Doorslaand vocht

WETENSCHAPPELIJK EN TECHNISCH CENTRUM VOOR HET BOUWBEDRIJF HTTP://WWW.WTCB.BE

Doorslaand Vocht

Stadswinkel – 27 oktober 2010

Ir. Yves Vanhellemont (WTCB)


WAT?

Een van de vele mogelijke oorzaken van vocht in gebouwen:

• Doorslaand vocht• Opstijgend grondvocht• (hygroscopische) zouten• Condens • Slecht onderhoud (dakgoten etc.)• Accidentele oorzaken (lekken, overstromingen, …)• Bouwfouten• …


Waarom doorslaand vocht vermijden?

Vocht dat in de binneruimte terechtkomt (= ‘écht’ doorslaand vocht)• Aantasting van de binnenafwerking (schade aan pleisterwerk,

schimmels, ...)• Vermindering van de kwaliteit van het binnenklimaat (te vochtig)• Schade aan allerhande materialen (houten balkkoppen, metalen

balken)

Algemeen, metselwerk dat vochtig wordt kan• Aangetast worden door cycli van zoutkristallisatie• Aangetast worden door vorst• Aangetast worden door mossen, algen, schimmels, ...• De isolatiewaarde van vochtige gevels daalt, en door de droging

koelt het gebouw nog verder af.


Doorslaand vocht

Gevels staan bloot aan regen, en de meeste bouwmaterialen (baksteen, de meeste natuursteen, mortels, pleisters, ...) absorberen dit vocht.

Evenwicht tussen enerzijds de benatting, en anderzijds de droging, zorgt ervoor dat vocht, dat aan de buitenkant aan een gevel geraakt, dat dit niet noodzakelijk ook aan de binnenkant van het gebouw komt (= doorslag).

Voor het Belgische klimaat (intensiteit van de buien, winddruk, temperaturen, ...) geldt de vuistregel:

Metselwerk van 30 cm dik (= metselwerk van anderhalve

baksteen), in goede staat (zowel mortel als steen als baksteen)

houdt regendoorslag tegen: vocht van de regen komt niet in de

binnenruimte terecht.


Rol van de wind

Bij verticaal vallende regen is er in principe weinig tot geen belasting van (verticale) gevels. Ook kroonlijsten e.d. helpen ter bescherming.

Bij wind zijn vooral gevels gericht op het zuiden tot het westen zwaar belast.

Wind zorgt ook voor het bijkomende effect dat regen door allerhande openingen (scheurtjes) dieper de gevel ingeblazen kan worden.


Dergelijk metselwerk is niet op een onzichtbare manier regendicht te maken.

De scheuren blijven open ‘poorten’ voor vocht.


Oplossing?


Bebordingen zijn een oude oplossing...


... die nog niets aan actualiteit heeft ingeboet


Bebordingen

Kunnen de meest diverse vormen aannemen. Bijvoorbeeld kunst- of natuurlei, houten bebordingen, kunststof, ...

Deze worden steeds met een spouw aangebracht! In de spouw kan dan ook vaak nog thermische isolatie worden voorzien.

De regendichtheid van dergelijke systemen is in principe (bij goede conceptie én uitvoering) totaal. Eigenlijk is dit de enige oplossing die nog toegepast kan worden als alle andere middelen falen.

Helaas: grote impact op het uitzicht.


Andere ‘oude’ methodes

Bepleistering:• Kalkpleisters• Cementpleisters (vanaf midden 19e eeuw – inclusief cimorné)

Schilderwerk:• Kalkverf• Cementverf • Olieverf

Diverse:• Bitumineuze muurafwerking• Muurbetegelingen


Technische eigenschappen

Afgezien van een heleboel technische eigenschappen (duurzaamheid, hechting op de ondergrond, ...) zijn er twee zeer belangrijkeeigenschappen met betrekking tot regendoorslag:

• De mate waarin ze vocht tegenhouden• De mate waarin ze waterdamp tegenhouden

Ondanks het feit dat sommige van deze beschermingen water opnemen (kalkpleisters en kalkverven), blijken ze toch eenadequate bescherming tegen vochtinfiltratie te bieden:

• Dichten van scheuren• Afvlakken van metselwerk, waardoor water sneller afvloeit, en het

contactoppervlak kleiner wordt.


Waterdampdoorlaatbaarheid

De waterdampdoorlaatbaarheid is wél een belangrijke factor. Nietzozeer als de bescherming tegen vochtindringing 100% is, maar welindien er toch infiltraties zijn.

Van bebordingen kunnen we eigenlijk quasi zeker zijn dat, als ze in goed staat zijn, dat ze dan ook helemaal waterdicht zijn.

