Twitter in de Sportjournalistiek

Afstudeer reflectieverslag

Opleiding Journalistiek

Wouter den Ottelander

Cohort 2010

Oktober 2015

INHOUDSOPGAVE

1 Probleemstelling 31.1 Onderwerpskeuze 31.2 Centrale vraag & deelvragen 4

2 Plan van Aanpak 52.1 Plan van aanpak 52.2 Begripsbepaling 5

3 Literatuuronderzoek 73.1 Historische ontwikkeling sportjournalistiek 73.2 (Sociale) Mediaconsumptie 103.3 Nut van Twitter voor journalisten 113.4 Journalistieke waarde Twitter 17

4 Kwalitatief onderzoek 204.1 Aanpak van het onderzoek 204.2 Resultaten en conclusies van het onderzoek 20

5 Reflectie 24

6 Aanbevelingen 30

7 Literatuur: 31

Bijlagen 33Bijlage 1: Vragenlijst interviews 34Bijlage 2: Interviews 35

Bijlage 2.1 Interview Max van der Put. 35Bijlage 2.2: Interview Ramon Min. 40Bijlage 2.3: Interview Rik Elfrink. 44Bijlage 2.4: Interview Wessel Penning. 46

2

1 Probleemstelling

1.1 Onderwerpskeuze Het is half maart 2015 en ik zit samen met een collega van het Brabants Dagblad op de tribune van het ijshockeystadion Thialf in Heerenveen. We doen samen verslag van de vierde finalewedstrijd om het Nederlands kampioenschap tussen Flyers Heerenveen en Tilburg Trappers. Ondanks de miserabele competitie – vijf teams die ieder al minstens acht keer tegen elkaar hebben gespeeld in zes maanden tijd – volgen veel Tilburgers gespannen de afloop van het duel. IJshockey is een sport in de marge in Nederland, dus wij zijn samen met Omroep Fryslân de enige media ter plekke. Aangezien de meeste Tilburgers geen woord zullen verstaan van mijn Friese radiocollega, wordt ons Twitteraccount met een liveverslag van de wedstrijd nadrukkelijk gevolgd door honderden mensen.

Tijdens de finale van het Nederlands kampioenschap raken mijn collega van het Brabants Dagblad en ik in discussie over de invulling van de Twitterberichtgeving op @Bdijshockey gedurende de eindronde. Ik ben van mening dat we zo vaak mogelijk moeten blijven ‘updaten’ om onze volgers van het Brabants Dagblad te blijven boeien. Mijn collega wuift dit weg en vindt dat we het enkel bij de hoogtepunten moeten houden. Het zet mij aan het denken over de gedachte achter het Twitteraccount en de regels die we als redactie daarvoor hanteren. In de daaropvolgende maanden valt mij op dat het verschil in verslaggeving op de diverse Twitteraccounts van de sportredactie van het Brabants Dagblad groot is. De frequentie van twitteren, de toon, de multimediale toevoegingen en taalgebruik lopen sterk uiteen.

In drie jaar tijd als freelancer en later parttime redacteur van de sportredactie van het Brabants Dagblad ben ik me steeds meer bewust geworden van het belang van sociale media en specifiek Twitter. Vanuit mijn werk als sportverslaggever voor het Brabants Dagblad kwam ik steeds meer in aanraking met verslaggeving van wedstrijden op Twitter. Het beeld uit mijn eerste jaar op de opleiding journalistiek van een sportjournalist leek helder: ik bezocht een wedstrijd, nam interviews af en schreef daarna een stuk voor de krant. Maar dat beeld strookte al gauw niet met de werkelijkheid. Twitteren, bloggen en korte berichten voor de website werd langzaamaan mijn primaire taak rondom een wedstrijd. De krant werd slechts mijn secundaire taak rondom de wedstrijd.

Maar deze modernisering van de sportverslaggeving roept vragen op. Net als de discussie tussen mijn collega en mijzelf, was Twitterverslaggeving ook voer voor discussie op de diverse redacties waar ik actief was voor werk of stage (Brabants Dagblad, De Persdienst, Telesport). De meningen liepen ook daar sterk uiteen. Waar de één slechts sporadisch bericht, omdat hij het de moeite niet waard vindt, is de ander van mening dat de volgers voortdurend geïnformeerd moeten worden om ook online herkenbaar en betrouwbaar te zijn. En waar de één sporttermen gebruikt, probeert de ander in jip-en-janneketaal zijn verhaal te doen. De verschillen per verslaggever zijn enorm. En dat terwijl het vaak voorkomt dat twee verslaggevers met een totaal andere mening wel hetzelfde Twitteraccount gebruiken. Allesbehalve overzichtelijk voor de volgers op Twitter.

Wat mij is opgevallen bij mijn werkgevers, is dat er wel gediscussieerd wordt, maar dat er redactioneel weinig wordt nagedacht over de uitwerking van Twitteraccounts. Internetberichten worden automatisch geplaatst op Twitter, redacteuren twitteren tijdens wedstrijden en er is enige controle van de coördinatoren en chefs. Slechts de regels uit het handboek zijn een richtlijn voor het plaatsen van tweets, maar er zijn geen speciale handvatten voor de gebruikers van de Twitteraccounts.

3

Dit wordt bij diverse media als een struikelblok ervaren, bijvoorbeeld bij NRC (Vandermeersch, 2011). Daar gingen, in de discussie over wat journalisten wel en niet mogen op Twitter, diverse argumenten voor en tegen over de tafel. Ja, het schept duidelijkheid en het risico dat een journalist de krant schaadt is aanzienlijk kleiner. Maar nee, een code is meestal al snel achterhaald, het beperkt de journalist in zijn vrijheid en de persoonlijke sfeer van het account dreigt te verdwijnen. Genoeg dus om over na te denken.

Mijn indruk is echter, dat er weinig duidelijk is over de omgang met Twitter binnen sportredacties, vooral bij het verslaan van wedstrijden. Een gemiste kans, aangezien je met sociale media weer een heel nieuw publiek kunt bereiken. Juist op Twitter kun je (andere) journalistieke kwaliteiten tonen, maar ook op een laagdrempelige manier communiceren met je publiek. Het kan een online visitekaartje zijn. Juist daarom vraag ik me af of er geen richtlijnen nodig zijn voor de sportverslaggevers op Twitter, om een eenduidig en herkenbaar beleid te voeren en beeld te vormen. Simpelweg kaders bedenken waarbinnen alle sportverslaggevers werken tijdens wedstrijden, maar waardoor hun creatieve vrijheid niet beperkt wordt.

1.2 Centrale vraag & deelvragen

Hebben sportjournalisten richtlijnen nodig over hoe ze effectief kunnen berichten op Twitter tijdens wedstrijden?

Journalistiek relevantie:

Persoonlijk is de centrale vraag voor mij relevant, omdat ik er in mijn rol als sportjournalist wekelijks mee te maken heb. Ik wil onderzoeken hoe Twitter de verslaggeving heeft veranderd in de afgelopen jaren. Maar ook wil ik te weten komen waar er nog winst valt te behalen voor mij als journalist. Ook voor andere sportjournalisten kan mijn reflectie interessant zijn, omdat ze met mijn onderzoek en visie een beter beeld krijgen van wat volgers op Twitter willen lezen, maar ook hoe andere journalisten over dit onderwerp denken. Ten slotte kunnen hoofd- en sportredacties met mijn reflectie hun beleid ten aanzien van twitteren tijdens wedstrijden nog eens kritisch bekijken.

Deelvragen:

Beïnvloeden sociale media de sportjournalistiek?

Is Twitter het beste sociale medium voor sportjournalisten?

Wat zijn de overeenkomsten en verschillen van sportverslaggeving op Twitter ten opzichte van traditionele media en vergelijkbare sociale media?

In hoeverre zijn er richtlijnen voor reguliere verslaggeving op Twitter bij kranten, tijdschriften en omroepen?

Welke eisen stellen (hoofd)redacteuren van sportredacties aan verslaggeving op Twitter?

4

2 Plan van Aanpak

2.1 Plan van aanpak

In het onderstaande geef ik uitleg over mijn plan van aanpak om tot een goed gefundeerde reflectie te komen. Ik leg per hoofdstuk uit wat ik ga doen. In ieder hoofdstuk zal ik ook voortdurend reflecteren op de literatuur, uitkomsten van onderzoek en interviews.

Om tijdens mijn eigen onderzoek en interviews voldoende kennis van mijn reflectieonderwerp te hebben, ga ik me in hoofdstuk 2 verdiepen in literatuur. Na een algemene introductie over de ontwikkelingen in de sportjournalistiek in de twintigste eeuw, onderzoek ik wat er in de afgelopen jaren is geschreven over de veranderingen die sociale media en in het bijzonder Twitter hebben teweeggebracht in de journalistiek en vooral de sportjournalistiek. Ik wil met de literatuur een inkijk krijgen in hoe sportredacties om zijn gegaan met Twitter en wat de huidige rol van het medium is bij het beoefenen van het vak. Daardoor heb ik een algemeen beeld van de houding van redacties als het gaat om recente vernieuwing. Dit kan mij tijdens mijn reflectie helpen om redacteuren te confronteren met hun progressieve of conservatieve houding. Uit de literatuur ga ik in het bijzonder in op de verslaggeving tijdens wedstrijden en wat als de huidige standaard geldt.

Daarna wil ik ingaan op de verschillen en overeenkomsten tussen Twitter en traditionele media. Media hebben vaak overeenkomsten als het gaat om snelheid, korte en bondige berichtgeving en inhoud. Aan de hand van een algemeen overzicht, wil ik op diverse punten aantonen wat Twitter als journalistiek instrument kan betekenen en toevoegen voor sportverslaggevers.

Met alle informatie uit de literatuurhoofdstukken wil ik vervolgens diverse (hoofd)redacteuren van sportredacties interviewen. Ik wil ze confronteren met hun eigen beleid op het gebied van twitterverslaggeving, laten reflecteren op mijn eerdere bevindingen uit de voorgaande hoofdstukken en ten slotte discussiëren over hun ideeën hoe de verslaggeving op Twitter kan verbeteren. De uitkomsten van deze interviews moeten mij een beeld geven of sportredacties richtlijnen hanteren, of deze überhaupt nodig zijn en óf ze verbeterd kunnen/moeten worden.

