— THRILLER —

De gemeente Turfbrug verkeert in zwaar weer. Inwoners roeren zich, de tekorten lopen op en men moet echt werk gaan maken van een integrale aanpak in het sociaal domein. Ook de gemeentelijke dienstverlening vraagt om groot onderhoud. Tot over-maat van ramp zit de gemeente met een groot terrein in haar maag, een voormalige boerderij waar een ‘outlet mall’ had moeten komen en waar de ontwikkelaar zich op het laatste moment terugtrok. De al ingeboekte winsten op de exploitatie zijn verdampt en het terrein verloedert zienderogen. Gaat het Turfbrug lukken om op tijd van koers te veranderen? Zo niet, dan dreigt een gedwongen herindeling met de naburige gemeente.

Tegenwind is een thriller, geschreven in opdracht van VNG/KING. VNG/KING wil hiermee laten zien op welke wijze de Digitale Agenda 2020 gemeenten ondersteunt. De drie ambities van de Digitale Agenda 2020 zijn herkenbaar in Tegenwind: open en trans-parant in de participatiesamenleving, werken als één efficiënte overheid en massaal digitaal – maatwerk lokaal.

– In Tegenwind komt alles samen. Forse uitdagingen in het sociaal domein, dienstverlening en ICT. En creatieve oplossingen die

gebruikmaken van wat VNG/KING ontwikkelt. Interessant om te lezen! –

– Turfbrug heeft te maken met uitdagingen en oplossingen die veel gemeenten zullen herkennen –

– Een spannend verhaal dat duidelijk maakt waar gemeenten en VNG/KING mee bezig zijn –

TEGENWIND

TEGENW

IND

TEGENWIND

TEGENWIND

UITGEVER VNG/KINGTEKST Marieke Vos, www.vosverheldert.nlVORMGEVING Maartje de Sonnaville, www.desonnaville.nl

© 2016 VNG/KINGEerste uitgave juni 2016Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, geluidsband, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze thriller is een uitgave van VNG/KING en speelt zich af in de middel­grote gemeente Turfbrug. Deze gemeente kampt met fikse problemen en er dreigt een gedwongen herindeling met de naburige gemeente. Turfbrug zet alles op alles om dit te voorkomen en gebruikt de diverse ondersteuning vanuit VNG/KING om haar problemen op te lossen.

VNG/KING wil met deze thriller laten zien wat er allemaal mogelijk is dankzij de ambitie, werkwijze, beweging en set van projecten van de Digitale Agenda 2020. De drie ambities van de Digitale Agenda 2020 zijn herkenbaar in Turfbrug: open en transparant in de participatiesamenleving, werken als één efficiënte overheid en massaal digitaal – maatwerk lokaal.

Deze uitgave bestaat uit twee delen. Het eerste deel is de thriller over Turfbrug. Het tweede deel is een overzicht van het producten− en diensten­portfolio van de Digitale Agenda 2020. Turfbrug is een denkbeeldige gemeente en alle personages zijn fictief. De uitdagingen en oplossingen waar Turfbrug mee te maken krijgt zijn verzonnen en geromantiseerd. Al is het niet uit te sluiten dat deze voorvallen in werkelijkheid bij gemeenten in Nederland gebeuren of zijn gebeurd. Mocht dat zo zijn, dan berust die overeenkomst uiteraard op toeval.

INHOUD

DEEL I TEGENWIND 9 JANUARI 9 FEBRUARI 19 MAART 31 APRIL 47 MEI 61 JUNI 71 AUGUSTUS 83 SEPTEMBER 93 OKTOBER 99 NOVEMBER 107

DEEL II PRODUCTEN– EN DIENSTEN PORTFOLIO VNG/KING VAN DE DIGITALE AGENDA 2020 119

JANUARI

11

TEGENWIND

Gerard zit achter zijn bureau en staart voor zich uit. Meestal is hij goed in staat om zijn gedachten te ordenen, alles vanaf een afstand te bekijken, te wikken en te wegen en dan een gefun­deerde beslissing te nemen. Maar nu niet. Dit is te groot en te onoverzichtelijk, zelfs voor hem.

Hij had gehoopt bij deze gemeente, die hem zo na aan het hart ligt, de jaren tot zijn pensioen rustig door te brengen. Maar zoals het er nu naar uitziet zullen die drie jaar allesbehalve rustig verlopen. Hij houdt best van een uitdaging, hij heeft er tenslotte genoeg meegemaakt in zijn jaren als gemeentesecretaris, maar hij vindt het wel prettig als hij een beetje weet in welke richting hij de oplossing moet zoeken. Dat is nu niet zo. Het ziet er slecht uit voor Turfbrug. Heel slecht.

Hij wist natuurlijk al langer dat er problemen zijn, maar dat die hiertoe konden leiden had zelfs hij niet kunnen voor­zien. Zijn gesprek met de wethouder bevestigde de geruchten die hij heeft gehoord – hij heeft er het hele weekend slecht door geslapen. Over een paar minuten zal hij samen met de wethouder een team van medewerkers inlichten over de benarde situatie van de gemeente. De wethouder, ze heet Katerina maar iedereen noemt haar Kikki, heeft hem gevraagd om een aantal mensen bij elkaar te roepen. Samen zullen ze bespreken hoe ze dit probleem aanpakken. Gerard hoopt van harte dat ze iets zullen bedenken, maar hij heeft er een hard hoofd in.

Hij zucht en zijn blik glijdt door de werkkamer. Het is een prachtig vertrek, met een eikenhouten lambrisering en een marmeren schouw met daarboven een schilderij van Turfbrug.

12

TEGENWIND

Mooie bakstenen huizen met bescheiden siergevels staan langs de vaart, een schuit ligt afgemeerd aan de kade. Het dorp kent een rijke geschiedenis en heeft nog steeds een eigen, trotse identiteit. Het is inmiddels uitgegroeid tot een middelgrote plaats, het oude centrum aan de twee vaarten die elkaar vlakbij het gemeentehuis kruisen is uitgebreid met wijken vol rijtjeshuizen. De grootste groei kende Turfbrug in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. De gemeente telt inmiddels 30.000 inwoners, groot genoeg om een zelfstandige en florerende gemeente te zijn. Daar ligt het niet aan, denkt Gerard. Hij legt de pen die hij de hele tijd mijme­rend in zijn hand heeft gehouden neer en schuift zijn stoel naar achteren. Het is tijd voor het overleg bij de wethouder.

Kikki’s werkkamer is een paar deuren verderop. Net als de gemeentesecretaris resideert het college in het statige oude gedeelte van het gemeentehuis. Ook Kikki’s kamer heeft een oude schouw en houten lambrisering, maar de inrichting is ultramo­dern. Er staat desingmeubilair en boven de schouw hangt een kunstzinnige foto van een zeiljacht. Kikki is een enthousiast zeiler en ze doorspekt haar betogen graag met nautische termen. Ze staat voor haar bureau te bellen als Gerard binnenkomt. Kikki gebaart hem om alvast te gaan zitten en hij neemt plaats op een fragiel uitziend stoeltje. Vlak na hem komt Henk binnen, de senior medewerker burgerzaken. De leidinggevende van Henk is al een tijd ziek en daarom hebben ze Henk gevraagd voor dit overleg. Hij weet evenveel van de gemeente lijke dienstverlening, zo niet meer dan zijn leidinggevende. Henk werkt al vanaf de jaren zeventig bij de gemeente Turfbrug. Hij groet Gerard en gaat zitten. De wethouder hangt op en loopt naar de tafel.

‘Mooi dat jullie er zijn. Koffie en thee staan klaar, pak zelf maar. Wie verwachten we nog? Oh ja, Petra,’ zegt ze terwijl Petra binnenkomt.

‘Ben ik te laat?’ vraagt die gehaast. Petra, de informatie­manager, lijkt altijd te rennen.

13

TEGENWIND

‘Nee hoor, mooi op tijd. Laten we beginnen,’ zegt Kikki. Ze schuift een stoel naar achteren en gaat zitten. ‘Ik zal er niet omheen draaien: ik heb jullie gevraagd om te komen omdat ik slecht nieuws heb.’

Zes paar ogen kijken haar gelaten aan.‘Het zal geen verrassing voor jullie zijn dat het niet goed gaat

met onze gemeente. De tekorten lopen op en het lukt niet om de steven te wenden. Gerard en ik hebben het hier uiteraard vaak over gehad en diverse oplossingsrichtingen besproken, maar ik moet eerlijk zeggen dat we niet veel verder komen. Sinds kort weten we dat onze problemen wellicht heel ernstige consequen­ties zullen hebben. Gerard, wil jij verder gaan?’

Gerard knikt en schraapt zijn keel. Hij heeft het gevoel dat hij moet gaan staan, maar bedenkt dat dat er misschien te formeel uit zal zien. Hij blijft zitten. ‘Zoals jullie misschien weten was ik vorige week op de nieuwsjaarsborrel in Duikerdam. Ik sprak daar met Pieter, de gemeentesecretaris. Hij vertelde dat hij een informeel verzoek van de provincie heeft gekregen. Ze zijn aan het onderzoeken of wij moeten samengaan met Duikerdam.’

Henk en Petra kijken geschokt. Duikerdam is de grote buur­gemeente van Turfbrug, een gemeente met een heel andere iden­titeit. Turfbrug en Duikerdam verschillen van elkaar als een plattelandsdorp van een industriestad. Het heeft nooit geboterd tussen de twee en een mogelijk samengaan vervult iedereen aan tafel met afschuw.

Het blijft een tijdje stil. Dan zegt Petra aarzelend: ‘Maar… kan dat? Ik bedoel, hoe serieus is het?’

‘Heel serieus, naar wat ik heb gehoord,’ antwoordt Gerard. ‘De provincie vraagt zoiets niet zomaar. Ze zijn nog aan het aftasten, maar Pieter vertelde mij dat hij verwacht dat de provincie en Duikerdam binnenkort verkennende gesprekken gaan voeren over een mogelijke herindeling.’

‘Het is niet denkbeeldig dat het gaat gebeuren. Het gebeurt

14

TEGENWIND

niet vaak, maar er zijn voorbeelden van gemeenten die tot een herindeling zijn gedwongen,’ vult Kikki aan.

Terwijl de aanwezigen dit nieuws laten bezinken wordt er op de deur geklopt. Zonder op een reactie te wachten loopt Ivan naar binnen. Hij stopt als hij het gezelschap ziet.

‘Oh, sorry dat ik onderbreek. Uh… ik hoorde dat je hier was en ik wil je wat vragen, Petra. Kan dat even? Het gaat over mijn onderzoek.’

Petra kijkt de boomlange trainee vermoeid aan.‘Het komt nu niet goed uit, Ivan. Ik ben in overleg.’‘Ja, ik zie het. Is er iets ernstigs aan de hand? Kan ik misschien

iets doen?’‘Nou, weet je wat? Misschien wel,’ zegt Kikki. ‘Aangezien het

nooit lukt om jou ergens buiten te houden, kun je net zo goed meedoen. Misschien heb jij goede ideeën. Ga maar zitten.’

Gerard kijkt bedenkelijk als Ivan opgetogen gaat zitten.‘Nou, kom maar op!’ zegt Ivan. Petra buigt naar hem toe en

geeft een korte samenvatting van wat Gerard zojuist vertelde. Ivan kijkt verbijsterd.

‘Wat? Met Duikerdam? Dat gaat niet gebeuren, toch?’‘Het risico is zeker aanwezig,’ antwoordt Gerard. ‘En daarom

zijn wij hier nu bij elkaar, om te bespreken hoe we dit kunnen afwenden.’

‘Gerard en ik hebben eerder uitgebreid besproken wat in de kern de uitdagingen van Turfbrug zijn,’ zegt Kikki. ‘Het zijn er drie. Gerard?’

Nu gaat Gerard wel staan, om op het whiteboard te kunnen schrijven. Hij schrijft drie punten op: locatie ‘outlet mall’, sociaal domein, dienstverlening. Natuurlijk is iedereen in de kamer min of meer op de hoogte van deze uitdagingen, maar het helpt altijd om dingen op een rijtje te zetten, zo is zijn ervaring.

‘De locatie outlet mall is duidelijk. Daar is nog geen oplos­sing voor gevonden,’ begint hij. Hij doelt op een groot terrein, een

15

TEGENWIND

voormalige boerderij met schuren en land, aan de belangrijkste toegangsweg naar het dorp. Er had een groot winkelcentrum moeten komen, een zeer ambitieus plan van het vorige college. Het had de gemeente miljoenen moeten opleveren, zo was hen voorgerekend. Miljoenen die voor het gemak alvast werden inge­boekt. De zeepbel klapte uit elkaar toen de projectontwikkelaar, die het geheel zou bouwen en uitbaten, zich terugtrok. Turfbrug zit nu met te hoge uitgaven omdat de beloofde miljoenen nooit kwamen en met een terrein dat zienderogen verloedert. Het is letterlijk een schandvlek voor het dorp, waar de incompetentie van de gemeente voor iedereen zichtbaar is. Het leidde er onder meer toe dat na de verkiezingen het college in zijn geheel werd vervangen door nieuwe mensen. Sterk Turfbrug, de lokale partij waar Kikki wethouder voor is, won overweldigend.

De uitdagingen in het sociaal domein zijn niet voor iedereen in de kamer even duidelijk. Gerard licht toe: ‘Jullie weten dat gemeenten er veel nieuwe taken bij hebben gekregen, echter zonder het budget dat er eerder voor was. Het idee is dat wij het beter kunnen, voor minder geld. Dat is een Haagse werke­lijkheid, want in de praktijk blijken de uitgaven voor het sociaal domein nauwelijks omlaag te kunnen. Wij moeten nu het merendeel financieren, van trapliften tot thuiszorg tot dagbeste­ding. Die uitgaven zijn structureel te hoog en het is heel erg lastig om daar te bezuinigen zonder aan de wezenlijke behoeften van onze inwoners te komen.’ Gerard is een man van de kerk, hij is al jaren ouderling, en vindt het heel belangrijk dat de gemeente goed voor haar inwoners zorgt. Dat er bezuinigd moet worden op essentiële zorg vindt hij niet alleen als ambtenaar, maar ook als mens heel erg.

Petra haalt hem uit zijn gedachten: ‘We hebben een nieuwe directeur sociaal domein, heeft zij daar ideeën over?’

‘Ik vermoed van wel. Ze begint over twee weken,’ zegt Gerard. Hij heeft goede hoop dat Thea de Jong de uitdagingen

16

TEGENWIND

van Turfbrug in het sociaal domein op een innovatieve manier zal aanpakken. De resultaten die ze bij haar vorige gemeente behaalde zijn indrukwekkend. De uitgangspositie daar was echter wel anders, want die gemeente is al in 2012 begonnen om zich voor te bereiden op de transitie in het sociaal domein, zo vertelde ze Gerard. Of Turfbrug die achterstand snel kan inhalen betwijfelt hij.

‘Laten we dit punt parkeren totdat Thea er een volgende keer bij is. Onze derde uitdaging is dienstverlening. Daar hebben we speci­fiek jullie hulp bij nodig,’ zegt Kikki, doelend op Petra en Henk.

Gerard: ‘Onze dienstverlening laat te wensen over, zo hoor ik van verschillende kanten.’

Petra knikt somber, ze heeft onlangs Turfbrug op Waarstaatjegemeente.nl weer eens vergeleken met gemeenten van dezelfde grootte en werd niet vrolijk van het resultaat. Ze weet natuurlijk waar het aan ligt, want ze lopen al jaren achter qua investeringen in hun ICT. Er is structureel te weinig budget en ze worstelen om alle ontwikkelingen bij te houden die er vanuit de centrale overheid op hen af komen. Ze hebben onlangs de SUWInet­audit gehad en ze vreest voor de uitkomst daarvan.

‘We moeten veel meer digitaal doen, want onze inwoners schijnen daarom te vragen,’ vervolgt Gerard. ‘Ik vang dat soort geluiden in ons dorp eerlijk gezegd niet op, maar goed. Het is wel de inzet vanuit het rijk. Voor zover ik weet hebben we alles inge­voerd wat het rijk van ons verlangde, maar toch scoren we slecht in de benchmarks en hoor ik onze mensen mopperen op hun computers. Kun jij daar iets meer over vertellen, Petra?’

Petra is blij dat hij het vraagt. Vanuit het bestuur is nooit veel aandacht geweest voor ICT, men vond dat altijd iets dat ze konden overlaten aan haar afdeling. Dat is onterecht, weet Petra, maar haar inspanningen om ICT bij het bestuur op tafel te krijgen leverden nooit iets op. Tot dit moment, want nu zit ze ineens aan tafel met de gemeentesecretaris èn de wethouder.

17

TEGENWIND

Een uniek moment om haar punt te maken, bedenkt ze. Ze weet alleen niet zo goed waar ze moet beginnen.

‘Nou… het klopt dat we bijna alles dat vanuit het rijk kwam inmiddels wel hebben ingevoerd. We zijn aangesloten op de meeste basisregistraties, we gebruiken DigiD, dat soort dingen. Maar wat eronder ligt, de technische basis als het ware, hebben we nog niet voldoende op orde.’

Ons IT­landschap is een rommeltje, zou ze willen zeggen, maar ze besluit het wat voorzichtiger te formuleren: ‘We hebben nog niet de tijd gehad om onze IT­infrastructuur te structureren en te moderniseren en dat is wel nodig om voorzieningen als de basisregistraties optimaal te gebruiken.’

Ivan maakt een snuivend geluid: ‘Je bedoelt dat sommige afdelingen nog met MS­DOS werken omdat ze hier nog steeds applicaties gebruiken die daarop draaien.’

Petra kijkt hem fronsend aan: ‘Ja, maar ik denk niet dat dat hier relevant is. Wat ik bedoel te zeggen is dat het nodig is dat we investeren in een moderne IT­infrastructuur. Zodat we de basis­voorzieningen beter kunnen gebruiken. Als we die slag maken, dan kunnen we straks ook beter aan nieuwe eisen voldoen. Zoals die voor de Omgevingswet.’

‘Juist,’ zegt Gerard. De Omgevingswet zegt hem wel wat: de zoveelste verandering die op de gemeente af komt. ‘Wat heb jij over dit onderwerp te zeggen, Henk?’

‘Ik onderschrijf wat Petra zegt. Doordat onze ICT verouderd is, is de dienstverlening niet optimaal. We moeten veel dingen van het ene systeem overtikken in het andere systeem, omdat het niet gekoppeld is. Dat kost tijd en levert mogelijk ook fouten op. We doen structureel te lang over het verlenen van vergun­ningen, ook vergunningen die helemaal niet zo moeilijk zijn. En we kunnen maar heel weinig digitaal aanbieden, omdat onze website dat nauwelijks mogelijk maakt.’

‘Dus we moeten investeren in een moderne IT­infrastructuur,’

18

TEGENWIND

vat Kikki samen. ‘Maar dat kost geld. En dat hebben we niet. We zitten in een kip­ei discussie.’

‘Mag ik wat zeggen?’ vraagt Ivan en hij gaat meteen door: ‘Het hoeft allemaal niet heel veel geld te kosten. Er is ontzettend veel mogelijk als je gaat werken met open data, als je samen met anderen, van buiten de gemeente, aan oplossingen gaat werken. Je kunt bijvoorbeeld heel gave apps maken voor dienstverlening.’

‘Dan nog heb je een goed werkende IT­infrastructuur nodig,’ werpt Petra tegen. ‘Die apps moeten wel ergens op aangesloten worden.’

‘We hoeven hier niet ter plekke de oplossingen te bedenken,’ zegt Kikki. ‘Het gaat erom dat wij de komende tijd samen aan de slag gaan met de uitdagingen van Turfbrug. Daarom heb ik jullie gevraagd. Als Thea er straks ook bij is dan is het sociaal domein aangehaakt en kunnen we vanuit dit kernteam aan de slag. Laten we met zijn allen goed nadenken wat er nu snel beter kan en welke acties nodig zijn voor de middellange termijn. We hebben nu eerst vooral quick wins nodig, op alle vlakken. Want we moeten natuurlijk te allen tijde zien te voorkomen dat we worden opgeslokt door Duikerdam.’

De aanwezigen knikken, dat is wel het laatste wat ze willen. En wat de inwoners van Turfbrug willen, daar twijfelt niemand aan.

‘We hebben nu te maken met tegenwind, maar vanuit de zeilsport weet ik dat als je de juiste hoek weet te vinden je met tegenwind sneller kunt varen dan met wind mee,’ vervolgt Kikki. ‘Laten we er met zijn allen voor knokken dat we die juiste hoek vinden. Zodat we Turfbrug redden.’

‘Ja, we zijn het reddingsteam! Het RT!’ zegt Ivan.‘Nou, zo zou ik het niet noemen,’ zegt Gerard. ‘Ik dacht

eerder aan de Ambtelijke Taskforce Turfbrug. Dat is onze naam.’ Maar het is al te laat: de kreet RT blijft hangen. Vanaf dat

moment is deze kleine groep mensen het reddingsteam van de gemeente Turfbrug.

FEBRUARI

21

TEGENWIND

Thea fietst langs de vaart. Het is een koude dag, ze trekt haar muts verder over haar oren en duikt diep weg in haar sjaal. Het bevalt haar wel in Turfbrug: ze heeft het dorp de afgelopen weken leren kennen en vindt het er prettig wonen. Het is rustig, de omgeving is groen en ze hebben een ruime doorzonwoning met tuin kunnen huren, die veel groter is dan hun vorige appar­tement. Toen haar vriend een baan kreeg in deze regio hoefde ze niet lang na te denken. Ze was min of meer klaar in de gemeente Houtbroek en was wel toe aan een nieuwe uitdaging. De vaca­ture in Turfbrug sprak haar aan. Ze weet nog niet of ze er goed aan heeft gedaan om deze overstap te maken, want er moet echt veel gebeuren. Maar Thea zet graag haar schouders ergens onder en één ding is zeker: hier is veel te doen.

De afgelopen weken hebben zij en haar vriend gebruikt om de omgeving te leren kennen en hun huis in te richten. Het huis ligt in wat in Turfbrug een achterstandsbuurt wordt genoemd, maar Thea heeft tot nu toe weinig overlast ervaren. Er is veel sociale woningbouw in de wijk, relatief veel hoogbouw, en er zijn weinig voorzieningen. Er is een winkelcentrum, maar veel winkelruimte staat leeg. Dat biedt een troosteloze aanblik en is niet goed voor de wijk. In het winkelcentrum hangen jongeren rond en dat vinden sommige bewoners bedreigend. Thea heeft geen last van ze. Ze heeft ze eens aangesproken en hoorde toen dat ze eigenlijk altijd in een ruimte in de wijkbibliotheek zaten, daar was een soort jeugdhonk. Maar de wijkbibliotheek is dicht, de gemeente trok vorig jaar de subsidie in. Thea heeft nage­vraagd bij haar nieuwe collega’s waarom en het antwoord is

22

TEGENWIND

volgens haar exemplarisch voor de problemen van Turfbrug: de gemeente trok de subsidie in omdat er te weinig boeken werden uitgeleend. Kennelijk begrijpt men niet dat voorzieningen als wijkbibliotheken soms andere functies krijgen dan waar ze oorspronkelijk voor zijn bedoeld. Functies die heel belangrijk zijn voor een buurt. Deze bieb leende inderdaad weinig boeken uit, maar veel kinderen kwamen er om hun huiswerk te maken. En de jongeren hadden er kennelijk een plek om bij elkaar te komen. Turfbrug is op zoek naar ‘quick wins’ in het sociaal domein, zo heeft de wethouder Thea verteld. Thea vermoedt dat ze nogal wat van dit soort snelle winsten kan vinden als ze zich een beetje in de gemeente verdiept.

