziekenhuisopnames (langer dan 24u), opgesplitst naar diagnosegroep.

Aggregatie van het in de MKG en de MPG geregistreerde gemiddeld aantalziekenhuisverblijfdagen, opgesplitst naar diagnosegroep.

Calculatie van de Ambulante ziekenhuiszorg / Ziekenhuisontslag ratio,opgesplitst naar diagnosegroep.

Aggregatie van het in de MKG en de MPG geregistreerde aantal ambulanteziekenhuisconsultaties, opgesplitst naar diagnosegroep

Discussie

In dit onderzoeks- en implementatierapport werd een stand van zake opgemaakt van de

beschikbaarheid van de Belgische gegevens voor de indicatoren van de ECHIM-shortlist. In

dit hoofdstuk bespreken we de hoger beschreven resultaten en formuleren we

aandachtspunten en adviezen voor de verdere implementatie van de Belgische

gegevensverzameling binnen het Europese systeem van gezondheidsmonitoring.

Doelstelling 1. Doorlichting van internationale databanken

Samenvattend kan gesteld worden dat de beschikbaarheid van de Belgische gegevens hoog tot volledig is in de geëxploreerde internationale databanken (WHO/European

Health for All database, de OECD Health Data en de EUROSTAT public Health Database).

Deze studie bevestigt hiermee de Country report resultaten van de ECHIM-projectgroep

(Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008) en toont zelfs een toename aan in

het aantal beschikbare Belgische gegevens. Er dient evenwel te worden benadrukt dat de

gegevens van een aantal indicatoren (ondermeer de oorzaakspecifieke sterftecijfers,

geboortegewicht … ) niet actueel zijn, de kwaliteit van de data niet gekend is, en dat

sommige indicatoren op basis van een andere bron worden berekent dan de primaire bron

zoals voorgesteld in dit rapport.

Slechts de helft van de ECHIM-shortlist indicatoren is in de databanken van de internationale organisaties opgenomen. In hun ambitie om het aanbod aan indicatoren uit te

breiden en de gegevensverzameling en de presentatie ervan op elkaar af te stemmen,

ontwikkelen de drie internationale databanken zogenaamde Joint Questionnaires om

monetaire en niet-monetaire gezondheidsgegevens van de EU-lidstaten te verzamelen. Om de

technische en inhoudelijke wijzigingen die met deze Joint Questionnaires gepaard gaan op te

volgen, en de toekomstige uitbereiding van de indicatoren voor te bereiden, dient België over

een gestroomlijnd proces van gegevensverzameling en –verspreiding te beschikken, alsook over een systematisch overleg van experten en betrokken overheden

(Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008).

Een belangrijk positief initiatief betreffende de organisatie van een dergelijk

gestroomlijnd proces is de oprichting in België van het Focal Point WHO, OECD en

EUROSTAT (Interministeriële Conferentie Volksgezondheid van 28/09/2009). De opdracht van

dit Focal Point bestaat uit de coördinatie van de overdrachten van de Belgische


gezondheidsgegevens aan de betreffende databanken. De kern van dit Focal Point bestaat uit

een vertegenwoordiger van het WIV-OD Volksgezondheid (contactpersoon), van de FOD SZ

(plaatsvervangend contactpersoon) en van de dienst Internationale Betrekkingen van de FOD

VVVL (secretariaat). In de Coördinatiegroep Focal Point hebben de volgende instellingen en

overheden elk één vertegenwoordiger: de dienst Internationale Betrekkingen van de FOD

VVVL, de DG Organisatie gezondheidsvoorzieningen (DG1) en de DG Basisgezondheidszorg

en crisisbeheer (DG2) van de FOD VVVL, het RIZIV, de ADSEI, de FOD Sociale Zekerheid,

het WIV-OD Volksgezondheid, de Vlaamse, Franse en Duitse Gemeenschap, net als het

Waalse Gewest en de COCOM. Eén van de eerste aandachtspunten van het Focal Point

betreft de noodzaak tot actualisatie van de oorzaakspecifieke sterftecijfers en de

geboortecijfers. In verband met deze actualisatie kan eveneens verwezen worden naar de

interregionale werkgroep ‘Statistieken burgerlijke staat’ die, ondermeer, de administratieve

verwerking van de geboorte- en overlijdenscertificaten maandelijks evalueert.

Doelstelling 2. Inventariseren huidige beschikbare databanken

In dit rapport werd een overzicht gemaakt van de in België beschikbare primaire nationale

databanken en hun beheerders. De resultaten bevestigen de conclusies van de ECHIM-

projectgroep (Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008) en eerder die van

Van de Sande et al. (2006) inzake de uitstekende beschikbaarheid van de zogenaamde “registers” (zoals de MKG, de JZS …). Bovendien werd in de huidige studie aangetoond

dat de aanvankelijk zwakke dekkingsgraad van het BKR tot een betrouwbaar niveau is

geëvolueerd.

Hoger werd al aangehaald dat een aantal belangrijke registers een significante achterstand hebben in de verwerking van de verzamelde gegevens. Een achterstand

met een sterke internationale visibiliteit (World Health Organisation Regional Office for

Europe, 2008). Verder ontbreken er voor België ook nog steeds relevante gegevens over de

extramurale gezondheidszorg, de rust- en verzorgingstehuizen, de niet wettelijk verplichte

verzekeringen, en de niet-terugbetaalde gezondheidszorgconsumptie (Van de Sande et al.,

2006). Op methodologisch niveau dient ook opgemerkt dat een longitudinale analyse van de

gegevens op patiëntenniveau bemoeilijkt wordt door het ontbreken van een constante en

unieke identificator in de meeste registers (Van de Sande et al., 2006).

