Dojokun en dojo-etiquette, het morele fundament van het karate-do

Stel je voor dat je met een aantal mensen een lange reis per schip gaat maken. Aangezien je

van avontuur houdt en je het onbekende wilt ontdekken vaar je niet langs de gebruikelijke

vaarroutes maar kies je ervoor om met je schip een beetje rond te zwerven langs talloze

onbewoonde eilanden. Plotseling breekt er een geweldige storm los en voordat je er erg in

hebt breekt het schip in twee helften en zinkt. Gelukkig kunnen alle opvarenden nog net op

tijd bij de reddingsboten komen en na dagen lang ronddobberen op de verlaten oceaan spoel je

aan op een onbewoond eiland. Het is gelukkig een eiland waar veel verschillende dieren

wonen en er is ook een uitgebreide plantengroei en er is zelfs zoet water. Iedereen schikt zich

in zijn lot en ieder begint aan de opbouw van een nieuwe woonplaats. Iedereen heeft zo zijn

eigen inbreng: de een timmert huizen, een ander kookt, en een derde brengt het land op orde

etc. etc. Iedereen doet wat hij kan maar al snel blijkt dat er toch afspraken gemaakt moeten

worden om wanorde te voorkomen. Als iedereen zich aan deze afspraken houdt dan verloopt

alles op een vredevolle wijze en ontstaat er een soort ideale samenleving. Maar wanneer

enkele mensen niet mee willen helpen en als zij alleen maar aan zichzelf denken dan ontstaat

er een puinhoop en tevens de mogelijkheid tot conflicten, ruzie en mogelijk zelfs oorlog.

Om dus te zorgen dat iedereen in onze samenleving op een vredevolle wijze kan samenleven

hebben we met z’n allen afspraken gemaakt. Eén van de meest bekende afspraken die veel

mensen onderschrijven is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Deze

verklaring is opgeschreven door de Verenigde Naties (VN) en is ontstaan na de Tweede

Wereldoorlog. Alle landen die lid zijn van de VN hebben met elkaar afgesproken dat ze ieder

in hun eigen land voor de naleving van deze verklaring zouden zorgen. Aangezien de

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens geen echte wet is kunnen overtreders dan

ook niet gestraft worden. Veel landen echter hebben in hun eigen nationale wetgeving

gedeelten uit deze verklaring opgenomen waardoor bepaalde rechten wel afgedwongen

kunnen worden. De verklaring bevat dertig artikelen waarbij in de eerste twee artikelen de

belangrijke uitgangspunten beschreven zijn. Hieronder de twee eerste artikelen uit de

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Mocht je alle artikelen willen doorlezen,

surf dan naar www.uno.be/uvrm.htm

Art. 1. Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn

begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een

geest van broederschap te gedragen.

Art. 2.1. Een ieder heeft aanspraak op alle rechten en vrijheden, in deze Verklaring

opgesomd, zonder enig onderscheid van welke aard ook, zoals ras, kleur,

geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale of

maatschappelijke afkomst, eigendom, geboorte of andere status.

Art. 2.2. Verder zal geen onderscheid worden gemaakt naar de politieke, juridische of

internationale status van land of gebied waartoe iemand behoort,

onverschillig of het een onafhankelijk, trust-, of niet-zelfbesturend gebied

betreft, dan wel of er een andere beperking van de soevereiniteit bestaat.

Hoewel de meeste landen deze Verklaring ondertekend hebben, worden de mensenrechten

nog in tal van landen geschonden. Doordat de mensenrechten vaag geformuleerd zijn kunnen

ze op verschillende wijzen worden uitgelegd en mede daardoor is het moeilijk om volledig

naleven van deze rechten op te eisen. Gelukkig zijn er ook landen die in hun eigen wetgeving

een aantal van deze rechten hebben opgenomen waardoor deze rechten dus wel afgedwongen

kunnen worden. Zo opent onze Grondwet met hetzelfde uitgangspunt als de Verklaring van de

Rechten van de Mens, al wordt het wel anders geformuleerd. “Allen die zich in Nederland

bevinden, worden in alle gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst,

politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan”.

Zowel de Verklaring alsook de Nederlandse Grondwet zijn beiden voortgekomen uit de

opvattingen die een groep mensen had over wat goed en wat slecht is. Deze opvattingen (ook

wel waarden genoemd) vonden zij zo nastrevenswaardig dat zij deze opgeschreven hebben in

de vorm van wetten en regels. Waarden zijn vaak vage begrippen waarover je mooie verhalen

kunt schrijven zonder dat het echt duidelijk wordt wat er nu precies bedoeld wordt.

Voorbeelden van waarden zijn: trouw, moed, eerlijkheid, vrijheid, rechtvaardigheid,

schoonheid, gelijkwaardigheid, beleefdheid, naastenliefde, solidariteit. Ondanks de vaagheid

is het toch wel belangrijk om over deze begrippen na te denken omdat ze namelijk ten

grondslag liggen aan de normen, ze maken de normen begrijpelijk. Normen kunnen in

verschillende verschijningsvormen voorkomen. Als de regering een norm stelt dan krijgt de

norm veelal een verplichtend karakter en wordt de norm opgeschreven in de wetboeken. Ieder

die zich dan niet aan die norm (of wet) houdt kan daarvoor gestraft worden. Daarnaast zijn er

ook normen die niet in de wetboeken opgeschreven zijn, maar die wel in een bepaalde groep

van mensen zijn ingegroeid. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het geven van een hand aan

iemand met wie je voor het eerst kennismaakt of aan het dragen van bepaalde merkkleding

onder een groep jongeren. Je wordt in beide gevallen niet gestraft en in de gevangenis gezet

maar je wordt soms wel uitgesloten van de groep als je de norm niet naleeft.