Ze zet haar fiets in het rek bij het gemeentehuis en loopt naar binnen. Ze vindt het oude gemeentehuis prachtig: een stenen bordes, een mooie grote hal. De aanbouw waarin de meeste ambtenaren werken is helaas minder sfeervol. Hij doet Thea denken aan de middelbare school waar ze op heeft gezeten, in de functionele stijl van de jaren zeventig. Lange gangen met rijen deuren naar de kamers, linoleum vloeren waar je schoen­zolen op piepen en aan het eind van elke gang een ruimte met de printer en een koffiemachine waar niet al te beste koffie uit komt. Ze heeft een eigen werkkamer, ze volgt de directeur op die er een echte directiekamer van had gemaakt. Dat heeft ze meteen veranderd: het grote zware bureau met de twee stoelen voor bezoekers ging eruit en er kwam een hele grote werk­tafel waar ze met gemak met acht man aan kan overleggen. Vanaf haar eerste werkdag heeft ze ingesteld dat ze hier eens in de week met de hele afdeling lunchen en ze gaat binnen­kort mensen van andere afdelingen uitnodigen om mee te eten. Gemeenten kunnen hun nieuwe taken in het sociaal domein alleen succesvol uitvoeren als ze integraal samenwerken, is haar ervaring. Een gedeelde lunch is een begin om de schotten af te breken.

23

TEGENWIND

Eén muur van haar kamer wordt vrijwel geheel in beslag genomen door een kaart van Turfbrug. Het is haar eerste project op haar nieuwe stek: ze is bezig om de hele structuur van zorg en welzijn letterlijk in kaart te brengen. Het blijkt een flinke klus, want dat overzicht was er niet. Ze heeft met haar afdeling alle gegevens nageplozen en ze zijn zelfs door de gemeente gaan rijden, zodat ze de kaart heel precies kunnen intekenen. De kaart krijgt nu vorm, met alle zorg­ en welzijnsvoorzieningen en hun bereik, waar de meeste uitkeringsgerechtigden wonen, waar de schuldenproblematiek het grootst is, waar bijzondere woon­vormen zijn… Langzaam ontstaat een integraal beeld van de sociale structuur van Turfbrug. Dat is essentieel om het beleid in het sociaal domein op een goede manier vorm te geven, weet Thea uit haar vorige baan. Terwijl ze voor de kaart staat bedenkt ze dat ze misschien ook de voorzieningen moet intekenen die zijn verdwenen, zoals de wijkbibliotheek. Maar ze besluit het niet te doen, het zou te onoverzichtelijk worden. Straks, als alles in kaart is gebracht, zien ze vanzelf waar de leemtes zijn en kunnen ze beginnen om daar slimme oplossingen voor te verzinnen.

Ivan komt binnen, gaat zitten en klapt zijn laptop open. Vanaf het begin hebben Ivan en Thea een klik: beiden zijn doeners. Thea is blij met zijn frisse ideeën en vooral met zijn kennis van wat je met data en technologie kunt doen. Dat hij met zijn onbezonnen houding regelmatig mensen op hun tenen trapt vindt zij niet erg – zij is ervaren genoeg om de schade die hij daarmee aanricht te herstellen. Hij is tenslotte een trainee, die mogen onbezonnen zijn. Ze hebben deze ochtend ingeruimd om in databronnen buiten de gemeente te speuren naar aanbod en vraag naar zorg en welzijn die ze nog niet hebben gevonden. En ook naar cijfers over thema’s die op het eerste gezicht weinig met zorg en welzijn te maken hebben, maar wel bepalend zijn voor hoe mensen hun wijk ervaren. Zoals gegevens over veilig­

24

TEGENWIND

heid. Op deze manier kleuren ze de kaart steeds verder in. Als ze straks hun eigen gegevens op orde hebben dan kunnen ze deze ook aanleveren voor de monitor Sociaal Domein van VNG/KING. Dan hebben ze een goed instrument in handen om hun beleid te vergelijken met dat van andere gemeenten èn kunnen ze hun eigen beleid bijsturen. Maar zo ver zijn ze nog lang niet, bedenkt Thea terwijl ze thee inschenkt en naast Ivan gaat zitten.

Het is inmiddels een aantal weken geleden dat het Reddings Team bij elkaar kwam en sindsdien is er veel gebeurd. De verschillende directies zijn aan het werk gegaan met eigen over­leggen. Thea is begonnen in het sociaal domein, Henk heeft zijn collega’s van dienstverlening en burgerzaken bij elkaar geroepen. De derde directeur, Rudolf Bos van de facilitaire directie die gaat over bouwen en de openbare ruimte, is met zijn mensen aan het nadenken over goede oplossingen voor het terrein van de outlet mall.

Petra probeert ondertussen een oplossing te bedenken waarmee ze de ICT­ondersteuning voor de gemeente snel verder kan helpen. Ze heeft al één grote besparing kunnen inboeken en daar is ze best trots op. Enige tijd geleden las ze in de nieuwsbrief van VNG/KING over de gezamenlijke inkoop mobiele communicatie. De eerste aanbesteding bleek inmid­dels te zijn afgerond en de deelnemende gemeenten realiseren door hun vraag te bundelen grote besparingen, sommige wel tot 90%, las Petra. Toen ze las dat er een tweede aanbesteding start waaraan nieuwe gemeenten kunnen meedoen wist ze meteen dat ze moeten aanhaken. Turfbrug koopt de mobiele abonne­menten voor haar medewerkers altijd in bij de plaatselijke tele­comwinkel. Ze kunnen daar wel een leuke korting bedingen, maar door mee te doen met de collectieve inkoop kunnen ze veel meer besparen. Bovendien blijkt VNG/KING nu ook een dergelijke aanbesteding te doen voor vaste telefonie en daar wil

25

TEGENWIND

Turfbrug ook op meeliften.Petra heeft het voorgelegd aan Gerard, die snel zijn beden­

kingen liet varen toen hij zag welke besparing de gemeente hiermee kan boeken. Gerard is nooit zo voor samenwerking met andere gemeenten, hij vindt dat Turfbrug zijn ‘eigen broek moet ophouden’, zoals hij het noemt. Maar hij is ook erg op de centen, hij weet precies wat er binnenkomt en uitgaat bij de gemeente. Zo’n forse besparing spreekt hem dus aan. Bovendien heeft tele­fonie weinig te maken met de identiteit van Turfbrug, erkende hij toen hij daar eens goed over nadacht. Hij heeft Petra groen licht gegeven en de gemeente heeft zich aangesloten bij het initiatief voor de collectieve inkoop.

Gesterkt door dit eerste succes is Petra vervolgens gaan nadenken over het probleem van de onoverzichtelijke en verou­derde gemeentelijke ICT. Het zou het mooiste zijn als ze de hele infrastructuur in één keer kan overdragen aan een externe partij. Die kan de gewenste modernisering doorvoeren en bijhouden. Daar is een marktpartij veel beter in dan een gemeente, denkt Petra. Het zou alles bovendien een stuk overzichtelijker maken. Het is een grote stap en ze weet zeker dat ze hier goed over moet nadenken voordat ze dit aan de ambtelijke top kan voorleggen, maar ze denkt zeker dat het het onderzoeken waard is. Ze wordt gestoord in haar gedachten door Gerard, die haar kamer binnenkomt. Hij ziet er bezorgd uit.

‘Goedemorgen. Kan ik iets voor je doen?’ vraagt ze.‘Kunnen we even buiten praten?’ zegt Gerard met een blik

op de collega’s met wie Petra haar kamer deelt. ‘Ja hoor, tuurlijk,’ zegt ze en staat op. ‘Dan haal ik gelijk even

koffie.’Ze lopen samen naar de koffiemachine.‘Ik heb dit weekend een boek gelezen,’ begint Gerard.

‘Vlammenzee. Ken je dat?’‘Uh, nee?’ zegt Petra, die zich afvraagt waar hij naartoe wil.

26

TEGENWIND

‘Het gaat over de gemeente Waalre, waar het gemeentehuis afbrandde na een aanslag.’

Dat verhaal kent Petra natuurlijk wel, de gebeurtenis kwam hard binnen bij iedereen die bij een gemeente werkt.

‘Het boek gaat over wat de gemeente moest doen om haar ICT weer op orde te krijgen. Het is uitgegeven door de VIAG, die de lessen van Waalre wil delen.’

Oh, denkt Petra, dat had ik eigenlijk moeten weten. Ze is lid van de VIAG.

‘Ik zal het eens lezen,’ zegt ze.‘Wat hebben wij daar eigenlijk voor geregeld?’ vraagt

Gerard. ‘Ik neem toch aan dat de wederopbouw van onze ICT een plek heeft in ons crisisplan?’

‘Ja, natuurlijk. Daar hebben we een draaiboek voor.’Petra is verbaasd en tegelijkertijd blij dat de gemeente­

secretaris eindelijk lijkt te beseffen hoe belangrijk ICT is voor de organisatie.

‘En we hebben een uitwijkvoorziening, mocht er een cala­miteit zijn,’ vervolgt ze.

‘Mooi. Dat wilde ik graag weten,’ zegt Gerard gerustgesteld. Petra kijkt hem aan en bedenkt dat ze wel eerlijk moet zijn.

‘We hebben het allemaal geregeld, maar het is niet helemaal honderd procent zoals het zou moeten, vind ik,’ zegt ze.

‘Wat bedoel je?’‘Nou… dit soort zaken hoort in het bredere pakket van

informatiebeveiliging. Het gaat niet alleen om brand of water­overlast, maar ook om bescherming tegen bijvoorbeeld hackers. Daar is een gemeentelijke standaard voor, de BIG. Het gaat erom dat de informatievoorziening van de gemeente veilig en betrouwbaar is, altijd. Daarvoor moet je de BIG implementeren. Dat doen wij, daar is elke gemeente mee bezig. Het is alleen een fors pakket aan maatregelen en procedures en het kost veel tijd om dit goed te doen. We zijn daar nog niet, want er zijn zoveel

27

TEGENWIND

andere dingen die we moeten doen.’‘Dus je kunt niet garanderen dat wij in het geval van een

calamiteit de boel snel weer draaiend hebben?’‘Nou… dat zal best een uitdaging zijn.’‘Zou daar dan niet de prioriteit aan gegeven moeten worden?

Aan die BIG en alles wat daarbij komt kijken?’‘Dan moet ik al mijn mensen daarop inzetten en dan komen

we niet toe aan andere dingen die ook belangrijk zijn. Zoals het moderniseren van onze ICT,’ zegt Petra. ‘Maar daar wilde ik je over spreken, dus nu we hier toch staan…’

Ze heeft geen tijd gehad om het uit te werken, maar de kans is te mooi om te laten lopen. Ze vervolgt: ‘Zou het een idee zijn om onze ICT uit te besteden? Er zijn partijen die hierin zijn gespecialiseerd. Zij kunnen veel beter dan wij ICT moderniseren en ervoor zorgen dat we altijd de juiste ondersteuning krijgen. Als we dit uitbesteden, dan kunnen wij onze tijd besteden aan bijvoorbeeld de implementatie van de BIG.’

Gerard kijkt sceptisch, maar hij zegt niet meteen nee.‘Ken je zo’n partij?’‘Niet specifiek, we zouden eerst meer onderzoek moeten

doen. Sowieso moet dit natuurlijk via een aanbesteding, maar dan moeten we eerst precies weten wat we willen. We kunnen een eerste verkenning doen?’

Gerard denkt na.‘Er zijn veel bedrijven en ook gemeenten die het op deze

manier doen,’ zegt Petra. ‘Het zou wel eens een snelle oplossing kunnen zijn voor onze problemen op IT­gebied. Onze dienst­verlening zou er zeker van profiteren. Ik kan het in ieder geval onderzoeken, dan weten we of het een optie voor ons is.’

‘Goed, start dat onderzoek maar. Maar maak het niet te uitgebreid, want als het geen oplossing is dan moeten we iets anders verzinnen. Lukt het binnen drie weken?’

‘Ik ga met een paar bedrijven praten om te horen wat zij ons

28

TEGENWIND

kunnen bieden. Ik houd je op de hoogte.’Henk neemt een slok lauwe koffie en kijkt tevreden uit het

raam. Toen hij werd gevraagd voor het Reddings Team voelde hij zich vereerd, maar tegelijkertijd twijfelde hij of hij wel geschikt was. Hij is ervaren in zijn vak, maar van zijn leidinggevende kreeg hij nooit veel ruimte om zijn ideeën uit te werken. En nu mag hij ineens meedenken over betere dienstverlening! Er zijn tal van dingen die beter kunnen, weet hij. Om te beginnen: de website. Net als Gerard vraagt Henk zich af of de inwoners en ondernemers van Turfbrug zitten te wachten op online dienst­verlening, maar het is wel een feit dat mensen steeds meer online doen. Zelfs Henk’s vrouw koopt tegenwoordig schoenen op internet.

De gemeente moet mee met de tijd en zal meer online diensten moeten aanbieden, alleen is dat heel lastig met hun huidige website. Henk heeft het met Petra besproken en samen hebben ze geconcludeerd dat de gemeente een nieuwe website nodig heeft. Zowel Henk als Petra hebben de afgelopen weken op websites van andere gemeenten gekeken om inspiratie op te doen en ze zijn een website tegengekomen die precies biedt wat Turfbrug wil hebben. De gemeente is qua grootte vergelijk­baar met Turfbrug en de producten en diensten worden netjes en overzichtelijk aangeboden. Als ze dat in hun eigen huisstijl gieten, dan heeft Turfbrug een keurige website die geschikt is voor online dienstverlening. Petra heeft Henk beloofd om bij de betreffende gemeente na te vragen bij wie ze de website hebben gekocht.

Dat is niet het enige, want vorige week kreeg Henk ineens een ingeving die de gemeente structureel geld kan opleveren. Hij is trouwambtenaar en besprak de trouwplannen van een jong stel. Trouwen kan in de gemeente op twee locaties, waar­onder natuurlijk in het mooie gemeentehuis. Het stel wil in het gemeentehuis trouwen en wil daar graag per boot arriveren,

29

TEGENWIND

want dat lijkt ze heel romantisch. Dus ze vroegen Henk of dat kan. Er is een aanlegplaats voor het gemeentehuis, maar die is al lang niet gebruikt en waarschijnlijk niet veilig genoeg. Henk heeft bedacht dat als ze die plek laten opknappen de gemeente Turfbrug een aantrekkelijke plaats wordt om te trouwen. Zeker als ze veel soepeler worden in het benoemen van buitengewoon ambtenaren burgerlijke stand, want dan kunnen dierbaren hun familieleden of vrienden trouwen. Henk is niet buitengewoon romantisch ingesteld, maar hij ziet wel dat dit bijzonder is. Het zal bruidsparen zeker aanspreken. De leges zijn niet hoog, maar toch… Het kan bijdragen om de tekorten van Turfbrug aan te vullen als trouwen in deze gemeente een stuk populairder wordt.

Hij is wat terughoudend om dit idee aan de gemeentese­cretaris en de wethouder voor te leggen. Aan de andere kant: ze hebben hem nadrukkelijk gevraagd om mee te denken. Hij drinkt zijn koffie op, haalt diep adem en staat op. Eerst maar eens zien of hij de wethouder of de gemeentesecretaris kan vinden.

MAART

33

TEGENWIND

‘Goedemorgen,’ zegt Ivan als hij Henk treft bij de koffie­machine. ‘Hebben we al een nieuwe website?’

‘Zo snel gaat het niet,’ antwoordt Henk. ‘De aanbesteding loopt. En dat is al een stuk sneller dan we dachten.’

Petra heeft de gemeente gebeld die een website heeft die geschikt lijkt voor Turfbrug. De gemeente gebruikt de website een jaar en had alle aanbestedingsdocumenten nog. Ze hebben ze aan Turfbrug gestuurd en na het doen van een paar aanpas­singen kon men snel de aanbesteding starten. Henk verwacht dat de nieuwe site over een paar maanden zal draaien en dan heeft Turfbrug eindelijk een fatsoenlijk aanbod van online dienstverlening.

‘Wat gaan we er allemaal mee doen?’ vraagt Ivan.‘De standaard diensten. Het aanvragen van ophalen grof­

vuil, het doorgeven van een verhuizing, dat soort dingen.’‘Niks innovatiefs?’‘Nou…’ zegt Henk bedachtzaam. ‘Ik denk niet dat inwoners

daar behoefte aan hebben. Maar ondernemers misschien wel. Het is alleen best lastig om daar achter te komen. Er zijn zoveel verschillende ondernemers, hoe weten we wat zij willen?’

‘Je kunt eens met ze gaan praten. Ik weet bijvoorbeeld dat mijn pa dat best zou willen.’

Ivan’s vader heeft een jachthaven bij natuurgebied De Veenmeren.

‘Dat is misschien een idee,’ zegt Henk.‘Weet je wat, ik bel hem meteen,’ zegt Ivan en hij vist zijn

smartphone uit zijn zak. Voordat Henk iets kan zeggen belt hij

34

TEGENWIND

zijn vader. Het wordt een kort gesprek.‘Ja hoor,’ zegt Ivan als hij heeft opgehangen. ‘Hij vindt het

prima. Hij heeft tijd, dus je kunt nu langskomen.’‘Nu?’‘Ja. Tof toch?’Hij loopt weg en laat Henk verbouwereerd achter. Henk

heeft altijd meer met ondernemers willen praten, het lijkt hem goed om te weten wat er speelt. Maar dit is wel heel snel. Moet hij het niet voorbereiden? Nou ja, bedenkt hij, laat ik maar gaan. Ik kan in ieder geval vragen wat deze man van de gemeente verwacht.

Hij rijdt Turfbrug uit, door de weilanden naar De Veenmeren. Het is een prachtig natuurgebied, met veel water en drassig land. Henk gaat er in zijn vrije tijd graag vogeltjes kijken. De laatste keer ging zijn oudste kleinzoon mee, dat was een bijzondere ervaring. Het kind is nog maar zes en nu al geïn­teresseerd in de natuur. Dat zie je niet vaak.

Bij de jachthaven ligt een aantal boten op de wal, aan een enkele wordt gewerkt. Aan de steigers dobberen motorbootjes, kleine zeilbootjes en wat grotere jachten. Hij parkeert de auto en loopt snel door de regen naar het kantoor annex bar. De deur is open, binnen is het warm. In de zomer is het hier druk met passanten en watersporters uit Turfbrug, maar nu is het uitge­storven.

‘Goedemorgen, dat is snel,’ zegt Theo Loos, terwijl hij aan komt lopen vanuit zijn kantoor.

‘Ik dacht ik kom meteen,’ zegt Henk, terwijl ze elkaar de hand schudden.

‘Het is lang geleden dat ik hier iemand van de gemeente op bezoek had,’ zegt Theo. ‘Als ambtenaar dan, hè? Er zijn er genoeg die hier in de zomer komen. Koffie?’

‘Graag.’Theo verdwijnt achter de bar en schenkt twee mokken in. Ze

35

TEGENWIND

gaan aan een tafeltje bij het raam zitten.‘Nou, vertel. Mijn zoon zei dat je mij graag wilt spreken.’‘Ja. We zijn bezig om onze dienstverlening te moderniseren.

We gaan bijvoorbeeld meer via onze website aanbieden. Ik ga bij een paar ondernemers langs om van hen te horen wat zij van de gemeente verwachten,’ zegt Henk, die dit heeft bedacht terwijl hij hier naartoe reed.

‘Zo. Dus jij wilt van mij horen wat ik graag zou willen?’Henk doet alsof hij de spottende ondertoon niet hoort: ‘Ja,

daar komt het wel op neer. Niet dat ik kan beloven dat we het vervolgens realiseren, want niet alles kan natuurlijk. Maar we zijn zeker geïnteresseerd in wat ondernemers van Turfbrug willen.’

‘Oké. Nou, waar zal ik beginnen!’ zegt Theo en vervolgt serieus: ‘Goed, wat wil ik van de gemeente? Het is niet zo moei­lijk. Behalve dan dat de belastingen te hoog zijn, maar daar kun jij waarschijnlijk niets aan doen. Wat ik wil van de gemeente is gewoon goed en snel geholpen worden.’

Henk wacht tot Theo meer vertelt, maar dat duurt even.‘Dat is alles,’ zegt Theo.‘Wat bedoel je dan precies?’‘Het is heel simpel. Ik vraag drie keer per jaar een vergun­

ning bij jullie aan. Eén voor de opening van het seizoen, één voor het zeilzomerkamp en één voor de afsluiting van het seizoen. Dat zijn elk jaar precies dezelfde drie vergunningen. En toch moet ik elke keer zeker acht weken wachten totdat jullie die geven. Als je op zoek bent naar wat er beter kan dan zou ik zeggen: begin daar ‘es mee.’

Henk ergert zich ook aan het trage proces van de vergun­ningverlening, maar heeft zich nooit gerealiseerd dat dit op nummer één zou staan voor een ondernemer. Alsof Theo zijn gedachten kan lezen vervolgt die: ‘Kijk, ik weet dat het lang duurt, dus ik zorg er wel voor dat ik de aanvraag ruim op tijd

36

TEGENWIND

indien. Maar ik moet daarvoor elke keer naar het gemeentehuis en dat kost tijd, die ik beter kan gebruiken. Er is hier altijd een ontzettende bak werk te doen. En ik vraag mij elke keer af hoe moeilijk het kan zijn, dat jullie er zo lang over doen. Dat moet toch een stuk sneller kunnen?’

‘Dat denk ik ook,’ zegt Henk bedachtzaam. ‘Ik kan niets beloven, maar ik ga kijken of het sneller kan. En hoe zit het met dienstverlening via de website? Wat vind je daarvan?’

Theo haalt zijn schouders op: ‘Als ik het via de site kan aanvragen dan hoef ik niet naar het gemeentehuis. Dat scheelt tijd. Dus dat zou wel handig zijn, ja.’

‘Is dat het belangrijkste, dat de vergunningverlening sneller gaat?’

‘Yep. Nog een bakkie?’Als Theo terugkomt met de koffiekan zegt hij: ‘Ik vroeg mij

af waarom mijn zoon zo nodig stage moet lopen bij de gemeente, want ik heb nou niet het idee dat dat de leukste organisatie is. Maar misschien heb ik mij vergist en verandert er echt wat bij jullie. Met welke ondernemers ga je nog meer praten? Er zijn er zat met goede ideeën over hoe het beter kan.’

‘Heb je suggesties?’‘Zeker. Ik schrijf ze wel even voor je op.’

In het gemeentehuis staat Thea voor de kaart van Turfbrug. Kikki en Gerard kijken geboeid toe als Thea uitlegt hoe de zorg­ en welzijnsstructuur van Turfbrug eruitziet.

‘Dit is heel waardevol,’ zegt Kikki. ‘Zo heb ik het nog niet eerder gezien, alles bij elkaar.’

‘Het laat heel goed zien waar we veel en waar we weinig hebben. Nu we het in beeld hebben kunnen we daar wat aan doen. Het is belangrijk dat er in de hele gemeente een goede ondersteuning en mix van voorzieningen is.’