Een belangrijk aandeel van de indicatoren wordt gemeten aan de hand van de HIS-Belgium. Bij de voorbereiding van de vierde editie (2008) werd gestreefd naar de

integratie van de vraagstelling binnen de EHIS. Daarbij werden evenwel een aantal


divergente EHIS-vragen niet weerhouden omwille van de vergelijkbaarheid met de resultaten

van de vorige enquêtes (Demarest, 2008). Dit uit zich ondermeer in de discordantie in

definitie en calculatie van de indicator Algemene spier-, gewricht- of botpijn (Ind. 37). Voor de

meting van Mentale onrust (Ind. 38) werd in de EHIS, de Mental Health Index (MHI-5)

opgenomen. Het gebruik van de MHI-5 binnen de EHIS is echter voorwerp van discussie

(ECHIM, 2009). De General Health Questionnaire (GHQ-12), die eveneens mentale onrust

meet en ook in de voorgaande drie edities van de HIS-Belgium werd gebruikt, werd

ondermeer daarom ook in de vierde editie van de HIS-Belgium behouden.

Voor enkele indicatoren werd geen Belgische (nationale) databank gevonden,

ondermeer voor de indicatoren Wachttijden voor electieve heelkundige ingrepen (Ind. 81)

en Borstvoeding (Ind. 51). Wat de eerste indicator betreft, een zogenaamde “kwaliteit van

zorg”-indicator, zijn er voor België geen aanwijzingen dat de periode tussen diagnosestelling

en de uitvoering van de noodzakelijke heelkundige ingreep problematisch is. De reden

hiervoor ligt mogelijks in de organisatie van de Belgische gezondheidszorg (vrije keuze van

arts, onafhankelijke medische praktijkvoering …). Desalniettemin lijkt het kwantificeren van

deze “kwaliteit van zorg”-indicator noodzakelijk om de afwezigheid van het probleem in

België te toetsen en toekomstige evoluties en hun oorzaak op te volgen.

Daar het gezinsbeleid in België een Regionale bevoegdheid is, worden peri- en

postpartale gegevens, waaronder de periode van borstvoeding, door Regionale /

Gemeenschaps- instellingen (K&G en ONE) geregistreerd. Momenteel bestaat er geen

nationaal register dat deze gegevens samenbrengt (uitgezonderd de gegevens die

doormiddel van het geboortecertificaat worden geregistreerd: cfr. Federaal geboorteregister).

Tussen de Regio’s bestaat er ook een belangrijk verschil in de registratie, met name de te

registreren borstvoedingsperiodes. Harmonisatie van deze registratie door de bevoegde

Regionale / Gemeenschaps- instellingen, bij voorkeur naar de ECHIM-richtlijnen, is dan ook

noodzakelijk om Belgische gegevens aan de internationale databanken te kunnen

overdragen.

Ondanks het feit dat de indicatoren “Mobiliteit van patiënten” (Ind. 75) en “Mobiliteit

van professionelen” (Ind. 65) nog in de ontwikkelingsfase van het ECHIM-project zitten,

verdient de registratie ervan in België bijzondere aandacht, ondermeer om de financiële en

niet-financiële gevolgen voor de Belgische ziekenhuizen, de gezondheidszorgbeoefenaars

en de federale en communautaire overheden in te schatten. Uit de analyses blijkt dat

gegevens over de “uitstroom” complex en moeilijk te verzamelen zijn. Een positief initiatief is

echter de samenwerking tussen het RIZIV en de verzekeringsinstellingen in de ontwikkeling

van een Bestand van Toegestemde medische zorgen in het buitenland.


In de operationalisatie van nationaal epidemiologisch onderzoek worden voortdurend

afwegingen gemaakt over bijvoorbeeld de steekproefgrootte en de methode van de

gegevensverzameling. Zo is bekend dat de resultaten van dure, kleinschalige maar accurate

klinische onderzoeken (zoals uitgevoerd in de HES) significant kunnen verschillen met de

gegevens van betaalbare, grootschalige maar ook subjectieve en vaak minder accurate

gezondheidsenquêtes (Conti et al., 2007). De huidige studie toont aan dat er in de Belgische

gegevens voor de ECHIM-indicatoren een zeker evenwicht bestaat tussen de subjectieve rapportage van de gezondheidstoestand en bijvoorbeeld de klinische registraties. Een

zeker voorbehoud dient echter in acht genomen te worden bij de klinische interpretatie van

bijvoorbeeld de MKG. Dit register is van origine geen epidemiologische maar een

administratieve registratie met een financiële finaliteit. De validiteit van haar diagnose- en

behandelingsgegevens werd eerder al in vraag gesteld (Aelvoet, 2008; Gilbert et al., 2004; Van

de Sande et al., 2006).

Een evenwicht in de ECHIM-gegevensverzameling tussen de subjectieve rapportage

van de gezondheidstoestand en bijvoorbeeld de klinische registraties is noodzakelijk. Deze

types van gegevensverzameling sluiten elkaar immers niet uit maar vullen elkaar aan

(Bullinger, 2003). Niettemin dient men ook voor de Belgische gegevensverzameling voor de

ECHIM-indicatoren continu af te wegen of de gegevens voor een indicator wel uit de meest betrouwbare en valide databank betrokken wordt. De ECHIM-richtlijnen kunnen in die zin

beperkend zijn omdat binnen dit project steeds naar de hoogste mate van vergelijkbaarheid

wordt gestreefd (Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008). Zo heeft België met

het Belgisch Diabetes Register een waardevol instrument om de incidentie van Diabetes (Ind.