Van de andere technieken (verven, pleisters, etc.) zijn we nooithelemaal zeker. Misschien zijn ze gedurende een relatief korte tijdwel waterdicht, maar veroudering zorgt steeds voor scheurtjes en andere mogelijke infiltratiemogelijkheden. Daarom is vooral de waterdampdoorlaatbaarheid een belangrijke factor.

Goede waterdampdoorlaatbaarheid: kalkpleisters,kalkverfSlechte waterdampdoorlaatbaarheid: mortels, pleisters en verf op basis

van cement, keramische tegels, bitumineuze producten, olieverf


Scheurvorming door vorst, tengevolge van infiltratie doorheen

krimpscheurtjes, en vervolgens accumulatie van vocht.


Keramische betegeling met zeer nauwe voegen

is op termijn niet waterdicht te houden.


Bij betegeling met voegen is dit probleem nog enigszins op te

lossen, door het voegwerk dampopen te maken (in dit geval door

toepassing van een kalkmortel)


Droging van metselwerk gebeurt grotendeels doorheen voegwerk – als dit

voegwerk té dicht is, dan kan er probleem met regendoorsag gebeuren,

met alle gevolgen vandien.


Rol van een (té) dichte voegmortel


Droging van metselwerk gebeurt grotendeels doorheen voegwerk – als dit

voegwerk té dicht is, dan kan er probleem met regendoorsag gebeuren,

met alle gevolgen vandien.


Ook waterdampdichte verven hebben hetzelfde effect. Deze zijn gelukkig nog te vervangen

dampopen systemen.


Dampopen en dampdichte verven

Dampopen: silicaatverf, kalkverf, siloxaanverf

Dampdicht: cementverf, epoxyverf, olieverf, polyurethaanverf

Acrylverf zit doorgaans tussen beide in, maar dat hangt ook een stuk afvan het pigmentgehalte. Bij veel pigment is de dampdoorlaatbaarheid groter.


Effect van polyurethaanverf, populair bij de NMBS, de Lijn, MIVB en TEC


Recentere systemen

Algemeen vanaf de jaren 1950: technische mogelijkheid tot het construeren van slankere constructies leidt tot spouwconstructies. Vroege voorbeelden van dergelijke spouwconstructies (evenwel nietmet de bedoeling om infiltratie tegen te houden zijn bijvoorbeeld de ijskelders in Oudergem, en het Stocletpaleis – dit laatste voorbeeldis eigenlijk een vorm van gevelbekleding met natursteenplaten, zoals men tegenwoordig zoveel doet, maar met (té) nauwe voegen).

Vanaf de jaren 1960: de in de 19e eeuw ingezette trend om materialenzichtbaar te laten, leidt uiteindelijk tot een onzichtbare bescherming: waterwerende oppervlaktebehandeling.


Effect van mortelresten in de spouw

Deze vormen een brug tussenbinnen- en buitenspouwblad, en kunnen ook weeraanleiding geven tot doorslag.

Hetzelfde effect kan wordenwaargenomen bij slechtgeplaatste thermische isolatie(of een slecht type isolatie), of bij na-isolatie van spouwmuren. Ook thermischeisolatie kan doorslagveroorzaken of verergeren.

Overigens ook mogelijk bijleidingen in de spouw, kadavers, ...


Waterwerende oppervlaktebehandeling

Beschermende behandeling die onzichtbaar is (of zou moeten zijn), die capillaire absorptie van water in materialen tegenhoudt (of minstensreduceert), en die de waterdampdoorlaatbaarheid van materialenniet (of nauwelijks) mag wijzigen.


Met betrekking tot doorslag

Meestal zijn dergelijke behandelingen zéér doeltreffend. Zolang de regen niet bij té krachtige wind tegen de gevel slaat (alhoewel de bescherming ook bij zeer zware storm meestal wel standhoudt).

Eén zeer belangrijke opmerking: indien er scheurtjes van meer

dan 0,3mm in de gevel zitten, dan zijn deze niet te dichten met

dergelijke behandeling.

Ook een schuin of horizontaal opervlak is niet steeds goed te

beschermen met deze behandeling. Voor de veiligheid daan we

ervan uit dat dergelijke opervlakken op een andere manier

beschermd moeten worden?.


Ook waterwerende behandelingen kunnen deze gevel niet dichten:

de steen zal geen of toch veel minder water absorberen, maar regen

kan nog steeds binnendringen via de scheuren.


Producten

Actief bestanddeel: meestal siloxanen (voor de meeste bakstenen en natuurstenen en mortels) of silanen (voor dichte materialen zoalsbeton, marmer, graniet, ...). Soms ook andere producten (typischvoor bescherming van pleisters en dergelijke).