‘Is dit hoe ze het in Houtbroek doen?’ vraagt Gerard. Hij

37

TEGENWIND

kent de gemeentesecretaris van die gemeente en weet dat zij als één van de weinige gemeenten in Nederland goed rondkomen met de budgetten voor het sociaal domein, terwijl hun inwoners tevreden zijn over het aanbod.

‘Ja,’ antwoordt Thea. ‘Het gaat erom dat je een steunstruc­tuur bouwt. Zodat mensen zichzelf zo lang mogelijk kunnen redden. De meeste mensen kunnen prima voor zichzelf zorgen, maar je moet ze wel een omgeving bieden die ze daar de gele­genheid voor biedt. Als je in elke wijk voldoende voorzieningen hebt voor zorg en welzijn, maar ook voor onderwijs en werk en recreatie, dan krijg je levendige wijken waar mensen graag en goed wonen. De filosofie in Houtbroek, en die heeft zich inmid­dels bewezen, is dat mensen daardoor vitaler zijn, waardoor je als gemeente geld bespaart. We combineren zoveel mogelijk functies. We hadden in Houtbroek bijvoorbeeld een buurthuis waar ouderen samenkwamen, terwijl een aantal licht verstan­delijke gehandicapten elke dag met een busje naar de dagbeste­ding werd gebracht. Toen we dat zagen, dankzij de informatie op de kaart, hebben we beide gecombineerd. De cliënten van de dagbesteding werken nu in het buurthuis, wat voor de gemeente goedkoper is en voor die mensen veel leuker. Voor hun gevoel hebben ze nu een baan. De ouderen vinden het ook prettig, want het is drukker in het buurthuis, er zijn meer activiteiten. Zeker toen een aanbieder ons benaderde voor een ruimte voor taallessen. Die vinden daar nu ook plaats.’

‘Geweldig,’ zegt Kikki. ‘Dat wil ik hier ook.’‘Wat is daarvoor nodig?’ vraagt Gerard.‘Allereerst een overzicht. En samenwerking. Voor het over­

zicht zijn we al een eind op weg, het is redelijk in kaart gebracht. Het is nu zaak om ons beleid hierop te baseren en samen te werken met onze netwerkpartners. Dat betekent dat we de steunstructuur moeten stimuleren op plekken waar nu nog te weinig is. Zoals daar,’ zegt Thea en ze wijst haar eigen buurt aan.

38

TEGENWIND

‘Hier was iets van een welzijnsstructuur, met de wijkbi­bliotheek. Maar die ging dicht, omdat de gemeente de subsidie introk. Nu hangen de jongeren die voorheen vaak in die bieb waren op straat rond, wat niet prettig is voor hen en ook niet voor de buurt.’

‘Wat kunnen we daar aan doen? De bibliotheek weer openen is geen optie, we hebben er geen budget voor,’ zegt Gerard.

‘Dat is ook niet de oplossing. Wat nodig is, is dat we func­ties gaan mengen. Je kunt kijken wat er al in de buurt is en dat uitbouwen. In deze buurt is niet zo heel veel, behalve maat­schappelijk werk en een verzorgingstehuis. Het winkelcentrum, waar de bieb naast lag, staat voor een deel leeg. Als er nu een aanbieder komt die een nieuwe locatie zoekt, dan kunnen wij als gemeente erop sturen dat die in die wijk gaat zitten. Misschien wel in het winkelcentrum. Dan kunnen wij andere aanbieders daarbij zoeken, die wellicht iets voor de jongeren kunnen bete­kenen. Zo combineren we aanbod. Dat is het beleid dat ze in Houtbroek hebben en dat ik ook hier graag zou uitvoeren.’

‘Mijn zegen heb je,’ zegt Kikki. ‘Ik ken de verhalen over Houtbroek, het zou geweldig zijn als we dat hier ook kunnen realiseren.’

‘De essentie van dit beleid is dat we als gemeente niet meer zelf alles gaan doen, maar dat we actief partijen gaan verbinden en in netwerken gaan denken. Dat we met al onze partners in deze gemeente samen bouwen aan een steunstructuur. Dat vraagt om een cultuurverandering, bij onze partners en bij onszelf. In mijn ervaring is dat het lastigst om te bereiken.’

Gerard en Kikki knikken.‘We zullen er alles aan doen om dit te ondersteunen,’ zegt

Gerard. ‘Maar ik denk niet dat we dit moeten aanpakken met een grote bewustwordingscampagne. Dat levert doorgaans weinig op.’

‘Mee eens,’ antwoordt Thea. ‘Dat wordt een intern praat­

39

TEGENWIND

circus dat maanden duurt en waar je uiteindelijk weinig mee opschiet. Het beste is om gewoon te beginnen, om te gaan doen. Als we dit vanuit de directie ondersteunen dan komen we een eind. We zullen wel bij heel wat heilige huisjes de deuren moeten intrappen.’

‘Daar ben ik niet bang voor. De nood is hoog, we moeten wel,’ zegt Kikki. Ze heeft net met Gerard de cijfers besproken die nu vanuit de instellingen beginnen te komen. Het wordt lang­zaam duidelijk wat de gemeente kwijt is aan het sociaal domein en dat is schrikbarend veel. Er moet wat gebeuren en de aanpak die Thea voorstelt ziet er veelbelovend uit.

‘Wat kunnen we nu al concreet doen?’ vraagt Kikki.‘We zijn aan het monitoren en we gaan sturen,’ zegt Thea.

‘We gaan praten met de zorg­ en welzijnaanbieders in de buurt en bekijken wat we samen kunnen doen. Daar ga ik met mijn mensen mee aan de slag. Maar daarnaast is het heel belangrijk dat mijn collega’s van andere directies ook weten dat dit ons nieuwe beleid is. In Houtbroek hadden we daar last van toen we begonnen en ik zie het hier ook. Ik noem dat het stoeptegel­denken. Men zorgt uitstekend voor de eigen stoeptegel, maar kijkt niet verder dan dat. Dat moeten we zien te doorbreken.’

‘Hmm… dat herken ik wel. Heb je een suggestie hoe?’ vraagt Gerard.

‘Door veel meer met elkaar te praten. Ik nodig inmiddels mensen van andere directies uit om te komen lunchen, dat orga­niseren we rond een bepaald thema. Ik heb het nu twee keer gedaan en men is aarzelend, maar als men eenmaal aan tafel zit ontstaan er mooie discussies,’ zegt Thea.

‘We zijn binnen de gemeente volop aan het nadenken over hoe het beter kan, dus de energie is er zeker,’ zegt Gerard.

‘Daar wil ik graag iets over zeggen, als dat mag,’ antwoordt Thea. ‘Ik weet dat iedereen hard werkt aan onze nieuwe visie, maar we doen dat verkokerd. Elke directie denkt er voor zich­

40

TEGENWIND

zelf over na. We onderzoeken het niet samen en we vragen al helemaal niet aan onze netwerkpartners in de regio hoe zij het zouden aanpakken. Ik denk eerlijk gezegd dat we zo niet verder komen.’

‘Het is wel de meest efficiënte manier om het te doen. Als we alles en iedereen erbij betrekken dan wordt het een Poolse landdag en praten we over een jaar nog,’ werpt Gerard tegen.

‘Met alle respect, maar dat betwijfel ik. Op deze manier komen we ook niet verder. Wij hebben binnen de muren van het gemeentehuis praatgroepen en beleidsteams, terwijl in mijn buurt de jongeren nog steeds op straat rondhangen en mensen maanden moeten wachten op een traplift,’ zegt Thea, die weet dat ze misschien te geëmotioneerd klinkt, maar dat kan haar nu even niet schelen. Zij hebben haar aangenomen, ze ziet het als haar taak om de gemeente wakker te schudden.

Het blijft even stil in de kamer. Dan zegt Kikki: ‘Ik denk dat je gelijk hebt, Thea. We zullen ook binnen de gemeente meer moeten samenwerken. Niet in een groot programma, maar gewoon, elkaar opzoeken. Met elkaar lunchen, zoals jij beschrijft. Laten we daar mee beginnen. En vanaf nu het beleid in het sociaal domein op de manier aanpakken zoals jij het opzet. Integraal. Dat lijkt mij goed.’

Ze nemen afscheid en verlaten de kamer. Thea haalt een paar keer diep adem. Ze heeft in ieder geval groen licht voor haar beleid, al heeft ze er een hard hoofd in of ze intern de steun gaat krijgen die ze nodig heeft. Ze zeggen wel dat ze meer inte­graal willen werken, maar Thea vermoedt dat ze zich nog onvol­doende realiseren wat daarvoor nodig is. Dat van die heilige huisjes zei ze niet voor niets. Ze hoopt maar dat Gerard en Kikki haar nog steeds ondersteunen als ze die deuren gaat intrappen.

Ze loopt door de gang naar de koffiemachine. Ze vindt de koffie eigenlijk vies, maar ze heeft nu geen zin in de thee die ze op haar kamer zet. Onderweg komt ze Henk tegen, hij hangt

41

TEGENWIND

zijn jas op. Ze vraagt waar hij vandaan komt.‘Ik was bij de jachthaven, bij Ivan’s vader. Ik heb hem

gevraagd wat hij wil van onze dienstverlening.’‘Oh, en? Kwam hij met goede ideeën?’‘Nou, hij wil vooral dat we het goed en snel doen, met

name de vergunningverlening voor evenementen. Het is hele­maal geen ingewikkelde vraag, natuurlijk. Ik ga kijken wat we daaraan kunnen doen. Hij heeft mij een paar namen van andere ondernemers gegeven met wie ik kan praten.’

‘Wat goed, je bent je eigen onderzoek aan het doen!’‘Nou, ja. Het is leuk om zo met een ondernemer te praten.

Ik vraag mij alleen af wat ik er precies mee kan. Ik bedoel: ik kan toch moeilijk de wensen van de ondernemers die ik spreek meenemen, als ik niet weet of zij namens meer ondernemers spreken? We willen geen willekeur.’

‘Nee, natuurlijk niet. Waarom doe je geen breder onderzoek onder alle ondernemers van Turfbrug?’

‘Dat zou ik wel willen, maar kost dat niet veel tijd en geld? Dat hebben we niet.’

‘Dat valt wel mee. Ken je de Ondernemerspeiling? Dat is een kant­en­klaar onderzoek, dat kun je zo laten doen.’

‘Nee, dat ken ik niet. Dat klinkt interessant.’‘Ik mail je de link wel even. In Houtbroek hebben we daar

goed gebruik van gemaakt.’

Op de kamer van Petra zit iedereen geconcentreerd te werken. Ze zijn bezig met een megaklus: ze brengen het hele IT­landschap van de gemeente in kaart. De afgelopen weken heeft Petra met een paar bedrijven gesproken die de volle­dige ICT van organisaties overnemen. Het waren moeizame gesprekken. Eén ondernemer was heel eerlijk en vertelde Petra dat wat de gemeente wil praktisch onmogelijk is. Ze was blij met zijn eerlijkheid, want het was niet in zijn belang om het te

42

TEGENWIND

vertellen. Zijn verhaal was heel duidelijk: als de gemeente haar IT­omgeving zoals die is zou overdragen, dan zouden ze veel geld kwijt zijn voor een ongewis resultaat.

‘Hier geldt het principe garbage in – garbage out,’ had hij gezegd. ‘Dat klinkt onaardig en zo bedoel ik het niet. Maar als je haperende ICT overdraagt dan krijg je geen fantastische dienst­verlening terug. Tenzij je alles in één klap vervangt, maar dat is een duur traject waarvan het bovendien maar de vraag is of jullie interne organisatie het aan kan. Bovendien zul je ook daarvoor eerst het overzicht van je IT moeten hebben. Als je niet precies weet wat je hebt, dan weet je ook niet wat je kunt vragen.’

Kortom: die route is voorlopig afgesloten. De afdeling van Petra gaat nu eerst het hele IT­landschap van de gemeente in kaart brengen. Als ze dat overzicht hebben dan kunnen ze gaan bekijken wat ze eventueel kunnen uitbesteden. Petra en haar collega’s zijn er nu al een tijd mee bezig. Het overzicht dat ze hebben is onvolledig en ze gaan letterlijk alles na om de hardware en de software die ze gebruiken in kaart te brengen. Daarvoor gebruiken ze de GEMMA architectuur, de blauwdruk van de gemeentelijke IT­architectuur, en de Softwarecatalogus.

Het is als het ware één grote invuloefening en Petra begint er aardigheid in te krijgen. Ze begint te zien waar de gemeente de quick wins kan behalen waar haar als lid van het Reddings Team om is gevraagd. Ze hebben een paar systemen die ongeveer hetzelfde doen en dezelfde gegevens worden op meer plekken bewaard. Ze kunnen besparen door dit te bundelen. Ook ziet ze dat ze al de mogelijkheid hebben om op MijnOverheid en daarmee de Berichtenbox aan te sluiten. Die mogelijkheid wordt nu niet benut, terwijl de leverancier van hun pakket vrij eenvoudig de knop kan omzetten zodat die verbinding er wel is. Turfbrug kan haar post dan digitaal versturen naar de inwoners die zich voor MijnOverheid hebben aangemeld en dat gaat geld schelen.

43

TEGENWIND

Als ze het hele IT­landschap in kaart hebben dan gaat Petra bij VNG/KING de Monitor Digitale Dienstverlening opvragen van haar gemeente. Daar heeft ze net een artikel over gelezen: met deze nieuwe monitor krijgen gemeenten inzicht in waar ze staan qua informatievoorziening, het gebruik van landelijke voorzieningen en digitale dienstverlening, ten opzichte van andere gemeenten. Het is een overzicht met tips en adviezen wat ze kunnen verbeteren. Daar kan ze vast ook een paar quick wins uit halen die de dienstverlening van Turfbrug verder helpen.

Ze krijgt een telefoontje van Kikki, die haar vraagt of ze naar haar kamer komt. Petra vraagt zich af of ze vergeten is een vergadering van het Reddings Team in haar agenda te zetten en loopt er snel naartoe. Als ze binnenkomt ziet ze dat Gerard er ook is. Beiden kijken bezorgd.

‘Wat is er?’ vraagt Petra.Kikki zegt niets, maar overhandigt Petra een brief van het

ministerie van Sociale Zaken. Petra scant de pagina’s en wordt bleek.

‘Oh, kut,’ mompelt ze. Om er snel aan toe te voegen: ‘Sorry.’‘Nou, dat is eigenlijk wel het goede woord,’ zegt Kikki droog.Petra leest de brief nog een keer en bladert snel door het

verslag dat erbij zit. Turfbrug is niet door de SUWInet­audit gekomen, ondanks het respijt dat ze hebben gekregen. Het defi­nitieve verslag is duidelijk. De gemeente dreigt te worden afge­sloten van SUWInet. Als dat gebeurt, dan kunnen ze de deuren wel sluiten.

‘We zaten al in de problemen, maar nu helemaal,’ zegt Kikki. ‘Wat dit betreft hebben we gewoon geen tijd meer. We moeten de zaken op orde krijgen.’

Petra knikt.‘We werken aan het overzicht van ons IT­landschap en

leggen daarbij ook de beveiligingsrisico’s bloot,’ zegt ze. ‘Daar zijn we al ver mee, dus dat gaat lukken. Het lost het onderlig­

44

TEGENWIND

gende probleem echter niet op, want de vraag blijft hoe we snel onze IT­infrastructuur en beleid up­to­date krijgen.’

‘Het is jammer dat uitbesteden geen optie was,’ zegt Gerard.‘Ja. Als we ons overzicht compleet hebben, dan kunnen we

dat opnieuw onderzoeken. Ik denk echter dat we dat op een andere manier moeten insteken. We hebben een partij nodig die de gemeentewereld begrijpt. Geen commerciële aanbieder, maar iemand waarmee we eerlijk kunnen sparren over onze uitdagingen.’

‘Bestaat die?’ vraagt Kikki.‘Ja. Niet eens zo ver bij ons vandaan. Ik heb een paar jaar

geleden meegedaan aan de iNUP Academy, daar werkten we samen in regionale netwerken aan de vraagstukken van de e­overheid. Ik heb daar collega’s leren kennen van een paar gemeenten die samenwerken voor hun ICT. In een shared service center.’

Ze pauzeert, kijkt naar Gerard en vervolgt: ‘Ik zou met hen kunnen gaan praten. Het is hetzelfde als samenwerken met een extern bedrijf, maar dan werken we samen met andere gemeenten.’

‘Welke gemeenten zijn dat?’ vraagt Gerard.‘Ik geloof Folkerdeel, Waterhorst, Den Hollen en Zwier.’‘En die werken alleen samen op het gebied van ICT?’ vraagt

Gerard.Petra weet waar hij naartoe wil: zijn angst is dat als Turfbrug

in vergaande mate gaat samenwerken met andere gemeenten dat kan worden gezien als een opmaat tot samenvoeging. Volgens het argument dat ze toch al samenwerken en daarom net zo goed één gemeente kunnen worden. Als ze alleen op het gebied van ICT samenwerken dan is dat risico niet zo groot, maar als ze het ook doen in bijvoorbeeld de belastinginning en in werk en inkomen, dan wordt het risico groter. Turfbrug wil graag zelfstandig blijven, dus Petra snapt dat Gerard dit niet

45

TEGENWIND

wil. Ze is het met hem eens, al vindt zij dat alle gemeenten in Nederland voor hun ICT veel meer kunnen samenwerken, want daarin verschillen ze nauwelijks van elkaar. Als ze dat samen doen dan gaat de kwaliteit omhoog en kunnen gemeenten hun tijd en energie steken in die zaken waarin ze wel onderschei­dend zijn voor hun inwoners. Dat is haar stellige overtuiging, maar dit is niet het moment om daar over te beginnen.

‘Ze werken in het shared service center alleen samen voor hun ICT,’ zegt ze.

Gerard knikt. ‘Goed, ga maar met ze praten. We zullen inderdaad snel iets moeten doen, want als we SUWInet niet meer mogen gebruiken dan kunnen we een groot deel van ons werk niet meer doen.’

APRIL

49

TEGENWIND

Kikki is kwaad. Kwaad op zichzelf, maar vooral op de gemeente. Ze zijn nu dik drie maanden bezig en ze hebben nauwelijks iets bereikt. Ze weet dat veranderingen tijd vragen, maar ze is een ongeduldig mens. Er zijn wel kleine successen geboekt, een aantal besparingen hebben ze inmiddels weten te realiseren. Maar dat is klein bier en het gaat bovendien allemaal om bedrijfsvoering. Dat is belangrijk, maar onzichtbaar voor de inwoners van Turfbrug. Terwijl Kikki juist daar successen wil boeken, haar partij is niet voor niets zo groot geworden bij de vorige verkiezingen. Nu lijkt het alsof ze op de winkel passen. Erger nog: het lijkt alsof ze het slechter doen dan het vorige college. Haar maag krimpt letterlijk ineen als ze denkt aan wat ze vanochtend zag, op weg naar het gemeentehuis. Ze trommelt ongedurig met haar roodgelakte nagels op het glazen tafelblad. Dan gaat de deur open en komen Gerard en Henk binnen. Even later volgen Petra, Thea en Ivan.

Als iedereen zit opent Kikki het overleg van het Reddings Team. Ze wil niet eerst het rondje afgaan om te horen waar iedereen mee bezig is. Ze valt met de deur in huis.

‘Hebben jullie het ook gezien?’De rest knikt.‘Het is nauwelijks te missen,’ zegt Henk mismoedig.Aan huizen langs de doorgaande weg in het dorp hangen

spandoeken met daarop in chocoladeletters ‘NAPELS AAN DE VAART!’

‘Bij de Goede Hoop hangt ook zo’n spandoek,’ zegt Petra. Goede Hoop is de naam van de oude boerderij, waar de outlet

50

TEGENWIND

mall had moeten komen.‘Het is zeer betreurenswaardig allemaal,’ zegt Gerard. De

inwoners van Turfbrug roeren zich niet snel, maar nu heeft de gemeente het kennelijk in hun ogen te bont gemaakt. En waarom? Omdat het vuil nog maar eens in de twee weken wordt opgehaald. De ene week het grijze afval, de andere week het groenafval. De gemeente had nooit verwacht dat dat een probleem zou zijn.

‘Het is niet alleen dat het afval minder vaak wordt opge­haald, mensen vinden het ook vervelend dat er zoveel zwerfvuil ligt,’ zegt Thea. Ook daar heeft de gemeente bezuinigd.

‘Ik neem het mijzelf kwalijk dat we het zover hebben laten komen,’ zegt Kikki. ‘We hebben vanochtend met het college overlegd en we hebben besloten dat we het vanaf nu radicaal anders gaan aanpakken.’

Het RT kijkt haar afwachtend aan.‘Jullie zijn goed bezig als het gaat om ICT en dienstver­

lening. Ga daar vooral mee door. Ook in het sociaal domein begint ons nieuwe beleid vorm te krijgen, dank daarvoor Thea. Ik begrijp dat dit tijd nodig heeft en die geef ik jullie ook. Maar we gaan het maken van onze visie op hoe we als gemeente willen zijn anders aanpakken. We hebben dit teveel intern aangepakt, teveel binnen de kokers van de organisatie. Dat ga ik door­breken. Vanaf nu betrekken we onze inwoners en ondernemers bij het maken van de visie waar wij als Turfbrug voor staan. Zelf komen we er kennelijk niet uit, dus we gaan het aan hen vragen.’

Thea moet zich inhouden om niet ‘hoera!’ te roepen. ‘Ik verwacht dat jullie met mij meedenken hoe we dit zo

effectief mogelijk kunnen doen,’ vervolgt Kikki. ‘Iemand ideeën?’

‘Er zijn veel voorbeelden van gemeenten die succesvol samen met inwoners ontwikkelen, maar die voorbeelden liggen vooral in het ruimtelijk domein. Niet op het vlak van een visie

51

TEGENWIND

voor de gemeente,’ zegt Gerard, die al met Kikki heeft besproken hoe de burgerparticipatie vorm kan krijgen.

‘Dat lijkt mij prima om mee te beginnen,’ vult Thea aan. ‘De openbare ruimte is het meest zichtbaar voor inwoners, als we daar samen mooie dingen bedenken dan wordt het daarna gemakkelijker om ook abstractere thema’s op te pakken.’

‘Wat dat betreft hebben we de locatie hier voor het oprapen. De plek van de Goede Hoop,’ zegt Henk.

Kikki knikt. Het is de gemeente tot nu toe niet gelukt om een andere bestemming voor de locatie van de outlet mall te vinden. Sommige partijen zijn wel geïnteresseerd om er iets te doen, maar niemand wil de gehele plek ontwikkelen.

‘Daar ligt een hele mooie kans om samen dingen te doen, ook voor het sociaal domein,’ zegt Thea enthousiast. ‘Op die manier combineren we openbare ruimte met het sociaal domein.’

‘Fantastisch. Daar gaan we mee beginnen. Ik wil binnen drie weken de eerste bijeenkomst hiervoor, met inwoners. Ik stel voor dat we achterhalen wie achter ‘NAPELS AAN DE VAART!’ zit, want die mensen willen vast met ons meedenken. Dat soort actieve burgers hebben we nodig. Zouden jullie mij deze week nog een lijst met namen kunnen geven van mensen en organi­saties die we kunnen vragen om mee te doen?’

‘Er zijn allerlei manieren om dit soort inspraak te organi­seren, kijk maar eens op de website van Democratic Challenge,’ zegt Ivan.