21) te meten (Gorus et al., 2004). Dergelijk klinisch register is evenwel niet in elke EU-lidstaat

aanwezig. Op ECHIM-niveau wordt daarom voor de gegevensverzameling via de

gezondheidsenquête (zelfrapportage) geopteerd. Een mogelijke ECHIM-oplossing bestaat erin

om een aantal indicatoren van de groepen Gezondheidstoestand (diabetes) en

Gezondheidsdeterminanten (BMI, bloeddruk …) op te splitsen in een “Self-reported” en een

“Clinically diagnosed” (sub)indicator. Dit vereist evenwel een duidelijke toelichting via

bijvoorbeeld de metadocumentatie van de databanken zodat bij de interpretatie van zowel de

subjectieve rapportage als de klinische registraties rekening gehouden kan worden met de

respectievelijke beperkingen inzake representativiteit, betrouwbaarheid en validiteit.

Een ander Belgisch instrument dat een waardevolle epidemiologische bijdrage aan

het ECHIM-project kan leveren is de Permanente Steekproef van het RIZIV (bijvoorbeeld

voor de indicatoren: Consultatie van huisarts; Andere poliklinische consultaties, Heelkundige

ingrepen: PTCA, heup, cataract). Ook hier is echter de vergelijkbaarheid met de

gegevensbanken van de andere EU-lidstaten beperkt.


Een belangrijke afweging inzake de preferentie van een bepaalde databank voor de

aanlevering van gezondheidsgegevens betreft de periodiciteit van de gegevensverzameling.

In dit rapport werd een groot verschil in periodiciteit aangetoond: voor een aantal

indicatoren zijn jaarlijks Belgische gegevens beschikbaar, daar waar de gegevens voor

andere indicatoren slechts om de vier of vijf jaar beschikbaar zijn. De nood aan een

gegevensverzameling met een hoge regelmaat wordt in belangrijke mate bepaald door de

doelstelling van de gegevensverzameling. Indien het ECHIM-project de ambitie heeft om in

de toekomst ondermeer het effect van beleidskeuzes op de gezondheidsstatus te meten

(Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008) dient te worden nagegaan of

bijvoorbeeld de vierjaarlijkse beschikbaarheid van de morbiditeitgegevens (diabetes,

depressie, acuut myocard infarct, cerebrovasculair accident, astma …) toereikend is.

Gezien de sterke toename in technologische mogelijkheden, kan verwacht worden dat

steeds meer zorgprocessen elektronisch zullen worden geregistreerd. Duurzame

systemen van gezondheidsmonitoring, nationaal of internationaal, zullen daarom in

toenemende mate over een voldoende flexibiliteit moeten beschikken om op deze snelle

veranderingen te kunnen inspelen (Hollander et al., 2007). In België richtte de Federale

Overheid het eHealth-platform op dat de veilige en gestandaardiseerde elektronische

informatie-uitwisseling tussen alle actoren in de gezondheidszorg moet bevorderen en

ondersteunen (Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid, Belgisch Staatsblad

13/10/2008). Epidemiologisch relevante en al functionele voorbeelden hiervan zijn de

Elektronische geboorteaangifte (eBirth), de Gegevensbank voor de opvolging van de

pandemische griep in het ziekenhuis (eH1N1), de Registratie van de A/H1N1-vaccinatie, het

register "ORTHOpedic Prosthesis Identification Data" (eCare-Orthopride), en de

Kankerregistratie. Omwille van het epidemiologisch potentieel dient men ook hier van bij de aanvangsfase rekening te houden met de verschillende (types) van eindgebruikers én de vergelijkbaarheid met de EU-lidstaten. Positief in die zin zijn de standaardisatie-

initiatieven binnen het eHealth-platform waarbij het gebruik van ondermeer de International

Classification of Diseases (ICD-9/10 en ICD-9-CM), de International Classification of Primary

Care (ICPC-2), de International Classification of Diseases for Oncology (ICD-O), en de

International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) worden bevorderd en

ondersteund.

Aansluitend kan in dit kader de integratie van specifieke klinische registers (BDR,

BKR …) in bijvoorbeeld de meer administratieve MKG overwogen worden.


Doelstelling 3. Wetenschappelijke analyse van de gebruikte definities en calculaties in België

In het ECHIM-eindrapport adviseerden de auteurs voor België een betere beschrijving van de

definitie en calculatiemethode van de indicatoren en van de in België beschikbare

gegevensbronnen (Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008). De inventarissen

opgesteld door het KCE (Van de Sande et al., 2006) en het WIV-OD Volksgezondheid

(Morbidat) worden hiervoor al als referenties beschouwd.

In de huidige studie werd een hoge graad van overeenkomst vastgesteld tussen de

Belgische gegevens en de ECHIM-richtlijnen inzake definitie, calculatie, beschikbare

dimensies, en methode van gegevensverzameling. In de hoger geciteerde ECHIM-survey

(Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008) werden er voor België binnen de

indicatorengroepen “Gezondheidsdeterminanten” en “Gezondheidszorg” nog verschillende

problemen inzake beschikbaarheid en indicatoreigenschappen vastgesteld. De huidige studie

toont aan dat bijna al deze gegevens nu ook aan de ECHIM-richtlijnen voldoen. Bovendien

betreffen de bestaande verschillen voornamelijk het niveau van de calculatie en niet de

methode van de gegevensverzameling of de gegevensbron zelf. Dit maakt dat voor de

harmonisatie van de Belgische gegevens geen substantiële inspanningen of problemen

verwacht worden.