In het laatste hoofdstuk zal ik mijn reflecties door de hoofdstukken heen opnieuw aanhalen en tot een algemene reflectie komen. Ik wil tevens conclusies trekken en aanbevelingen opstellen voor zowel mezelf als voor sportredacties.

2.2 Begripsbepaling

Sociale mediaSociale media is een verzamelnaam voor alle internettoepassingen waarmee het mogelijk is om informatie met elkaar te delen. Het betreft niet alleen informatie in de vorm van tekst (nieuws, artikelen). Ook geluid (podcasts, muziek) en beeld (fotografie, video) worden gedeeld via social media websites. Met andere woorden, social media staat voor ‘media die je laten socialiseren met de omgeving waarin je je bevindt'.

TwitterTwitter is een gratis internetdienst waarmee gebruikers korte berichtjes van maximaal 140 tekens publiceren. Het is een sociaalnetwerksite waarbij mensen op elkaar kunnen reageren en elkaar kunnen volgen.

5

JournalistEen journalist of journaliste is een beroepsbeoefenaar die nieuwsfeiten verzamelt over recente gebeurtenissen van algemeen belang, die deze feiten onderzoekt of analyseert en daarover publiceert in een actueel (nieuws)medium. Deze activiteit wordt journalistiek genoemd, een woord dat is afgeleid van het Franse journal, wat dagboek of later dagblad betekent.

SportverslaggevingSportverslaggeving is het ter plekke of vanachter een bureau verslaan van nieuws over sport dat zich afspeelt.

6

3 Literatuuronderzoek

3.1 Historische ontwikkeling sportjournalistiekOm een correct beeld te vormen van de sportjournalistiek in zijn huidige vorm, geef ik aan de hand van literatuur een algemene introductie over de ontwikkelingen in de sportjournalistiek in de twintigste eeuw, de grote rol van het medium krant op die ontwikkelingen en onderzoek ik wat er in de afgelopen jaren is geschreven over de veranderingen die sociale media teweeg hebben gebracht in de sportjournalistiek. En in het bijzonder kijk ik welk sociaal medium de grootste verandering teweeggebracht heeft in de sportjournalistiek. Uit mijn eigen ervaring, ondersteund door literatuur, wil ik concluderen dat Twitter het belangrijkste sociale medium is in de dagelijkse werkwijze van sportjournalisten.

Uit de scriptie van Nathalie Nuiten (Nuiten , 2001) over de ontstaansgeschiedenis van de sportjournalistiek, valt op te maken dat de kranten zich tot het begin van de twintigste eeuw totaal niet bezighielden met sport, maar juist vooral met politiek. Hierdoor bestond het beroep van sportjournalist aan het einde van de negentiende eeuw nog niet. Pas geleidelijk, meegroeiend met het aantal sportbeoefenaars, kwam er een groeiende hoeveelheid berichten over sport en ontstonden echte sportjournalisten. Dat waren in de eerste plaats zelf actieve sportmensen, want alleen die kenden de sportwereld voldoende om er over te kunnen schrijven.

Volgens Nuiten ontstond er een wisselwerking tussen drie componenten: toenemende sportbeoefening, grotere kennis en betere organisatie, en aandacht voor sport in de pers. Massamedia en sport hebben elkaar omhoog gebracht. De onderlinge wisselwerking is ook nooit meer echt veranderd. De sport heeft de media nodig om bekendheid te vinden voor teams en tegenwoordig ook voor sponsors. Media kunnen echter niet zonder sport, omdat het één van de meest gelezen en gewilde onderwerpen is. Bekend voorbeeld is natuurlijk L’Équipe dat in Frankrijk de Tour de France organiseerde om de aandacht voor en verkoop van de eigen krant op te hogen.

Hoewel de kranten aan het einde van de negentiende eeuw nog bijna geen aandacht besteedden aan sport, waren er op kleine schaal al wel sporttijdschriften. Deze tijdschriften werden uitgegeven door dezelfde elites die ook sport beoefenden en waren ook alleen betaalbaar voor hen.

Volgens Nuiten werd een verslag van een sportgebeurtenis gewoonlijk begeleid door een voorbeschouwing en een korte nabeschouwing over hoe de verschillende sporters gepresteerd hadden. Een ander element in de toenmalige sportjournalistiek vormden de polemieken tussen de verschillende sportjournalisten. Maar al deze elementen waren de franje rondom het eigenlijke gebeuren: de wedstrijd. Tot pakweg het midden van de jaren zestig werd de journalistieke benadering van een sportwedstrijd gekenmerkt door een getrouwe, chronologische weergave van de gebeurtenissen. De lezers hadden zelf niets meegekregen van een wedstrijd en vertrouwden volledig op de journalist die er wel bij was geweest.

Tot de jaren dertig kon de lezer zijn informatie over een wedstrijd alleen via de krant verkrijgen en daarbij moest hij wel vertrouwen op de journalist. Maar eind jaren twintig kwam daar een nieuw medium, radio, bij. Het eerste radioverslag van een sportwedstrijd was in 1928 te horen. Han Hollander deed voor de AVRO verslag van de voetbalinterland tussen Nederland en België in het Olympisch Stadion in Amsterdam. In de daarop volgende jaren deed Hollander verslag van meer dan vijftig interlands van Oranje en van de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. De geboren Deventenaar groeide daardoor uit tot de eerste bekende sportjournalist van Nederland. Hollander wilde zijn luisteraars in de eerste plaats amuseren door de sfeer van de wedstrijd over te

7

brengen. Het zorgvuldig informeren over de wedstrijd kwam op de tweede plaats (Wijfjes & Smulders, 1994).

De opmars van de radio (en later de televisie) veroorzaakte een revolutie in de sportjournalistiek. Stokvis (Stokvis, 2007) wijst op een stijlverandering bij de schrijvende sportpers in de jaren dertig door de opkomst van de radio. De lezer van de krant was dankzij het radioverslag vaak al op de hoogte van de feitelijke informatie van een wedstrijd. Doordat de radio de directe nieuwsvoorziening over sportgebeurtenissen overnam, veranderden de inhoud en toon van krantenverslagen. In de krant kwam ruimte vrij voor meer analyse en beschouwing. Vanaf de jaren vijftig zorgde de opkomst van de televisie opnieuw voor verandering. De televisie bracht vermaak onder de Nederlandse bevolking en sportwedstrijden, voetbal in het bijzonder, bleken enorm veel belangstelling te trekken. Een belangrijke impuls was de organisatie van de Europese clubtoernooien vanaf 1955. De Europese wedstrijden werden van meet af aan op de televisie uitgezonden. In 1959 ging de gezamenlijke televisiesportrubriek van de omroepen van start: Sport in Beeld, de voorloper van Studio Sport. Het programma had naast voetbal ook aandacht voor sporten als hockey, roeien, tafeltennis en zwemmen (Wijfjes & Smulders, 1994).

In het midden van de jaren zestig kwam er, volgens Nuiten, een nieuwe benadering bij de schrijvende media, die begon bij de sportredactie van De Tijd. Juist omdat de feiten over de grote sportgebeurtenissen vaak al via andere media tot het publiek waren doorgedrongen, moest de schrijvende sportpers zich primair richten op de achtergronden. Het nieuwsfeit bleef centraal, maar het begon al ver voor de wedstrijd en liep na afloop door. Dat eiste van de journalist een grotere mate van specialisatie. Kernpunt in deze nieuwe aanpak werd de quote. Prestaties werden in een kritisch perspectief geplaatst, de stem van de sportman klonk. Dat heeft nog wel enige tijd in beslag genomen, want de quote was natuurlijk niet heilig en sportmensen zijn ook geneigd uitsluitend hun - maar niet de enige - waarheid te verkondigen. Dit heeft geleid tot het sportverhaal wat we nu kennen: de mix van verslag, visie en de verbaal aanwezige coach en sporter.

Sinds de jaren negentig kwam een nieuwe speler op de markt. Het internet veroverde in korte tijd een belangrijke rol in de journalistiek. Journalisten waren volgens Garrison (Garrison, 2001) een van de eersten die het internet in hun professionele bezigheden opnamen. Internet werd door journalisten spoedig gebruikt voor het online verzamelen van informatie, en daarmee liepen ze voor op de rest van de maatschappij.

Het ging zelfs zo snel dat Garrison stelt, dat de opkomst van het internet een nog grotere impact had dan de komst van radio en televisie. Het gooide traditionele standpunten en gewoonten van de journalist in de war. De onbeperkte publicatieruimte bijvoorbeeld en het feit dat nieuws niet langer werd achtergehouden tot een uitzending of publicatie, maar direct via een digitaal platform kon worden gedeeld met lezers. Het publiek veranderde ook. Niet alleen abonnees kregen toegang tot het nieuws van een bepaald medium, maar ook internetgebruikers die per toeval of incidenteel het nieuws lazen op de website van het medium.

In eerste instantie bleef het internet nog beperkt tot een bron waar gebruikers voornamelijk informatie verzamelden en dat met elkaar communiceerden. Rond 2001 ontwikkelde het internet zich tot een breder platform. Het zogenoemde Web 2.0 gaf gebruikers van het internet ook de mogelijkheid om zelf dingen te produceren op het web. (Sherwood & Nicholson, 2012). De opkomst van het internet werd vooral gezien als een bedreiging van de dagbladensector. Plots kon iedereen nieuws aanbieden. De oprichting van Nu.nl in 1999 was het eerste teken van een nieuwe generatie nieuwsaanbieders die via advertenties bleven draaien.