‘Interessant. Mail je mij de link?’ vraagt Kikki.‘Je kunt ook op Waarstaatjegemeente kijken bij de

Burgerpeiling. Dat is een manier om erachter te komen wat onze inwoners van ons denken,’ vult Petra aan.

‘Heel goed. Zo krijgen we een beeld van wat onze inwoners echt van ons willen. Ik krijg er weer zin in. We gaan de steven wenden. Aan de slag!’ besluit Kikki.

52

TEGENWIND

Petra loopt terug naar haar kamer, pakt haar jas en auto­sleutels en gaat op weg. Ze rijdt naar het shared service center, kortweg SSC genoemd, voor een overleg met de unitleider en de informatiearchitect. Er zijn al een aantal verkennende gesprekken geweest en het ziet er goed uit, hoogstwaarschijnlijk gaat Turfbrug zich bij de samenwerking aansluiten. De deelne­mende gemeenten zijn qua omvang vergelijkbaar met Turfbrug en samen kunnen ze de uitdagingen die er op het gebied van ICT op hen afkomen veel beter aan. Zo heeft het SSC een viertal security officers in dienst, die gedetacheerd bij de deelnemende gemeenten werken en een dag in de week bij het SSC zitten. Turfbrug heeft die rol tot nu toe niet goed ingevuld en dat heeft de gemeente in ernstige problemen gebracht, getuige de recente crisis over de mogelijke afsluiting van SUWInet. Die afsluiting heeft Turfbrug gelukkig weten uit te stellen, maar dan moet ze haar beveiliging wel snel op orde krijgen. Met hulp van de expertise van het SSC gaat dat lukken, denkt Petra. Ze hebben de basis in ieder geval nu op orde, want het IT­landschap van de gemeente is in kaart gebracht. Ze heeft vorige week de gemeen­telijke ICT­foto aangeleverd bij de Informatiebeveiligingsdienst van VNG/KING. Het is een overzicht van alle hardware en soft­ware die de gemeente gebruikt. In het geval van een calamiteit kan men Turfbrug dan snel helpen.

Terwijl ze naar het SSC rijdt fluit Petra mee met de radio. Ze is in een goed humeur. Toen ze de iNUP Academy deed had ze veel energie gekregen van het samenwerken met collega’s in andere gemeenten en die energie voelt ze nu weer. Ze vindt het leuk om met anderen te sparren over ICT­uitdagingen en ze heeft het gevoel dat ze haar gemeente er een grote dienst mee bewijst. Als hun omgeving straks bij het SSC draait en ze gaan beginnen met het moderniseren van de ICT, dan kunnen haar collega’s bij Turfbrug hun werk beter en sneller doen. Petra ziet alleen maar voordelen in deze samenwerking. Gelukkig heeft

53

TEGENWIND

ze de gemeentesecretaris inmiddels ook overtuigd. De dreiging om afgesloten te worden van SUWInet was niet prettig, maar het heeft enorm geholpen om hem over de streep te trekken, bedenkt ze opgewekt.

Henk verdiept zich op zijn kamer in de uitslagen van de Ondernemerspeiling. Hij is tevreden met het resultaat: het onderzoeksbureau dat de gemeente inhuurde heeft de peiling snel kunnen houden en veel ondernemers hebben meegedaan. Het levert Henk een goed beeld op van het soort ondernemers en wat zij willen van de gemeente. Hem valt vooral op dat er veel ZZP’ers wonen en werken in Turfbrug. Dat had hij nooit gedacht. Het is een doelgroep om rekening mee te houden.

De afgelopen weken heeft Henk heel wat tijd doorgebracht op internet. In overleg met Gerard en Kikki is besproken wat Turfbrug wel en niet online wil doen. Ze willen niet klakke­loos zoveel mogelijk digitaliseren, want ze denken niet dat de inwoners van Turfbrug daarmee zijn geholpen. Ze hebben afge­sproken dat ze eerst eenvoudige zaken als het aanmelden van grofvuil gaan digitaliseren. Dat doen veel andere gemeenten ook via hun online kanaal, dus ze gaan er vanuit dat dit ook werkt voor Turfbrug. Daarnaast onderzoekt Henk welke initi­atieven voor online dienstverlening in ontwikkeling zijn en bekijkt hij of Turfbrug zich daarbij kan aansluiten. Op de Pilotstarter ziet hij veel aansprekende projecten. Henk was zich er niet van bewust dat zoveel gemeenten al zo innovatief bezig zijn. Een aantal pilots heeft hij inmiddels intern besproken. Ze gaan waarschijnlijk actief meedoen met de online aangifte over­lijden en de digitale verhuisservice.

Henk heeft het ook voor elkaar gekregen dat hij mag meedenken met de pilot waarin het in ondertrouw gaan wordt gedigitaliseerd. Als ambtenaar van de burgerlijke stand heeft hij al vaak de vraag gekregen of dit online kan. Het is een vrij

54

TEGENWIND

eenvoudig proces, dus Henk zag nooit in waarom het niet online zou kunnen. Nu hun website er geschikt voor is kunnen ze dit ontwikkelen. Samen met een collega gaat hij de werkprocessen beschrijven en de online dienst inrichten. Dat doet Turfbrug samen met gemeente Diepenhorst, die hier ook mee bezig is. Ze hebben elkaar via de Pilotstarter gevonden.

Henk is ook aan de slag gegaan met de evenementenver­gunning. Hij krijgt echt energie van deze manier van werken, hij vindt het heel leuk dat hij nu zoveel ruimte krijgt om zijn ideeën te realiseren. De drie vergunningen die Theo Loos elk jaar opnieuw aanvraagt worden waarschijnlijk ondergebracht in één doorlopende vergunning. Loos vraagt elk jaar hetzelfde aan, dus die vergunning kan elk jaar automatisch worden verlengd. Alleen als hij er van afwijkt moet hij een nieuwe vergunning aanvragen. Het enige dat de gemeente hoeft te doen is steek­proefsgewijs controleren of de activiteiten inderdaad niet afwijken. Maar Henk weet uit ervaring dat de drie evenementen in de jachthaven elk jaar hetzelfde zijn. De overschrijding van de geluidsgrens tijdens het slotfeest van het zomerkamp ziet de gemeente ook al jaren door de vingers.

Als het bundelen van de evenementenvergunning goed werkt, dan kan de gemeente onderzoeken of ze hetzelfde kan doen met andere vergunningen. Het scheelt zowel de onder­nemer als de gemeente tijd en dat is mooi meegenomen.

Henk zet zijn computer uit. Over een half uur arriveert een bruidspaar. De vader van de bruid is buitengewoon ambtenaar burgerlijke stand voor de middag, dus Henk hoeft er alleen maar bij te zijn. Het bruidspaar arriveert per boot, precies zoals ze het graag wilden. De aanlegplaats is opgeknapt, dat was niet eens zo veel werk. Henk is blij dat zijn idee direct bijval kreeg en dat de gemeente niet heeft geaarzeld om dit mogelijk te maken. Het zal Turfbrug niet direct uit de rode cijfers halen, maar alle beetjes helpen, denkt Henk. Hij vindt het een bijzonder feeste­

55

TEGENWIND

lijk gezicht als het bruidspaar per boot aankomt. Hij hoopt maar dat ze de spandoeken met de boze leuzen niet hebben gezien.

Thea voelt zich strijdlustig. Ze wist toen ze aan deze nieuwe baan begon dat ze het af en toe moeilijk zou krijgen en dit is zo’n moment. Ze is blij dat de wethouder de knoop heeft doorgehakt en vanaf nu inwoners echt bij de plannen van de gemeente gaat betrekken. Ze zal er bovenop zitten, om ervoor te zorgen dat hun ambities in het sociaal domein optimaal worden meege­nomen.

Ze heeft voorgesteld om statushouders van andere gemeenten over te nemen en te vestigen in Turfbrug. Bij haar in de wijk is veel leegstand, een school dreigt zelfs te moeten sluiten omdat er te weinig kinderen zijn. Als er jonge gezinnen komen wonen dan kan die school open blijven. Bovendien kan het een oplossing zijn voor de leegstand in het winkelcentrum, als de gemeente soepel omgaat met de vestiging van kleine winkel­tjes daar. Thea houdt van de kleurrijke buurten in grote steden, waar allerlei supermarktjes en andere winkels voor een levendig straatbeeld zorgen. Als ze zoiets op kleine schaal in Turfbrug kan realiseren is haar missie al voor een deel geslaagd, vindt ze. Gelukkig reageerde de wethouder positief op haar ideeën. Zeker toen ze liet zien wat het betekent als ze niks doen: meer leeg­stand, een school die moet sluiten, nog meer middenstand die wegtrekt. De wethouder gaat het nu bespreken in het college en met de raad. Thea is benieuwd wat daar uit komt.

Op dit moment heeft een ander vraagstuk echter haar aandacht. Ze ligt in de clinch met haar collega directeur van de directie bouwen, Rudolf Bos. Promethuis, een grote aanbieder van bijzondere woonvormen, wil uitbreiden in Turfbrug. De grond waarop men wil bouwen is van de gemeente en levert de gemeente dus direct geld op. Maar het is een locatie waar al veel zorgaanbod is en Thea wil in Turfbrug een evenwichtige

56

TEGENWIND

verdeling van zorg en welzijn en al die andere dingen die de gewenste steunstructuur creëren. De uitbreiding van die locatie is dus ongewenst in het nieuwe sociaal beleid van de gemeente.

Ze ruimt haar werktafel op en ordent de papieren die ze nodig heeft, want over enkele ogenblikken komen de wethouders en Rudolf Bos bij haar op de kamer om dit te bespreken. Het kan een fikse confrontatie worden want Rudolf is een botte vent, weet Thea inmiddels. Nou, ze kan het hebben, denkt ze. Kom maar op.

Kikki, Rudolf en Herman Hoek, de wethouder die gaat over ruimtelijke ontwikkeling, komen vlak na elkaar binnen. Thea begint met een korte introductie over het nieuwe beleid sociaal domein van de gemeente, dat Kikki en Herman uiteraard al kennen maar Rudolf nog niet. Hij luistert beleefd, maar Thea heeft het gevoel dat het hem niet veel kan schelen.

‘Het is belangrijk dat we als gemeente als één geheel handelen,’ sluit Thea haar inleiding af. ‘Dus dat we werk en inkomen, zorg en welzijn, onderwijs en sport èn bouwen en wonen op elkaar afstemmen. Alleen op die manier kunnen we onze taken in het sociaal domein goed uitvoeren.’

‘Ik zie wel wat je bedoelt,’ zegt Rudolf. ‘Maar ik begrijp niet waarom dat betekent dat Promethuis niet kan uitbreiden.’

Thea wijst de locatie aan op de kaart. ‘Ze zitten daar, waar al heel veel aanbod van zorg is. We willen daar geen uitbreiding. Als ze op een andere plek in de gemeente willen uitbreiden of beginnen is het een ander verhaal.’

‘Ik vind het niet zo gek dat ze op hun bestaande locatie willen uitbreiden. Daar hebben ze alle voorzieningen immers al,’ zegt Rudolf. ‘De verkoop van de grond levert de gemeente een miljoen euro op. Dat geld kunnen we goed gebruiken. Jullie weten allemaal hoe we ervoor staan. We kunnen het ons niet veroorloven om een miljoen te laten lopen.’

‘Laten we dan even een rekensom maken,’ zegt Thea. Ze

57

TEGENWIND

loopt naar het whiteboard en begint te schrijven. ‘Eén miljoen, zeg je, voor de grond.’

Rudolf knikt.‘Het gaat om uitbreiding met, hoeveel? Zo’n vijftig

woningen?’‘Ja, zoiets. Plus een uitgebreid zorgaanbod.’‘Dat zal voor een deel mensen aantrekken die nu nog niet in

Turfbrug wonen?’‘Voor een deel wel, ja. Er zit vrij gespecialiseerde zorg bij.’‘Dat betekent dat Turfbrug er een aantal inwoners bij krijgt

die een beroep zullen doen op onze voorzieningen. Even afge­zien van wat soort voorzieningen dat zijn en welk potje daarbij hoort, Wmo of Wlz of Zvw, maar in ieder geval zal er een deel vanuit de Wmo moeten komen. Dat is ons budget,’ zegt Thea.

Rudolf knikt. Hij kijkt niet blij, er begint hem iets te dagen.‘Deze uitbreiding betekent dus dat het de gemeente nu een

miljoen euro oplevert, maar in ruil daarvoor krijgen we een soort openeindregeling waarvan we niet weten wat die ons gaat kosten. We mogen er van uitgaan dat de nieuwe bewoners ons in ieder geval geld gaan kosten en naarmate ze er langer wonen en ouder worden zal dat alleen maar toenemen. Het klinkt hard dat ik dit zeg, maar als we het puur financieel bekijken dan schieten we hier dus als gemeente weinig mee op. Want het zal ons over de jaren heen veel meer gaan kosten dan die ene miljoen die het ons nu oplevert.’

Ze zwijgt om haar punt te laten bezinken. De twee wethou­ders knikken langzaam, Rudolf kijkt bedachtzaam.

Thea vervolgt: ‘Het klinkt natuurlijk interessant, een miljoen aan opbrengsten. Maar ik denk dat we dit niet moeten doen. Zeker niet vanuit financieel oogpunt. Als je het vanuit de optiek van ons sociaal beleid bekijkt, dan is een uitbreiding op deze locatie ook niet wenselijk. Het betekent dat de druk op die plek alleen maar groter wordt. De mensen die daar gaan wonen

58

TEGENWIND

leggen nou eenmaal beslag op de buurt. Dat is niet per se erg, want als hun aantal niet te groot is dan kunnen buurten dat prima aan. Maar met de omvang van deze uitbreiding slaat de balans daar door.’

‘Ik denk dat je punt duidelijk is,’ zegt Kikki. Herman: ‘Dat denk ik ook. We gaan Promethuis geen

toestemming geven om op die locatie uit te breiden.’Dit is een groot voordeel van werken met politici van de

lokale partij Sterk Turfbrug, bedenkt Thea. Ze zijn lekker prak­tisch en durven snel beslissingen te nemen.

‘Het is wel goed om het gesprek met ze aan te gaan over waar wel mogelijkheden zijn binnen de gemeente,’ vervolgt ze. Ze wijst op de kaart: ‘Als er behoefte is aan dit soort woon­ en zorgaanbod, dan kunnen we dat kleinschaliger realiseren op plekken in de gemeente waar dit aanbod nog niet is. Dan kunnen we dat mogelijk combineren met ander aanbod, bijvoorbeeld op het gebied van welzijn. Zodat de hele buurt er gebruik van kan maken. Ik ken Promethuis nog niet goed genoeg. Is het een organisatie die daarvoor in is, denken jullie?’

‘Dat denk ik wel,’ zegt Herman. ‘Ze zijn behoorlijk onder­nemend. Ze hebben in Duikerdam onlangs een sociale onder­neming opgezet waarin ze allerlei activiteiten aanbieden, waar­onder dagbesteding.’

‘Dat klinkt interessant. Ik ga graag eens met ze praten,’ zegt Thea.

Ze nemen afscheid van elkaar, Rudolf schudt Thea stug de hand. Hij baalt, maar hij snapt het verhaal wel, ziet Thea. Ze blijft opgelucht achter. Dit viel reuze mee, bedenkt ze. Als ze meer heilige huisjes op deze manier kan omschoppen, dan komt Turfbrug er wel.

Kikki en Herman lopen terug naar hun werkkamers in het oude gemeentehuis. Onderweg komen ze de burgemeester tegen, Maarten Veth. Hij maakt een luchtige opmerking over de

59

TEGENWIND

spandoeken in het dorp.‘Ze worden vast snel weggehaald,’ zegt Kikki. ‘We gaan de

mensen vragen om met ons mee te denken over een visie voor Turfbrug. Om te beginnen de inrichting van het terrein van de Goede Hoop. Eind deze maand plannen we de eerste bijeen­komst. Mogen we op jou rekenen voor de opening?’

‘Natuurlijk,’ zegt Maarten. ‘Ik ben blij dat er eindelijk wat reuring is.’

Maarten is nu drie jaar burgemeester van Turfbrug en hij heeft zich in die jaren ingespannen om de gemeente tot vernieu­wing te bewegen. Het leverde weinig resultaat op, tot het gerucht de ronde ging doen dat ze mogelijk moeten samengaan met Duikerdam. Dat heeft een energie losgemaakt waar Maarten heel blij mee is.

‘Ik denk dat we met onze inwoners een heel eind zullen komen. Er zijn genoeg goede ideeën,’ zegt Herman.

‘We gaan het meemaken,’ antwoordt Maarten.

MEI

63

TEGENWIND

Het RT zit bij elkaar voor overleg en de sfeer is goed. Kikki en Thea zijn opgetogen. Zij zien met eigen ogen wat voor energie er vrijkomt in Turfbrug nu inwoners aan de slag zijn met het terrein van de Goede Hoop. Aanvankelijk waren mensen terug­houdend. De eerste bijeenkomst verliep wat stroef en formeel en de gemeente kreeg vooral veel kritiek te verduren. Toen echter bleek dat de aanwezige wethouders eerlijk antwoord gaven en de problemen van de gemeente deelden, veranderde de sfeer. De tweede bijeenkomst verliep al heel anders, zeker toen bleek dat de gemeente positief reageerde op de eerste voorstellen voor de Goede Hoop. Kikki en Thea praten het RT er kort over bij.

‘Er zijn ontzettend veel goede ideeën voor het terrein,’ zegt Kikki. ‘En met het eerste plan beginnen we deze maand al. Er komt een moestuincomplex. De grond wordt omgeploegd, er is een ondernemer die een stapel betonplaten heeft liggen die we mogen gebruiken voor de paden en één van de schuren wordt opgeknapt, zodat ze die als gemeenschappelijke ruimte kunnen gebruiken.’

Het is een geluk voor de gemeente dat de projectontwikke­laar zich terugtrok voordat de sloop begon. De oude boerderij en de schuren staan er nog en zijn in redelijke staat. Ze kunnen zonder al te grote investeringen worden opgeknapt. De gemeente is blij verrast over alle hulp die ze krijgen. Sterker nog: het meeste werk zal worden gedaan door de mensen van Turfbrug zelf, de gemeente hoeft slechts te faciliteren. De ondernemer bood zelf de betonplaten aan; als de gemeente ze niet gebruikt dan moet hij ze laten afvoeren en dat kost geld. De inwoners

64

TEGENWIND

die het plan voor de moestuinen bedachten zijn bereid om zelf de handen uit de mouwen te steken bij het opknappen van het terrein, op voorwaarde dat zij straks de eerste keus hebben in het uitkiezen van een kavel. Het opknappen van de schuur, die straks door de moestuinders wordt gebruikt om gereedschap op te bergen en koffie te drinken, gebeurt samen met inwoners en de sociale werkvoorziening. Thea heeft de jongeren die in haar buurt rondhangen aangesproken: zij krijgen een jeugdhonk in één van de andere schuren, als ze die helpen opknappen. Ze is nog aan het onderzoeken of ze één of meer aannemers kan interesseren om dit samen met die jongeren te doen. Misschien kunnen ze er een leerwerkplek van maken? De gemeente voor­ziet in het materieel, dat hebben ze immers voor het onderhoud van de openbare ruimte, en verbindt inwoners en organisaties met elkaar. Kikki en Thea zijn veel tijd kwijt met praten en orga­niseren, maar het lijkt de inspanning waard.

Nu het de inwoners duidelijk wordt dat de gemeente hun ideeën serieus neemt, komen de voorstellen voor het terrein pas echt goed op gang. Er wordt druk nagedacht over een nieuwe bestemming voor de oude boerderij en de drie schuren op het terrein. Ook zijn er tal van ideeën voor het terrein zelf, want na aftrek van de moestuinen blijft er nog veel grond over. Er zijn plannen voor een natuurspeeltuin, een rolstoelpad en een heem­tuin met een educatief centrum. Een collectief van kunstenaars heeft gevraagd of ze één van de schuren mogen opknappen om te gebruiken als atelier. De locatie van het terrein is erg geschikt voor allerlei toepassingen, want aan de ene kant ligt de belang­rijkste weg naar het dorp en aan de andere kant het natuurge­bied De Veenmeren. De gemeente moet het bestemmingsplan aanpassen, dat is stil komen te liggen toen de projectontwikke­laar zich terugtrok. Men wacht nu tot duidelijk is wat alle wensen en ideeën voor het terrein zijn, zodat men die kan meenemen in het nieuwe plan. Er is veel mogelijk, het enige dat de gemeente

65

TEGENWIND

er niet wil is een woonbestemming.‘Ik heb met een uitvaartondernemer gepraat,’ zegt Henk, die

zijn rondje langs ondernemers heeft voortgezet. ‘Ik hoorde dat er een groeiende behoefte is aan natuurbegraafplaatsen. Is dat ook iets voor de Goede Hoop?’

‘Ja, waarom niet?’ antwoordt Kikki meteen. ‘Er is genoeg ruimte. Dat zou bijvoorbeeld kunnen in de noordhoek van het terrein. Daar staan al mooie grote populieren.’ Ze wijst naar de kaart die aan de muur hangt – sinds ze de kaart bij Thea zag werkt ook zij graag met een kaart als basis voor haar verhaal.

‘Zou deze ondernemer dat zelf willen doen?’ vraagt Gerard. Hij weet om wie het gaat, het is de grootste uitvaartondernemer in dit deel van het land.

‘We hebben het nog niet zo concreet besproken, maar ik geloof dat ze inderdaad overwegen om zelf een terrein te kopen om er een natuurbegraafplaats aan te leggen,’ zegt Henk.

‘Dat zou mooi zijn. Tot nu toe zijn er goede ideeën voor het terrein, maar ze leveren ons nog geen geld op,’ zegt Gerard. Zoals altijd heeft hij het financiële plaatje van de gemeente in zijn achterhoofd.

‘Zou je dat eens met hem willen bespreken?’ vraagt Kikki. ‘Ik kan Rudolf Bos erbij schakelen, hij weet alles van project­ontwikkeling.’

Na de afwijzing van de uitbreiding van Promethuis heeft Rudolf zich een tijdje teruggetrokken op zijn eigen stoeptegel, zoals Thea het omschrijft. Maar inmiddels begint hij zijn beden­kingen tegen de nieuwe integrale aanpak van de gemeente los te laten. Misschien wordt dat mede veroorzaakt door het enthou­siasme van zijn echtgenote, één van de initiatiefnemers van het moestuincomplex. Zij maakt zich er sterk voor dat een deel van het complex als schooltuin gebruikt kan worden voor de school waar ze werkt.

‘Misschien wil de Natuurfederatie een deel van het terrein

66

TEGENWIND

kopen,’ oppert Ivan.Gerard knikt, daar heeft hij ook aan gedacht. Vooral voor

het deel dat grenst aan de Veenmeren zou dat een goede bestemming zijn. Natuurfederatie is al eigenaar van een groot deel van de Veenmeren, hij denkt dat ze positief staan tegenover een uitbreiding. Als ze dat kunnen organiseren met hun leden, tenminste. Hij weet dat ze een ander gebied hebben kunnen aankopen door specifieke kavels met hun leden te kopen. Ineens zie je op allerlei vlakken dit soort samenwerking ontstaan, denkt Gerard licht verwonderd. Hij had nooit gedacht dat mensen zo betrokken zouden zijn bij hun omgeving. Misschien hebben al die trendwatchers gelijk en breekt er inderdaad een nieuwe tijd van samenwerken aan.