Waarde = opvatting van een individu of van een groep mensen over wat goed en

nastrevenswaardig is.

Norm = een concrete regel die voorschrijft hoe jij je dient te gedragen.

Zo zie je dat de normen die in een bepaalde maatschappij gelden voortkomen uit de waarden

die de mensen uit die maatschappij er op na houden. Ook bij jou thuis hebben jouw ouders

hun eigen opvattingen over wat goed en nastrevenswaardig is. Ze hebben dus hun eigen

waarden. Vanuit die waarden stellen ze bepaalde regels op waar jij je, samen met je broers en

zussen (als je die tenminste hebt) aan moet houden wil je tenminste plezierig met elkaar

samenwonen.

Deze regels zijn dus eigenlijk normen en het is heel goed mogelijk dat bij een vriendje van

jouw andere regels in huis gelden dan bij jou. Als jij dan bij jouw vriendje thuis bent dan zul

jij jezelf moeten houden aan de regels die daar gelden.

Eigenlijk is het in de dojo met de beoefening van karate niet anders. De letterlijke vertaling

van het woord dojo is de plaats waar de weg bestudeerd wordt. De weg die wij bestuderen is

de weg van karate. In onze dojo worden natuurlijk ook andere Japanse wegen bestudeerd,

zoals judo. Oorspronkelijk had het woord dojo een religieuze betekenis. Het was een stuk

gewijde grond alwaar de monniken hun meditaties op verrichten. Later toen deze monniken

allerlei gymnastische oefeningen gingen doen om hun lichaam fit te houden verdween de

religieuze betekenis. Toch vind je in een dojo nog allerlei aspecten die aan die religieuze

betekenis van toen doen herinneren. Om dit te begrijpen moet je bedenken dat de mensen uit

die tijd nog heel dicht bij de natuur stonden. Zij gaven aan de natuur bepaalde krachten mee

en deze krachten hadden in hun optiek weer invloed op de mensen. Zo had elke windrichting

een betekenis en kreeg in de dojo dus ook elke muur (die in een bepaalde windrichting

gebouwd stond) ook een betekenis. De voorzijde van de dojo werd traditioneel aan de

noordzijde gebouwd. De natuurvolken kennen aan de windrichting noorden bijzondere

krachten toe en wel de krachten van gevaar en kwaad. De beoefenaar van een gevechtskunst

staat dus met zijn gezicht naar het noorden om op die manier gevaar en kwaad in de ogen te

kunnen zien en zo bescherming te bieden voor al degene die achter hem staan. Dit beeld laat

zien dat een karateka zich oefent in de gevechtstechnieken om zichzelf, maar vooral anderen,

te beschermen tegen het kwaad en gevaar van buitenaf. In de dojo heet deze muur shomen.

Aan de shomen zijde hangt vaak een foto van de grondlegger van de stijl die beoefend wordt.

In onze dojo hangt aan de shomen zijde dus de foto van grootmeester Kenwa Mabuni. Hij

heeft alle aspecten van het karate in zich opgenomen en is dus voor ons de grote beschermer

van het gevaar en kwaad dat uit het noorden komt. Aan de shomen zijde staat ook de leraar

van de school. Hij heeft niet alleen de taak om alle aspecten van het karate-do door te geven

aan de leerlingen, maar hij moet ook bescherming bieden tegen de krachten van gevaar en

kwaad die uit het Noorden komen. De leerlingen van de school staan aan het begin en einde

van de les, in volgorde van graad en leeftijd, aan het zuiden opgesteld. Het zuiden is de

richting van groei, hoop en toekomst. Deze zijde heet in de dojo de shimoza zijde. Een bekend

gezegde in de budo-gemeenschap luidt dat er uit het zuiden geen onderricht komt. Dit

betekent dat leerlingen elkaar in de dojo niet mogen corrigeren. Dat is een taak die alleen

maar toegeschreven is aan de leraar en zijn sempai’s. Deze sempai’s staan dan ook niet aan de

shimoza zijde maar zij staan aan de joseki zijde van de dojo. Deze zijde ligt in het oosten. De

krachten uit het oosten geven verlichting, wijsheid en kracht: aspecten die iedere beoefenaar

van de martiale gevechtskunsten nastreeft. Overigens is het oosten ook de windrichting waar

de zon opkomt. De zon geeft licht en leven en dat wordt algemeen als goed en

nastrevenswaardig gezien. Tegenover de joseki zijde ligt de shimoseki zijde die aan de

westkant gebouwd is. Deze zijde van de dojo vormt een soort nulpunt. Er wordt dus geen

bijzondere betekenis aan gegeven. In het gedachtegoed van de Oosterse mens echter is het

westen de richting waarin de ziel gaat na het overlijden van de desbetreffende persoon. Het

westen is ook de windrichting waar de zon ondergaat. Zo zie je dus dat elke zijde in de dojo

een speciale betekenis heeft en dat iedereen in de dojo een bepaalde plaats krijgt

overeenkomstig zijn of haar graad. Op de volgende bladzijde zie je een plaatje van een

traditionele dojo afgebeeld. Dit plaatje laat de ideale inrichting van een dojo zien. Tevens zie

je in dit plaatje de plaats waar elke karateka zich mag begeven.