Voor een aantal indicatoren zijn de gegevens wel beschikbaar doch wordt de

calculatie van de indicator momenteel niet (systematisch) uitgevoerd. Dit geldt ondermeer

voor de indicatoren Tijdstip eerste antenataal consult (Ind. 61), Uitstel van

kankerbehandeling (Ind. 83), en Diabetes opvolging (Ind. 84). Het betreft hier recentere

“kwaliteit van zorg”-indicatoren die per definitie buiten het tijdsframe van de reguliere

registraties vallen (respectievelijk gegevens met betrekking tot de bevalling, de

kankerbehandeling en de diabetesdiagnose).

De hoge graad van overeenkomst tussen de gebruikte definities, calculaties en

methode van gegevensverzameling (inclusief voor de groep indicatoren die in ontwikkeling

zijn) kan verklaard worden door de participatie van Belgische instellingen in verschillende Europese onderzoeks- en standaardisatieprojecten. Zo is het

Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid als core group member betrokken in

bijvoorbeeld de European Health Expectancy Monitoring Unit (EHEMU), de EHIS, de

European monitoring of excess mortality for public health action (EURO-MOMO), het

Tackling Health Inequalities in Europe project (EUROTHINE) en het ECHIM-project. Ook de

FOD VVVL, de FOD SZ en de ADSEI zijn in verschillende technische EUROSTAT-

(ondermeer Health Care Statistics: CARE; Core Group Morbidity: MORB; Causes of death:

COD) en OECD-werkgroepen (System of Health Accounts: SHA; Health Care Quality


Indicators: HCQI) vertegenwoordigd. Gezien hun grote impact op de implementatie van het

Europese systeem van gezondheidsmonitoring en bijgevolg hun hoog rendement voor de implementatie van de gegevensverzameling in België, verdient dergelijke participatie ook

in de toekomst de noodzakelijke ondersteuning.

Doelstelling 4. Identificeren van de rollen en bevoegdheden van de actoren

De federale structuur van België, met de spreiding van bevoegdheden betreffende de

gezondheidszorg en gezondheidspromotie, de veelheid aan betrokken instellingen, en de

Regionale verschillen in beleidsklemtonen, werd in het ECHIM-eindrapport als het

belangrijkste obstakel voor de implementatie van de Belgische gegevensverzameling

geïdentificeerd (Kilpelaïnen, Aromaa, and the ECHIM Core Group, 2008). De auteurs

suggereerden daarbij de EUROSTAT regulation over de toelevering van

gezondheidsgegevens (European Council, 2008) als een opportuniteit om de

informatiedoorstroming en taakverdeling tussen de partners in België te optimaliseren.

De huidige studie bracht de directe (uitvoering) en indirecte (financiering) bijdrage van

de verschillende nationale en Regionale / Gemeenschaps-s- instellingen en overheden bij de

gegevensverzameling in kaart. Dit overzicht bevestigt de complexiteit van de gegevensverzameling en het gebrek aan een onderliggend conceptueel gezondheidsmodel (Van de Sande et al., 2006). De aanname van het ECHIM-model en de

ECHIM-implementatierichtlijnen door de DGSANCO en EUROSTAT heeft als voordeel dat de

Federale en Regionale / Gemeenschaps-s- overheden eenzelfde conceptueel kader met een inhoudelijke (definities) en operationele (calculaties en methoden van

gegevensverzameling) invulling aangereikt krijgen. Hierbij kan worden vermeld dat binnen

Europees verband ook een gezondheidsmonitoring programma voor de Europese regio’s

wordt ontwikkeld. Dit programma, Health Indicators in the European Regions (ISARE) bouwt

verder op het werk van de ECHI- en ECHIM-projecten.

Met de oprichting van het Focal Point WHO, OECD en EUROSTAT werd een eerste

stap gezet in de ontwikkeling van een netwerkorganisatiemodel (Van de Sande et al.,

2006). Dat dit Focal Point als stuurgroep voor de huidige onderzoeks- en

implementatieopdracht fungeert, kan de harmonisatie van de Belgische

gegevensverzameling en –verspreiding naar de ECHIM-richtlijnen faciliteren.


Doelstelling 5. Haalbaarheid onderzoeken van verzameling van indicatoren

Als laatste doelstelling van deze onderzoeks- en implementatieopdracht werd de

haalbaarheid onderzocht van de Belgische gegevensverzameling in het kader van de

ontwikkeling door ECHIM van een duurzaam Europees systeem van gezondheidsmonitoring.

In dit rapport werden daartoe actiepunten opgesomd die eerder beperkt (minor) dan wel

omvangrijk (major) van aard zijn. Daarbij werd geen rekening gehouden met de vier

indicatoren van de groep Gezondheidspromotie. Deze zijn binnen het ECHIM-project in

een vroege fase van ontwikkeling waardoor er nog geen definities, calculaties en bronnen

beschikbaar zijn (d.d. 02/09/2009). Uiteraard dient de verdere operationalisatie van deze

indicatoren door het Focal Point WHO, OECD en EUROSTAT van nabij gevolgd te worden.

De actiepunten van beperkte aard betreffen hoofdzakelijk de calculatie van de

indicatoren. Vaak worden in België andere leeftijdsintervallen voor de calculatie gebruikt.