De sportjournalistiek heeft volgens English (English, 2011) geprofiteerd van het internet. Omdat traditionele media gedwongen werden om te luisteren naar de wensen van de (internet)gebruiker,

8

en sport een populair onderwerp is, kreeg sportjournalistiek een meer prominente rol op redacties van traditionele media en groeide daardoor sterk in aandeel.Sportjournalisten groeiden behoorlijk in die nieuwe rol (Sherwood & Nicholson, 2012). Ze bouwden een routine op die gebaseerd was op de traditionele waarden van de journalistiek en gebruikten die routine om hun nieuws te construeren. Het internet speelde daarbij lange tijd een complementaire rol. Zo gebruikten sportjournalisten voornamelijk sociale media als Twitter en Facebook, en dan vooral om op de hoogte te blijven van gebeurtenissen. Uitspraken op deze sociale media als bron gebruiken, deden ze niet, tenzij er echt geen andere optie was. En dan werden gemaakte statements nog altijd meestal volgens traditionele routine gecheckt bij de bron.

Ook die gedachtegang veranderde drastisch in de sportjournalistiek rond 2012. Rond deze periode werden er gemiddeld 400 miljoen tweets per dag verstuurd (in 2008 lag het aantal tweets per dag op 300.000 per dag). De Olympische Spelen van 2012 in Londen werden gekenmerkt als de ‘Social Games’ (Coates Nee, 2015). Journalisten, maar ook gebruikers, kregen plots een uniek kijkje in de kleedkamer en de gedachtegang van de olympische sporters. Platformen als Twitter en Facebook werden een essentiële bron voor journalisten om op de hoogte te zijn van het laatste nieuws. Een conversatie tussen olympisch tennisser Robin Haase en olympisch zwemster Ranomi Kromowidjojo stond bijvoorbeeld binnen no time op de website van de Telegraaf en werd ’s avonds uitgebreid besproken in Studio Sport. Artikelen in diverse dagbladen gingen over het Twittergebruik van sporters en prompt werden tweets gebruikt als bronnen voor artikelen. Het Internationaal Olympisch Comité voelde zich zelf genoodzaakt om richtlijnen (IOC Social Media, Blogging and Internet Guidelines, 2012) op te stellen voor de sporters, hoe zij zich moesten gedragen op sociale media. Twitter en Facebook werden een bron van belangrijke informatie. Die lijn binnen de sportjournalistiek zette zich door in de daaropvolgende jaren. Tijdens de Winterspelen in Sochi van 2014 werd dat beeld bevestigd. Ook evenementen zoals Wimbledon en het WK voetbal waren live te volgen op Twitter en kranten stonden vol met tweets van sporters. Het aantal Twittermentions bij Wimbledon stijgt ook jaarlijks.

Afbeelding 1: Wimbledon.com

Hoewel Twitter heden ten dage inlevert aan aantal volgers en gebruikers (Afbeelding 2), is sport nog steeds een groeiend onderwerp van gesprek. Belangrijke sportevenementen van de laatste tijd, zoals de Tour de France en het darttoernooi, tonen een stijging van de conversaties ten opzichte van vorig

9

jaar. De sportjournalistiek is gegroeid tot wat het nu is, door nieuwe media effectief in te zetten om de steeds groeiende populariteit van sport, en behoefte aan informatie daarover, tegemoet te komen. Daarbij werden oude media niet vervangen, maar kregen ze een andere functie.

3.2 (Sociale) MediaconsumptieIn grote lijnen is de ontwikkeling van de sportjournalistiek een ontwikkeling van steeds nadrukkelijker betrokken zijn bij de sportgebeurtenis: vroeger hoorde je de volgende dag, of na het weekend, de uitslag (tenzij je erbij geweest was). Dat veranderde naar via geluid erbij betrokken zijn (radio), naar er ook visueel bij betrokken zijn (televisie). Ook daar zit echter een veranderend gebruikspatroon in. Voor televisie moest je eerst nog op een vaste plek zijn bij een televisietoestel. Dat landschap is door de komst van online uitzendingen ook totaal veranderd. Gebruikers kunnen met hun mobiel of iPad ook tv op hun mobiel kijken, thuis of onderweg. Teneur in de maatschappij is dat men steeds vaker, ook wanneer men met andere dingen bezig is, de gebeurtenis (sportwedstrijd) wil volgen. Sociale media werden daarvoor als eerste uitgebreid gebruikt. Inmiddels zijn daar online televisie en radio (podcasts) bijgekomen. De vraag is daarom wat de toegevoegde waarde is van sociale media. Als een uitzending live te volgen is via een tv-uitzending op je mobieltje, waar heb je dan nog Twitter voor nodig?

Uit de meest recente onderzoekscijfers van het CBS in 2013 bleek dat 97 procent van de Nederlanders toegang heeft tot internet. Ruim 79 procent heeft een laptop en 72 procent een mobiele telefoon met toegang tot internet. Na het versturen van e-mails, opzoeken van informatie over diensten of goederen en internetbankieren is ‘actualiteit en nieuws’ de belangrijkste reden voor het gebruik van internet. Dat bevestigt dus dat ons mediagebruik een belangrijke rol speelt in ons dagelijks leven. We hebben de behoefte om onszelf dagelijks te verrijken met nieuws via de computer en onze smartphone.

Diederik Engelen heeft onderzoek gedaan naar gebruik van sociale media in de sportjournalistiek van dagbladen (Engelen, 2012). In de sportjournalistiek worden de routines sterk bepaald door de timing van sportevenementen en daaraan gerelateerde gebeurtenissen. Denk aan wedstrijden, trainingen, presentaties van ploegen en andere ‘persmomenten’. Journalistiek rond bijvoorbeeld voetbal verloopt heel vaak volgens het stramien van voorbeschouwing, wedstrijdverslag, nabeschouwing en analyse. Met de komst van internet en, later, de hierop gebaseerde sociale media, zijn de traditionele routines op lossere schroeven komen te staan.

Deadlines worden in veel mindere mate bepaald door het drukproces van de krant of het uitzendtijdstip op tv. Het beschikbaar komen van informatie en het analyseren, interpreteren en verspreiden hiervan is, met de opkomst van internet en later ook de sociale media, in sommige gevallen een continu proces geworden. Dit legt extra beslag op de sportjournalist, zeker in veel

10

Afbeelding 2: Nationale Social Media Onderzoek, Newcom

voorkomende situaties dat meerdere media ‘gevoed’ moeten worden. Ook de onderwerpen waarover online geschreven wordt en de overwegingen voor wel of niet plaatsen van nieuws zijn anders dan in papieren kranten.

De sociale media creëren ook nieuwe mogelijkheden. Het is hierdoor immers mogelijk tijdens een wedstrijd korte analyses of statistieken te brengen. De cyclus waarin de traditionele nieuwsroutines verliepen, is niet meer houdbaar door de afname van de tijd tussen gebeurtenis en publicatie van het nieuwsbericht. De verwachtingen van het publiek ten aanzien van snelheid en actualiteit van nieuws spelen hier een belangrijke rol in.

Met de komst van sociale media zijn de mogelijkheden om direct betrokkenen van een sportevenement aan het woord te laten, sterk toegenomen. Via hun eigen website, weblog, Facebookpagina en Twitteraccount, kunnen hun zienswijzen en meningen steeds gemakkelijker worden opgevraagd. Dit roept de vraag op of de journalist een doorgeefluik aan het worden is voor nieuws dat online al is verschenen. Dit weerlegt Jacobs (Jacobs, 2015) door te stellen dat een (internet)journalist eigenlijk geldt als een verlengstuk van de klassieke journalist; het is niet alleen maar het nieuws brengen, maar ook verrijken, de lezer op een andere manier aanspreken, crossmediaal werken en denken. Het medium is anders en de taken zijn uitgebreider. En ook al is de manier van het vergaren van nieuws niet altijd hetzelfde, het maakt een (online) journalist niet minder journalist als hij of zij het nieuws niet zelf heeft vergaard. Belangrijk is de manier waarop het verwerkt wordt en hoe het naar de lezer wordt gebracht. Net zoals dat belangrijk is bij de televisie, radio en in een krant of tijdschrift.

De veranderende rol van de journalist is een tendens die uiteraard al veel langer speelt. Zoals Dolf Rogmans, hoofdredacteur van Villamedia, al concludeerde (Rogmans, 2013), informeert de journalist zijn publiek niet alleen, maar communiceert hij nu ook met de bron en het publiek. De journalist was het exclusieve doorgeefluik tussen zijn bron en zijn publiek, daartoe in staat gesteld door zijn uitgever. De eigenaar van de drukpers, radio of tv-station bepaalde wie de boodschapper was. De journalist wentelde zich in die luxe positie. Zowel de bronnen als het publiek konden niet om hem heen. Internet heeft die verhoudingen sinds grofweg de eeuwwisseling op zijn kop gezet. Zowel bronnen als publiek zijn zich anders gaan gedragen. Iedereen kan nu in elke rol aan het publicatieproces meewerken.

Toch zijn journalisten nog altijd actief als waakhonden die feiten checken en kritische vragen stellen bij nieuwswaardige gebeurtenissen. Dit standpunt wordt ook onderbouwd door de manier waarop journalisten omgaan met persberichten. Schafraad en Spitteler (Schafraad & Spitteler, 2014) onderzochten de invloed van PR op de inhoud van de krant. Daaruit kwam naar voren dat de veelal gekleurde berichtgeving grondig wordt gecontroleerd en nooit onbewerkt de krant haalde. Van alle onderzochte persberichten, haalde slechts 27 procent het nieuws. Van die berichten bevatte slechts 15 procent van de berichten inhoudelijk geen aanvullende informatie. 60 procent van de berichten die nieuwswaardig werden bevonden, werden verwerkt in een geheel nieuwe productie. Het geeft aan dat journalisten zelden tot nooit klakkeloos informatie zullen aannemen voor waarheid. Dit geldt in grote mate ook voor sociale media.