De indeling van de dojo

Uit: Jodo, the way of the stick van Pascal Krieger

In een dojo zijn dus ook allerlei gedragsregels (normen dus) waar de karateka zich aan moet

houden. Als je de dojo beschouwt als een plaats waar jij als karateka op bezoek bent, net zoals

je wel eens bij een vriend op bezoek bent, dan is het wel te begrijpen dat je de regels die daar

heersen ook moet respecteren. De leraar heeft in de dojo mede de taak om er op toe te zien dat

jij als gast van de dojo dat ook doet. Wat zijn nou precies de regels die in een dojo gelden?

Regels ontstaan uit opvattingen over wat goed en nastrevenswaardig is. De waarden die in de

dojo als nastrevenswaardig gezien werden door de grootmeesters van weleer zijn

opgeschreven in de dojokun. De allereerste vermelding van het bestaan van een dojokun gaat

terug naar de tijd van Bodhidharma. Naast de verschillende lichaamsoefeningen gaf hij de

monniken ook een aantal leefregels die hij nastrevenswaardig vond. De dojokun die in het

huidige karate gebruikt wordt is afkomstig van de karategrootmeester Sakugawa Shungo

(1733-1815) en deze dojokun is geënt op de dojokun van Bodhidharma. In de dojokun van

Sakugawa zijn de volgende waarden opgenomen.

1. Jinkaku kansei ni tsuto muru koto - zoek perfectie van karakter.

Deze waarde verteld iets over de innerlijke verhouding die een mens tot zichzelf heeft. Het

wordt duidelijk dat de beoefening van karate niet alleen fysiek is maar dat de beoefenaar in

elke dagelijkse situatie kritisch naar zichzelf moet kijken. Hij kan op die manier ontdekken

waar zijn innerlijke problemen, die de perfectie van zijn Zelf in de weg staan, precies gelegen

zijn. Door deze waarde wordt de karateka opgeroepen om zijn innerlijke problemen op

dezelfde wijze te lijf te gaan als dat hij dat in de training met zijn fysieke onvolkomenheden

doet.

2. Makoto no michi o mamoru koto - ben betrouwbaar, loyaal en trouw

Deze waarde verteld ons iets over de houding van de mens ten opzichte van het leven en de

bereidwilligheid de juiste relatie tussen zichzelf en de ander aan te gaan. Ze maakt duidelijk

dat op de weg naar bijvoorbeeld een doel er tegelijkertijd een goede relatie moet blijven

bestaan tussen zichzelf en de ander.

3. Do ryoku no seishin o yashinau koto - streef naar uitmuntendheid

Deze waarde verteld iets over de verwerkelijking van de persoonlijke doelen die een mens

zichzelf gesteld heeft. Ze heeft heel nauw met de vorige twee waarden te maken. Men zal,

volgens deze waarde, niet blindelings zijn doel achterna moeten lopen maar men zal

tegelijkertijd een volgroeide of volwassen houding moeten nastreven.

4. Rei gi o omonzuru koto - respecteer anderen

Deze waarde verteld iets over de juiste manieren die een mens in acht moet nemen als hij door

andere mensen begrepen en geaccepteerd wil worden. Deze waarde ligt ten grondslag aan

heel veel regels die in de dojo-etiquette zijn terug te vinden. Het zijn dan met name die regels

die betrekking hebben op het overbrengen van respect voor jezelf, de ander en de

gevechtskunst die je beoefend.

5. Kekki no you o imashi muru koto - zie af van gewelddadig gedrag

Deze waarde heeft betrekking op een noodzakelijke innerlijke houding om tot samenleven in

staat te zijn. Tegelijkertijd geeft het aan dat een gevorderde in het karate in staat is andere

mensen zeer ernstig letsel toe te brengen. Hij kan dus een gevaar voor de samenleving

vormen. Vanuit die optiek is het noodzakelijk dat een karateka alles op alles zet om fysiek

geweld te voorkomen. Dit kan alleen als de karateka een innerlijke groei heeft doorgemaakt

waarin zijn Ego minder groot is geworden.

Deze bovenstaande dojokun omvat dus een aantal waarden die Grootmeester Sakugawa heel

belangrijk vond. Er zijn in de loop der tijd meerdere varianten op deze dojokun opgeschreven

en ook de grondlegger van onze karatestijl, Kenwa Mabuni, heeft een eigen dojokun

opgesteld. Deze dojokun is binnen het Shito-ryu karate-do bekend geworden onder de naam

Go Do Shin oftewel het vijfvoudige pad van Shito-ryu (zoals hieronder afgebeeld).

1. Ishi. Shoshin wasureru nakare

Vastberadenheid. Verwaarloos nooit de

mentaliteit van het eerste begin.