Tevens dienen voor een aantal indicatoren de gegevens van de MKG en de MPG

samengevoegd te worden. Daarbij dient voornamelijk het verschil in codificatie (ICD-9-CM

versus DSM-IV) overbrugt te worden. Deze aanpassingen vragen echter geen omvangrijke

middelen en kunnen doorgaans binnen een korte tijdspanne worden gerealiseerd.

De actiepunten die omvangrijker van aard zijn betreffen enerzijds de optimalisering van de bestaande gegevensverwerking (cfr. de geboorte- en sterfte certificaten) en,

anderzijds, de ontwikkeling van een duurzame gegevensuitwisseling. Hoger verwezen

we al naar de harmonisatie van de borstvoedingsregistratie door de bevoegde Regionale /

Gemeenschaps-s- instellingen. Naast deze harmonisatie dient tevens een uitwisseling naar

het nationale niveau te worden georganiseerd. Een coördinerende rol is hier weggelegd voor

het WIV-OD Volksgezondheid of het Federaal Borstvoedingscomité (FBVC).

Een actiepunt dat meer substantiële middelen vereist betreft de datacollectie “Roken

tijdens de zwangerschap” (Ind. 51). Een uitbereiding van bestaande surveillances (HIS-

Belgium, nationale voedselconsumptiepeiling …) met een populatie van zwangere vrouwen

lijkt daartoe een mogelijke oplossing. Een alternatief dat ook verdere aandacht vraagt is de

opname van een gevalideerd item in de Sectie C van Formulier I (Aangifte van geboorte van

een levend kind) en Formulier III D (Aangifte van het overlijden van een kind jonger dan een

jaar of van een doodgeboorte). Desgevallend worden deze gegevens beschikbaar via het

Federaal Geboorteregister. Indien betrouwbaar en valide heeft dit alternatief zowel een

schaal voordeel (totale populatie zwangere vrouwen), een periodiek voordeel (jaarlijks

beschikbaar) alsook een belangrijk financieel voordeel (in vergelijking met de kost van een

surveillance).


Bij de implementatie van deze indicator kan bovendien naar een verdere harmonisatie met

het EURO-PERISTAT project gestreefd worden (EURO-PERISTAT Group, 2008).

Bij de realisatie van de hoger beschreven actiepunten beantwoordt België aan de huidige

ECHIM-richtlijnen inzake de gegevensverzameling van gezondheidsgegevens. Echter, en

zoals hierboven al aangegeven, dient, gezien het duurzame karakter van de internationale

gegevensverzameling, een structureel kader voor de gegevensverzameling te worden

ontwikkeld. Belangrijke aandachtspunten daartoe werden al door Van de Sande et al. (2006)

en Bossuyt & Van Casteren (1998) geformuleerd. Eén van deze aandachtspunten betreft

een geïntegreerd juridisch kader. Ook in de huidige studie werd aangetoond dat niet alle

databanken, noodzakelijk voor de overdracht van gegevens voor de ECHIM-indicatoren, een

wettelijk kader hebben dat de gegevensverzameling structureel garandeert en faciliteert. De realisatie van zulk een overkoepelend juridisch kader dat rekening houdt met de

verschillende (types) van eindgebruikers, is dan ook een belangrijke prioriteit (Bossuyt & Van

Casteren 1998; Van de Sande et al., 2006).

De huidige studie bevestigt de eerder geformuleerde noodzaak tot een betere documentatie van de gebruikte (collectie- en calculatie-) methoden door de beheerders

van de databanken en de centralisatie van deze metadata in België (Van de Sande et al.,

2006). Dit moet de wetenschappelijke opvolging mogelijk maken van de kwaliteit van de gegevens en de gegevensverzameling. Validatieonderzoek door de beheerders van de

databanken en door externe onderzoekers dient hierbij aangemoedigd te worden.

Aansluitend dient de standaardisatie van de indicatoren in andere bronnen dan de in dit rapport geïdentificeerde primaire bron te worden bevorderd, niet alleen op

nationaal maar ook op Regionaal / Gemeenschaps-s- niveau. In het kader van, bijvoorbeeld,

het onderzoek naar de impact van sociale ongelijkheid op de toegang tot de

gezondheidszorg, biedt het systematische gebruik in de gezondheidsregisters van de in dit

rapport geformuleerde definities en calculaties van de socio-demografische indicatoren, een

belangrijke methodologische meerwaarde. Eenzelfde meerwaarde kan gerealiseerd worden

door de methodologie om bijvoorbeeld morbiditeit te meten (zoals in de HIS Belgium) toe te

passen in registers of onderzoek waarin gezondheid geen primaire variabele is. Vanuit de

overheden kan deze standaardisatie gefaciliteerd worden door het gebruik van de

ECHIM-indicatoren in de door hun gefinancierde onderzoeks- en surveillanceopdrachten op te nemen.


Waarom Belgische gegevens over gezondheid, gezondheidsdeterminanten en

gezondheidszorg verzamelen?

De doelstellingen van deze onderzoeks- en implementatieopdracht betroffen de

beschikbaarheid en bruikbaarheid van de

huidige Belgische gezondheidsgegevens

voor het overdragen aan ECHIM en de

databanken van de WHO, OECD en

EUROSTAT. De indruk kan ontstaan dat

gegevens verzameld worden omdat ze

moeten verzameld worden (meten om te

meten) en dit om te vergelijken en

vergeleken te worden (meten om zich te

meten) (Berings, 2008). Daarom willen we

ter afsluiting van dit rapport het nationale gebruik van de gegevensverzameling eveneens als prioriteit naar voor schuiven. Daarbij wordt het verzamelen

van de Belgische gezondheidsgegevens,

aan de hand van de ECHIM-richtlijnen, een

“meten om zich te evalueren, te verbeteren en te verantwoorden”

(Berings, 2008). Figuur 7. Portaalwebsites van het Nationaal Kompas Volksgezondheid (RIVM) en het Health Indicators Report (CIHI).