3.3 Nut van Twitter voor journalisten Diverse kanalen zijn er dus voor een sportjournalist om uit te kiezen voor verspreiding van nieuws en eigen nieuwsgaring. De keuze uit sociale media is enorm met Facebook, LinkedIn, weblogs, YouTube, Instagram, Pinterest, StumbleUpon, Reddit etc. Uit onderzoek van EenVandaag (EenVandaag, 2015) bleek dat 52 procent van de jongeren minimaal drie uur per dag besteedt aan sociale media. Onder de oudere leeftijdsgroep (25-35 jaar) lag dit lager, maar nog steeds behoorlijk hoog op ruim 34 procent. Het CBS beschreef in 2013 al dat 70 procent van de Nederlanders sociale media gebruikt. Toen werd al voorspeld dat dit percentage in de komende jaren enkel toe zou nemen.

11

Om het massale gebruik van sociale media te benadrukken onderzocht EenVandaag ook de mate van gebruik. Twee derde van de jongeren (67 procent) checken, wanneer zij wakker worden, als eerst hun sociale media. En ook gedurende de dag blijven zij in de ban van sociale media. Zo checkt zes op de tien (61 procent) jongeren bij een nieuw bericht onmiddellijk hun smartphone en heeft ruim de helft van hen (53 procent) voortdurend de aandrang om op hun smartphone te kijken, ook als ze weten dat er geen nieuwe berichten zijn.

In 2015 toonden cijfers (Nationale Sociale Media Onderzoek, 2015) aan dat Facebook de grootste speler op de markt van sociale mediakanalen in Nederland is. Met 6,6 miljoen dagelijkse gebruikers steekt Facebook met kop en schouders boven de rest uit. YouTube (1,2 miljoen) en Google+ (1,3 miljoen) zijn eveneens veelgebruikte kanalen, waarbij bij Google+ rekening gehouden moet worden dat elke eigenaar van een Google account automatisch ook een Google+ account heeft, maar niet per se actief gebruiker daarvan is. Grootste stijgers waren Pinterest (stijging van 101 procent naar 261.000 gebruikers) en Instagram (35 procent stijging naar 722.000 gebruikers). In 2014 was Twitter qua dagelijkse gebruikers na Facebook het grootste sociale mediakanaal met 1,5 miljoen dagelijkse gebruikers. Dat aantal nam echter fors af naar ruim 1 miljoen dagelijkse gebruikers. Het is daarmee, samen met FourSquare, het enige kanaal dat het aantal dagelijkse gebruikers zag dalen.

Vooral jongeren haken af bij Twitter, maar Facebook blijkt met hetzelfde probleem te zitten volgens het rapport. Instagram en ook het nieuwere platform Snapchat zijn enorm in opkomst in die leeftijdscategorie en lijken vooral Twitter in de komende twee jaar voorbij te streven in dagelijks gebruik. Desondanks groeide het aantal gebruikers van Twitter in Nederland wel. Juist in de leeftijdscategorie 65+ is er een forse stijging te zien van Twittergebruikers (29 procent).

Afbeelding 3 (https://blog.shareaholic.com/social-media-traffic-trends-01-2015/)

Bovenstaande grafiek (Afbeelding 3) is afkomstig uit een onderzoek van (Shareaholic, 2015) naar de belangrijkste sociale mediabronnen waar bezoekers van websites van nieuwsmedia vandaan komen. Hierin is ook duidelijk te zien dat veel van het nieuws (dus niet enkel sportnieuws) op sociale media gedeeld wordt via Facebook. In de grafiek is te zien dat over een periode van vier jaar het aandeel

12

van verwijzingen naar nieuwsberichten op Facebook gegroeid is naar ruim 25 procent van het totaal aantal gedeelde berichten op sociale media in december 2014. Pinterest komt op een goede tweede plek. Dat is te verklaren omdat op Facebook en in minder mate Pinterest vooral de nieuwslezers actief zijn. Verspreiding van nieuwsberichten is juist daar door het direct implementeren van nieuwsberichten, video’s en foto’s op de tijdlijn toegankelijk voor én populair onder gebruikers geworden.

Opvallend is vooral de toenemende rol van nieuws op Twitter en Facebook. Volgens onderzoek van het Pew Research Center (The Evolving Role of News on Twitter and Facebook, 2015) zegt ruim 63 procent van de ondervraagden dat Facebook en Twitter dienen als hun bron voor nieuws. Dat is aanzienlijk meer dan in 2013, toen 52 procent (Twitter) en 47 procent (Facebook) van de ondervraagden aangaven dat deze sociale media hun bron voor nieuws waren. Ook zegt 59 procent Twitter te gebruiken als bron van updates tijdens een nieuwswaardige gebeurtenis. Dit terwijl het aantal nieuwe gebruikers van beide platformen niet of nauwelijks is gegroeid. De onderzoekers concluderen dat gebruikers daarom Twitter en Facebook intensiever zijn gaan gebruiken als het gaat om nieuwsgaring en het blijven volgen van nieuwsgebeurtenissen.

Het onderzoek bevestigt tevens het beeld dat Twitter in veel gevallen de eerste bron is voor nieuwsgebeurtenissen. Vooral op het gebied van politiek, internationale conflicten, economie en sport is het heel waarschijnlijk dat mensen een gebeurtenis het eerst delen via Twitter. Bijzonder is dat gebruikers van Facebook bij bijzondere gebeurtenissen (denk aan aanslagen, schietpartijen en sportevenementen) dit nieuws eerder met elkaar gaan delen en op elkaar reageren en dat gebruikers op Twitter in deze situaties eerder nieuwsorganisaties gaan volgen om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen.

Dat beeld is anders dan de resultaten die uit de schriftelijke enquête onder sportgeïnteresseerden (Engelen, 2012) kwamen. Daaruit bleek dat sportgeïnteresseerden sociale media slechts in zeer beperkte mate gebruiken voor het volgen van sportnieuws. Met 43 procent wordt YouTube door de respondenten in dit onderzoek het meest gebruikt. Logisch, gezien het feit dat veel sportmomenten op video vastgelegd worden en via YouTube eenvoudig terug te zien zijn. Nogmaals een bevestiging dat het vooral een kanaal van nieuwslezers is. Het sociale videokanaal wordt gevolgd door Facebook. Twitter wordt door hen minder gebruikt voor het volgen van sportnieuws.

Toch zijn veruit de meeste (sport)journalisten actief op Twitter. Daarbij moet aangetekend worden dat de waarde die door de journalisten aan sociale media wordt toegekend sterk wisselend is. In zijn onderzoek naar de werkwijze van drie verschillende sportredacties in 2011 concludeert Bakker (Bakker, 2011) dat redacteuren amper worden gestimuleerd door de hoofdredacties om multimediaal te werk te gaan. ‘Zij hoeven bijvoorbeeld geen foto’s of video’s te maken, omdat men een bepaalde kwaliteit probeert te waarborgen.’

Anderzijds is dit volgens Bakker ook een verantwoordelijkheid voor de redacteur zelf. De redacteuren kunnen zelf initiatief nemen om nieuwe competenties te leren, waardoor zij zich multimediaal ontwikkelen. Hier is ook wel degelijk ruimte voor. Mediagroepen zoals TMG en De Persgroep bieden een brede diversiteit aan in-company cursussen. Probleem is hier echter dat redacteuren veelal zelf

13

Afbeelding 4: Pew Research Center

mogen kiezen welke cursussen ze willen volgen. Hierdoor blijft het mogelijk voor journalisten om innovatieve workshops, en dus verdere ontwikkeling op het gebied van bijvoorbeeld sociale media te ontwijken. Anno 2011 stonden redacteuren volgens Bakker slechts sporadisch open voor innovatie, dat blijkt ook al uit het feit dat het overgrote deel van de (print)redacteuren voor hun werk niet actief wil zijn op sociale media. Zowel uit het verhaal van Bakker als van Engelen valt op te maken dat tekortkomingen op het gebied van sociale media deels te wijten zijn aan de journalist zelf en deels aan de waarde die er door redacties aan wordt gehecht. Redacties stimuleren lang niet altijd het gebruik van sociale media. Engelen zegt ook duidelijk dat in zijn onderzoek een relatie te zien is met het ontbreken van richtlijnen op redacties voor het gebruik van sociale media. Sociale media zijn blijkbaar nog zo jong als media dat richtlijnen en procedures over het gebruik nog niet volledig ontwikkeld zijn. De praktijk loopt hier vooruit op de werkelijkheid. De vraag is ook of er richtlijnen opgesteld kunnen worden voor sociale media, aangezien het landschap voortdurend in beweging is.

Wel is de uitdaging, dat, als journalisten niet zelf zorgen voor de informatie op de sociale media, de informatie er door het publiek wel op wordt gezet en dan krijg je wat Engelen ook al stelt: dat de informatie alles behalve betrouwbaar is en blijft.

Duidelijk is dus wel dat zowel onderzoekers als journalisten Twitter zien als het belangrijkste en meest relevante sociale medium bij de beoefening van journalistiek. Ook internationaal wordt, van de sociale media, Twitter verreweg het meest gebruikt onder journalisten en lijkt het ook de grootste invloed op hun werk te hebben. Het onderzoek (Oriella PR Network , 2013) onder 500 journalisten wereldwijd in 2012 en 2013 bewees dat Twitter verreweg het meest populair is onder journalisten (Afbeelding 5).

Maar zoals eerder aangegeven daalde het aantal dagelijkse gebruikers op Twitter in Nederland fors. De vraag is dan ook of journalisten niet op het verkeerde medium hun beroep uitoefenen. Nieuwslezers, de consumenten, zijn naar het lijkt toch vooral actief op Facebook en Pinterest?

Waarom richten journalisten zich vooral op tweets in plaats van Facebook-posts?

