Thema 6Activiteit 3 De windcompositie

Doelen 1 De kinderen weten wie Paul Klee is.2 De kinderen ervaren dat een kubistisch schilderij een grafische partituur kan worden.3 De kinderen kunnen door experimenteren diverse betekenisvolle klanken halen uit

allerhande materiaal.4 De kinderen kunnen een grafische partituur lezen en uitvoeren met behulp van het

materiaal.5 De kinderen kunnen in groep een windpartituur samenstellen.6 De kinderen kunnen een eigen muziekstuk ontwerpen en uitvoeren met behulp van

allerhande materiaal.

Eindtermen enleerplandoelen

ET GO! OVSG KathOndVla2.2 4.2.2.13

4.2.2.194.2.2.304.2.2.21

MV-MUZ-SI-1.1MV-MUZ-MV-4

MV-MUZ-MV-17

MUZ-2.1MUZ-3.3MUZ-8.2MUZ-9.1

1.3 MV-BLD-BS-2 BLD-1.1BLD-1.3BLD-2.5BLD-4.2

BLD-SD-33

6.16.26.3

4.5.1.24.5.1.3

MV-ALG-01MV-ALG-02MV-ALG-03MV-ALG-07MV-ALG-13

Leermiddelen Schilderijen De zeevaarder, Paul Klee

Partituren

Paul Klee

Materiaal Allerlei materiaal om mee te experimenteren: plastiek zakken, plastiek zeil, stoffen doeken, metalen plaat, oude boeken, krantenpapier, verschillende soorten karton (vlak, geribbeld, dik, dun), meetlatten … Materiaal om windpartituur te maken: krijt of verf of gekleurd papier of … (zie 2.3)

Vooraf - Deze activiteit bouwt verder op MuzeMundo 3 Thema 6 Activiteit 2 – De windman, waarin de kinderen met hun stem windklanken zochten en nabootsten. Tijdens deze activiteit wordt de stem achterwege gelaten.

- De materiaallijst is suggestief. Gebruik gerust materiaal dat voorhanden is op school.

- Werken in een open ruimte is een must.

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo3

1 x

50'

1

beweging - drama / muzisch taalgebruik - beeld - muziek - media

Auteur Ruben Bruneel • Coördinatie Yves Bondue en Steef Coorevits

1 InstapBeschouwend gesprek

Schilderijen

Spel

1.1 De zeevaarderBied de kinderen het schilderij De zeevaarder van Paul Klee aan. Houd een beschouwend gesprek. Volgende opbouw kan een leidraad zijn:- Vraag de kinderen naar een eerste indruk. Wat kun je vertellen over dit schilderij?- Stel hierbij zeer gerichte kijkopdrachten. Hoeveel personages zijn er afgebeeld? Waar

bevindt de man in de boot zich? Is de zee woelig of eerder rustig? - Ga vervolgens in op het beeldaspect dat opvalt, namelijk de vierkante vlakken. Welke vlakke

figuur herken je in de zee en de lucht? (vierkant) - Vertel de kinderen dat het schilderij De zeevaarder heet en dat het bijna honderd jaar

geleden geschilderd werd door Paul Klee. Vertel dat die vierkanten heel normaal zijn bij kubistische schilderijen. Dat zijn schilderijen die vooral bestaan uit vlakke figuren als vierkanten, rechthoeken of driehoeken.

- Vraag ten slotte naar de mening van de kinderen. Wat vind je nu van dit schilderij? Welke sfeer roept het op?

Vertel de kinderen dat ze in deze les opnieuw aan de slag gaan met wind en met de windrichtingen. Een goede zeevaarder moet immers weten uit welke richting de wind waait. Zo niet, dan raakt hij het noorden kwijt. Vertel hen ook dat ze in deze activiteit een muziekstuk zullen bedenken waarbij de partituur lijkt op een schilderij van Paul Klee.