2. Do toku. Reigi otokaru nakare

Morele beginselen. Verwaarloos nooit

hoffelijkheid en etiquette.

3. Hitten. Doryoku okataru nakare

Ontwikkeling. Verwaarloos nooit de inspanning.

4. Jo shiki. Jo shiki kakeru nakare

Gezond verstand. Verwaarloos nooit het gezonde

verstand.

5. Heiwa. Wa midasu nakare

Vrede. Verstoor nooit de harmonie.

Ook al zijn de waarden iets anders geformuleerd, ze vertonen toch wel veel overeenkomsten

met de dojokun die grootmeester Sakugawa heeft opgesteld. Welke dojokun je dan ook

aanhoudt maakt niet zoveel uit. Het is namelijk elke dojokun die nastrevenswaardige zaken

aangeeft. Vanuit dat licht bekeken vormt de dojokun dus het morele fundament waarop de rest

van het karate gebouwd is. Zonder dit fundament, de nastrevenswaardige zaken die je met

behulp van karate-do kunt bereiken, zou karate alleen maar verworden tot een gevechtsvorm

waarin je als beoefenaar allerlei technieken aangereikt krijgt om iemand anders zo snel

mogelijk letsel toe te brengen en iemand zo snel mogelijk uit te schakelen. Nou is daar

natuurlijk niets op tegen als je in een maatschappij leeft waarin geweld aan de orde van de dag

is, maar in onze hedendaagse maatschappij waarin oorlog en conflicten gelukkig niet zo vaak

voorkomen kunnen we ons bezighouden met de ontwikkeling en ontplooiing van ons mens-

zijn. Dientengevolge zullen hogere waarden dan alleen het behoud van lijf en leden belangrijk

worden. Wat je wel merkt als je de dojokun leest is dat het om veelal vage begrippen gaat.

Het zijn begrippen waar je wel een gevoel bij hebt maar die niet echt concreet zijn. Dat is dan

ook een belangrijk kenmerk van een waarde. Het is overigens wel zinvol om deze waarde

goed te overdenken, mede omdat deze waarden ten grondslag liggen aan de regels die in de

dojo belangrijk gevonden worden. Zo ook hebben de grootmeesters vanuit de dojokun een

zogenaamde dojo-etiquette opgesteld. In deze etiquette staan concrete regels waar de karateka

zich aan moet conformeren wil hij zich met de studie van het karate-do bezighouden . Elke

dojo stelt vanuit de dojokun zijn eigen dojo-etiquette samen. Voor onze school staat de dojo-

etiquette of de gedragregels hieronder aangegeven en het zijn deze regels die niet alleen uit

het hoofd geleerd moeten worden maar die in het bijzonder praktisch uitgevoerd moeten

worden. Dus jouw gedrag laat zien of je deze regels echt hebt begrepen of dat je ze alleen

maar uit je hoofd geleerd hebt.

1. Groet bij binnenkomen en verlaten van een dojo.

2. Ben op tijd aanwezig, sla lessen alleen in het uiterste geval over.

3. Indien de leraar nog niet aanwezig is, begin dan met een lichte warming-up.

4. Wees niet rumoerig, maar concentreer je op de les en zorg voor een juiste

mentale instelling.

5. Zorg dat de kleding (witte karategi) schoon en correct is en de band (obi)

conform de behaalde graad.

6. Zorg voor een goede hygiëne. Kort geknipte nagels en kort haar of vastgebonden

door middel van een haarband. Het dragen van petten, hoofddoeken en sieraden

is verboden.

7. Neem bij het begin en einde van de les, indien je lager gegradueerd bent dan de

ander, aan zijn/haar linkerzijde plaats.

8. Train tijdens de les optimaal, maak geen storende of afleidende opmerkingen

en/of bewegingen.

9. Verlaat de training niet zonder toestemming.

10. Doe alleen de oefeningen die opgedragen zijn.

11. Loop tijdens de trainingen nooit tussen of voor oefenende karateka’s door of

langs, maar loop steeds achterlangs.

12. Toon onderling respect en behulpzaamheid.

13. Schep nooit op over opgedane kennis en zorg voor onberispelijk gedrag in maar

ook buiten de dojo.

14. Gebruik de karatetechnieken niet op straat tenzij je absoluut niet anders kunt.

15. Geef nooit op.

De dojo-etiquette oftewel de gedragregels in onze dojo

1. Groet bij binnenkomen en verlaten van een dojo.

Sommige mensen vinden dit een vreemde regel, want waarom zou je nou voor een lege zaal

groeten? Toch is deze regel niet zo dom als je mogelijk zou denken. In de staande buiging die

een karateka namelijk maakt ligt veel meer besloten dan alleen maar een beweging. Hij laat

met deze buiging zien dat hij tijdens de training zijn uiterste best zal doen en zich tevens

volgens de regels van de dojo zal gedragen. Hij doet dus een soort van belofte naar zichzelf en

naar alle anderen toe. Daarnaast maakt hij een buiging waarbij hij beseft dat hij een andere

realiteit betreedt. Het is een realiteit waar alle dagelijkse beslommeringen niet meer gelden en

hij moet als het ware zijn rugzak met alle problemen bij de deur achterlaten. In sommige

dojo’s heeft de deur een heel lage deurstijl. Je moet dus wel buigen want anders stoot je je

hoofd. Het jezelf kleiner maken heeft een positieve werking op je mens-zijn (met name in

relatie tot anderen), het maakt je namelijk nederig en dit is een waarde die in het karate heel

belangrijk gevonden wordt. Nederigheid is trouwens niet hetzelfde als minderwaardigheid.