Een belangrijke verklaring waarom Twitter zich goed leent voor journalistiek, is te vinden in het karakter van de diverse sociale media. Populairdere media als Facebook, Pinterest en YouTube zijn minder geschikt voor het volgen van nieuwsontwikkelingen. Twitter toont in tegenstelling tot bijvoorbeeld Facebook en YouTube het laatste nieuws als eerste op de tijdlijn van de volgers. Hoewel het delen van nieuwsberichten op bijvoorbeeld Facebook zeer populair is, zal dit zelden het karakter van live verslaglegging hebben. Immers, de positie van een bericht op de tijdlijn op Facebook wordt

14

Afbeelding 5: The New Normal for News

bepaald aan de hand van een zogeheten EdgeRank (Edgerank, wat is dat nou eigenlijk?, 2011): een algoritme dat op basis van de onderlinge relatie tussen zender en ontvanger, het type media (foto, video, tekst), tijdstip, interactie van en met vrienden en inhoud van het onderwerp bepaalt waar op de tijdlijn van de ontvanger een bericht komt te staan. Het plaatsen van een aantal updates kort achter elkaar resulteert op de tijdslijn van Facebookgebruikers dus niet in een chronologisch overzicht van gebeurtenissen. Aangenomen mag worden, dat Facebook-gebruikers dus vooral nieuws delen dat zij willen bespreken of onder de aandacht willen brengen van hun vrienden en kennissen.

De formule van Twitter daarentegen is eenvoudig: de berichten verschijnen in chronologische volgorde. Korte, bondige berichtgeving in een tijdlijn die voortdurend ververst en dus het laatste nieuws als eerste toont. Kortom Twitter is een razendsnel medium, ingericht voor nieuws en actualiteit; daar wordt brekend nieuws als eerste gedeeld.

Maar ook het werken met hashtags en de bijbehorende trends lenen zich uitstekend voor actualiteit. Doormiddel van hashtags en trends (de zogeheten trending topics) kan een journalist snel nieuws op het spoor komen en de journalist zelf ook gebruik maken van hashtags om een evenement of gebeurtenis onder de aandacht te brengen. Voor sportjournalisten is dit ideaal om andere gebruikers tijdens sportevenementen op de hoogte te houden van gebeurtenissen, maar zelf ook gebeurtenissen rondom de wedstrijd in te zetten of in de gaten te houden. Denk daarbij aan foto’s/filmpjes van supporters retweeten of eigen feitelijke onjuistheden corrigeren omdat een ander het beter heeft gezien. Enkel Instagram kent hetzelfde algoritme en maakt bovendien ook gebruik van hashtags. Echter, Instagram is een platform waarop enkel gepost kan worden als een beeld wordt geplaatst en waar bovendien geen mogelijkheid is om een klikbare link naar bijvoorbeeld een website of nieuwsartikel te plaatsen.

De verschillende manieren van gebruik van sociale media zijn op humoristische wijze uitgelegd in diverse concrete voorbeelden, zoals ook in Afbeelding 6.

(Opgenhaffen & Van Belle, 2012) concludeerden in 2012 ook dat Twitter zich bij uitstek leent voor journalistiek. Zij beschreven al, dat het ‘mobiele en open karakter van Twitter’ het medium uiterst geschikt maakt om in te zetten op plaatsen en tijdstippen waar het moeilijk werken is of waar een laptop en/of notitieboekje moeilijk hanteerbaar zijn. Denk hierbij aan recente voorbeelden van rellen bij gemeentehuizen in Geldermalsen (eind 2015) en Heesch (begin 2016). Daar waren ook journalisten ter plekke die ervoor kozen om live verslag te doen van de ontwikkelingen op Twitter. Ook concluderen zij dat door het gebruik van Twitter de volgers het gevoel krijgen dat ze ‘midden in de actie’ zitten. Al hoeft die actie niet altijd even zinderend te zijn volgens de auteurs. Ze stellen dat de interesse voor verslaggeving ter plekke groot is. ‘Mensen vinden het leuk om mee te kijken terwijl het nieuws zich voltrekt.’ Het is een zekere opwinding waar mensen op af lijken te komen.

Nieuws speelt op Twitter anno 2016 nog altijd een prominente rol. Zo bewijst ook de ranking van Peerreach. Die ranking gebeurt volgens PeerReach door gebruik te maken van een formule die het aantal volgers en de hoeveelheid interactie afweegt. Dus niet alleen wie de meeste posts of de meeste volgers heeft, maar ook wie de meeste interactie heeft. Zowel bij de top 25 invloedrijkste Twitteraccounts in Nederland en de top 25 invloedrijkste Twitteraccounts in de categorie sport zijn media en journalisten prominent aanwezig (met geel gearceerd).

15

Afbeelding 6: Sociolab

Top 25 invloedrijkste Twitteraccounts in Nederland1. NU.nl2. Humberto Tan3. giel3fm4. NOS5. Marco Borsato6. Frits Wester7. J. van Koningsbrugge8. Royal Dutch Airlines9. 53810. DeWereldDraaitDoor11. Georgina Verbaan12. Jochem Myjer13. Nico Dijkshoorn14. De Telegraaf15. Gerard Ekdom16. AMBER Alert NL17. Doutzen Kroes18. NS online19. Geert Wilders20. Carice van Houten21. Afrojack22. Wesley Sneijder23. Buienradar24. Minister-president25. Ali B | #JeSuisAli* #26 = journalist OlafKoens, #27 = RTL Nieuws

Top 25 invloedrijkste Twitteraccounts in Nederland (categorie sport)1. Robin van Persie2. Humberto Tan3. Wesley Sneijder4. VI5. Gregory van der Wiel6. FOX Sports7. Rafael van der Vaart8. AFC Ajax9. Ruud van Nistelrooy10.Kees Jansma11.Demy de Zeeuw12.Dirk Kuyt13.Wilfried de Jong14.Barbara Barend15.Ryan Babel16.John Heitinga17.Thijs Zonneveld18.KNVB19.NUsport20.Siem de Jong21.Jack van Gelder22.NOS Sport23.Sjoerd Mossou24.Feyenoord Rotterdam25.Ron Vlaar

De onderzoeken tonen aan dat er minder dagelijkse gebruikers per dag op Twitter zitten, maar bij situaties waar radio of televisie niet voor handen zijn of wanneer mensen de behoefte hebben om het nieuws op de voet te volgen (bij crises maar ook bij (spannende) sportevenementen) grijpen veel mensen toch terug op sociale media en in veel gevallen Twitter. Geen enkel sociale medium heeft tot dusverre kunnen tippen aan de snelheid en populariteit in combinatie met de simpele chronologische weergave van nieuws van Twitter. Hier pak ik ook terug op de situatie uit mijn inleiding. Een sportevenement (in dit geval een ijshockeywedstrijd) waar geen radio en televisie aanwezig zijn, is heel geschikt voor Twitter. Mensen hebben namelijk toch de behoefte om de wedstrijd te volgen en via Twitter kunnen mensen live de wedstrijd volgen, meepraten en het sentimenten delen.

16

3.4 Journalistieke waarde Twitter

De vraag is of Twitter een journalistiek medium is met een toegevoegde waarde. Zoals eerder uitgelegd is Twitter erg populair onder journalisten en dat is niet gek gezien de voordelen van dat sociale mediumkanaal. Het heeft kenmerken van alle vormen van

traditionele media. De audiovisualiteit van televisie tezamen met geschreven woorden als een krant, waardoor de journalist kort en bondig nieuws kan overbrengen. Een tekst op Twitter kan behoorlijk tot de verbeelding spreken. Ik neem een voorbeeld uit mijn eigen ervaring. Tijdens een hockeywedstrijd van de vrouwen van HC Den Bosch zocht ik naar een manier om een rommelig doelpunt te twitteren. De uitkomst was de tweet in Afbeelding 7. Twitteraars reageerden hier erg positief op, omdat het doelpunt tot de verbeelding sprak. Deels werd het moment door mij ingevuld, maar ik liet ook ruimte voor de fantasie van mijn volgers.

Desalniettemin heeft Twitter vooral veel kenmerken van radio. ‘Snel, mobiel en direct’ zoals Van Schaardenburg (Van Schaardenburg, 2005) de speerpunten van radio beschrijft. Ook noemt Van Schaardenburg radio ‘een erg persoonlijk en daarmee een emotioneel geladen medium’. In veel opzichten is Twitter daar nog een overtreffende trap van. De interactie tussen journalist en volger is op sociale media een van de belangrijkste kenmerken.

Aan de hand van literatuur heb ik gekeken naar de overeenkomsten en verschillen tussen diverse traditionele media (radio, televisie) en nieuwe media (Twitter, Facebook, Instagram, Snapchat, het liveblog) om te duiden wat Twitter als journalistiek instrument kan betekenen en toevoegen voor sportverslaggevers.

De situatie die ik schets in onderstaand schema (Tabel 1) is gedurende een sportwedstrijd. Als je in het stadion bent, maak je de sportgebeurtenis ter plekke mee. Per medium kijk ik op welke vlakken die belevenis enigszins geëvenaard kan worden. Ik toets de media op de aanwezigheid van beeld en geluid, het beleven van sentiment, of het eenvoudig mobiel bereikbaar is, of de gebruikers de wedstrijd live mee kunnen maken (real time) én of de gebruikers live mee kunnen praten en discussiëren via het medium.

Uit de tabel valt op te maken dat veel media qua beeld, geluid en sentiment elkaar niet veel ontlopen. Ieder medium kan tijdens een wedstrijd met beeld en/of geluid een bepaald sentiment oproepen bij gebruikers. Dankzij de multimedialiteit van sociale media kunnen gebruikers al tijdens een wedstrijd foto’s en filmpjes delen. Het grote verschil zit ‘m in de live verslaggeving en de interactie met gebruikers.

Enkel op de media radio, televisie, Twitter en op de liveblog zijn wedstrijden live te volgen. Nadeel van radio en televisie is echter dat er geen interactie is met de gebruikers. Bij liveblogs is dit ook niet het uitgangspunt, het is sterk afhankelijk van het medium of je kunt reageren. Vaak zijn deze reacties helemaal onderin de liveblog weggewerkt. NOS werkt bijvoorbeeld met liveblogs die reacties uitsluiten. Waar liveblogs wel vaak gebruik van maken, is het importeren van reacties van mensen op Twitter. Een ander nadeel van sommige liveblogs is dat ze niet gemaakt zijn voor mobiel gebruik. Ook hier zijn uiteraard uitzonderingen (zoals de NOS).