1.2 Oost-west of noord-zuid, een mentale en fysieke opwarmingBaken in de ruimte twee vierkanten af, een klein vierkant en een groot. Verdeel de kinderen in vier ongeveer even grote groepen en stel ze op langs de vier zijden van het kleine vierkant.

N

Z

W O

Elke groep staat voor een windrichting. Benoem elke groep: ‘Jullie zijn de oostenwind, jullie de westenwind, jullie de zuidenwind en jullie de noordenwind’. Leg nu uit dat ze straks een verhaal zullen horen. Wanneer in dat verhaal de naam van een windrichting valt, dan proberen de kinderen van die windrichting zo veel mogelijk kinderen te tikken uit de tegenovergestelde windrichting. De kinderen uit de tegenovergestelde windrichting zijn veilig als ze hun buitenzijde van het grote vierkant hebben bereikt. Wie aangetikt is, gaat aan de kant zitten. Daarna gaan alle kinderen weer aan hun zijlijn van het kleine vierkant staan. Het spel is uit als er kinderen van slechts één windrichting over blijven.

Bv. noordenwindN

Z

W O

N

Z

W O

N

Z

W O

2

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo3

beweging - drama / muzisch taalgebruik - beeld - muziek - media

3

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo3

beweging - drama / muzisch taalgebruik - beeld - muziek - media

Als het kan, verzin zelf het verhaal. Op die manier houd je spelverloop wat in de hand. Zie volgende suggestie als een aanzet: ‘Ergens in de Stille Oceaan ver weg van land en haven ligt een eiland dat Zuidenwind heet (…). Op dat eiland, dat men meestal Zuidie noemt, leeft Westenwind (…). Westje voor de vrienden, is een zeeman die door toeval en een stevige noordenwind (…) met zijn bootje op Zuidie is aangespoeld. Oostenwind (…) is zijn hond. Oostje voor de soortgenoten, heeft het niet begrepen op Noordie. Noordie heeft een boon voor Oostenwind (…). Als hij er zin in heeft blaast Noordenwind (…) Oostie van de ene kant van Zuidie naar de andere. Westenwind (…) laat Noordie begaan. Hij smeedt een plan om Zuidenwind (…) te verlaten. “Oostje-westje-thuis-zijn-is-het-bestje” schrijft hij met grote, sierlijke letters in het zand van Zuidenwind (…). Noordie die plan doorziet, zuigt zijn kaken bol en met één felle windstoot is de tekst verdwenen. …’

2 KernExperimenterenAllerlei materiaal

Klasgesprek

Partituren

2.1 WindklankenVraag de kinderen welke windgeluiden ze met hun bank kunnen nabootsen (bv. ruisen van wind in het gras, klapperen van een vensterraam, neerploffen van een tak …). Vertel hen dat ze, net als tijdens MuzeMundo 3 Thema 6 Activiteit 2 – De windman, op zoek zullen gaan naar geluiden, maar ditmaal met allerlei materiaal. Verdeel de kinderen in kleinere groepen (2 - 3 kinderen) en bied elke groep materiaal aan. Geef nu de opdracht om geluiden te zoeken die ontstaan bij wind. De wind kan zwak zijn, maar ook krachtige tot stormachtig. Wijs hen erop dat straks bij de presentatie van de geluiden, elk kind iets moet kunnen tonen.

Na deze korte fase van experimenteren laat elke groep één of meerdere geluiden horen. Laat hen ook vertellen welk geluid ze nabootsen (bv. wapperen van een vlag, inslaan van de hagel, omver vallen van een ton …) en hoe sterk de wind waait (zwak, matig, krachtig, stormachtig). Plaats de verschillende geluiden (kind/eren en materiaal) meteen in reeks van toenemende windsterkte. Als alle geluiden hun plekje gevonden heeft in de reeks, laat dan de wind maar eens waaien van windstil, over zwak tot stormachtig en terug (= aanwijzen van de verschillende gradaties). Peil achteraf naar de ervaring van de kinderen. Zit de reeks goed in elkaar? Hoor je de wind toenemen in kracht of moeten er nog wat aanpassingen gebeuren?