Figuur 7: Portaalwebsites van het Nationaal Kompas Volksgezondheid (RIVM) en het Health Indicators Report (CIHI)

Op regelmatige basis verschijnen er

in België gespecialiseerde rapporten over

bijvoorbeeld het aantal (nieuwe)

kankerpatiënten, het aantal infectieuze

aandoeningen of het aantal actieve artsen.

Publicaties die vanuit een conceptueel model van gezondheid een breed overzicht bieden van

de gezondheidsgegevens in België zijn echter niet beschikbaar. Het permanent samenbrengen

van gezondheidsgegevens in een duurzaam integratief systeem van gezondheidsmonitoring

biedt overheden een hanteerbare actuele evaluatie van de gezondheidstoestand, de

gezondheidsdeterminanten en de gezondheidszorg in België. Zulk een evaluatie biedt tevens

de mogelijkheid om behoeften te identificeren en beleidsdoelstellingen tot verbetering te

formuleren die de individuele domeinen van de gezondheid (toestand, determinanten, zorg en

promotie) overstijgen. Bovendien biedt zulk een gezondheidsmonitor de mogelijkheid om zich


extern te verantwoorden (“De middelen die werden vrijgemaakt, werden doeltreffend besteed”

Berings, 2008).

Een internationale vergelijkende analyse van de Belgische gezondheidsgegevens

kan waardevolle adviezen tot verbeteringen in het beleid, en bijgevolg de

volksgezondheid, resulteren. Echter, zulk een analyse gaat steeds uit van de

vergelijkbaarheid met andere EU-lidstaten waardoor specifieke en essentiële gegevens

voor België vaak niet in rekening kunnen worden genomen. Dit onderstreept het belang

van een nationale analyse van de ECHIM-indicatoren.

Landen met een traditie inzake het integratief monitoren van gezondheidsgegevens zijn

Canada en Nederland. Zo ontwikkelde het RIVM het “Nationaal Kompas Volkgezondheid”, een

website waarop kwantitatieve gegevens over gezondheid, ziekte, risicofactoren, zorg en

preventie in Nederland worden gepresenteerd en uitgebreid toegelicht. Dit instrument is tevens

de basis van de vierjaarlijkse beleidsondersteunende rapporten “Volksgezondheid Toekomst

Verkenningen” (Harteloh et al., 1995; Ruwaard and Kramers, 1997; van Oers 2002; Hollander

et al., 2007) waarin de indicatoren van het Nationaal Kompas Volkgezondheid op een

integratieve wijze worden geanalyseerd en waarbij beleidsadviezen worden geformuleerd. Op

basis van de Belgische gegevensverzameling voor de ECHIM-indicatoren kan dergelijk

beleidsondersteunend instrument ook voor België ontwikkeld worden. Omdat voor een

groot deel van de indicatoren disaggregaties beschikbaar zijn naar Regionaal, Gemeenschaps,

provinciaal en vaak ook arrondissementeel niveau, kunnen deze instrumenten bovendien

beleidsondersteunend zijn voor de lokale overheden.


Conclusies

De beschikbaarheid van de Belgische gegevens in de internationale databanken van

de WHO (WHO/European Health for All database) de OECD (OECD Health Data) en

EUROSTAT (EUROSTAT Public Health Database) is hoog. De overeenkomst tussen ECHIM

en ECHIM.be inzake de definities, calculaties, dimensies, methode van datacollectie en de

bronnen van de indicatoren is eveneens hoog, en dit binnen elke groep van indicatoren. Deze

resultaten kunnen verklaard worden door de hoge graad van participatie in Europese projecten

en het gebruik van internationale calculaties en classificaties.

De internationale databanken streven naar een progressieve toename van het aantal

indicatoren waarvoor ze via de zogenaamde Joint questionnaires gegevens zullen verzamelen.

Het ECHIM-project biedt voor Europa en de ontwikkeling van het Europees duurzaam systeem

van gezondheidsmonitoring het conceptuele kader en de wetenschappelijke methodieken.

Belangrijk hierbij is dat deze methodieken geen statisch maar een dynamisch gegeven zijn. De

implementatie van dit kader en deze methodieken vereist voor België daarom een aantal

noodzakelijke acties op korte termijn alsook een aantal belangrijke structurele condities.

Op korte termijn dienen voor een beperkt aantal indicatoren wijzigingen inzake de

calculatie en gegevensverzameling te worden doorgevoerd. Voor wat de calculaties betreft

dienen geen substantiële middelen te worden voorzien. Deze wijzigingen kunnen ook per

direct worden doorgevoerd. De actiepunten inzake de gegevensverzameling (verwerking

geboorte- en overlijdenscertificaten; nationaal register borstvoeding, uitbereiding bestaande

surveillances met steekproef zwangere vrouwen …) vragen echter omvangrijkere middelen.