Als mens heeft iedereen net zoveel waarde maar in onze maatschappij zien we helaas teveel

mensen die zich meer voelen dan de ander en voor deze mensen is nederigheid een harde les

om te leren…maar wel een belangrijke les.

2. Ben op tijd aanwezig, sla lessen alleen in het uiterste geval over.

Deze regel heeft vooral te maken met beleefdheid t.o.v. de leraar en alle medekarateka’s. Als

je bijvoorbeeld tien minuten later binnenkomt dan heeft dat altijd een verstorend effect op de

les die op dat moment gegeven wordt. Daarnaast is het natuurlijk de bedoeling dat je zo vaak

mogelijk komt trainen. Je wilt namelijk goed worden in karate! Als je werkelijk meesterschap

in karate wilt bereiken dan moet je frequent komen trainen. Door nonchalant om te gaan met

je trainingsmomenten bereik je het bovenstaande doel niet.

3. Indien de leraar nog niet aanwezig is, begin dan met een lichte warming-up.

Het komt regelmatig voor dat de dojo al vrij is terwijl de les nog niet begonnen is. Natuurlijk

mag je dan alvast de dojo ingaan. Bedenk alleen dat de dojo geen speeltuin is, ook al leent

zo’n mooie ruimte met zachte matten zich daar wel voor. Het enige wat je in de dojo doet is

werken aan je vooruitgang in het karate. Wil je liever nog even kletsen of spelen blijf dan

buiten de dojo.

4. Wees niet rumoerig, maar concentreer je op de les en zorg voor een juiste

mentale instelling.

Ook deze regel zegt iets over beleefdheid t.o.v. je leraar en medekarateka’s. Als je rumoerig

bent dan verstoor je de les voor degene die wel willen leren. Bedenk dat karate voor iedereen

wel eens saai kan zijn maar dan is het zeker niet de bedoeling dat je daar anderen mee lastig

gaat vallen. De juiste mentale instelling zorgt er voor dat de stappen die je in het karate zet

veel sneller gaan. Stel je voor dat je tijdens een kata aan school denkt of aan zaken op je werk.

Je kan je wellicht voorstellen dat de uitvoering van die kata helemaal niet zo goed zal zijn dan

wanneer je er echt voor gaat, niet alleen fysiek maar ook mentaal.

5. Zorg dat de kleding (witte karategi) schoon en correct is en de band (obi)

conform de behaalde graad.

Karateka’s trainen in onze school altijd in een wit pak. Wit is namelijk de kleur van reinheid

of zuiverheid (overigens is wit ook de kleur van de dood in het Verre Oosten). Deze

zuiverheid heeft niet alleen te maken met het feit dat je er voor zorgt dat je niet stinkt, maar je

moet ook met de juiste houding met karate bezig zijn. Bij deze correcte houding horen zaken

als luisteren als er iets wordt uitgelegd, elkaar niet pesten, elkaar niet opzettelijk pijn doen etc.

etc.

6. Zorg voor een goede hygiëne. Kort geknipte nagels en kort haar of vastgebonden

door middel van een haarband. Het dragen van petten, hoofddoeken en sieraden

is verboden.

Aangezien je in de dojo op blote voeten werkt en je vaak met elkaar moet samenwerken is het

heel belangrijk dat je er voor zorgt dat jouw nagels van handen en voeten kort geknipt en

zuiver zijn. Lange nagels die ook vies zijn kunnen de ander blesseren en zelfs ernstig

verwonden…en dat wil natuurlijk niemand. Als je lange haren hebt dan moet je ze met een

elastiekje of zoiets dergelijks vastbinden zodat ze niet voor je ogen op en neer wapperen.

Daarnaast moeten alle sieraden afgedaan worden. Tijdens het werken met een partner kan het

namelijk gevaarlijk zijn als je haren steeds voor je ogen hangen want dan zie je niet wat jouw

partner doet. Het is ook gevaarlijk als jij oorbellen draagt want ik zou wel eens met mijn hand

achter een oorbel kunnen blijven hangen…en dan is niet alleen mijn hand geblesseerd maar

ook een stukje van jouw oor. Uiteraard staat het iedereen vrij om bepaalde dingen te geloven

en het kan zijn dan je vanuit religieuze of morele overtuigingen een hoofddoek of pet moet of

wilt dragen. In de dojo wordt echter geen onderscheid gemaakt en ook geen religie bedreven,

iedereen is dus gelijkwaardig en er mogen absoluut geen symbolen gedragen worden die

zouden laten zien dat jij anders bent dan een ander. Iedere karateka draagt exact hetzelfde pak

en dezelfde band (ook al zijn de kleuren van de banden anders, we begeven ons allemaal op

dezelfde weg die karate heet). Hoofddoeken moeten dus ook afgedaan worden!

7. Neem bij het begin en einde van de les, indien je lager gegradueerd bent dan de

ander, aan zijn/haar linkerzijde plaats.