‘Zal ik dat in het college bespreken? We hebben goede connecties met de Natuurfederatie,’ zegt Kikki.

Dezelfde middag spreken Gerard en Petra met Michail Mirt, de unitleider van het SSC. De formele beslissing is genomen: Turfbrug wordt een deelnemer in het shared service center en zal alle ICT daar naar overbrengen. Ze zijn nu druk bezig met het plan voor de migratie. Michail komt voor dit overleg naar Turfbrug en Gerard zit erbij omdat hij een plek krijgt in de deel­nemersraad, het orgaan waarin de directeuren bedrijfsvoering of gemeentesecretarissen van de deelnemende gemeenten elke maand overleggen.

Tot teleurstelling van Turfbrug kan het SSC niet direct de moderniseringsslag doorvoeren die ze nodig hebben. Michail heeft ze duidelijk gemaakt dat men eerst de bestaande IT over­neemt, zowel de hardware als de software. Die migratie gaat zo’n vier maanden duren. Pas als alles een tijd goed functioneert kan begonnen worden met vernieuwing. En ook dat zal stap voor stap gebeuren, om de organisatie niet te overvragen.

‘Technisch gezien is alles mogelijk, maar bij verande­

67

TEGENWIND

ring draait het vooral om de mensen,’ had Michail gezegd. ‘Zij moeten ermee werken en daarvoor heb je tijd en goede bege­leiding nodig. Als je te snel gaat dan worden die mooie nieuwe oplossingen door niemand gebruikt en dat is uiteraard niet wat je wilt.’

In het gesprek dat ze nu met Michail hebben onderzoeken ze wat ze misschien toch kunnen doen om de ICT snel te verbe­teren. Petra wijst hem erop dat in twee softwarepakketten die ze hebben de mogelijkheid zit om aan te sluiten op MijnOverheid en de Berichtenbox. Dat gebruiken ze echter nog niet.

‘Kunnen we die aansluiting al realiseren?’‘Dat denk ik wel. Jullie moeten daarvoor wel jullie werkpro­

cessen aanpassen, maar dan kan het jullie snel winst opleveren.’‘Laten we daar prioriteit aan geven,’ zegt Gerard. Hij weet

van andere gemeenten hoeveel die besparen aan portokosten en administratie als ze via de Berichtenbox met hun inwo­ners communiceren. Veel mensen hebben die digitale over­heidsbrievenbus inmiddels, omdat de landelijke overheid hem gebruikt. Zelf heeft hij het een jaar geleden geactiveerd, omdat hij benieuwd was hoe het werkt. Hij had er een tijdje niet in gekeken en bijna de herinnering voor de Apk­keuring van zijn auto gemist.

‘We ontwikkelen een centraal gegevensmagazijn. Dat zal jullie ook interesseren,’ zegt Michail. ‘Daarin gaan we alle data opslaan die nodig zijn voor de gemeentelijke processen. Die data staan nu nog in allerlei verschillende systemen en basis­registraties. Als je al deze data op één plek toegankelijk maakt, dan kun je die vanaf die ene bron in allerlei applicaties laden. Je hoeft geen gegevens meer over te tikken van het ene systeem in het andere. Het wordt dan bijvoorbeeld mogelijk om de data uit meerdere registraties integraal op een geografische kaart te laten zien.’

Aha, denkt Gerard. Dat zal Thea en Kikki zeker aanspreken.

68

TEGENWIND

‘Dat lijkt mij heel geschikt voor Turfbrug. Daar liften we graag op mee,’ zegt Petra.

‘Zeker,’ zegt Gerard.‘Wij zijn nu bezig om onze eigen dataverzameling op orde

te krijgen,’ vervolgt Petra. Het is een bekend probleem dat ze hiermee willen oplossen: elke directie en elke afdeling houdt zelf gegevens bij. Die staan verspreid over allerlei bestanden en daardoor is het praktisch onmogelijk om een integraal overzicht te krijgen. Ivan is dan wel bezig met een innovatief project om al deze data op te sporen en toegankelijk te maken, maar het is natuurlijk veel handiger als deze data op één plek staan, zodat alle medewerkers die deze nodig hebben ze kunnen gebruiken. Dan kan men de beveiliging op één plek regelen en hoeft men de data maar op één plek actueel te houden. Petra is met haar team en Ivan al een tijd bezig om de data uit al die verschil­lende bestanden te bundelen in een dataverzameling en die voor alle afdelingen te ontsluiten. Een hele klus die bovendien een ongewis eindresultaat heeft, want iedereen moet straks wel dat centrale bestand gaan gebruiken. De ervaring leert dat mensen snel vervallen in hun oude gewoonte en toch weer in hun eigen bestanden gegevens gaan bijhouden.

‘Dat is zinvol,’ zegt Michail.‘We hebben nog wel wat zendingswerk te doen, we zullen

iedereen ervan moeten overtuigen dat dit handig is,’ antwoordt Petra.

‘Als de data echt up­to­date is en snel beschikbaar, dan merken medewerkers dat het beter werkt en zullen ze het eerder gebruiken. Zeker als jullie, pardon wij, doorgaan met het verder inrichten van de online dienstverlening,’ zegt Michail.

Petra knikt. Ze popelt om de dienstverlening van de gemeente echt te ondersteunen met automatische koppelingen tussen bijvoorbeeld de website en hun achterliggende systemen. De nieuwe website draait inmiddels en het lijkt heel wat, want

69

TEGENWIND

veel standaard producten en diensten kunnen inwoners nu digi­taal aanvragen. Maar achter de schermen moet nog veel hand­matig worden gedaan, want een koppeling met de achterlig­gende systemen is er nog niet. Ook dat is een modernisering die ze straks met het SSC gaat oppakken.

Buiten, op de gang, komen Thea en Henk elkaar tegen.‘Ik hoor net over nog een initiatief voor de Goede Hoop,’

zegt Thea. ‘Een groep mensen wil er een wijngaard beginnen!’‘Een wijngaard? Wil dat hier groeien?’‘Geen idee. Ik heb wel eens gehoord dat er zelfs ten noorden

van ons wijn wordt gemaakt, dus misschien wel.’‘Wat leuk. Hoe gaan ze het noemen? Chateau Turfbrug?’‘Nou, nee,’ grijnst Thea. ‘Dit zijn vrolijke wijnboeren. Ze

hebben een voorstel ingediend onder de naam Coöperatie SlurpBrug.’

JUNI

73

TEGENWIND

Het is warm buiten, de eerste zomerse dag van het jaar, als Petra vrolijk het gemeentehuis binnenkomt. Ze loopt naar haar werkplek en wordt onderweg aangesproken door Henk, die met een bezorgde blik zijn kamer uit komt.

‘Wil je even komen kijken? Ik krijg een rare melding op mijn scherm en kan het niet wegklikken,’ zegt hij.

Petra is het gewend dat ze dit soort vragen krijgt. Eigenlijk kunnen de systeembeheerders uit haar team dit beter afhandelen, maar ze gaat toch maar even kijken. Ze loopt mee met Henk en kijkt op zijn scherm. Het is alsof de zon buiten ineens achter donkere wolken verdwijnt.

‘Ik kom er ook niet meer in,’ zegt de collega van Henk met wie hij de kamer deelt. Petra hoort op de gang mensen met elkaar praten, men klinkt ongerust. Kennelijk zijn ook hun computers op slot gegaan.

‘Wat is er aan de hand?’ vraagt Henk, maar Petra antwoordt niet. In plaats daarvan pakt ze haar telefoon en belt ze haar senior systeembeheerder.

‘Sven, zit je op je plek? We zijn gegijzeld. Ransomware.’Het is de nachtmerrie van elke organisatie: de ICT­systemen

zijn geïnfecteerd door kwaadaardige software die alle bestanden op slot heeft gedaan. Er wordt losgeld geëist in de vorm van bitcoins, een digitale munt. Er is met geen mogelijkheid meer bij de bestanden te komen, alles is versleuteld met een niet te kraken code. Petra weet dat dit soort ransomware een steeds groter probleem aan het worden is, maar ze had nooit verwacht dat haar gemeente er het slachtoffer van zou worden. Ze hebben

74

TEGENWIND

onlangs nog een bewustwordingscampagne gehouden en bij elke koffiemachine een poster opgehangen dat men geen verdachte bijlagen moet openen of op vreemde links in e­mails moet klikken. Kennelijk heeft iemand dat toch gedaan, waarna de ransomware zich op de gemeentelijke systemen kon verspreiden.

Petra vormt een crisisteam met haar medewerkers en de gemeentesecretaris. Dit raakt het hart van de organisatie, dus ook Gerard moet hierbij betrokken worden. Ze komen in de kamer van Petra bij elkaar. Nadat Petra kort heeft uitgelegd wat er aan de hand is, bespreken ze wat ze moeten doen.

‘Ik heb het SSC al gebeld, zij gaan ons ondersteunen. Hun security officer komt eraan,’ zegt Petra. ‘Wij gaan zo de organi­satie in om mensen te vertellen wat er aan de hand is. Ik wil het eerlijke verhaal vertellen: we zijn gegijzeld en we kunnen pas weer werken als dat is opgelost.’

Gerard knikt. Drie mensen uit haar team vertrekken en Ivan komt binnen.

‘Wat hoor ik, ransomware?’ vraagt hij.‘Ja. Helaas.’‘Wat vragen ze aan losgeld?’ vraagt Ivan.‘Twee bitcoins,’ zegt Petra.Ivan zoekt iets op op zijn smartphone. Dan zegt hij: ‘Dat is

600 euro tegen de huidige koers. Gaan we betalen?’‘Zeker niet,’ zegt Petra. Dat is het eerste wat ze te horen kreeg

van de Informatiebeveiligingsdienst toen ze hen zonet belde: niet betalen. ‘We gaan aangifte doen bij de politie en we wachten tot de security officer van het SSC hier is.’

‘Oh,’ zegt Ivan, die zich afvraagt waarom ze niet gewoon betalen. Het is natuurlijk niet goed om toe te geven aan internet­criminelen, maar 600 euro is nou niet bepaald een gigantisch bedrag. Het lijkt hem de snelste oplossing.

‘Kan ik wat doen?’ vraagt hij.‘Voorlopig niet,’ antwoordt Petra.

75

TEGENWIND

‘Oké,’ zegt hij en hij vertrekt. Hij loopt naar zijn werkplek, de kamer is leeg. Zijn kamergenoten hebben kennelijk bedacht dat het toch geen zin heeft om te blijven als de computers het niet doen. De kantoorautomatisering is gegijzeld, niemand kan Word of Excel of wat dan ook gebruiken. Zelfs de webbrowser doet het niet. Ivan haalt zijn computer uit de slaapstand en leest de drei­gende boodschap van de ransomware. Twee bitcoins, denkt hij. Hij heeft er een voorraadje van, opgebouwd toen de wisselkoers nog een stuk lager was. Hij zou er iets leuks mee kunnen doen, maar hij gebruikt ze eigenlijk bijna niet. Weet je wat, denkt hij: ik betaal gewoon die twee bitcoins. Dan is de gemeente uit de brand en ik mis ze toch niet.

Terwijl hij de transactie doet houdt hij een schuin oog op de deur. Hij weet dat hij dit niet zou moeten doen, dus hij wil niet betrapt worden. Hij heeft geluk, er komt niemand binnen. Na de transactie leunt hij tevreden achterover. Hij ademt langzaam uit terwijl hij naar zijn computerscherm kijkt. Er gebeurt nog niks, maar het duurt natuurlijk even voordat ze door hebben dat er is betaald, bedenkt hij. Hij sluit zijn computer af en gaat naar buiten. Het is supermooi weer en hij kan nu toch even niet werken, dus hij gaat een rondje skeeleren bij de Veenmeren.

Aisha Rahimbaks, de security officer van het SSC, arriveert en gaat meteen aan de slag. De kantoorautomatiseringsomge­ving is geïnfecteerd, met alle bestanden die daarin zijn opge­slagen. Gelukkig hebben ze back­ups gemaakt en na eerste inspectie blijken die niet te zijn gegijzeld. Petra is blij dat ze er streng op let dat de opslagapparatuur die ze gebruiken altijd na elke back­up van het netwerk wordt losgekoppeld. Ze kent heel wat mensen die de apparatuur voor het gemak aan het netwerk laten hangen, maar dan is het risico groot dat ook de back­ups geïnfecteerd raken. Turfbrug heeft gelukkig schone back­ups van alle bestanden. Het levert Petra echter ook een gewetens­

76

TEGENWIND

vraag op, die ze nu met haar team en met Aisha bespreekt.‘We hebben veel tijd gestoken in het bouwen van een centrale

gegevensverzameling, zodat de afdelingen niet meer hun losse gegevensbestanden gebruiken. Gaan we die losse bestanden nu ook terugzetten, of niet?’ vraagt ze.

Haar collega’s beginnen te grijnzen en Aisha zegt quasi nonchalant: ‘Dit lijkt mij een goede gelegenheid om ze in één keer van die rommelige losse bestanden af te helpen.’

‘Niet terugzetten, dus?’ vraagt Petra. ‘Is iedereen het daarmee eens?’

Haar team knikt. Ze hebben zojuist alle medewerkers geïn­formeerd dat ze deze dag niet meer kunnen werken. De hele kantoorautomatiseringsomgeving moet opnieuw worden geïn­stalleerd en daar zijn ze deze dag mee bezig. Een collega van Petra is op dit moment de back­ups aan het bekijken.

‘Hallo, is er al nieuws?’ vraagt Ivan, die met zijn skeelers onder zijn arm binnenkomt.

‘We gaan alles opnieuw installeren,’ zegt Petra.‘Oh. Dus we zijn nog steeds gegijzeld?’ vraagt Ivan. ‘Ja, natuurlijk. Dacht je dat dit zich vanzelf zou oplossen?’

vraagt Petra geïrriteerd. Ze snapt niet waarom hij zo teleurge­steld kijkt, zijn kennis van ICT en alles wat daarmee te maken heeft is over het algemeen goed. Ze hebben dit soort aanvallen bij hem op school toch zeker wel behandeld? Haar telefoon gaat, het is de Informatiebeveiligingsdienst. Gelukkig hebben ze hun gemeentelijke ICT­foto bij hen ingeleverd, ze weten hoe hun ICT eruitziet, zodat ze nu snel kunnen helpen. Petra bespreekt de stappen die ze gaan zetten. Alles opnieuw installeren is helaas de enige optie.

‘Uhm, Petra? Slecht nieuws,’ zegt Sven, de senior systeembe­heerder, als Petra heeft opgehangen. ‘De back­ups lijken redelijk in orde, behalve die van de nieuwe centrale database.’

‘Wat?’ vraagt ze.

77

TEGENWIND

‘Die is corrupt.’‘Hoe kan dat nou? Is hij geïnfecteerd?’Aisha kijkt met Sven mee. ‘Zo te zien niet. Maar hij is niet

bruikbaar,’ zegt ze na een tijdje. ‘Is er een andere, oudere back­up?’

Sven schudt zijn hoofd.‘Oh, dit is niet goed,’ kreunt Petra. Het is ontzettend veel

werk geweest om deze database te bouwen, moet dat nu allemaal opnieuw?

‘Er zijn bedrijven die zijn gespecialiseerd in het terughalen van beschadigde bestanden. We zouden die kunnen inhuren, maar dat kost tijd,’ oppert Aisha.

‘Gaat het om het nieuwe centrale overzicht?’ vraagt Ivan. ‘Met alle NAW­gegevens van inwoners erin en zo?’

Petra bedenkt dat als hij een IT­specialist wil worden hij nog wel moet leren om zich preciezer uit te drukken.

‘Ja, die bedoelen we,’ zegt ze.‘Oh. Nou, dan heb ik misschien een oplossing,’ zegt Ivan

en hij rommelt in zijn rugzak. Iedereen in de kamer kijkt hem verbaasd aan als hij er een USB­stick uit tevoorschijn haalt.

‘Ik heb eergisteren een kopie gemaakt van die database. Dat leek mij wel handig voor mijn onderzoek voor school,’ zegt hij.

Petra staart hem met grote ogen aan, Aisha verslikt zich in haar koffie.

‘Een kopíe? Voor schoól?’ vraagt Sven hem verbijsterd. Ivan knikt.

‘En die heb je gewoon bij je, in je rugzak?’ zegt Petra.Ivan kijkt haar niet begrijpend aan. ‘Ja, hoezo? Is dat erg?’Aisha neemt een grote slok water en zegt met hese stem: ‘Dat

is erg, ja. Ooit gehoord van privacywetgeving? De Meldplicht Datalekken?’

‘Uh, ik geloof dat we dat vak nog moeten krijgen,’ zegt Ivan. Het begint tot hem door te dringen dat hij iets heeft gedaan dat

78

TEGENWIND

klaarblijkelijk niet helemaal in orde is.‘Nou, dat vak hoef je nu niet meer te volgen, want dit vergeet

je nooit meer,’ zegt Petra. ‘Nu hebben we twee datalekken die we moeten melden: de ransomwareaanval en jouw actie met een USB­stick.’

‘Ik heb er nog helemaal niks mee gedaan, hoor. Ik heb het op de stick gezet en het zit nu al twee dagen in mijn rugzak, ik heb het nog niet op mijn laptop gezet of zo,’ sputtert Ivan.

‘Goddank, dan heeft het zich niet kunnen verspreiden,’ zegt Aisha.

‘Nou, geef mij die USB­stick maar,’ zegt Sven. ‘Eens zien of deze back­up wel goed is.’

Na een tijdje kijkt hij Ivan grijnzend aan: ‘Wat je hebt gedaan kan echt niet, maar je hebt ons wel gered. Deze back­up is in orde.’ Petra slaakt een diepe zucht.

‘Ik denk dat je hier genoeg voor ons kunt doen als we eenmaal helemaal met jullie meedraaien,’ zegt ze tegen Aisha.

‘Dat denk ik ook. Ik stel voor dat we beginnen met een veiligheidsbewustwordingscampagne voor alle medewerkers, inclusief de trainees.’

Een aantal dagen later draait alles weer alsof er niets is gebeurd. Behalve dan dat de medewerkers niet meer met hun eigen gegevensbestanden kunnen werken, maar de centrale database met gegevens moeten gebruiken. Petra en haar team hebben een korte instructie geschreven en gaan de afdelingen langs om uit te leggen hoe het werkt. Het is niet heel ingewik­keld, maar ze steken veel energie in goede begeleiding zodat medewerkers er meteen mee kunnen werken. Als ze willen voorkomen dat mensen toch weer hun eigen gegevensbestanden gaan maken kunnen ze het gebruik van de nieuwe database maar beter zo makkelijk mogelijk maken.

Gerard, Thea en Kikki overleggen over het sociaal domein.

79

TEGENWIND

Wat er nu gebeurt op de locatie van de Goede Hoop is een mooi signaal dat de gemeente de zaken anders wil aanpakken, maar veel concrete besparingen levert het niet op. Die zullen uit het sociaal domein moeten komen, want daar gaat nu het leeuwen­deel van het budget van Turfbrug aan op. Ze hebben samen de cijfers uitgeplozen die vanuit de instellingen komen, om een beeld te krijgen van de uitgaven aan zorg en welzijn in Turfbrug. Met dat inzicht willen ze mogelijke besparingen opsporen, maar het valt nog niet mee om dat inzicht te krijgen uit de rappor­tages. Thea weet uit haar vorige functie bij Houtbroek hoe belangrijk het is om goede sturingsinformatie te hebben in het complexe sociaal domein. Maar dan moet die informatie wel aansluiten bij hun nieuwe integrale werkwijze. De rapportages die ze nu krijgen zijn nog steeds gebaseerd op het oude systeem en werken met de oude indicatoren. Bijvoorbeeld welk type zorg mensen krijgen. Terwijl de gemeente wil weten wat het resultaat van een behandeling of begeleiding is. Het gaat in een integrale aanpak immers niet meer om volume en losse zorgproducten, maar om het geheel en het resultaat dat men daarmee boekt.

Houtbroek startte met een aantal andere gemeenten een pilot om op een nieuwe manier te rapporteren, met nieuwe prestatie­indicatoren. Zoals klanttevredenheid en zelfredzaam­heid. Thea hoopt dat de pilot snel resultaat oplevert, want als gemeenten en aanbieders met nieuwe indicatoren kunnen werken die aansluiten bij de huidige werkelijkheid, dan levert dat betere sturingsinformatie op. De gemeente wil graag sturen op resultaat, maar moet dan wel weten aan welke knoppen ze het beste kan draaien.

Voorlopig moeten ze het helaas doen met oude indica­toren en die zien in te passen in hun integrale beleid voor het sociaal domein, dat langzaam vorm krijgt. Thea heeft ontdekt dat een aanbieder van psychiatrische begeleiding zeven cliënten in Turfbrug elke dag één uur individuele begeleiding biedt. Een

80

TEGENWIND

professional komt langs om met de cliënt te praten en samen te koken. Thea vindt het nogal dure zorg, die goedkoper en beter op een andere manier georganiseerd kan worden.

‘Deze mensen koken een uur per dag met een zorgprofes­sional. Het is voor hen de belangrijkste sociale gebeurtenis van de dag, die professional is als een soort vriend voor ze. Ik denk dat dit beter kan. Het gaat om zeven mensen, waarom brengen we die niet bij elkaar en laten we ze samen koken, elke dag, onder begeleiding van een professional en eventueel vrijwilli­gers? Dat is veel leuker voor hen, want zo ontmoeten ze meer mensen en maken ze echte vrienden. Als we dit combineren met iets anders, bijvoorbeeld door hen in een buurthuis te laten koken, dan krijgen ze ook contact met anderen uit het dorp. Het zorgbudget kunnen we dan inzetten voor complexe begeleiding, waar die het meest nodig is,’ zegt Thea.

‘We kunnen dat organiseren in de Goede Hoop,’ oppert Kikki. ‘In de boerderij komt een café met activiteitenruimte, waar mensen van de dagbesteding gaan werken. Dat hebben we inmiddels afgesproken. De ouderensoos komt daar ook twee keer per week bij elkaar. We kunnen deze zeven cliënten met de wijkbus erheen brengen?’

‘Dat lijkt mij een prima idee. Waarom noemen we het niet de Kookclub? Elke dag samen koken, met een kleine groep mensen, waarvan deze zeven de kern zijn,’ zegt Thea enthousiast.

‘Het lijkt mij een uitstekend plan,’ zegt Gerard. Hij had een oom die in een inrichting woonde en elke keer leek op te leven als er iets met mensen van buiten werd georganiseerd. Dan had zijn oom het idee dat hij echt deel uitmaakte van de gemeen­schap en niet was weggestopt in een instelling in het bos.

‘Is er al enig zicht op wanneer de Goede Hoop wordt geopend?’ vraagt hij.

‘We verwachten in november de officiële opening,’ antwoordt Kikki.

81

TEGENWIND

Het terrein wordt stap voor stap ontwikkeld. De moes­tuinen en de bijbehorende schuur worden al volop gebruikt. Afgelopen weekend was er een ‘doedag’, georganiseerd door de harde kern van actieve inwoners. Er was van alles georganiseerd: een rondleiding over het moestuincomplex waar de planten al goed groeien, activiteiten voor kinderen en presentaties en vrijwilligers werving voor plannen die de komende maanden worden gerealiseerd, zoals de wijngaard en de natuurspeeltuin.