Met de uitvoering van de bovenstaande acties voldoet België aan de huidige stand van

zake binnen het ECHIM-project. Echter, voor ruim één derde van de ECHIM-shortlist

indicatoren zijn nog geen (definitieve) richtlijnen tot operationalisatie beschikbaar. Structurele

acties zijn dan ook noodzakelijk om deze inhoudelijke, wetenschappelijke ontwikkelingen op

een continue wijze te volgen. Verder dienen met de beheerders van de gegevensbanken een

overkoepelend concept en strategie tot gegevensverzameling te worden uitgewerkt en

uitgevoerd. Een gestructureerd overleg met de betrokken overheden en instellingen, zoals het

Focal Point WHO OECD EUROSTAT, en een geïntegreerd juridisch kader zijn daartoe

noodzakelijk. Voor de opvolging en ondersteuning van deze structurele acties is een uitbereiding van het wetenschappelijk personeel noodzakelijk.

Afsluitend wordt benadrukt dat de overdracht aan de internationale databanken niet de

enige prioriteit van de Belgische gegevensverzameling mag zijn. Deze gegevensverzameling

dient immers ook tot het evalueren en verbeteren van de Volksgezondheid in België, haar

Gemeenschappen en Gewesten, en de verantwoording van de daartoe besteedde middelen.


Referenties

Aelvoet W (2008) Ambtelijke registraties voor een evaluatief gezondheidsbeleid. Aspecten

van beleidsonderbouwing op landelijk, intermediair en lokaal niveau, Dissertation

submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor in Medical

Sciences, Antwerp. Available at:

https://portal.health.fgov.be/pls/portal/docs/PAGE/INTERNET_PG/HOMEPAGE_ME

NU/GEZONDHEIDZORG1_MENU/ZORGINSTELLINGEN1_MENU/REGISTRATIES

YSTEMEN1_MENU/MKGMINIMALEKLINISCHEGEGEVENS1_MENU/PUBLICATIE

S17_HIDE/PUBLICATIES17_DOCS/AMBTELIJKE%20REGISTRATIES.PDF

(Consulted on: 26/01/2010).

Berings B (2008) Meten is weten? Reflectie over de mogelijkheden en valkuilen van

kwantitatief beleidsondersteunend onderzoek. HUB Research paper 2008/36.

Brussel: Hogeschool-Universiteit Brussel.

Bossuyt N, Van Casteren V. (1998) Consequences of the Federalisation of the Country on

the Provision of Health Data. Oral presentation. Joint UN/ECE-WHO Meeting on

Health Statistics, 1998; Rome (Italy)

Bullinger M (2003) International comparability of health interview surveys: An overview of

methods and approaches, In A. Nosikov and C. Gudex (Eds) EUROHIS: Developing

Common Instruments for Health Surveys, Amsterdam: IOS Press.

Conti S, Farchi G, Minelli G, Buiatti E, Balzi D, Arniani S, Naldoni P, Gargiulo L, Gianicolo E,

Sabbadini L (2007) Health Observation Compared to Health Reporting: Findings from

a Pilot Study in Florence, Annals of Epidemiology, 17(12), 999-1003.

Demarest S (2008) Over de vierde gezondheidsenquête in België, Epi-Scoop 8(3), 1.

DG SANCO (2004) Strategy on European Community Health Indicators (ECHI) = the “Short

List”, Luxembourg: EC.

ECHI-Project (2005). Public health indicators for Europe: Context, selection, definition. Final

report by the ECHI project: Phase II, Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid

en Milieu.

ECHIM (2009) Documentation Sheets, version 24.3.2009, Helsinki: National Public Health

Institute. Available at: http://www.echim.org/docs/documentation_sheets.pdf

(Accessed on: 22/02/2010).

European Council (2008) Regulation (EC) No 1338/2008 of the European Parliament and of

the Council of 16 December 2008 on Community statistics on public health and

health and safety at work, Official Journal L 354 , 31/12/2008 P. 0070 – 0081.


European Council (1996): Council Directive 96/62/EC of 27 September 1996 on ambient air

quality assessment and management. Official Journal of the European Communities,

L296: 55–63 Available at: http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31996L0062:EN:HTML

(Consulted on 12/01/2010).

European Council (1995) Proposal for a European Parliament and Council Decision adopting

a programme of Community action on health monitoring in the context of the

framework for action in the field of public health (95/C 338/05) COM(95) 449 final -

95/0238(COD), Eura-Lex: 51996PC0581.

EURO-PERISTAT Group. (2008) European Perinatal Health Report. Better statistics for

better health for pregnant women and their babies. EURO-PERISTAT Group: Paris.

Eurostat (1998). Causes of death: 1994-1995 statistics. Eurostat Working Papers: Population

and social conditions 3/1998/E/N° 22, Luxembourg.

Farr W (1885), Methods for comparing local with standard death-rates, London: Office of the

Sanitary Institute.

Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid (13/10/2008) Wet houdende oprichting en

organisatie van het eHealth-platform, 21/082008, Brussel: Belgisch Staatsblad,

54454 – 54465.

Gilbert M, Thimus D, Roger-France FH, Camberlain C, Mertens I, Figeys A, Moens D, Capet

F, Ducoffre G, Hanquet G, Daumerie Ch, Deliège D, Jeanjean M, Gillerot Y,

Haelterman M, Van Eycken L (2004) Validité des données hospitalières pour leur

exploitation en épidémiologie, AGORA Report n° SSTC/AG/10/031, Brussels:

Federaal Wetenschapsbeleid/ Politique scientifique fédérale. Available at:

http://www.belspo.be/belspo/home/publ/pub_ostc/agora/ragDD31_fr.pdf (Fr. only)

(Consulted on: 26/01/2010).