Deze regel stamt nog uit de tijd van Confucius. Deze Oosterse filosoof heeft veel geschreven

over de rol van de mens in de maatschappij. Er was in zijn tijd nogal veel onbeleefdheid ten

opzichte van elkaar en de regering. Deze filosoof heeft eigenlijk allerlei regels beschreven

waarin de plaats van het individu ten opzichte van een ander individu of de regering

vastgelegd is. In de dojo hebben zijn ideeën dus nog steeds opgang in de vorm van het

hiërarchische denken. Zo hebben lager gegradueerden een andere plaats in de dojo dan

bijvoorbeeld de hoger gegradueerden. De leraar zit altijd aan de voorzijde van de dojo en de

leerlingen zitten recht tegen over hem. Aan de linkerzijde van de leraar zitten de hoogst

gegradueerden en zo aflopend naar rechts de lager gegradueerden.

8. Train tijdens de les optimaal, maak geen storende of afleidende opmerkingen

en/of bewegingen.

Eigenlijk zegt deze regel weer iets over je fatsoen. Zorg er voor dat iedereen goed kan werken

en heb respect voor elkaar.

9. Verlaat de training niet zonder toestemming.

Deze regel is vanuit veiligheidsoverweging ingevoerd. Tijdens de training kan het gebeuren

dat je een te harde klap krijgt, waarna jij bijvoorbeeld naar het toilet loopt om even bij te

komen. Tijdens jouw wandeling naar het toilet blijkt dat je toch veel ernstiger geraakt bent en

je valt bewusteloos. Niemand ziet je of hoort je …..Als de leraar dus niet weet dat je weg bent

(en dat kan wel eens gebeuren als het heel druk is) dan blijf jij daar in de gang liggen. Als de

leraar daarentegen weet dat je even naar het toilet toe bent, en het duurt wel heel erg lang dat

je weg blijft, dan kan hij zelf gaan kijken waar je blijft. Daarnaast kan het ook heel verstorend

werken als iedereen te pas en te onpas wegloopt om naar het toilet te gaan. De eenvoudige

regel is dat je voor de les naar het toilet moet gaan en ook niet teveel voor de les moet

drinken. Als je nou echt heel dringend tijdens de les naar het toilet moet gaan dan kom je dat

even vragen en dan zal de leraar je echt wel laten gaan…maar probeer het zoveel mogelijk te

voorkomen.

10. Doe alleen de oefeningen die opgedragen zijn.

Deze regel heeft ook met name met veiligheid te maken. Als we namelijk allemaal hetzelfde

doen dan kan de leraar de groep beter in het zicht houden. Zouden we allemaal iets anders

doen dan kan het gebeuren dat je zomaar in een keer een been naar je gezicht toe ziet komen

terwijl jij met een kata bezig bent.

11. Loop tijdens de trainingen nooit tussen of voor oefenende karateka’s door of

langs, maar loop steeds achterlangs.

Ook deze regel is ontstaan vanuit veiligheidsoverweging. Stel je voor dat twee mensen met

elkaar willen gaan sparren terwijl jij net tussen hen doorloopt….kaboem een botsing. Als je

consequent achterlangs loopt dan is iedereen veilig.

12. Toon onderling respect en behulpzaamheid.

Deze regel is een van de allerbelangrijkste in de dojo. Wij zijn allemaal bezig met het

bestuderen van het karate. We willen allemaal heel graag goed worden en we hebben elkaar

ook nodig om dit te bereiken. Correct met elkaar omgaan en elkaar helpen als de ander dat

vraagt zijn simpelweg twee gedragskenmerken van goede karateka’s.

13. Schep nooit op over opgedane kennis en zorg voor onberispelijk gedrag in maar

ook buiten de dojo.

Karateka’s zijn bescheiden mensen, zij weten dat ze alleen maar vooruitkomen in de studie

van het karate door hard te werken. Zij weten ook dat iedereen goed kan worden als hij daar

maar met volle 100% voor wil gaan. Het is dus niet nodig om op te scheppen over wat jij

allemaal kunt. Er is namelijk altijd een baas boven baas, met andere woorden er zijn altijd

mensen te vinden die nog beter zijn in karate dan jij op dit moment.

14. Gebruik de karatetechnieken niet op straat tenzij je absoluut niet anders kunt.

Karate ni sente nashi oftewel in karate is er geen eerste aanval. Deze zinsnede laat de

werkelijke aard van karate zien. Een karateka zal nooit als eerste ten aanval trekken. Hij zal er

ook alles aan doen om geen geweld te hoeven gebruiken. Alleen in uiterste noodzaak zal hij

zich verdedigen.

15. Geef nooit op.

De enige manier om vooruitgang te boeken is door door te gaan. Het is voor iedereen wel

eens moeilijk en soms is het gedurende lange tijd heel moeilijk en vindt je het eigenlijk ook

helemaal niet leuk meer. Toch is er maar een manier en dat is gewoon doorgaan, misschien

een tandje lichter en wat minder vaak maar als je doorgaat dan zul je vanzelf merken dat het

weer leuk begint te worden. Deze dalen horen bij je ontwikkeling op de weg van karate. De

weg van karate is immers geen vlakke geasfalteerde weg, maar het is een bergachtige weg

met soms veel hobbels en obstakels. Van deze hobbels en obstakels wordt je uiteindelijk

alleen maar sterker en dat is uiteindelijk ook de hele opzet van karate….het verbeteren van je

karakter en daardoor tot ontwikkeling en ontplooiing te komen.