Onder begeleiding van een aantal handige vrijwilligers is men begonnen met het opknappen van de oude boerderij. Het collectief van kunstenaars is gestart om van een schuur ateliers en werkruimtes te maken. De hangjeugd uit Thea’s buurt heeft een kleine schuur inmiddels omgetoverd tot een plek om te chillen, inclusief luie banken en een provisorische bar. De gemeente moet een beetje opletten dat het daar niet uit de hand loopt, maar vooralsnog zijn er geen problemen.

‘De boerderij zelf is waarschijnlijk in november klaar om te gebruiken. Voor zover we nu weten komt er een educatie­centrum over natuur en duurzaamheid, dat wordt een samen­werkingsverband van de Natuurfederatie en een aantal scholen. En er komt dus een café, met een grote keuken. Die is prima te gebruiken door de Kookclub,’ vervolgt Kikki.

‘Ik ga met de zorgaanbieder praten,’ besluit Thea.Ze gaan weg en laten Gerard alleen in zijn kamer. Hij laat

zijn gedachten gaan over alle onverwachte ontwikkelingen bij Turfbrug. De energie van de inwoners en alle plannen voor de Goede Hoop vervullen hem met een gevoel van trots. De ransomware aanval was een negatieve noot in een overwe­gend positief muziekstuk, bedenkt hij. Die aanval gaat ze nog wel wat werk opleveren, al was het maar omdat de gemeente­raad gerustgesteld moet worden. Die zullen nogal wat vragen hebben, en terecht, denkt Gerard. Voor zover ze nu weten zijn er geen gevoelige gegevens op straat beland, dus er is geen schade

82

TEGENWIND

voor hun inwoners. Hij heeft geen idee wat hij moet verwachten van de reactie van de Autoriteit Persoonsgegevens, ze hebben de twee datalekken uiteraard gemeld.

Gerard is een man van de cijfers en de nieuwe aanpak in het sociaal domein spreekt hem zeer aan. Voorheen had hij het gevoel geen grip te hebben op de uitgaven: hij zag dat er teveel uit ging, maar had geen handvaten om dit aan te pakken. Behalve rigoureus schrappen in de zorg aan inwoners, maar daar heeft hij principiële bezwaren tegen. Hij is blij dat dat vooralsnog niet nodig blijkt. Nu lijkt het erop dat de zorg goedkoper kan, terwijl de inwoners daar geen nadelige gevolgen van ondervinden. Sterker: het lijkt erop dat de zorg beter èn goedkoper kan. Van nature is hij wat argwanend als mensen zeggen dat iets goed­koper en tegelijkertijd beter kan, maar in dit geval lijkt het te kloppen. Het voorbeeld van de Kookclub is in ieder geval goed.

Het sociaal domein is waar het om gaat in een gemeente, dat is waar de gemeente echt het verschil kan maken voor haar inwo­ners, bedenkt Gerard. Het zou mooi zijn als ze hun sturings­informatie zo op orde krijgen dat ze het sociaal domein niet alleen volledig in beeld hebben, maar ook weten welke acties ze moeten doen of laten om een bepaald resultaat te krijgen. Is dat een toekomstdroom? Gerard hoopt het nog voor zijn pensioen mee te maken. Hij is geïnspireerd geraakt door de aanpak van Thea en denkt na over hoe hij zelf in de bedrijfsvoering meer kan sturen. Daar heeft hij de touwtjes stevig in handen, hij heeft een goed overzicht van alles wat er in de gemeente gebeurt. Hij las onlangs een artikel over Vensters voor Bedrijfsvoering, waarmee je een overzicht krijgt van je bedrijfsvoering ten opzichte van die in andere gemeenten, met een analyse hoe je het nog beter kunt doen. Gerard vond de cijfers over bedrijfsvoering altijd iets van Turfbrug alleen, maar wellicht kan hij nog wat leren van andere gemeenten en steekt hij iets op van de expertise van Vensters. Hij gaat Turfbrug binnenkort maar eens opgeven, besluit hij.

AUGUSTUS

85

TEGENWIND

Het is rustig op het gemeentehuis. Veel medewerkers zijn met vakantie en ook in het dorp lijkt alles een versnelling lager te gaan. Bij de Veenmeren is het druk, het café van de jacht­haven doet goede zaken. Er varen boten door de vaarten van Turfbrug, de sfeer is zomers en ontspannen.

De ransomwarecrisis is met een sisser afgelopen. Ze hebben de twee datalekken gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens: de aanval zelf en Ivan’s actie met de USB­stick. Ze hebben een onderzoek laten uitvoeren door een IT­securitybedrijf of de data van de gemeente openbaar zijn geworden, maar dat lijkt niet het geval. Je weet nooit helemaal zeker of de gegevens ooit nog ergens opduiken, maar het bedrijf heeft er in ieder geval geen sporen van gevonden. Ivan had zijn USB­stick nog niet op zijn laptop aangesloten om de data met zijn medestudenten te delen, dus op die manier zijn ze niet verspreid. De ransom­ware die de gemeente trof beperkt zich kennelijk tot de versleu­teling van data, niet het stelen ervan. In die zin heeft Turfbrug geluk gehad. Ze hebben direct vaart gezet achter het inrichten van hun informatiebeveiligingsbeleid, met ondersteuning van het SSC. Dat en de beperkte schade heeft ertoe geleid dat de Autoriteit Persoonsgegevens geen boete heeft opgelegd.

De ICT is inmiddels helemaal overgedragen aan het SSC. De systeembeheerders en de I&A­consulenten uit het team van Petra zijn meegegaan. Petra is de spil geworden in de samenwer­king tussen de gemeente en het SSC. Ze is veel op het kantoor van het SSC en dat bevalt haar goed. Het is leuk om zoveel colle­ga’s te hebben waarmee ze op haar niveau kan sparren. En ze

86

TEGENWIND

kunnen nu eindelijk beginnen met de ICT­moderniseringsslag. Petra werkt met het SSC aan een plan en inventariseert de wensen van Turfbrug. De online dienstverlening is een priori­teit, omdat ze daarmee dienstverlening aan inwoners en onder­nemers verbeteren en kosten besparen.

Koppelingen met achterliggende basisregistraties staan hoog op het verlanglijstje. Ze willen bijvoorbeeld graag het formulier waarmee inwoners online een verhuizing doorgeven automatisch koppelen aan de Basisregistratie Personen. Zodat een medewerker de gegevens niet meer hoeft over te tikken. Dat voorkomt fouten en scheelt tijd en geld. De software waarmee ze werken biedt die koppeling, maar de leverancier van de soft­ware moet deze aansluiting als het ware aanzetten en daar moet de gemeente voor betalen. Dat is voor één aansluiting nog wel te overzien, maar dit is niet de enige koppeling die de gemeente wil gebruiken. Petra bekijkt met het SSC of ze de krachten kunnen bundelen en namens alle deelnemers in het SSC met deze leve­rancier kunnen onderhandelen. Het SSC heeft contact gezocht met VNG/KING of ze dit samen kunnen oppakken, namens alle gemeenten. Met zo’n gebundelde inkoopkracht kunnen ze goede afspraken maken met de leverancier over de koppelingen tussen hun software en de basisregistraties, verwachten ze. De aanpassingen die daarvoor nodig zijn kan de leverancier dan in één keer voor alle gemeenten doen, wat ook voor de leverancier interessant is.

De nieuwe website draait nu vier maanden en tot verba­zing van de gemeente wordt er veel gebruik van gemaakt. Inwoners bezoeken de website zelfs om informatie te vinden over complexe zaken, zoals Wmo­ondersteuning. Er komen daardoor minder mensen naar het gemeentehuis en dat vindt de gemeente eigenlijk wel jammer. Het is het onderwerp van gesprek op de bijeenkomst van het RT. Henk laat de cijfers zien

87

TEGENWIND

die aantonen hoe de website wordt gebruikt. Hij formuleert de vraag die bij iedereen speelt: ‘Hoe zorgen we ervoor dat we onze inwoners blijven zien?’

Turfbrug doet inmiddels veel aan burgerparticipatie, vooral voor de inrichting van het terrein van de Goede Hoop, zegt Thea.

‘Maar dat is gerelateerd aan een project. Het gewone, dage­lijkse contact met burgers en ondernemers is ook belangrijk,’ zegt Henk.

‘Eigenlijk is het de vraag hoe we onze inwoners op een reguliere basis blijven zien, los van de participatietrajecten,’ vat Gerard samen.

Ze knikken en iedereen lijkt in gedachten verzonken.‘We hoeven het nu niet op te lossen, maar het is wel iets om

over na te denken,’ zegt Kikki. Ze is nog bruiner dan normaal, ze is net terug van drie weken zeilen op de Middellandse Zee.

‘Ik weet misschien iets,’ zegt Petra. ‘Ik was vorig jaar bij een gemeente die een deel van hun hal gebruikt als ontmoetings­ruimte waar ambtenaren met inwoners en met elkaar kunnen overleggen.’

‘Een soort café?’ vraagt Thea.‘Ja, zo hebben ze het ingericht. Wij hebben hier een prach­

tige hal, waar we eigenlijk weinig mee doen. Het is niet heel groot, maar er is zeker plek voor een aantal tafels en een koffie­hoek,’ zegt Petra.

‘Dat is een idee,’ antwoordt Henk. ‘Dan kunnen we misschien ook iets doen voor de ZZP’ers.’

Deze doelgroep houdt Henk bezig sinds uit de Ondernemerspeiling die de gemeente een aantal maanden geleden hield bleek dat er veel zelfstandigen in Turfbrug wonen en werken. Hij wil graag iets doen voor deze ondernemers, maar weet nog niet wat.

‘We kunnen er een paar werkplekken inrichten. Flexplekken

88

TEGENWIND

voor ZZP’ers?’ oppert hij.‘En we kunnen een paar mensen uit de sociale werkvoor­

ziening er aan een baan helpen. Ze kunnen koffie zetten en opruimen,’ zegt Thea, die overal kansen ziet.

‘Het wordt een plek waar inwoners wachten tot ze naar de balie kunnen. Maar ze kunnen er ook koffie drinken en werken,’ zegt Henk.

‘Het klinkt als een goed plan. Maar concurreren we dan niet met de horeca in Turfbrug?’ vraagt Kikki.

‘De enige horeca in het centrum is café De Drie Turven. Die gaan pas om vier uur open en daar wordt vooral bier gedronken,’ zegt Thea, die het dorp inmiddels goed kent.

‘Het is zeker een optie,’ zegt Gerard peinzend. ‘Hoeveel zou zoiets kosten?’

‘Het hoeft niet heel ingewikkeld te zijn. Een paar tafels en stoelen en een koffiehoek is volgens mij voldoende,’ zegt Petra.

‘Ook voor ZZP’ers om te komen werken?’ zegt Thea. Ze vraagt aan Ivan: ‘Vertel eens, waar hebben deze ondernemers behoefte aan, denk je? Wat heb jij nodig als je ergens gaat werken?’

Ivan kijkt op van zijn laptop en veegt een blonde lok uit zijn ogen. ‘Oh, dat is niet zo moeilijk. Een stopcontact voor mijn laptop, snel wifi en goede koffie.’

‘Goede koffie dus, niet van dat zwarte water dat hier uit de koffiemachines komt,’ zegt Thea.

Gerard zucht. Het is de zoveelste keer dat er wordt geklaagd over de koffie. Vroeger was de koffie die uit de automaten komt prima. Maar nu mensen thuis van die dure apparaatjes hebben willen ze op het werk ook ineens espresso en cappuccino. Sommige medewerkers hebben hun eigen koffieapparaten meegenomen naar hun werkplek en daar klagen de schoonmakers dan weer over, want het geeft een bende.

‘De boodschap is duidelijk, er moet goede koffie komen,’

89

TEGENWIND

antwoordt hij. ‘We gaan overleggen met de koffieleverancier en dan zal ik ook gelijk een afspraak maken over de vervanging van de koffiemachines in de gangen.’

Iedereen aan tafel kijkt verheugd.‘Is daar wel geld voor?’ vraagt Kikki plagend.‘We maken er wel geld voor,’ zegt Gerard, die het gezeur

over de koffie meer dan zat is.Als iedereen opstaat om weg te gaan vraagt Gerard of Henk

nog even wil blijven. Als ze alleen zijn zegt hij: ‘Ik heb onlangs contact gehad met Hans.’

Hans Weiland is de leidinggevende van Henk, die al een tijd ziek thuis zit.

‘Het gaat beter met hem, hij is toe aan re­integratie,’ zegt Gerard. Henk slikt, hier was hij bang voor. Natuurlijk gunt hij het zijn baas dat hij weer beter wordt, maar Hans heeft altijd alle verandering binnen de gemeente tegengehouden. De ruimte die Henk kreeg om de dienstverlening te verbeteren zal hij zeker niet meer hebben als Hans er weer is. Misschien draait Hans een aantal veranderingen zelfs wel terug.

‘Ik begrijp dat je je zorgen maakt over de nieuwe koers. We hebben mede dankzij jouw inzet onze dienstverlening met grote stappen kunnen verbeteren,’ zegt Gerard. ‘Dat Hans terugkomt betekent niet dat we daarmee gaan stoppen. Vernieuwing is nodig voor de gemeente en dat zal Hans begrijpen.’

Henk heeft daar een hard hoofd in. Hans zal de moderni­sering niet openlijk tegenwerken, maar hij zal zeker een vertra­gende factor worden, vreest Henk. Dat heeft het verleden wel uitgewezen.

‘Als Hans weer begint met werken zal hij het eerst rustig aan moeten doen. Totdat hij weer helemaal functioneert blijf jij onderdeel van het RT,’ zegt Gerard.

Henk knikt. Hij heeft een aantal bijzondere maanden gehad, waarin hij de ideeën die hij al lange tijd had eindelijk heeft

90

TEGENWIND

kunnen realiseren. Hij vindt het erg jammer dat daar binnen­kort een eind aan komt, maar dit was te verwachten. Toch voelt hij zich neerslachtig als hij de kamer van Gerard verlaat.

Thea fietst naar huis en doet onderweg boodschappen bij een kleine supermarkt in haar buurt. De wijk is in de zomer een stuk levendiger, mensen leven meer op straat en drinken op de stoep een biertje met hun buren. In het winkelcentrum is zowaar een nieuwe lunchroom gekomen, met een gezellig terrasje. De eerste statushouders vestigen zich inmiddels in de buurt. Thea heeft ervoor gezorgd dat Turfbrug een deel van de taakstelling van omringende gemeenten om deze mensen te huisvesten heeft overgenomen, uiteraard tegen een vergoe­ding. In eerste instantie krijgen twintig gezinnen een woning in Turfbrug, de komende jaren komen er meer.

Tot verrassing van Thea was de gemeenteraad snel voor de vestiging van de statushouders. Kikki heeft een sterk betoog gehouden waarom het nodig is om deze mensen een plek in de gemeente te geven, bijvoorbeeld omdat er dan een school open kan blijven. Een aantal middenstanders had daarvoor al aan de bel getrokken bij de gemeente, omdat ze niet meer voldoende klanten hebben. Als dat zo door zou gaan dan zouden ze hun zaken misschien moeten sluiten, hadden ze de verontruste gemeenteraadsleden verteld. Het was de gemeenteraad duide­lijk geworden dat nieuwe aanwas nodig is en ze hadden voor de komst van de statushouders gestemd. Thea is ook blij verrast dat de inwoners van Turfbrug geen grote bezwaren hebben geuit. Iemand heeft zelfs een spandoek met WELKOM in zijn voortuin opgehangen. Misschien speelt het mee dat het vooral gezinnen met kinderen zijn die zich in Turfbrug vestigen, denkt ze.

De statushouders hebben bij inschrijving informatie gekre gen over het nieuwe moestuincomplex de Goede Hoop en een aantal heeft zich ingeschreven voor een tuintje. Er ontstaat

91

TEGENWIND

op de Goede Hoop inmiddels een bijzondere sfeer, het is een soort Turfbrug in het klein. De moestuinen floreren en er is veel contact tussen de moestuinders. De eerste kunstenaars hebben hun werkruimte betrokken en de jongeren maken intensief gebruik van hun eigen jeugdhonk. De gebruikers van het terrein weten elkaar goed te vinden: zo gebruikt een kunstenaar zijn moestuin om planten te verbouwen waarmee hij wol verft. Hij heeft andere moestuinders gevraagd om ook wat van die planten te verbouwen, in ruil voor een workshop vilten. Een andere kunstenaar, die het grootste deel van de oude schuur in gebruik heeft, maakt installaties van autowrakken en een paar jongeren die leren lassen hebben hem gevraagd of ze mogen helpen. Ze werken nu samen aan een kunstwerk dat straks voor de voormalige boerderij wordt geplaatst, als symbool voor de nieuwe Goede Hoop.

Al met al is Thea tevreden over haar eerste maanden bij Turfbrug. Er moet nog ontzettend veel gebeuren, zeker in de integrale aanpak van het sociaal domein. Maar dit soort initia­tieven laten wel zien dat deze gemeente op een andere manier kan en durft te werken, samen met haar inwoners.

SEPTEMBER

95

TEGENWIND

Gerard kent de hal van het gemeentehuis bijna niet meer terug. Voor één keer lijkt het gemeentehuis overgenomen door Ivan en een heleboel jongens en meisjes die eruitzien zoals Ivan: ze hebben vrolijk gekleurde canvas rugzakken, ze dragen een spijkerbroek met T­shirt en hebben laptops met stickers erop. Ivan heeft voor zijn school in het gemeentehuis een hackaton georganiseerd: binnen 48 uur ontwikkelen teams apps voor Turfbrug.

Toen Ivan Gerard vorige maand met dit idee benaderde was die terughoudend. Gerard vond het idee van een hackaton niet passen bij Turfbrug en bovendien vond hij de naam niet goed. Hacken heeft een negatieve annotatie en dat past niet bij een gemeente, vond hij. Maar Ivan heeft hem met zijn gebruikelijke enthousiasme weten om te praten. Hij heeft Gerard verteld dat Turfbrug zo op een heel effectieve manier kan ontdekken hoe de dienstverlening aan inwoners beter en leuker kan. Bovendien zou het de gemeente geen cent kosten, behalve liters cola en een paar rondjes pizza. Gerard ging overstag. De gemeente doet inmiddels zoveel dingen waarvan hij nooit had gedacht dat ze zouden gebeuren, dus een heuse hackaton past er ook nog wel bij. De burgemeester had het trouwens meteen een prima idee gevonden. Gerard weet nu ook waarom: de dochter van de burgemeester zit in de hal van het gemeentehuis geconcentreerd op haar laptop te tikken.

Ze zijn al 44 uur bezig. De vermoeidheid is van de gezichten af te lezen, maar er wordt hard gewerkt en de discussies zijn doelgericht en kort. Het valt Gerard op hoe anders deze kinderen

96

TEGENWIND

zijn dan hij was toen hij jong was. Ze zijn gedreven, serieus maar ook ontspannen. Ze stralen een zelfvertrouwen uit dat hij zelf niet had toen hij studeerde. Hij en zijn medestudenten maakten zich vooral zorgen over de wereld en over zichzelf, of ze wel een baan zouden vinden na hun studie. Deze jonge mensen lijken zich daar niet druk over te maken. Het zijn doeners die vinden dat problemen er zijn om opgelost te worden, zo lijkt het. Er hangt een positieve energie in de hal.

Gerard loopt een rondje langs de teams. Ze leggen de laatste hand aan vier verschillende apps die ze hebben ontwikkeld op basis van data die Ivan ze heeft gegeven. Over vier uur komt de burgemeester de winnaar bekendmaken. De gemeente heeft beloofd om de winnende app op te nemen in de dienstverle­ning aan haar inwoners. Straks hebben we niet alleen een goede website met koppelingen naar onze systemen en de basisregis­traties maar ook een eigen appstore, denkt Gerard geamuseerd. Hoe modern.

De geruchtenstroom over een eventueel gedwongen samen­gaan met Duikerdam is verstomd, Gerard heeft er niets meer over gehoord. Zou het gevaar zijn geweken? Hij durft er nog niet voor honderd procent op te rekenen, want hun begroting is nog lang niet op orde. Maar ze zijn op de goede weg en hope­lijk geeft de provincie ze de tijd. De burgemeester houdt er een vinger aan de pols en heeft de Commissaris van de Koning onlangs nog verteld waar Turfbrug allemaal mee bezig is. Die reageerde positief, zo vertelde Maarten aan Gerard.

Petra zit ondertussen op haar werkkamer peinzend naar haar scherm te staren. Voor haar geen creatieve appontwikke­ling, maar de harde werkelijkheid van de gemeentelijke ICT. Ze heeft zojuist een verzoek gekregen van een afdelingshoofd. Hij vraagt haar of de gemeente een toepassing wil aanschaffen die zijn medewerkers nodig hebben. Ze snapt zijn verzoek, maar ze

97

TEGENWIND

realiseert zich ook dat het deze manier van werken is die de ICT van Turfbrug zo onoverzichtelijk heeft gemaakt. Jarenlang is er software gekocht en geïnstalleerd op verzoek van de afdelingen, zonder dat daar structuur in werd aangebracht. De IT­afdeling werkte niet volgens een plan of een architectuur, het was ‘u vraagt – wij draaien’. Dat was weliswaar heel klantvriendelijk en dienstverlenend, maar het leidde tot een onoverzichtelijke ICT die uiteindelijk niet meer goed beheersbaar bleek. Dat wil Petra eigenlijk niet meer. Ze hebben de boel net op orde. Alles is in kaart gebracht en Turfbrug volgt zoveel mogelijk de archi­tectuur van GEMMA. Ook op aanraden van het SSC. Als ze nu gehoor geeft aan de vraag van het afdelingshoofd dan begint hun IT­landschap opnieuw te verrommelen.

Ze piekert hoe ze dit moet oplossen. Ze wil graag dienstver­lenend aan de afdelingen zijn, maar tegelijkertijd het overzicht behouden en planmatig werken. Hoe kan ze beide combineren? Wat eigenlijk nodig is, bedenkt ze, is een overlegstructuur waarin ze samen met de directeuren inventariseert wat er op hen af komt en welke software en andere ICT ze daarvoor nodig hebben. Dan kunnen ze veel beter inspelen op nieuwe ontwik­kelingen en wetgeving. Zoals de Omgevingswet. Als ze daar van tevoren goed over nadenken, in overleg met de betrokken afdelingen, dan kunnen ze vanuit ICT proactief inspelen op de behoeften van de organisatie. Dan hoeft er niet meer ad hoc gewerkt te worden, maar kunnen ze het inpassen in hun ICT­beleid. En hebben ze ook de tijd om uit te vogelen hoe het gewenste past in hun architectuur.

Het lijkt Petra de enige oplossing. Ze besluit om het verzoek van het afdelingshoofd even in de wacht te zetten. Ze gaat eerst overleggen met Gerard, want ze heeft zijn steun nodig om een dergelijke overlegstructuur in te richten. Ze kan hem daar nu echter niet mee lastigvallen, want hij is bij de hackaton. Ze gaat er zelf ook maar even kijken, ze is nieuwsgierig welke app gaat

98

TEGENWIND

winnen. Die app gaat de gemeente gebruiken, zo is beloofd. Ze heeft al gezien dat er in GEMMA iets staat over apps, dat zal ze later eens goed bestuderen.