17

Afbeelding 7: Twitter @BDhockeyBD

Uit het schema komt naar voren dat Twitter op alle punten aansluit op de live sportbeleving van gebruikers. De grote kracht, zoals in eerdere hoofdstukken benaderd is, is de interactie tussen de verslaggever en zijn volgers. De beleving is anders dan bij televisie of radio, maar zowel bij de aanwezigheid als de afwezigheid van die media speelt Twitter een prominente rol. Gebruikers twitteren over de wedstrijd terwijl ze kijken naar de wedstrijd op televisie of luisteren naar de radio. Bij afwezigheid van die media, wordt Twitter intensiever gebruikt door twitteraars om op de hoogte te blijven van de laatste gebeurtenissen (ook mogelijk via liveblogs).

Daarmee lijkt Twitter, ondanks dat het aantal dagelijkse gebruikers afneemt, steeds meer een medium te worden dat een eigen plek begint te veroveren. De activiteit op Twitter groeit tijdens (sport)evenementen oftewel op momenten dat er ook daadwerkelijk veel mensen eenzelfde interesse delen (zoals het WK voetbal, wielrennen en Wimbledon). Dat maakt het journalistiek aantrekkelijk om op die momenten in te spelen op die interesse. Twitter blijft wat dat betreft een uniek medium dat uitstekend gebruikt kan worden naast andere media.

18

Tabel 1: Overeenkomsten en verschillen in live sportverslaggeving per medium

Overeenkomsten en verschillen in sportverslaggeving per medium

Real time (live volgen)

Kun je live meepraten?

Beeld Geluid Sentiment Mobiel bereikbaar

In het stadion x x x x x n.v.t.

Televisie x x x x x

Radio x x x x

Twitter x x x x x x

Facebook x x x x

Instagram x x x x

YouTube x x x x

Snapchat x x x x

Liveblog x x x x soms

19

4 Kwalitatief onderzoek

4.1 Aanpak van het onderzoekOm een beeld te krijgen van de mate van gebruik van Twitter, hoe het gebruikt wordt, maar ook welk beleid gevoerd wordt vanuit de bedrijfsleiding, heb ik een aantal interviews gehouden met zowel verslaggevers als (hoofd)redacteuren. Voor de interviews heb ik een vragenlijst gebruikt. De vragenlijst is opgesteld op basis van de vergaarde kennis uit de literatuur en mijn hoofdvraag en deelvragen (zie bijlage 1).

De geïnterviewde journalisten kort op een rijtje: Max van der Put (Brabants Dagblad), verslaggever van o.a. Willem II en actief op Twitter

onder @bdwillemii Ramon Min (Voetbal International), social media manager en verantwoordelijk voor de

aansturing van diverse sociale mediakanalen van VI. Rik Elfrink (Eindhovens Dagblad/Algemeen Dagblad), verslaggever van PSV en actief op

Twitter onder @RikElfrink Wessel Penning (Algemeen Dagblad), chef AD Sportwereld en eindverantwoordelijke voor de

sociale mediakanalen van AD Sportwereld.

Ik heb de keuze gemaakt om verslaggever Max van der Put van het Brabants Dagblad te spreken omdat hij bekend is met de manier van werken op Twitter zoals ik ook gewend ben, namelijk met een bedrijfsaccount. Daarnaast heb ik diverse verslaggevers en (hoofd)redacteuren uit de sportjournalistiek gesproken die ook actief op Twitter of de sociale media aansturen. De geïnterviewde sportjournalisten zijn actief bij een krant of tijdschrift. Dat zijn bij uitstek media die gebruikmaken van Twitter tijdens een wedstrijd naast hun gebruikelijke werkzaamheden.

4.2 Resultaten en conclusies van het onderzoekUit de afgenomen interviews zijn feiten, conclusies en meningen naar voren gekomen. Verslagen van de feitelijke interviews zijn terug te vinden in bijlage 2. Ik verzamel hier de belangrijkste punten uit deze interviews, vergelijk meningen en feiten en geef mijn eigen visie daarop.

Ten eerste concludeer ik dat Twitter op alle redacties wordt gebruikt. Al enkele jaren is het sociale medium ingeburgerd in het dagelijkse takenpakket van een sportredactie. Uit de interviews is af te leiden, dat de meeste verslaggevers en redacteuren rond 2010 à 2011 zijn begonnen met Twitter. Op dat moment ontdekten journalisten wereldwijd de snelheid van Twitter en de nieuwswaarde van het medium. Geïnterviewden geven aan dat ze door een collega werden geïnspireerd om te starten met Twitter, het als een soort ‘reclame’ voor hun (traditionele) medium zagen of er simpelweg niet aan te ontkomen viel. Niemand had zich echt goed verdiept in Twitter, totdat ze het gingen gebruiken. Meest tekenend voor de veelal passieve houding was mogelijk wel de uitspraak ‘toen we hier mee begonnen was er geen vooraf bedacht plan, geen strakke richtlijnen’ van Ramon Min.

Ondanks het feit dat redacties accepteren dat Twitter een onderdeel is van hun dagelijkse proces, is de gebruiksintensiteit per verslaggever zeer verschillend. Er zijn de enthousiasten; voorbeelden van verslaggevers die zeer intensief twitteren en vanaf het eerste uur enthousiast zijn of van critici die het nut niet zagen van het gebruik maar, eenmaal begonnen (al dan niet gedwongen), niet meer zonder Twitter kunnen. Daartegenover is er ook (nog) een groep die slechts mondjesmaat twittert of zelfs helemaal geen account heeft. Verantwoordelijken schetsen een beeld van een lang, moeizaam

20

proces en zelfs pas van inburgering van Twitter in het afgelopen jaar. Verslaggevers ‘zien de toegevoegde waarde niet’ of zien het niet zitten om hun beroep opnieuw uit te vinden.Vreemd, aangezien de redacteuren een behoorlijk aantal punten noemen die de relevantie voor en een duidelijke verandering van het beroep sportjournalist onderstrepen. Redacteuren zien de meerwaarde, maar een actief beleid om gebruik te stimuleren ontbreekt. Daardoor is het mogelijk dat verslaggevers nog steeds de ruimte hebben om gebruik van Twitter te negeren of te weigeren.

Voetbal International is hier geen uitzondering op, ondanks dat het als enige van de geïnterviewde organisaties wel een duidelijk beleid heeft om het gebruik van Twitter te promoten. VI heeft daar zelfs een aparte functionaris (social media manager) op gezet. Maar van een actieve aansturing van verslaggevers is geen sprake. Volgens VI zijn richtlijnen overbodig omdat het zelfsturende karakter van Twitter leidend is voor de redactie. VI gelooft dat verslaggevers door volgers op de vingers worden getikt als er niet getweet wordt of informatie foutief is. Nadeel is echter dat er toch een aantal journalisten is dat weigert om Twitter te gebruiken. Zoals aangegeven door de verantwoordelijke kan dit voor een negatief beeld zorgen, omdat er geen interactie bestaat tussen verslaggever en lezer.

In een ander geval (AD) is er een omslag geweest in het afgelopen halfjaar waarbij journalisten min of meer gedwongen zijn om Twitter te gebruiken, zoals de hoofdredacteur aangeeft. Ook hier zonder richtlijnen uit te geven. Eenmaal in gebruik hebben verslaggevers snel de invloed en interactie van het medium ontdekt. Verslaggevers van diverse media kunnen zich ook allemaal geen leven meer voorstellen zonder Twitter.

Zoals eerder aangegeven zien redacties, maar dus ook verslaggevers die gestart zijn met het gebruik van Twitter, de meerwaarde van Twitter in. Er worden diverse kenmerken genoemd die Twitter tot een medium van formaat maken volgens de geïnterviewden. Hieronder een opsomming van hun bevindingen:

Twitter beantwoordt aan moderne behoefte van mensen. Voor Twitter hoef je niet op een vaste plek te zijn. Door de opkomst van mobiele telefoons met internetbundels is Twitter overal bereikbaar. Volgers hebben verder slechts de Twitter-app en een account nodig om over waar ze zijn (mits er bereik is) de verslaggever of de wedstrijd te volgen.

Twitter maakt echter ook van journalisten moderne nieuwsjagers. Verslaggevers maken zich uniek door met hun mobieltje makkelijker op plekken te komen dan met radio of tv. Ze geven een exclusief kijkje in de keuken van hun eigen vak en meestal ook van de club of sporter op de momenten buiten de wedstrijd om. De vraag is natuurlijk of dit echt het geval is. Sporters krijgen veelal mediatraining en een begrip zoals de besloten training sluit ook de journalist buiten.

Mogelijk is de dialoog en interactie met volgers voor de zender (in dit geval de diverse media) het belangrijkste. Twitter is veruit de meest directe manier voor zowel volgers als het medium om met elkaar in contact te komen. De snelheid van deze interactie kan leiden tot invloed op de berichtgeving en tot nieuwe informatie en maakt dat de verslaggever zich niet kan verschuilen achter het medium. Het zelfsturende karakter van Twitter zorgt er voor dat het verantwoordelijkheidsgevoel van de journalist richting zijn volgers toeneemt. Twittert de journalist even niet, dan wordt hij op de vingers getikt; schrijft hij een dijk van een artikel, dan levert hem dat positieve reacties op.

Bijkomend voordeel van de interactie is de toename van nieuwe invalshoeken. Verslaggevers geven aan dat volgers vragen naar geruchten en tips geven over wat er speelt bij de supporters. Met die informatie kan een journalist aan de slag. Allemaal geven ze aan dat ze

21

dergelijke interacties met volgers meestal nagaan en daar clubs of sporters mee kunnen confronteren.

Door de tijdlijn, hashtags en mentions is het mogelijk om op Twitter bepaalde trends snel te ontdekken. Het kopje ‘Trending’ van Twitter is een soort monitor van items waar mensen op dat moment over twitteren. Mensen delen allerlei details van bijzondere gebeurtenissen op Twitter. Denk aan een brand, rellen of tijdens wedstrijden (filmpjes van) het doelpunt.