Deze vijftien regels zijn met name bedoeld om:

1. een veilige omgeving te creëren.

2. een optimale omgeving te scheppen om de waarden, zoals aangegeven in de dojokun,

tot ontwikkeling en ontplooiing te brengen.

Ad 1. Het scheppen van een veilige omgeving kan bereikt worden door:

matten netjes recht leggen, oefenmateriaal netjes opruimen, met elkaar afspraken

maken over hoe te werken (opstellen in rijtjes bijvoorbeeld), naleven van de regels in

de dojo maar ook de persoonlijke veiligheid waar je allemaal verantwoordelijk voor

bent. Stel je voor dat je met een partner werkt die constant naar andere dingen zit te

kijken. Zo iemand is een gevaar voor zichzelf maar ook voor de ander. Als voorbeeld

het volgende dat echt gebeurt is. Tijdens een trainingsstage waar ook publiek bij

mocht komen kijken werkte twee karateka’s met elkaar samen. Op een gegeven

moment ziet de ene karateka een heel mooie jongedame binnen komen en hij volgt

haar in zijn ooghoek tot aan de zitplaats op de tribune. Het gevolg van deze afleiding

was dat hij te laat de aanval van de andere karateka op zich af zag komen met als

gevolg een harde schop in zijn buik waardoor hij even geen lucht meer kreeg. Nu zul

je zeggen eigen schuld, dikke bult. Toch is dit niet helemaal waar. Natuurlijk is het

niet de bedoeling dat je jezelf laat afleiden maar de aanvallende partner had toch zeker

in de gaten moeten hebben dat zijn partner niet meer geconcentreerd bij de kumite-

oefeningen was. Hij had dus eigenlijk niet mogen aanvallen maar hij had zijn partner

attent moeten maken op het gevaar.

Ad 2. Grootmeester Funakoshi, die veelal gezien wordt als de grondlegger van het moderne

karate (en die tevens de grondlegger van de Shotokan karatestijl is) vertelde aan zijn

leerlingen altijd dat het uiteindelijke doel van karate niet gelegen was in nederlaag of

overwinning maar in de verbetering van het karakter van de beoefenaar. Deze stelling

wordt eigenlijk door alle grootmeesters van weleer bevestigd en het laat dus zien dat

een karateka door middel van de karatetechniek een ander mens kan worden.

Tot zover de opgeschreven regels die in de dojo gelden. Zoals je in het begin hebt kunnen

lezen bestaan er ook ongeschreven regels. Dit zijn regels die nergens beschreven staan maar

die wel degelijk bestaan. Ook in de budo gemeenschap komen dergelijke ongeschreven regels

voor. Voor veel leerlingen zijn deze regels moeilijk te begrijpen en gaan ze vaak over

gedragingen ten opzichte van elkaar en ten opzichte van de leraar. Het is meestal een

ervaringskwestie waarbij je na jarenlange training deze ongeschreven regels gaat begrijpen en

tevens gaat waarderen. Hieronder leg ik een aantal van de ongeschreven regels uit. Zoals al

aangegeven kan het zijn dat de beginnende karateka weinig begrip kan opbrengen voor deze

regels. Ik heb ze niet zelf verzonnen maar ze zijn er gewoon!

In de dojo mogen de lager gegradueerden elkaar niet corrigeren, laat staan dat een

lager gegradueerde een hoger gegradueerde op zijn fouten wijst. Het is ten allen

tijden de taak van de leraar om te corrigeren en niet de taak van de leerling. Een

uitzondering op deze ongeschreven regel vormen de hoogst gegradueerden in de

dojo. Zij mogen, met toestemming van de leraar, op een subtiele wijze anderen in

de dojo corrigeren.

Spreek de leraar altijd op een correcte wijze aan. De juiste wijze om een leraar in

de dojo aan te spreken is met de titel sensei (zie hoofdstuk 7 van deze map). Als je

ooit op een stage komt en je krijgt dan les van een meester dan is de aanspreektitel,

zowel in de dojo alsook daarbuiten, sensei of meester.

De wil van de leraar is wet. Hij is namelijk de enige in de dojo die de weg die jij

op dit moment aan het bewandelen bent helemaal heeft afgelegd (althans het

gedeelte van de weg waar zijn leerlingen lopen). Hij weet wat de gevaarlijke

stukken zijn en hij weet als enige wat belangrijk is om het afleggen van de weg tot

een goed succes te brengen.

Een leraar besteed veel van zijn energie aan zijn leerlingen. Het is dan ook

fatsoenlijk om daar dankbaar voor te zijn. Deze dankbaarheid toon je door steeds

je uiterste best te doen.

Hoe groter jouw inzet hoe meer de leraar er voor jou zal zijn. Het is niet zo dat jij

de aandacht van de leraar kan opeisen alleen maar omdat jij bijvoorbeeld

contributiegeld betaald. Het verkrijgen van geld is voor een leraar nooit een reden

om aandacht aan zijn leerlingen te besteden. Je zult er veel meer voor over moeten

hebben.