In de hal van het gemeentehuis wordt de winnaar van de hackaton bekendgemaakt. Het was een spannende verkiezing, want alle vier de apps zijn veelbelovend. Eén team ontwikke­laars heeft de complexe wereld van de gemeente heel knap weten te reduceren tot drie vragen in de interactie tussen inwoner en gemeente: wie ben ik (persoonsgegevens), wat is mijn vraag en wat is de oplossing. Zij worden tweede. De eerste prijs gaat naar een app die inwoners in contact brengt met de statushouders die zich in de gemeente vestigen. Het is een soort combinatie van Facebook en een marktplaats, waar mensen elkaar kunnen vinden op basis van interesse en deskundigheid. In het proto­type van de app is dat beperkt tot kennis over en interesse in tuinieren, voor gebruik door de moestuinders op de Goede Hoop. In de toekomst kan dit uitgebreid worden, dan kan het een online platform worden waar inwoners elkaar weten te vinden.

Ivan kijkt supertrots als de burgemeester de prijs uitreikt aan het winnende team. Het is al een tijdje zijn droom om een hackaton te organiseren en nu is dat gelukt, nota bene in zijn eigen gemeente!

OKTOBER

101

TEGENWIND

Het is druk in de hal van het gemeentehuis. De koffiehoek is klaar en het ziet er gezellig uit. Er is een kleine bar met een goede koffieautomaat en medewerkers van de sociale werkvoorziening helpen met koffie zetten, bedienen en opruimen. Er staan een paar grote tafels waaraan mensen zitten te praten en te lezen. Op één tafel staat een zestal laptops en achter elke laptop zitten twee mensen. Een docent loopt rond: de cursus Online Sterker is in volle gang. Een paar jongeren helpen mee. De gemeente heeft met ze afgesproken dat ze in ruil voor hun jeugdhonk op het terrein van de Goede Hoop af en toe iets terugdoen. Deze cursus is daar een voorbeeld van. Een aantal jongeren heeft zich opgegeven als ‘digicoach’.

Henk loopt naar de tafel om te kijken hoe het gaat. Hij ziet dat een jongen een oudere vrouw helpt met de online dienst­verlening van de gemeente. Samen vullen ze het webformulier in voor het in ondertrouw gaan.

‘Je weet zeker dat dit nep is, hè?’ vraagt de vrouw met pret­lichtjes in haar ogen.

‘Ja hoor mevrouw. Anders zijn we straks nog getrouwd!’ antwoordt de jongen.

Ze hebben ingelogd met een oefen­DigiD en vullen de velden van het webformulier in. Henk kijkt mee. Het gaat soepel, het lijkt zich vanzelf te wijzen. Toen ze dit proces vereenvoudigden en digitaliseerden heeft Henk iets extra’s bedacht. Iets dat ze konden doen als daar nog tijd en budget voor was. Hij vindt het leuk om nu te zien hoe dat wordt ervaren, want het is gelukt: bij elke stap die de aanvrager zet krijgt een hartje langzaam vorm.

102

TEGENWIND

Bij de één­na­laatste stap is het hartje groot en rood gekleurd. Als het formulier helemaal is ingevuld gaat het hartje kloppen.

De twee achter de laptop beginnen te lachen als ze dat zien.‘Dat is een leuk grapje,’ zegt de vrouw.‘Dit was makkelijk, hè?’ vraagt de jongen.‘Ja, dit viel reuze mee. Kunnen we nog meer doen?’ vraagt

ze. Terwijl Henk wegloopt hoort hij dat ze de jongen vraagt om een Facebookprofiel voor haar aan te maken.

Henk loopt naar zijn kamer. Hij heeft een nieuwe kamer want hij is de directeur van zijn dienst geworden. Hans Weiland is toch niet teruggekomen. Henk weet niet wat er precies is gebeurd, want Gerard is er summier over. Gerard vertelde dat het bij nader inzien toch beter was als Hans niet meer op zijn plek zou terugkeren. Hij zei dat dit in overleg met Hans is gegaan, maar hij legde niet uit waarom. Toen Henk dit aan Thea vertelde had die nogal bot gezegd dat Hans overduidelijk ‘een wandelkaart’ heeft gekregen. Ze bedoelt dat hij met vroegpensioen is gestuurd omdat ze dan geen last meer van hem hebben. Het zou best kunnen, Henk weet het niet. Maar hij is blij dat alle veranderingen die hij met zijn collega’s heeft ingezet niet zijn teruggedraaid. En dat ze op deze nieuwe manier kunnen blijven werken.

Gerard en Petra hebben vergaderd over de nieuwe overleg­structuur. Ze gaan vanaf nu eens per maand met de directeuren bespreken welke ontwikkelingen er bij de gemeente spelen en wat er op hen af komt. Petra zal vervolgens onderzoeken welke ICT­ondersteuning nodig is. Dat zal zij dan weer afstemmen met het SSC, want die gaat deze ondersteuning bieden. Petra verwacht dat de gemeente op deze manier haar ICT robuust en overzichtelijk kan houden, terwijl hun dienstverlening klant­vriendelijk blijft. Ze verwacht dat de gemeente op deze manier ook beter is voorbereid op veranderingen, zoals de invoering

103

TEGENWIND

van de nieuwe Omgevingswet. Dan is de tijd dat de gemeente en dus ook de ICT­mensen achter de feiten aanholden echt voorbij, hoopt ze. Het geeft haar een prettig gevoel dat ze er nu meer grip op hebben. Ze is blij dat Gerard met haar meedenkt en dit ook belangrijk vindt. Het onderwerp ICT krijgt nu eindelijk echt bestuurlijke aandacht.

Vanochtend heeft Gerard het team van Vensters voor Bedrijfsvoering op bezoek gehad. Turfbrug heeft de cijfers over haar bedrijfsvoering aan Vensters voor Bedrijfsvoering gestuurd en ziet nu alle gegevens in één dashboard. Gerard houdt van overzicht, dus dit spreekt hem zeker aan. Het is voor het eerst dat hij alle gegevens op één plek bij elkaar heeft: van het ziek­teverzuim tot de uitgaven aan loonkosten. Ook kan hij deze gegevens vergelijken met die van andere gemeenten. Hij heeft bijvoorbeeld gezien dat Turfbrug wat achterloopt bij vergelijk­bare gemeenten als het gaat om duurzaamheid. Dat is wel één van de speerpunten van het nieuwe college, dus aan die achter­stand wil hij wat gaan doen.

Een team van adviseurs van Vensters voor Bedrijfsvoering kwam langs om samen de cijfers te duiden. Ze bespraken hoe de gemeente ervoor staat en wat er beter kan. Het was een goed en openhartig gesprek en Gerard heeft het gevoel dat het de gemeente verder gaat helpen. Turfbrug is goed op weg en heeft grote stappen gezet, waarvoor ze hem complimenteerden. Ze bespraken welke acties Turfbrug op de middellange termijn kan doen om deze trend voort te zetten. Er is nog winst te behalen door de schotten in de organisatie verder af te breken, zo zeiden de adviseurs. De gedeelde lunches waar Thea mee is begonnen zijn een prima manier om mensen meer met elkaar te laten communiceren, maar het zou goed zijn als de samenwerking tussen de verschillende afdelingen en directies wordt onder­steund door de structuur van de organisatie. Het is een vraag­stuk waar Gerard de komende tijd over wil nadenken.

104

TEGENWIND

‘Er zijn niet veel gemeenten die zo snel zoveel voorgang boeken,’ had één van de adviseurs gezegd. Het is een compli­ment dat Gerard zeker gaat delen met het college en het RT. Het is mede hun verdienste dat de gemeente zover is gekomen; zonder hun steun en inzet was dat niet gelukt.

Gerard vertelt Petra over hun deelname aan Vensters voor Bedrijfsvoering en het bezoek van de adviseurs.

‘Het kan nuttig zijn om onze gemeente op deze manier met andere gemeenten te vergelijken,’ antwoordt Petra. ‘Dat merk ik ook in de samenwerking met het SSC. Je kunt altijd van elkaar leren. Weet je trouwens dat er collegiale ondersteuning voor bestuurders is als het gaat om informatieveiligheid? Dat hoorde ik gisteren bij het SSC, Den Hollen heeft het net gedaan. Ze kregen bezoek van de Visitatiecommissie Informatieveiligheid. Hun college heeft met ze gesproken, ik geloof dat die visitatie­commissie bestaat uit een burgemeester en een gemeentesecre­taris.’

‘We hebben informatieveiligheid nu toch geregeld?’‘De BIG is geïmplementeerd en we starten binnenkort met

een bewustwordingscampagne, ja. Maar dat betekent niet dat het af is. Dit onderwerp moet eigenlijk steeds op de agenda staan, want als er geen aandacht meer voor is dan versloft het en lopen we toch weer risico’s,’ zegt Petra. De ransomwareaanval staat bij iedereen nog fris in het geheugen, dus nu zijn mensen zich er goed van bewust dat ze bijvoorbeeld geen onbekende bijlagen moeten openen. Maar op termijn zal die aandacht verslappen en dat maakt de gemeente kwetsbaar. Turfbrug heeft nu alle veiligheidsprocedures en ICT­maatregelen op orde, maar bewustzijn blijft het allerbelangrijkste, vertelt Petra. Als mede­werkers wachtwoorden op geeltjes schrijven of een laptop met gevoelige gegevens in de auto laten liggen dan is de gemeente alsnog kwetsbaar.

Gerard begrijpt het: ‘Je hebt een punt. Maarten vroeg mij

105

TEGENWIND

laatst zelfs hoe het staat met onze informatieveiligheid. Hij vindt dat dit op de agenda van de burgemeester hoort! Hoe heet die commissie? Misschien moet ik ons daar bij aanmelden.’

Terug op haar kamer krijgt Petra een telefoontje van het SSC. Ze fronst als ze hoort wat de boodschap is.

‘Dat komt echt heel slecht uit. We hebben het hard nodig!’ reageert ze.

Ze luistert naar de uitleg en knikt.‘Ja, oké. Ik hoor graag zo snel mogelijk wat de oplossing is,’

zegt ze en hangt op.Dit is slecht nieuws, denkt ze. Het SSC heeft een toepassing

die Turfbrug nu een maand gebruikt en die bijzonder nuttig is voor het maken van hun beleid voor het sociaal domein. Het is een geoviewer, software waarmee ze data uit allerlei bronnen op een digitale kaart kunnen tonen. De grote kaart die Thea in haar kamer heeft hangen is nog ouderwets op papier. Thea wilde snel beginnen en koos daarom voor een kaart waarop ze met vilt­stift en pen alle gegevens kon schrijven. Tegelijkertijd werkte Ivan aan een onderliggende database, waar ze alle informatie in opsloegen die ze zelf hadden ontdekt en die niet uit een bronbe­stand kwam. Ook dat was een tijdelijke oplossing, want uiteinde­lijk willen ze een interactieve digitale kaart waarop ze gegevens uit allerlei systemen kunnen laten zien. Ze waren net begonnen om zo’n kaart te maken, met de inzet van de geoviewer.

Thea laat met deze informatie de sociale structuur in Turfbrug zien. Daarnaast wil ze what­if­scenario’s ontwikkelen waarmee ze de gevolgen van bepaald beleid op de kaart inzich­telijk maakt. Daarvoor heeft ze data uit allerlei bestanden nodig, zoals migratiecijfers. Zo kan ze het college en de gemeente­raad laten zien wat er gebeurt in een wijk als de gemeente daar bepaalde ingrepen doet of laat. Bijvoorbeeld hoe een wijk waar veel zestigers wonen er over tien jaar uitziet. Dat inzicht gaat de

106

TEGENWIND

gemeente helpen om de juiste beslissingen te nemen als het gaat over onder meer zorg en wonen.

Om dit soort dingen te doen hebben ze een geoviewer nodig. Het SSC biedt zo’n applicatie aan, plus alle koppelingen naar achterliggende bestanden. Daar maakt Turfbrug graag gebruik van. Nu blijkt echter dat in de aanbesteding voor de geoviewer het SSC heeft aangegeven dat het door vier gemeenten wordt gebruikt. Dat was het aantal deelnemende gemeenten ten tijde van de aanbesteding. Turfbrug is de vijfde. Het SSC sloot Turfbrug als vijfde gebruiker aan, maar de softwareleverancier heeft laten weten dat dit mogelijk problemen gaat opleveren omdat het strijdig kan zijn met de aanbesteding. Als Turfbrug de applicatie toch gebruikt, dan zou een concurrerende leveran­cier een proces kunnen beginnen om de gunning aan te vechten. En dan moet de aanbesteding wellicht overnieuw.

Natuurlijk is dat niet gewenst voor Turfbrug en ook niet voor het SSC. Ze zullen hier een oplossing voor moeten vinden, in overleg met de leverancier. Op een proces of het openbreken van een gedane aanbesteding zit niemand te wachten, bedenkt Petra. Ze hoopt maar dat ze eruit komen. En snel, want Thea zal niet blij zijn als Petra haar vertelt dat ze de geoviewer niet meer kan gebruiken.

NOVEMBER

109

TEGENWIND

Er klinkt applaus als het doek van het reusachtige beeld glijdt. De najaarszon glimt in het verwrongen staal van wat lijkt op vier autowrakken die rondom een dode boom zijn gevouwen. De burgemeester schudt de handen van de kunstenaar en de vier jongens die samen het kunstwerk hebben gemaakt. Het zal vanaf nu de ingang van het terrein de Goede Hoop markeren. Gerard kijkt er bedachtzaam naar. Het is niet bepaald zijn smaak. Maar het is wel een mooi symbool voor de samenwerking die op deze locatie is ontstaan.

Het is een prachtige dag voor de officiële opening van het terrein. De Goede Hoop is de afgelopen maanden ingericht, vooral door de inwoners van Turfbrug. Het moestuincomplex was als eerste klaar, samen met een schuur waarin de moestuin­ders elkaar treffen en hun gereedschap opslaan. De jongeren hadden hun eigen jeugdhonk vrij snel ingericht, zij waren samen met een groep kunstenaars en de moestuinders de eerste gebruikers. De kunstenaars hebben een grote schuur verbouwd tot ateliers en een expositieruimte.

De boerderij is vorige maand opgeknapt en huisvest nu een café en een activiteitenruimte. De grote keuken wordt elke dag gebruikt door de Kookclub, die er inderdaad is gekomen. De kern wordt gevormd door de zeven cliënten die hiervoor elke dag een uur een zorgprofessional aan huis kregen, waarmee ze praatten terwijl ze kookten. Nu komen ze elke dag bij elkaar in de Goede Hoop en koken ze samen. De professionele zorghulp krijgen ze nog steeds, maar nu waar die voor bedoeld is. De Kookclub begint al uit te dijen. Zo zijn er enkele ouderen die

110

TEGENWIND

drie avonden in de week meehelpen en is er onlangs een Syrische avond georganiseerd. Een paar nieuwe inwoners hebben toen samen met de Kookclub gekookt en iedereen die dat wilde kon mee­eten. Het was zo succesvol dat er al drie nieuwe thema­avonden zijn gepland.

In het achterste deel van de voormalige boerderij is een educatief centrum gekomen, waarin twee scholen samenwerken met de Natuurfederatie. De deuren staan open en Gerard loopt naar binnen om de tentoonstelling over de natuur in De Veenmeren te bekijken. Buiten speelt een countrybandje, mensen zitten er op hooibalen omheen. De geur van hout en eten hangt in de lucht: er brandt een vuur in een grote vuur­korf en iemand bakt pizza’s in een houtoven. Kinderen rennen rond, de meesten zijn nogal vies. De nieuwe natuurspeeltuin is vanaf het begin een succes, met zijn smalle slootjes, omgevallen bomen en een modderig strandje. Gerard is er een week geleden wezen kijken en heeft zich verbaasd over de uitgelaten kinderen. Hij kan zich nog goed herinneren dat de gemeente eindeloos bezig was met de beslissing over de renovatie van enkele speel­tuintjes, een paar jaar geleden. Hij weet ook nog goed hoe duur hij de speeltoestellen vond waar men uit wilde kiezen. Had hij toen maar geweten dat kinderen zo blij kunnen zijn met een paar slootjes en wat dode bomen! Dat had de gemeente veel geld bespaard.

Hij gaat naar buiten en loopt over het grote erf tussen de boerderij en de schuren. Het is bijzonder om te zien hoe snel alles is opgeknapt. De staat van de gebouwen was weliswaar redelijk, maar er is veel werk verzet om ze geschikt te maken voor de verschillende bestemmingen die het terrein nu heeft. En dat allemaal door de inwoners van Turfbrug, met een heel bescheiden rol voor de gemeente. Gerard loopt naar de rand van het erf en tuurt naar het noorden, waar de uitvaartonder­nemer is begonnen met de aanleg van de natuurbegraafplaats.

111

TEGENWIND

Er zijn jonge boompjes geplant tegen de achtergrond van een rij hoge populieren die de grens van het terrein markeren.

Voor een groot deel van het terrein is een bestemming gevonden. De moestuinen worden zo goed gebruikt dat de gemeente heeft besloten om een deel van de grond te reserveren voor een uitbreiding van het complex. Dat gedeelte is vooralsnog weiland, waar een boer zijn schapen laat grazen. Gerard ziet ze lopen, hij vindt het een leuk gezicht. De moestuinen erachter vormen een wanordelijk geheel van zelfgebouwde staketsels om klimmende groenten en fruit langs te leiden. Het meeste is nu geoogst, er staan alleen nog wintergroenten. Gerard is er net even doorheen gelopen en herkende groene en rode boerenkool, prei en de lange over de grond slingerende lianen van pompoenplanten. In de tuinschuur zag hij een poster voor de verkiezing van de grootste pompoen. Tussen het erf en de schapenweide is de omgeploegde grond nog goed zichtbaar en staan rijen jonge wijnranken, want coöperatie Slurpbrug is inderdaad van start gegaan. Gerard is benieuwd of er drinkbare wijn gemaakt kan worden van de druiven die hier straks groeien. Hij zal de nieuwe wijn zeker proeven, al is hij niet zo’n wijnliefhebber. Hij heeft liever een glaasje jenever.

Gerard loopt naar Thea en Petra, die bij de vuurkorf staan. Ze praten over de meest recente uitdaging binnen de gemeente: het gebruik van de geoviewer. Petra heeft overlegd met het SSC en kennelijk hebben ze een oplossing gevonden.

‘We kopen een licentie voor de geoviewer,’ vat Petra het samen als Gerard bij ze is. ‘Dat is de meest veilige oplossing, zo voorkomen we een mogelijk proces. Nu kunnen we de software blijven gebruiken.’

‘Dat is dan goed afgelopen,’ zegt Gerard. ‘Maar speelt dit voor meer toepassingen die we gebruiken?’

‘Nee, dit was de enige. Bij nieuwe aanbestedingen zullen ze niet meer een maximum aantal deelnemers noemen, maar op

112

TEGENWIND

een andere manier aangeven voor hoeveel gebruikers het is. Ze willen dit niet nog een keer meemaken,’ zegt Petra.

Ivan komt voorbij op een hoverboard.‘Gaaf ding,’ roept Thea.‘Ja, chill! Maar het erf is wel een beetje hobbelig,’ antwoordt

Ivan en weg is hij weer.Gerard ziet de gemeentesecretaris van Duikerdam. ‘Ik ga even dag zeggen,’ zegt hij en hij loopt erheen. Ze schudden elkaar de hand.‘Het ziet er hier gezellig uit,’ zegt Pieter. ‘Het is mooi

geworden. Gefeliciteerd.’‘Bedankt. Het is vooral de verdienste van de inwoners van

Turfbrug, als gemeente hebben we niet veel hoeven doen,’ antwoordt Gerard.

‘Is er nu voor het hele terrein een bestemming gevonden?’‘Bijna. We zijn voor het deel dat grenst aan de Veenmeren

in overleg met de Natuurfederatie. Ze zijn geïnteresseerd, maar moeten de financiering rond krijgen.’

Pieter knikt. ‘Een probleem van deze tijd.’‘Ze onderzoeken of crowdfunding een manier is,’ zegt

Gerard.‘Ook heel erg van deze tijd!’ zegt Pieter. ‘Het is toch bijzonder

om te zien dat er zo ontzettend veel wordt gedaan door mensen zelf, vind je ook niet? Ik moet toegeven dat ik wat weerstand voelde bij alle verhalen over zelfredzaamheid en de participatie­maatschappij. Maar het lijkt toch die kant op te gaan.’

Gerard knikt nadenkend. ‘Het lijkt er inderdaad op. Je ziet hier waar participatie toe kan leiden. We moesten als gemeente best een slag maken, het is wennen als je zelf niet meer alle touwtjes in handen hebt. Maar ik moet zeggen dat het tot nu toe heel goed uitpakt. We hadden dit zelf nooit op deze manier kunnen realiseren.’

‘Hoe gaat het verder bij jullie?’

113

TEGENWIND

Het is een eenvoudige vraag, waar veel onder verborgen ligt. Gerard besluit een openhartig antwoord te geven.

‘We zijn een eind op weg, maar we hebben nog niet alles onder controle. Onze uitgaven in het sociaal domein waren vorig jaar in ieder geval nog te hoog. We pakken het nu heel anders aan, maar we weten uiteraard nog niet wat ons dat precies gaat opleveren. De prognoses zien er goed uit, dat wel. Het lijkt er zelfs op dat we geld overhouden. Maar of dat echt zo is? Over een jaar weten we meer.’

Ze kijken zwijgend naar het schouwspel op het terrein. Het is druk, mensen hebben het gezellig.

‘Heb je eigenlijk nog iets gehoord van de provincie?’ vraagt Gerard dan.

‘Nee. Het is al een tijdje stil. Ik denk dat ze hebben gezien dat het beter met jullie gaat en dat ze hebben geconcludeerd dat herindeling niet nodig is.’

‘Laten we het hopen.’‘Eigenlijk waren wij ook niet blij toen we het hoorden. Het

zal je waarschijnlijk verbazen, gezien onze opstelling in het verleden, maar wij waren er niet bepaald happig op om met jullie samen te gaan. Jullie zijn een heel ander soort gemeente, met een heel andere identiteit dan wij.’

Gerard glimlacht zuinigjes. ‘Wij keken er ook niet naar uit om met jullie samen te gaan.’

‘Eerlijk gezegd hadden we ook geen behoefte aan het overnemen van een gemeente met een dermate gemankeerde bedrijfsvoering. Dus ik kan wel zeggen dat ik blij ben dat jullie het zo snel weer op de rit hebben gekregen.’

‘Weet je,’ zegt Gerard peinzend, ‘ik had zelf een jaar geleden ook niet verwacht dat het ons zo snel zou lukken.’

Hij heeft de afgelopen tijd veel nagedacht over de nieuwe aanpak van de gemeente en vindt het fijn om zijn conclusies nu te delen met zijn collega. Hij vervolgt: ‘Ik denk dat het ons

114

TEGENWIND

is gelukt omdat we een paar dingen radicaal anders zijn gaan doen. Ten eerste doen we veel meer samen. Met inwoners, maar ook met andere gemeenten als het gaat om onze dienstverlening en ICT. We hebben ons gerealiseerd dat we in een aantal dingen, zoals dienstverlening en ICT, niet uniek zijn. Sterker nog: onze inwoners hebben niet het gevoel dat dat typisch Turfbrug is, want zij zien ons als het gaat om dienstverlening vooral als een onderdeel van de overheid in brede zin. Op dat gebied kunnen we dus heel goed samenwerken, zonder onze identiteit te verliezen. We hebben veel gebruikgemaakt van de ondersteu­ning vanuit VNG/KING om zaken meer collectief te doen. We hadden de slagen die we hebben gemaakt in dienstverlening en ICT nooit zo snel kunnen maken zonder die samenwerking.’