2.2 Een schilderij wordt een partituurVraag de kinderen: ‘Hoe gaven we in vorige les te kennen dat de wind toenam?’ (door een gebaar, door het windmannetje). Ditmaal zijn het gekleurde vakjes en een pijl die ons vertellen van waar de wind waait en hoe sterk de wind waait. Toon de partituur. Hoe zou dit werken? Laat kinderen verwoorden hoe zij deze partituur zien.

De pijl geeft de richting waarin de partituur moet gelezen worden. Het is ook de richting waaruit de wind waait. Windpartituur 1 is er westenwind. De kleuren vertellen hoe sterk de wind waait. Hoe donkerder, hoe meer het waait. Speel nu deze partituur. Jij als leerkracht volgt de pijl en duidt aan, de kinderen bespelen hun materiaal.

TipWindpartituur 1 gaat van zwak naar krachtig. Geef kinderen de vrijheid om zelf te beslissen wanneer ze meespelen. Uiteindelijk kom je tot een samenspel waarbij bij de donkerste kleur iedereen speelt en bij de lichtste kleur slechts enkelen.

De windpartituur is een stukje uit een schilderij. Weten de kinderen uit welk schilderij de partituur komt? (De zeevaarder)

4

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo

uzeundo3

beweging - drama / muzisch taalgebruik - beeld - muziek - media

Schilderijen

Materiaal voor compositie

Toon het volgende werk. Van wie is dit schilderij? (Paul Klee) Ook dit schilderij is een windpartituur geworden. Bespreek met de kinderen. Wat betekent wit? In welke windrichtingen waait de wind? Waar is de wind het krachtigst? Speel de partituur. Zeg dat jij de zeevaarder bent en de zwarte pijl is de route die je volgt.

2.3 Eigen kubistisch kunstwerk wordt compositieWe maken met z’n allen een groot kubistisch schilderij, net zoals Paul Klee. Het schilderij bestaat uit een veelheid aan (monochrome) vlakken van verschillende gradaties van blauw en van wit en/of zwart. Kies een haalbare mogelijkheid. Enkele voorstellen- Met krijt - De vlakken van een groot rooster (op de speelplaats) inkleuren met krijtjes.

De krijtjes hebben een duidelijke kleurgradatie van licht naar donker (Bv. wit, lichtgroen, lichtblauw, donkerblauw, paars).

- Met verf - Grote vellen papier schilderen in verschillende gradaties van blauw. De vellen samenvoegen tot een groot vlak en aan elkaar kleven met tape.

- Met gekleurd papier - Vellen gekleurd papier samen leggen tot een groot vlak en vast leggen met tape.

We hebben een kubistisch schilderij. Dit is onze windpartituur. Hoe die zal klinken, bepalen de kinderen zelf. Ieder kind is een zeevaarder, die zijn eigen vaarroute mag uitstippelen. Ieder kind maakt met andere woorden zijn of haar eigen windcompositie. Bepaal een beginvlak. Hier begint de route. Vraag nu aan de kinderen om een route neer te schrijven en dit in tien windrichtingen. Geef ter verduidelijking een voorbeeld:Z – Z – W – W – W – Z – O – O – O – Z

→

Elke compositie zal anders klinken. De kinderen proberen in te schatten hoe hun compositie zal klinken (van luid naar zacht of eerder grillig …).

3 AfsluiterCompositie uitvoerenWindpartituur

Met de windrichtingen in de hand stapt elk kind zijn vaarroute af. De anderen zorgen voor de passende windgeluiden. De snelheid van stappen kan bepaald worden door de windsterkte (traag bij zwakke wind, snel bij krachtige wind). Geef elke compositie zijn waardering.

4 Tip Beschik je over onvoldoende ruimte voor het maken van een kubistische compositie (zie 2.3),

dan kan een ‘schilderij’ maken met een tekenprogramma (bv. Paint) een alternatief zijn.