Goldberg DP, Gater R, Sartorius N, Ustun TB, Piccinelli M, Gureje O, Rutter C (1997) The

validity of two versions of the GHQ in the WHO study of mental illness in general

health care. Psychol Med, 27(1):191–197.

Goldberg D, Williams P (1988) A user’s guide to the General Health Questionnaire, Windsor:

NFER NELSON Publishing company Ltd.

Gorus FK, Weets I, Couck P, Pipeleers DG; Belgian Diabetes Registry (2004) Epidemiology

of type 1 and type 2 diabetes. The added value of diabetes registries for conducting

clinical studies: the Belgian paradigm. Acta Clin Belg. 59(1):1-13.

Harbers MM, Wilk EA van der, Kramers PGN, Kuunders MMAP, Verschuuren M, Eliyahu H,

Achterberg PW (2008) Dare to Compare! Benchmarking Dutch Health With the


European Community Health Indicators (ECHI). Bilthoven: Rijksinstituut voor

Volksgezondheid en Milieu.

Harteloh PPM, Ruwaard D, Kramers PGN (1995) Evaluatie van de Volksgezondheid

Toekomst Verkenning 1993. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

Hollander AEM De, Hoeymans N, Melse JM, Oers JAM van, Polder JJ. (2007) Care for

health. The 2006 Dutch Public Health Status and Forecasts Report. Bilthoven:

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

Hupkens C, van den Berg J, van der Zee J (1999), National health interview surveys in

Europe: an overview, Health Policy 47, 145–168.

International Labour Organization (1991) International Standard Classification of

Occupations (ISCO-88) – Classification internationale type des professions CITP-88,

Genève: ILO, Available from: http://www.ilo.org/public/french/bureau/ stat/class

/isco.htm (En) (Consulted on 03/09/2009).

Kilpelaïnen K, Aromaa A, and the ECHIM Core Group (2008). European Health Indicators:

Development and Initial Implementation. Final Report of the ECHIM-project. Helsinki:

Helsinki University Press.

Lalonde M (1974) A new perspective on the health of Canadians: a working document.

Ottawa: Government of Canada.

WIV-OD Volksgezondheid (1998) Morbidat: Morbiditeitsdatabanken in België, Brussels:

WIV/ISP. Available at http://www.iph.fgov.be/epidemio/morbidat/ (Consulted on

03/09/2009).

Peto R, Lopez AD, Boreham J, Thun M, Heath C Jr. (1992) Mortality from tobacco in

developed countries: indirect estimation from national vital statistics. Lancet, 339;

1268-78.

Oers JAM van (red) (2002). Gezondheid op koers? Volksgezondheid Toekomst Verkenning,

RIVM. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

RIVM, THL (2009) Proposal for tackling ECHI shortlist definition/operationalisation problems

(WP1) Version 2, September 2009

Ruwaard D, Kramers PGN (1997) Volksgezondheid Toekomst Verkenning 1997; de som der

delen, Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

Terryn N, Windey F, Aelvoet W, Loosen F, Mertens I, (2007) Kwaliteitsanalyse van de MKG-

gegevens. Gebaseerd op de financiering 2004 t.e.m. 2007 / Analyse de la qualité des

données RCM basé sur le financement 2004 à 2007 (Fr). Brussels: FOD/SPF Health:

DG1. Available from: https://portal.health.fgov.be/pls/portal/docs/PAGE/

INTERNET_PG/HOMEPAGE_MENU/GEZONDHEIDZORG1_MENU/ZORGINSTELLI

NGEN1_MENU/REGISTRATIESYSTEMEN1_MENU/MKGMINIMALEKLINISCHEGE


GEVENS1_MENU/PUBLICATIES17_HIDE/PUBLICATIES17_DOCS/20080114%20K

WALITEITSANALYSE%20VAN%20DE%20MKG-GEGEVENS.PDF (Nl) /

https://portal.health.fgov.be/pls/portal/docs/PAGE/INTERNET_PG/HOMEPAGE_ME

NU/GEZONDHEIDZORG1_MENU/ZORGINSTELLINGEN1_MENU/REGISTRATIES

YSTEMEN1_MENU/MKGMINIMALEKLINISCHEGEGEVENS1_MENU/PUBLICATIE

S17_HIDE/PUBLICATIES17_DOCS/20080114%20ANALYSE%20DE%20LA%20QU

ALIT%C3%89%20DES%20DONN%C3%89ES%20RCM.PDF (Fr) (Consulted on

07/10/2009).

Van der Heyden J, Tafforeau J, Van Oyen H, Demarest S (2003) Measurement of the Use of

Curative Health Services: Health Interview Survey versus National Registers. Arch

Public Health, 61, 177-190.

Van De Sande S, De Wachter D, Swartenbroekx N, Peers J, Debruyne H, Moldenaers I,

Lejeune B, Van Damme V, Ramaekers D, Leys M (2006) Inventaris van databanken

gezondheidszorg, KCE reports 30A, Brussel: Federaal Kenniscentrum voor de

Gezondheidszorg.

World Health Organisation Regional Office for Europe (2008) Atlas of health in Europe. 2nd

edition. Copenhagen: World Health Organisation.


DRAFT d.d. 10/03/2010 · Johan Van der Heyden . WIV-OD Volksgezondheid : Liesbet Van Eycken ....

Documents

Transcript of DRAFT d.d. 10/03/2010 · Johan Van der Heyden . WIV-OD Volksgezondheid : Liesbet Van Eycken ....