De interactie, het monitoren van trends en de snelheid maken van Twitter het snelste medium voor journalisten. Op Twitter zit de journalist het dichtst op de actualiteit en het is tevens de snelste manier om zijn nieuws (scoops) te delen met de wereld. Journalisten en redacteuren erkennen ook dat het ‘vasthouden’ van een nieuwtje voor hun oude medium niet meer realistisch is. Wie de eerste wil zijn, moet zijn nieuws delen op Twitter. Journalisten erkennen echter dat de kwaliteit ten koste kan gaan van de snelheid.

Wat de diverse ondervraagden allemaal gemeen hebben is dat ze Twitter in eerste instantie vooral zagen als uithangbord voor hun medium. Ze geven allemaal aan financieel weinig voordeel te zien in Twitter, maar wel de commerciële waarde hoog inschatten. Hoe die precies uit te buiten is, weet niemand. Niemand heeft ook de moeite genomen om dit tot dusverre uit te zoeken.

Kortom, journalisten zien genoeg redenen om Twitter uit te buiten. Toch plaatst een enkeling de kanttekening bij Twitter dat het voor de verspreiding van nieuws niet het beste medium is. Twitter leent zich goed voor de eerstelijns informatie, maar Facebook is meer en meer het medium om berichten breed te verspreiden. De vraag is, mede door deze conclusie, bij diverse redacteuren dan ook wat de toekomst van Twitter is in de nieuwswereld.

Duidelijk is wel dat Twitter een andere manier van communiceren vergt met de volgers. Het is niet meer eenrichtingsverkeer van het medium naar de volger. Twitter is interactiever en levert grotere betrokkenheid van de volgers op. Voor verslaggevers een positieve ontwikkeling, omdat ze meer input en invalshoeken krijgen. Verslaggevers geven wel aan dat de keerzijde is dat het je nooit met rust laat.

Toch prefereren intensievere gebruikers een persoonlijke account, omdat het naar hun mening beter aansluit bij de behoefte van de volgers. Mensen zitten in hun ogen niet te wachten op een bedrijfsaccount, maar willen communiceren met een mens en willen een gezicht zien. Je kunt je op Twitter neerzetten als specialist die mensen kunnen volgen. Dus typisch een situatie waar een verslaggever ook gekoppeld is aan een bepaalde sport of sportvereniging (een watcher). Dat geeft de mogelijkheid tot een persoonlijke stijl die door redacties ook geaccepteerd wordt. AD gelooft dat een nieuwsmerk ook kopstukken nodig heeft om nieuwe volgers binnen te halen. Binnen het account is stijl dan door het gebruik van een persoon meestal ook eenduidig, maar tussen de diverse persoonlijke accounts is het wel moeilijk om een min of meer eenduidige benadering te bewerkstelligen. De uniformiteit van het medium is daarmee wel in het gedrang. VI is bijvoorbeeld al jaren bezig om verslaggevers op een lijn te krijgen qua frequentie van de berichtgeving.

Verslaggevers en redacteuren erkennen dat het persoonlijke account ook nadelen heeft. De constante communicatie met volgers is een behoorlijke belasting voor de verslaggever. Even offline zijn kan je een nieuwtje kosten of wekt irritatie bij volgers. Ook moet de verslaggever een zekere mate van kritiek kunnen verdragen. Bij sport komt emotie kijken en dat willen volgers nog wel eens afreageren op de watcher. Er kleven ook nadelen aan voor het medium zelf. Tijdens een vakantie van een verslaggever ontstaat er een aparte situatie. Een andere verslaggever moet de rol van de

22

watcher invullen op een ander account. Door de tijdelijke alternatieve invulling kan er verwarring ontstaan onder volgers. Wat te bedenken als een accounthouder niet langer voor het medium werkt. In het geval van VI gebeurde dit met het vertrek van toptwitteraar Thijs Slegers. Met de PSV-watcher raakte VI in een klap pakweg 65.000 volgers op Twitter kwijt. Om dat opnieuw op te bouwen is een hels karwei.

Ondanks dat wordt een firma-account door de meeste geïnterviewden als minder wenselijk gezien. Het kan echter een oplossing zijn voor kleinere organisaties waar er niet een vaste watcher is of waar de invloed van de betreffende persoon minder groot is. De accounts kunnen goed beheerd worden door coördinatoren en verslaggevers, er is qua uiterlijk van de accounts uniformiteit, het medium kan de continuïteit waarborgen en er vallen duidelijk afspraken te maken over invulling van een dergelijk account. Bij meerdere verslaggevers op hetzelfde account is het wel belangrijk om strikter te zijn in de wijze van berichtgeving om te zorgen dat er toch consistentie en continuïteit op het account is. Daar is dus sterk behoefte aan richtlijnen. De meningen over deze invulling lopen sterk uiteen. Het argument van de tegenstanders is bekend: geen grijze massa aan corporate accounts. AD ziet een combinatie van beide accounts ook wel als mogelijkheid. Voorstanders gebruiken bovengenoemde argumenten met betrekking tot continuïteit en uniformiteit.

Duidelijk is wel dat duidelijke richtlijnen in beide vormen ontbreken. Dit kan zowel een bewuste keuze zijn (persoonlijk account) als een onbewuste door Twitter niet als prioriteit te stellen (bedrijfsaccounts). Redacteuren beweren dat door het snel veranderende online platform er ook lastig richtlijnen te vormen zijn voor sportverslaggeving op Twitter. Uit de interviews komt echter ook sterk naar voren dat er weinig echt over nagedacht wordt, terwijl het onderwerp Twitter wel voer voor discussie is op de redacties.

23

5 Reflectie

In dit hoofdstuk geef ik de algehele reflectie op dit onderwerp. Ik doe dat door successievelijk in te gaan op de deelvragen en ten slotte op de hoofdvraag.

Hebben sociale media de sportjournalistiek beïnvloed?Sociale media hebben sportjournalistiek in diverse opzichten beïnvloed. In mijn ogen zijn sociale media, in historisch opzicht, het vijfde medium, dat het landschap van de sportjournalistiek ingrijpend heeft veranderd. Na de omslag van geschreven sportjournalistiek naar audio (krant -> radio), de revolutie van audio naar audiovisueel (radio -> televisie) en de opkomst van internet (traditionele media -> internet), hebben sociale media de toekomst in handen. Het biedt de journalistiek een platform waarmee niet alleen technisch veel mogelijk is, maar ook op het gebied van interactie met de lezer, luisteraar en kijker. Feit is dat zowel de mediabedrijven als hun verslaggevers en redacteuren zich niet meer kunnen verschuilen achter een stuk papier, de radio of televisie.

Journalisten geven ook aan dat er geen ontkomen aan was. Vooral Twitter bleek zo’n grote bron van informatie te bevatten, dat media en journalisten die achterbleven hun nieuwswaarde verloren. Verslaggevers en redacteuren erkennen echter dat het geen perfecte bron is, het checken van een nieuwsfeit is altijd nodig volgens sommigen. Feit is wel dat nieuws dat in de krant staat meestal een dag eerder al op Twitter nieuws is (geweest). De concurrentie van een journalist bestaat niet meer enkel uit andere journalisten, maar ook uit burgers die onderling belangrijke informatie delen op Twitter. Daarom delen veel journalisten hun nieuws tegenwoordig vaak al op Twitter en verwijzen ze naar hun medium voor meer duiding en achtergronden.

Doordat journalisten nieuws delen op persoonlijk titel, is het profiel van de journalist ook vele malen belangrijker geworden. Mensen volgen op Twitter graag een persoon die ze van de informatie of expertise voorziet. Bijvoorbeeld mensen in de economische sector zullen een fanatiek twitteraar van de economieredactie van de Telegraaf interessanter vinden dan het algemene bedrijfsaccount van de Telegraaf waar ook sport, human interest en autonieuws voorbij komt. Nieuwsbedrijven erkennen ook dat deze ‘kopstukken’ een belangrijke bijdrage leveren aan het imago van het nieuwsmerk.Nog een kleine verandering in de invloed van Twitter op de nieuwswaarde van berichten is, dat kleine feitjes die normaal gesproken de krant niet zouden halen, nu door bijvoorbeeld kranten wel opgepakt worden. Er zijn zelfs aparte rubrieken voor gemaakt om ‘dat wat trending was’ te delen met de lezer. Het ‘leuke, kleine, geinige’ is plots ook relevant geworden omdat het op Twitter veel volgers trekt. Het zijn tevens invalshoeken die kranten en journalisten gebruiken voor hun verhalen. Sprekend voorbeeld is wat dat betreft, dat recentelijk het NOS Journaal een rubriek trending topic in hun nieuwsbulletin van 6 uur ’s avonds hebben.

Zondermeer kan gesteld worden dat sociale media invloed hebben op de sportjournalistiek. Sociale media en dan in het bijzonder Twitter voegen een veel grotere invloed van de ontvangers op de berichtgeving toe. Dat maakt het werk van journalisten uitdagender en verantwoordelijker, omdat ze nog veel sterker dan vroeger feiten en fictie moeten scheiden.

Is Twitter het beste sociale medium voor sportjournalisten?Op veel vlakken is Twitter momenteel het online platform met de meeste kenmerken die van pas komen voor een journalistiek bedrijf en zijn journalisten. De snelheid van Twitter is ongekend. Door het korte aantal tekens en de tijdlijn is in een oogwenk te zien wat er speelt in de wereld. Twitter is niet gebonden aan kopij, een tijdstip van een uitzending of redactionele kaders. Op Twitter is het

24

dankzij die snelheid, aangevuld met de trending topics en hashtags, eenvoudig voor een journalist om een (chronologisch) beeld te krijgen van een gebeurtenis. Voor zijn volgers is het tevens makkelijk om gedurende een wedstrijd even weg te kunnen, maar dankzij de tijdlijn wel alles terug te kunnen lezen.