Nederigheid en bescheidenheid zijn belangrijke waarden waar een leerling op de

weg van de lege hand naar moet streven. Veel Westerlingen vinden deze waarden

niet zo positief aangezien zij een ander beeld bij deze woorden hebben, namelijk

het beeld van minderwaardigheid. Dat is absoluut een verkeerd beeld van deze

begrippen. Sterker nog een mens kan niet nederig zijn vanuit een minderwaardige

houding. Om echt nederig te kunnen zijn moet je een positief beeld van jezelf

ontwikkeld hebben en je zelfwaardering moet dan ook hoog zijn. Dat zelfde geldt

voor het begrip bescheidenheid. Iemand met een laag zelfbeeld kan niet

bescheiden zijn, hij komt misschien wel zo over, maar dat is geen echte

bescheidenheid.

Als een medeleerling jou ergens mee helpt bedank hem dan ook.

Als de leraar of een hoog gegradueerde jou ergens in corrigeert kijk hem dan ook

aan en geef aan of je het begrepen hebt.

Stel niet teveel vragen, je kan karate pas echt leren door het te doen.

Schep niet op over datgene waar je goed in bent. Iedereen weet dit toch wel.

Als je verliest word dan niet boos. Verliezen of winnen is in karate niet belangrijk.

Respect is het belangrijkste begrip dat in een dojo nagestreefd wordt. Laat dus

geen disrespectvol gedrag zien, ook niet op een non-verbale manier.

Als je van iemand iets krijgt bedank hem dan.

In de dojo is geen plaats voor mensen die alleen maar met zichzelf bezig zijn.

Vraag niet om complimenten.

Train ook thuis.

Karate is vaak herhalen van stof die je al vaker hebt gehad. Klaag daar niet over

maar doe gewoon mee want je bereikt alleen maar iets door het vaker te doen.

Als je les krijgt van een assistent van de leraar ga hem dan niet uitproberen. De

regels (geschreven alsook ongeschreven) zijn ook dan van toepassing.

Heb respect voor de spullen van andere mensen, dus ook voor de spullen van de

sportschool.

Begroet elke leraar, ook een leraar van een andere gevechtskunst.

Lach iemand niet uit als hij een fout maakt.

Ruim de dojo mee op en denk niet dat jij dit niet hoeft te doen aangezien jij

contributiegeld betaald. Het schoonmaken van de dojo is een onderdeel van de

training van karate-do en hoort tevens bij de ontwikkeling van de begrippen

bescheidenheid en nederigheid.

Als een leraar of hoger gegradueerde je iets vraagt doe dat dan zonder schroom.

Een leraar vraagt niet zomaar iets aan jou, hij heeft daar een goede reden voor.

Als de leraar in de dojo iets aan het uitleggen is ben dan stil en luister goed naar

wat hij te zeggen heeft en observeer heel goed hoe bepaalde oefeningen uitgevoerd

moeten worden. De leraar heeft tot taak jou te ondersteunen en te begeleiden op de

weg van de lege hand (hij moet jou dus karate leren) maar jij hebt tot taak steeds

opnieuw je uiterste best te doen.

Als de leraar met iemand anders in gesprek is onderbreek hem niet op een brutale

manier maar vraag netjes of je even mag storen. De leraar geeft dan wel aan of dit

kan of niet.

Soms hebben kinderen de neiging elkaar te willen pesten. Bedenk dat pesten

allesbehalve respectvol is en van een karateka zal dergelijk gedrag dan ook niet

getolereerd worden. Als je gepest wordt dan kom je naar de leraar. Hij zal altijd

hard ingrijpen tegen mensen die pesten.

Voor sommige mensen klinken bovenstaande regels extreem en belachelijk maar toch horen

ze bij het Oosterse gedachtegoed. Bedenk dat deze regels maar een greep uit de handje volle

onomschreven regels zijn. Tijdens de training zal het zeker voorkomen dat je wel eens

gecorrigeerd wordt op bovenstaande regels. Accepteer dit en bedenk dat de leraar ook jou als

een waardevol lid van de budo-gemeenschap wil gaan beschouwen. Jij kunt echter alleen dan

toegelaten worden tot die gemeenschap als jij bereid bent deze regels na te leven.

Na het lezen van dit alles kun je tot de conclusie komen dat de regels uit de dojo-etiquette en

de ongeschreven regels vooral te maken hebben met fatsoensnormen. Dat is voor een groot

deel ook zo. In een dojo zijn zaken als beleefdheid, respect en een juiste houding (niet alleen

de lichamelijke houding maar ook de mentale houding) heel erg belangrijk. Grootmeester

Kenwa Mabuni heeft voor karateka’s een waarschuwing achtergelaten die veel te maken heeft

met deze bovenbeschreven regels. Deze waarschuwing is bekend onder de naam Heijutsu no

Sanbyo oftewel de 3 ziektes van de martiale kunsten:

1. Giro – twijfel, onzekerheid

2. Ketai – ijdelheid, veronachtzaamheid

3. Manshin – egoïsme, hoogmoed

Een karateka zal zich dus ten alle tijden moeten onthouden van bovenstaande 3 zaken

aangezien hij zich bezighoudt met een edele discipline – Kunshi no ken.

Kunshi no Ken