Formulering: siloxanen worden meestal in vloeibare vorm aangebracht, silanen (wegens hun vluchtigheid) als crème: dan is de contacttijdgroter, wat beter is als men op compacte materialen werkt.


Waterdampdoorlatend? Ja! Maar....

Waterwerende behandelingen zijnimpregneringen. Daardoor is nietzozeer de waterdampdoorlaatbaarheid van belang, maar wel de droogsnelheid. En deze wordtbepaald door de indringdieptevan het product. Voor vloeistoffenis dit in de orde van millimeters, voor crèmes centimeters... En datis niet goed, dat reduceert de droogsnelheid te sterk. Crèmes zijn enkel goed te gebruiken op compacte materialen, bijvoorkeur niet op ‘gewoon’ metselwerk


Interventies

Bij problemen met regendoorslag zijn er twee grote opties:

1. Bebordingen2. Andere behandelingen.

Bij optie 2 moet steeds begonnen worden met het herstellen van de gevel (als dat nog niet gebeurd is): steen én mortel moeten in goedetoestand zijn.

Indien men niet 100% zeker is dat (nu en in de toekomst!) alleinfiltraties vermeden kunnen worden, dan moeten alle interventieserop gericht zijn dat eventueel vocht in de gevel toch nog kanontsnappen.


Herstellen van voegwerk

Gevels drogen essentieel via het voegwerk. Dus vocht in het metselwerk moet kunnen afgevoerd worden via het voegwerk. Heel algemeen (maar dat is een zeer sterke vereenvoudiging!) kan men stellen dat gevels vanaf eind 18e eeuw tot in de jaren 1930 best met een hydraulische kalkmortel worden hersteld. Oudere gevelskunnen best met een kalkhydraatmortel (luchtkalk, schelpenkalk) worden hersteld, met een kleine toevoeging van cement.

Uitzondering hierop zijn recentere gevels, waar een cementmortel is gebruikt voor het metselen. Deze zal geen vocht opnemen uit de steen. De gevel droogt hier vooral doorheen de steen, en dus magook de voegmortel zonder meer een goede cementmortel zijn. Kalkmortels bieden hier weinig voordeel.

Let wel: dit zijn veralgemeningen, regelmatig zijn er uitzonderingen.In veel gevallen is het herstellen van de gevel al voldoende om

doorslag te verhinderen.


Ingrepen van onzichtbaar naar zichtbaar

Indien er geen belangrijke scheurvorming in de gevel is, kan eenwaterwerende behandeling een bijkomende bescherming bieden. Dan ook toe te passen om materialen te beschermen tegenbijvoorbeeld vorst, of om een gevel langer proper te houden.

Bij lichte scheurvorming kunnen verven (eventueel gewapende verven) die scheuren overbruggen. Steeds waterdampdoorlatende verventoepassen! (kalkverf, silicaatverf, siloxaanverf, acryl).

Bij sterk beschadigde gevels kan het voordelig worden om over te gaanop bepleistering, bij voorkeur ook met een dampopen systeem.


Wat met intrinsiek ‘slechte’ gevelafwerkingen?

Problematische verfsystemen: decaperen en vervangen door eendampopen systeem.

Cementpleisters:• Ofwel weghalen. Dit geeft gegarandeerd enorme beschadigingen

aan het onderliggende metselwerk. Dus enkel toepassen indienmen nadien terug wil pleisteren.

• Indien ze niet worden weggehaald (bvb. geklasseerd gebouw!) kanhet toepassen van een nieuwe laag (bij voorkeurpolymeergemodificeerd) soelaas bieden. De polymeren zorgenervoor dat het langer zal duren vooraleer de nieuwe laag zalbeginnen scheuren.

• Bij heel smalle scheurtjes in de cementering kan er ook gewoongeschilderd worden (bij voorkeur met een acrylverf of silicaatverf)


Wat als er geen oplossing is?

Bijvoorbeeld een problematische muurbetegeling, die niet weggehaaldmag worden, en ook niet verstopt worden.

In dat geval moet er aan symptoombestrijding worden gedaan: afwerkingen aan de binnenkant van het gebouw die vochtbestendigzijn (ook opletten voor metalen of houten balkkoppen!), en aan de gevel geregeld onderhoud uitvoeren.


Referenties WTCB

Technische voorlichting 209, buitenbepleisteringTechnische voorlichting 210, vocht in gebouwenTechnische voorlichting 224, waterwerende oppervlaktebehandelingGids voor de restauratie van metselwerk, deel 4: gevelrestauratieGids voor de restauratie van metselwerk, deel 5: gevelafwerking en -

beschermingRestauratie van buitenmuren: gevelafwerking met pleister en verf,

WTCB-tijdschrift 1999/1

Doorslaand vocht

Travel

Transcript of Doorslaand vocht