‘Dus feitelijk kan Turfbrug zelfstandig blijven door samen­werking,’ resumeert Pieter.

‘Ja, zo kun je het stellen. Het tweede kernpunt van onze nieuwe aanpak is dat we als gemeente veel opener zijn geworden. Onze trainee Ivan, die jongen op dat rare ding daar, is ermee begonnen om ons te overtuigen van het openstellen van onze data. Er is een app mee gebouwd die onze inwoners inmid­dels behoorlijk goed gebruiken. Maar het gaat niet alleen om het delen van onze data, het gaat om een open houding in het algemeen. Onze nieuwe directeur sociaal domein noemt dat het einde van het stoeptegeldenken. We werken veel meer samen en denken met elkaar mee, binnen de gemeente. Als er nu bijvoor­beeld een aanvraag binnenkomt bij ruimtelijke ontwikkeling dan overleggen zij eerst met sociaal domein voordat ze een beslissing nemen. Dat is echt een andere manier van werken. Het zorgt ervoor dat ons beleid beter wordt, daar ben ik van overtuigd.’

Er komt een ober voorbij met een dienblad met hapjes. Pieter en Gerard nemen elk iets en bedanken de man. Hij glun­dert, ook voor hem is dit een bijzondere dag. Thea heeft ervoor

115

TEGENWIND

gezorgd dat een aantal mensen op deze plek beschut werk krijgt. Ze heeft een sociaal ondernemer gevonden die het café in de voormalige boerderij uitbaat. Mensen worden er opgeleid voor een baan in de horeca. Ze werken in de bediening en in de keuken. Ze verzorgen ook de catering voor het gemeentehuis, als daar een festiviteit is.

Gerard groet Henk, die met zijn vrouw en kleinkinderen voorbij komt lopen.

‘Onze nieuwe directeur dienstverlening,’ zegt Gerard tegen Pieter. ‘Zijn voorganger is met pensioen. Henk werkt al jaren bij ons en zit vol goede ideeën. Hij heeft ons geholpen om onze dienstverlening op orde te krijgen.’

‘Het aantal huwelijken is bij jullie nogal toegenomen,’ zegt Pieter. ‘Er zijn zelfs mensen uit Duikerdam die bij jullie trouwen.’

Gerard glimlacht. Het aantal bruiloften op het gemeente­huis is inderdaad behoorlijk gestegen sinds het bruidspaar er met de boot kan aankomen en dierbaren hun eigen familieleden of vrienden kunnen trouwen.

‘Ik kan niet zeggen dat ik blij was met een dreigende her ­indeling, maar het heeft wel het nodige in gang gezet,’ zegt Gerard.

Pieter knikt. ‘Misschien was dat ook wel de bedoeling.’Gerard volgt zijn blik naar de burgemeester, die met Kikki

staat te praten.‘Zou Maarten…’ zegt Gerard.Pieter haalt zijn schouders op. ‘Dat soort dingen gebeuren.’‘Dat is waar. En hij kent de CdK goed.’‘Maar het is hoogstwaarschijnlijk niet meer nodig,’ zegt

Pieter opgewekt, doelend op de herindeling.‘Ja. Wat wij hier doen kun je eigenlijk samenvatten onder

de noemer ‘samen sterk om zelfstandig te blijven’,’ zegt Gerard, die nog niet klaar is met het delen van zijn analyse. ‘Ik was altijd terughoudend als het ging om samenwerken, maar op een

116

TEGENWIND

aantal gebieden is het veel effectiever en efficiënter om het wel te doen. Zoals voor onze ICT. Als gemeenten dat samen doen dan houden we tijd en geld over voor die zaken waarin we wel het verschil maken voor onze inwoners.’

‘Jij hebt echt een andere kijk gekregen, hè?’‘Ja. Die collectieve aanpak van de Digitale Agenda 2020 is

zo gek nog niet.’Pieter kijkt over het terrein dat tot voor kort de schandvlek

van de gemeente was en waar Turfbrug nu laat zien wat er alle­maal mogelijk is als je samenwerkt.

‘Misschien heb je gelijk,’ antwoordt hij peinzend. ‘Misschien moeten wij ook meer gaan samenwerken.’

DEEL IIPRODUCTEN– EN

DIENSTEN PORTFOLIO VNG/KING VAN DE

DIGITALE AGENDA 2020

120

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGI

TALE

AGE

NDA

202

0

NAAM BIGURL www.ibdgemeenten.nl/producten/strategische­en­

tactische­big/BESCHRIJVING De Baseline Informatiebeveiliging Nederlandse Gemeenten

(BIG) is een instrument voor bestuur en management om te meten of de organisatie ‘in control’ is op het gebied van informatiebeveiliging. De BIG betreft twee varianten, een Strategische­ én een Tactische Baseline. Beide varianten van de BIG zijn beschikbaar voor alle gemeenten op de website van de IBD, zodat door iedere gemeente de BIG kan implementeren.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

NAAM BURGERPEILINGURL www.kinggemeenten.nl/secties/burgerpeiling/burgerpeilingBESCHRIJVING Om het gemeentebeleid en de dienstverlening zo goed

mogelijk af te afstemmen op de wensen van inwoners, is het belangrijk dat het bestuur weet wat er leeft. Met de Burgerpeiling, een gevalideerde vragenlijst voor burgeronderzoek, kan een gemeente de mening en de betrokkenheid van haar inwoners meten. De vragen hebben betrekking op vier maatschappelijke thema’s: leefklimaat, welzijn en zorg, dienstverlening en relatie tussen inwoners en gemeente. Specifieke aandacht is er voor de mate waarin de gemeente erin slaagt aan te sluiten bij de leefwereld van burgers.

AMBITIE Werken als één efficiënte overheid

121

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGITALE AGENDA 2020

NAAM DEMOCRATIC CHALLENGEURL democraticchallenge.nlBESCHRIJVING De Democratic Challenge gaat over vernieuwing van de

lokale democratie. Met de challenge doen we een oproep aan mensen met concrete plannen voor nieuwe vormen van lokale democratie. Vormen die passen bij een moderne netwerksamenleving. Iedereen met een vernieuwend plan kan mee doen.

AMBITIE Open en Transparant in de Informatiesamenleving

NAAM DE PILOTSTARTERURL depilotstarter.vng.nlBESCHRIJVING Het delen van en samenwerken aan vernieuwing. Dat

is het idee achter de pilotstarter. Het delen van nuttige, vernieuwende of innovatieve ideeën om gemeentelijke dienstverlening direct of indirect te verbeteren. Direct door bijvoorbeeld het digitaliseren van een aanvraag­proces. Indirect door bijvoorbeeld een slimme aanpak te bepalen voor het sturen op resultaten. De focus ligt op het stroomlijnen of digitaliseren van de gemeentelijke bedrijfsvoering of informatievoorziening. Door een centrale plek te bieden voor ‘learning by doing, while sharing’ kunnen gemeenten samenwerken aan deze ideeën. Zo wordt het gezamenlijke innovatievermogen vergroot.

AMBITIE Open en Transparant in de InformatiesamenlevingWerken als één efficiënte overheidMassaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

122

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGI

TALE

AGE

NDA

202

0

NAAM DIGILEVERING – HANDELSREGISTERBESCHRIJVING Via enkele pilots wordt onderzocht of de huidige (beperkte)

gebeurtenislevering vanuit het Handelsregister bruikbaar is voor gemeenten. Daarnaast onderzoeken we hoe we met (deze en andere) toepassingen van gebeurtenisleveringen verder willen in het gemeentelijke veld.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

NAAM GEMEENSCHAPPELIJKE GEMEENTELIJKE INFORMATIEVOORZIENINGEN (GGI)

BESCHRIJVING Er wordt een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden om gemeentelijke ICT­voorzieningen collectief te organiseren. Hierbij wordt rekening gehouden met het al ingezette initiatief voor de opschaling van Shared Service Organisaties en datacenters.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

NAAM GEMEENTELIJKE ICT FOTOURL www.ibdgemeenten.nl/als­gemeente­ook­

incidentdienstverlening­ontvangen­van­de­ibd­vul­uw­gemeentelijke­ict­foto­nog­eenvoudiger­en­lever­deze­in/

BESCHRIJVING Aan de hand van de ICT­foto van een gemeente kan de Informatiebeveiligingsdienst (de IBD) kwetsbaarheidswaarschuwingen over de hard­ en software naar de gemeente sturen. De gemeente hoeft dan niet zelf actief op zoek te gaan en bovendien wordt de gemeente proactief gewaarschuwd als er een ernstige kwetsbaarheid is. De beveiligingsadviezen zijn opgesteld door specialisten die hun informatie onttrekken uit honderden nationale en internationale bronnen.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

123

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGITALE AGENDA 2020

NAAM GEMEENTELIJKE TELECOMMUNICATIE (GT)URL www.gemeentelijketelecommunicatie.nlBESCHRIJVING Gemeentelijke Telecommunicatie (GT) heeft zich ten doel

gesteld om voor gemeenten in Nederland telecommunicatie­diensten van de beste kwaliteit tegen de laagste kosten te realiseren. Deelname aan GT staat open voor alle gemeenten. Hoe meer gemeenten er mee doen, des te gunstiger zijn de voorwaarden waaronder contracten kunnen worden gesloten.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

NAAM GEMMAURL kinggemeenten.nl/secties/gemma/gemmaBESCHRIJVING GEMMA staat voor de GEMeentelijke Model Architectuur, de

landelijke referentiearchitectuur voor gemeenten. GEMMA helpt gemeenten om (ICT­)ontwikkelingen in samenhang aan te sturen. Ontwikkelen, bouwen, aanschaffen en implementeren onder architectuur en het toepassen van standaarden zorgt ervoor dat de oplossingen onderling goed samenwerken. Met GEMMA krijgt u inzicht in en grip op de informatievoorziening. GEMMA helpt om samenwerken tussen gemeenten, met ketenpartners en aansluiten op landelijke voorzieningen mogelijk te maken.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

124

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGI

TALE

AGE

NDA

202

0

NAAM GENERIEKE DIGITALE INFRASTRUCTUUR (GDI): BENUTTEN EN WEGNEMEN VAN BELEMMERINGEN VOOR SAMENWERKINGSVERBANDEN

URL www.digicommissaris.nl/over BESCHRIJVING KING houdt grip op de doorontwikkeling van de Generieke

Digitale Infrastructuur (GDI) zodat de uitvoeringspraktijk leidend wordt voor het inrichten van deze randvoorwaarden. Verder worden gemeenten ondersteund bij de invoering en het gebruik/benutten van de GDI. Samenwerkingsverbanden ondervinden veel belemmeringen om het GDI te gebruiken. Er is casuïstiek verzameld en er wordt een aanpak ontwikkeld om structureel dergelijke belemmeringen weg te nemen, met de diverse partijen (Digicommissaris, departementen, Logius) die daar een rol in spelen.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

NAAM INFORMATIEVOORZIENING SOCIAAL DOMEIN (GEMEENTELIJK GEGEVENSKNOOPPUNT)

URL https://vng.nl/onderwerpenindex/sociaal­domein/isd­informatievoorziening­sociaal­domein

BESCHRIJVING Het beheer van de ICT­infrastructuur voor gegevensuitwisse­ling en berichtenstandaarden voor ISD is voor 2016 geborgd.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

125

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGITALE AGENDA 2020

NAAM KENNISCENTRUM DIENSTVERLENINGURL https://www.kinggemeenten.nl/secties/kenniscentrum­

dienstverlening/dienstverleningBESCHRIJVING Het Kenniscentrum Dienstverlening van VNG/KING helpt

gemeenten bij het verbeteren van de dienstverlening vanuit de leefwereld van mensen in plaats van de systeemwereld van gemeenten. Dit gebeurt door het verspreiden van nieuws, het versterken van innovaties en door concrete ondersteuning in de vorm van stappenplannen, leerkringen en webinars op de bouwstenen Klantreizen, Ondernemersdienstverlening, Digitale dienstverlening, Klantcontact, Strategisch organiseren van dienstverlening en Zaakgericht werken.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal Werken als één efficiënte overheid

126

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGI

TALE

AGE

NDA

202

0

NAAM LEVERANCIERSMANAGEMENTURL https://www.kinggemeenten.nl/secties/

leveranciersmanagement/leveranciersmanagementBESCHRIJVING Veel van de softwareprogramma’s die door gemeenten

worden gebruikt zijn direct of indirect met elkaar gekop­peld en wisselen zo gegevens uit. Ook zijn deze program­ma’s gekoppeld aan de basisregistraties of ketens. Om dit grootschalig en in een goed functionerende ICT­markt te realiseren, maakt VNG/KING voor de gemeenten afspraken met leveranciers over te ontwikkelen en in te bouwen standaarden voor koppelingen en gegevensuitwisseling, releaseplanningen, kennisuitwisseling en het testen van software. Deze afspraken zijn vastgelegd in een overkoepe­lend leveranciersconvenant voor 2016­2018 en dat inmiddels door het overgrote deel van leveranciers is ondertekend. Leveranciers die het convenant hebben ondertekend en die zich extra inspannen bij het vergroten van de continuïteit en de flexibiliteit van hun dienstverlening aan gemeenten kunnen in aanmerking komen voor toe kenning van de kwalifi­catieniveaus brons, zilver of goud. Toegekende kwalificaties worden zichtbaar gemaakt in de Softwarecatalogus waar­door gemeenten hierop kunnen selecteren bij de aanschaf van nieuwe software en systemen.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

127

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGITALE AGENDA 2020

NAAM MONITOR DIGITALE DIENSTVERLENINGBESCHRIJVING De Monitor Digitale Dienstverlening geeft gemeenten inzicht in de staat van de eigen dienstverlening, in

vergelijking met die van andere gemeenten. De monitor bestaat uit drie delen: de digitale dienstverlening, waaronder volwassenheid van de dienstverlening van de gemeente

(uit het landelijke onderzoek van het ministerie van BZK en EZ), informatievoorziening, waaronder o.a. een overzicht van

de geïmplementeerde standaarden binnen een gemeente (uit de Softwarecatalogus) en een overzicht van het gebruik

van de landelijke voorzieningen.AMBITIE Open en Transparant in de Informatiesamenleving

NAAM MONITOR SOCIAAL DOMEINURL www.kinggemeenten.nl/secties/gemeentelijke­monitor­

sociaal­domein/gemeentelijke­monitor­sociaal­domein­het­kort

BESCHRIJVING De gemeentelijke monitor Sociaal Domein ondersteunt gemeenten bij hun horizontale informatievoorziening: informatie voor de gemeenteraad en de burgers.

De monitor geeft inzicht in gebruik, voorspellers voor gebruik, cliëntervaring en toegankelijkheid van voorzieningen in het sociaal domein. Aan de hand van deze indicatoren worden maatschappelijke effecten onderzocht. De gemeentelijke monitor Sociaal Domein wordt tweemaal per jaar gepubliceerd op Waarstaatjegemeente.nl.

AMBITIE Werken als één efficiënte overheid

128

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGI

TALE

AGE

NDA

202

0

NAAM ONDERNEMERSPEILINGURL http://kinggemeenten.nl/secties/ondernemerspeiling/

ondernemerspeiling­de­praktijkBESCHRIJVING Om stimulerend economisch beleid te ontwikkelen dat

aansluit bij de behoeften van lokale ondernemers, is het van belang te weten hoe ondernemers het gemeentebeleid en de dienstverlening ervaren. De Ondernemerspeiling van KING helpt gemeenten door in de vorm van een digitale enquête de prioriteiten en behoeften van ondernemers uit te vragen. De resultaten van de enquête bieden inzicht in de tevredenheid van ondernemers over het functioneren van de gemeente op vijf onderwerpen: (digitale) dienstverlening, lokale regel­ en lastendruk, de relatie ondernemer – gemeente, economisch beleid en vestigingsklimaat.

AMBITIE Open en Transparant in de Informatiesamenleving

NAAM PILOTS HERONTWERP 7 GEMEENTELIJKE PROCESSEN

URL http://kinggemeenten.nl/secties/pilots­innovatief­standaardiseren/producten/pilots­innovatief­standaardiseren­uitvoeren

BESCHRIJVING In 2015 en begin 2016 zijn zeven projecten of pilots gestart om effectievere en efficiëntere gemeentelijke dienstverlening te realiseren. De pilots richten zicht op het digitaliseren of stroomlijnen van een aantal gemeentelijke processen om voor de burger of een bedrijf de dienstverlening te verbeteren, versnellen of te vereenvoudigen.

AMBITIE Werken als één efficiënte overheid

129

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGITALE AGENDA 2020

NAAM SOFTWARECATALOGUSURL www.softwarecatalogus.nlBESCHRIJVING In de GEMMA Softwarecatalogus staat het aanbod

van softwareleveranciers voor gemeenten, inclusief de productplanning en welke functionaliteit en standaarden worden ondersteund. Daarnaast kunnen gemeenten en gemeentelijle samenwerkingsverbanden de eigen applicaties bijhouden in de catalogus voor inzicht en overzicht in het eigen applicatielandschap en dat van andere gemeenten. De softwarecatalogus geeft inzicht krijgen in mogelijkheden voor verbetering zoals het implementeren van bepaalde (standaard) koppelingen binnen een gemeente en externe.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

NAAM UNIFORME ICT INKOOPVOORWAARDENURL kinggemeenten.nl/secties/ict­opdrachtgeverschap/

producten/uniforme­ict­inkoopvoorwaarden BESCHRIJVING In samenwerking met gemeenten heeft KING in het

voorjaar een verkenning uitgevoerd naar verbetering en uniformering van ICT­inkoopvoorwaarden. Uit de verkenning komt naar voren dat de behoefte hieraan groot is. Passende ICT­inkoopvoorwaarden zijn voor gemeenten een belangrijke randvoorwaarde bij het verbeteren en vernieuwen van de digitale informatievoorziening. Dit sluit aan bij de ambitie van de Digitale Agenda 2020 om te werken als één overheid en het opdrachtgeverschap te professionaliseren, dus is er een project gestart om te komen tot uniforme ICT­inkoopvoorwaarden, inclusief hulpmiddelen en de invoering voor gebruik.

AMBITIE Werken als één efficiënte overheid Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

130

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGI

TALE

AGE

NDA

202

0

NAAM VENSTERS VOOR BEDRIJFSVOERINGURL www.venstersvoorbedrijfsvoering.nlBESCHRIJVING Vensters voor Bedrijfsvoering, een initiatief van onder

andere ICTU en KING, biedt managers bij een gemeente, provincie of waterschap inzicht in de bedrijfsvoering én de verbetermogelijkheden van de organisatie.

Vanaf 2 mei a.s. heeft Vensters voor Bedrijfsvoering er een zusje bij: Vensters voor Dienstverlening. Dit nieuwe instrument laat over de volle breedte van de gemeentelijke dienstverlening zien waar de gemeente staat, waar vergelijkbare gemeenten staan en wat verbeterd kan worden.

AMBITIE Werken als één efficiënte overheid

NAAM VISITATIECOMMISSIEURL https://vng.nl/onderwerpenindex/dienstverlening­en­

informatiebeleid/informatieveiligheid­privacy/nieuws/vng­visitatiecommissie­informatieveiligheid­van­start

BESCHRIJVING De tijdelijke Visitatiecommissie Informatieveiligheid van de VNG adviseert gemeenten op bestuurlijk niveau over informatieveiligheid. Het belangrijkste doel van de commissie is de aandacht van gemeenten voor informatieveiligheid vast te houden. De Visitatiecommissie, die in het najaar 2015 startte met bestuurlijke gesprekken over informatieveiligheid wil gedurende twee jaar bij ongeveer 120 gemeenten op bezoek.

AMBITIE Massaal Digitaal, Maatwerk Lokaal

131

PRODUCTEN– EN DIENSTENPORTFOLIO VNG/KING

DIGITALE AGENDA 2020

NAAM VIVO – VERKENNING INFORMATIEVOORZIENING OMGEVINGSWET

URL http://kinggemeenten.nl/secties/vivo­verkenning­informatie­voorziening­omgevingswet/vivo­verkenning­informatie­voorziening­0

BESCHRIJVING In het kader van de Omgevingswet is een project Verkenning Informatievoorziening Omgevingswet (VIVO) uitgevoerd. In VIVO hebben gemeenten, omgevingsdiensten, samenwerkingsverbanden en Kadaster, gefaciliteerd door KING, onderzocht wat de gevolgen van de Omgevingswet zijn voor de informatievoorziening van gemeenten. Om te kunnen werken met de nieuwe wet moet de (digitale) informatievoorziening nog verder worden (door)ontwikkeld. De ambities van de DA2020 zijn hierin leidend. Het rapport van de verkenning wordt in mei openbaar. Het rapport geeft richting aan vervolgprojecten die interbestuurlijk of collectief door gemeenten moeten worden uitgevoerd.

AMBITIE Werken als één efficiënte overheid

NAAM WAAR STAAT JE GEMEENTEURL www.waarstaatjegemeente.nlBESCHRIJVING De website Waarstaatjegemeente.nl biedt veel gegevens

(verkregen uit landelijke en lokale bronnen) van elke Nederlandse gemeente in een overzichtelijk dashboard. Aan de hand van 15 thema’s krijgen gemeenten inzicht in hun indicatoren op verschillende maatschappelijke terreinen zoals leefbaarheid, veiligheid en jeugd en jeugdhulp. De site is bedoeld voor gemeentebestuurders en ambtenaren, maar is ook geschikt voor andere geïnteresseerden die willen weten hoe hun gemeente ervoor staat. Vergelijk, verbaas, verbeter.

AMBITIE Open en Transparant in de Informatiesamenleving

— THRILLER —

De gemeente Turfbrug verkeert in zwaar weer. Inwoners roeren zich, de tekorten lopen op en men moet echt werk gaan maken van een integrale aanpak in het sociaal domein. Ook de gemeentelijke dienstverlening vraagt om groot onderhoud. Tot over-maat van ramp zit de gemeente met een groot terrein in haar maag, een voormalige boerderij waar een ‘outlet mall’ had moeten komen en waar de ontwikkelaar zich op het laatste moment terugtrok. De al ingeboekte winsten op de exploitatie zijn verdampt en het terrein verloedert zienderogen. Gaat het Turfbrug lukken om op tijd van koers te veranderen? Zo niet, dan dreigt een gedwongen herindeling met de naburige gemeente.

Tegenwind is een thriller, geschreven in opdracht van VNG/KING. VNG/KING wil hiermee laten zien op welke wijze de Digitale Agenda 2020 gemeenten ondersteunt. De drie ambities van de Digitale Agenda 2020 zijn herkenbaar in Tegenwind: open en trans-parant in de participatiesamenleving, werken als één efficiënte overheid en massaal digitaal – maatwerk lokaal.

– In Tegenwind komt alles samen. Forse uitdagingen in het sociaaldomein, dienstverlening en ICT. En creatieve oplossingen die

gebruikmaken van wat VNG/KING ontwikkelt. Interessant om te lezen! –

– Turfbrug heeft te maken met uitdagingen en oplossingen die veel gemeenten zullen herkennen –

– Een spannend verhaal dat duidelijk maakt waar gemeenten en VNG/KING mee bezig zijn –

TEGENWIND

TEGENW

IND