Trending topics zijn voor journalisten tevens een soort thermometer om te kijken hoe iets leeft onder de twitteraars. Belangrijk is echter wel om de realiteit niet uit het oog te verliezen met deze thermometer. Zoals diverse geïnterviewden zeggen zijn er ook genoeg mensen die niets met Twitter hebben en geen idee hebben wat er speelt op sociale media.

De mensen die wel actief zijn op Twitter en de journalist volgen, kunnen voor een journalist van onschatbare waarde zijn. Geruchten, feiten en meningen lopen weliswaar dwars door elkaar op Twitter, maar een journalist die goed kan filteren en de tijd en moeite neemt om te investeren in de interactie met volgers heeft goud in handen. Tips van mensen kunnen leiden tot een nieuwswaardig artikel, zo geven ook verslaggevers aan. Hier moet je weliswaar een flink aantal volgers voor hebben, maar met de juiste vaardigheden en trucs om meer volgers te genereren is dit voor iedere sportjournalist in mijn ogen een mogelijkheid.

Waar journalisten zich bewust van moeten zijn, is dat Twitter een goede nieuwsbron is en een uitstekend middel is om als eerste nieuws naar buiten te brengen. Echter is het voor de verdere verspreiding van nieuws niet het juiste middel. Zoals ik eerder in mijn literatuuronderzoek aangaf, zijn Facebook en in mindere mate Pinterest daar beter voor geschikt. Deze sociale media zijn specifiek gemaakt voor de verspreiding van interessante foto’s, video’s en dus ook nieuwsberichten. Op Twitter is enkel de kring met volgers op de hoogte van het nieuws en is het de vraag of het bericht voldoende wordt gedeeld zodat ook niet-volgers het nieuws onder ogen krijgen. Een ander sociaal medium dat steeds meer de aandacht trekt van journalisten (zoals VI ook heeft aangegeven) is Instagram. Wat daar de mogelijkheden voor de verslaggevers en redacteuren zijn, is nog onduidelijk.

Voor mij is duidelijk dat sociale media een onlosmakelijk onderdeel zijn geworden van de wijze waarop in onze maatschappij nieuws wordt vergaard en gedistribueerd. Als journalisten daarin een primaire rol willen blijven vervullen zullen ze die media moeten gebruiken. Dat betekent het optimaal gebruiken van de huidige vormen en het scherp blijven volgen van de ontwikkelingen en daarop inspelen.

Wat zijn de overeenkomsten en verschillen van sportverslaggeving op Twitter ten opzichte van traditionele media en vergelijkbare sociale media? Om mijn standpunt over Twitter te verduidelijken heb ik een schema opgesteld, waar de kracht van Twitter bij live evenementen sterk naar voren komt. In het schema is overzichtelijk te zien dat Twitter mogelijkheden biedt die vergelijkbaar zijn met vooral radio en (in mindere mate) televisie. De multimedialiteit van Twitter is een verlengstuk van radio en televisie. Filmpjes en audiofragmenten kunnen via Twitter (en andere sociale media) eenvoudig worden gedeeld. Met korte tekstberichten kunnen foto’s en filmpjes ondersteund worden en met enkel tekst kan ook de verbeelding van de volgers geprikkeld worden. Twitter heeft vooral veel met radio gemeen door de sfeerbeschrijvingen, korte bondige berichtgeving en het optimale gebruik van beperkte ruimte of tijd.

Wat Twitter echter toevoegt aan radio en televisie en als enige medium bezit gedurende live evenementen, is een grote vorm van interactiviteit. Andere (sociale) media bezitten die interactiviteit ook, maar zijn qua live verslaggeving te traag of niet ingericht op verslaglegging gedurende een evenement. Dat maakt Twitter een uniek medium. Dus wanneer er geen radio of televisie is (of men geen toegang daartoe heeft), kunnen Twitterverslagen als vervanging dienen. Het blijkt echter ook

25

dat wanneer mensen wel live meeleven (via radio, televisie of zelfs fysiek bij de sportwedstrijd) zij de behoefte hebben om hun belevingen te delen of te zien hoe anderen het beleven.

Nog een ander goed voorbeeld is de wedstrijd waar een beslissing valt, maar die mede afhankelijk is van resultaten in parallelwedstrijden. Neem de laatste speeldag van een competitie waar de strijd om het kampioenschap of het behalen van een plek in de play-offs nog tussen diverse ploegen gaat. Daar zie je dat die parallelle interesse versterkt wordt: mensen volgen via sociale media het verloop van de andere wedstrijd terwijl ze fysiek aanwezig zijn.

Door dit schema is mij nog maar eens duidelijk geworden dat Twitter momenteel steeds meer een eigen identiteit begint te krijgen. Trend is al dat het dagelijks gebruik van Twitter afneemt, maar tegelijk dat mensen Twitter gaan gebruiken op momenten dat er behoefte is aan snelle, multimediale en interactieve updates over belangrijke gebeurtenissen en evenementen. En is dit niet juist de basis van een goed journalistiek project? Daarmee blijft Twitter zich ontwikkelen als een journalistiek medium. Als gebruikers zich hier ook bewust van zijn, is er zeker toekomst voor Twitter als journalistiek instrument.

In hoeverre zijn er richtlijnen voor reguliere verslaggeving op Twitter bij kranten, tijdschriften en omroepen?Richtlijnen voor Twitter bestaan op de redacties eigenlijk alleen maar voor de algemene accounts voor nieuws vanuit het medium en grappige foto’s en feitjes. Daar ligt het gebruik van hashtags, links, foto’s en video’s vast (al dan niet in een document). Dit werk wordt ook meestal gedaan door redacteuren die hier voor zijn ingehuurd. Meestal gaat dat in combinatie met het bijhouden van de website en andere taken die met internet te maken hebben. Twitter heeft daar in mijn opvatting slechts een bijrol als aanjager van nieuws, iets waar Twitter ook slechts in beperkte mate geschikt voor is.

Verslaggeving van wedstrijden is iets dat ook wel vanuit de redacties geregeld wordt. Bijvoorbeeld bij AD waar mensen via videoschermen diverse wedstrijden volgen voor de liveblog op de website. De liveblog gebruiken redacties, omdat daarmee het aantal bezoekers makkelijker te monitoren is. Op Twitter is dit lastiger. De redacties hebben echter ook verslaggevers in het veld die verslag doen van wedstrijden en gebeurtenissen rondom. Enkel bij Brabants Dagblad gebruiken die verslaggevers een bedrijfsaccount. Elders zijn verslaggevers vrij om hun persoonlijke account te gebruiken. Van enige aansturing op persoonlijke accounts is echter geen sprake. In één geval omdat daar geen behoefte aan is en men gelooft dat de verslaggevers zelf of door feedback van hun volgers de juiste keuzes maken; in andere gevallen omdat er simpelweg geen visie op verslaggeving op Twitter is. Het is moeilijk te verklaren wat hier de oorzaak van is. Veel leidinggevenden binnen een nieuwsbedrijf lijken zich te verschuilen achter de drukte van hun baan en de productie van een krant of tijdschrift. Een ander stelt juist dat een visie de verslaggevers beperkt en dat sociale media zich te snel ontwikkelen om er een visie aan te koppelen. Opvallend aangezien er ook zeker met de juiste aanwijzingen voor persoonlijke accounts winst te behalen valt. Een coördinator heeft volgens mij als primaire taak om mensen aan te sturen in hun werk. Waarom dan niet op Twitter, een medium dat een steeds groter onderdeel van het werk van een journalist is geworden. Ik denk dat coördinatoren bij het ontwikkelen van een visie direct denken aan pagina’s vol met instructies en uren aan (extra) werk. Terwijl met slechts een paar strikte richtlijnen (nooit de interactie ontwijken, maak een duidelijk profiel), aangevuld met soepelere instructies over het gebruik van Twitter, er al een steviger fundament staat om iedereen nuttig gebruik te laten maken van Twitter.

Bij de bedrijfsaccounts mag er gesteld worden dat er aansturing vanuit de redactie is, zij het in beperkte mate. Echter hebben redacteuren simpelweg niet de tijd om Twitter voortdurend te monitoren. Er is een grote variëteit aan accounts en een nog groter aantal gebruikers. Hierdoor gaat het nog regelmatig fout, ontstaat er verwarring onder volgers (bijvoorbeeld of de persoon achter het

26

account verslag doet van alle wedstrijden, alleen thuiswedstrijden of heel af en toe een wedstrijd) en is de uniformiteit, die juist op een gezamenlijk account van groot belang is, soms ver te zoeken.

Ik concludeer dat richtlijnen voor accounts op Twitter in grote mate ontbreken. Individuen zijn druk bezig met het onderhouden van hun persoonlijke of gedeelde Twitteraccount(s), maar enige sturing vanuit de redactie ontbreekt. Soms is dit een bewuste keuze, maar meestal komt het door een gebrek aan visie of tijd. In het geval van persoonlijke Twitteraccounts is met deze vrijheid meestal weinig mis (tenzij een verslaggever weigert te twitteren). Verslaggevers ontdekken zelf de voordelen en nadelen van een account en worden gestuurd door volgers. In het geval van bedrijfsaccounts is een gebrek aan sturing een beschadiging voor je nieuwsmerk. Structurele fouten op Twitter zijn schadelijk voor je geloofwaardigheid en de professionele uitstraling van je medium, onduidelijkheid en gebrek een aan uniformiteit schrikken volgers af.

Welke eisen stellen (hoofd)redacteuren van sportredacties aan verslaggeving op Twitter?Wat ik merk is dat de verslaggeving van (het verloop van) wedstrijden een ondergeschoven kindje is geworden. Redacties en verslaggevers van gedrukte media zijn meer bezig met de nieuwsgaring en verspreiding van nieuws op Twitteraccounts. Verslaggeving gebeurt wel, maar een argument zoals ‘mensen volgen de wedstrijd al via tv of radio’ weerhoudt journalisten ervan om te investeren in een kwalitatief goed sportverslag waar expertise en kwalitatieve journalistiek in naar voren komen. Enkel een tweetje over een doelpunt of een rode kaart voldoet volgens de professionele journalisten van kranten en journalisten.

Dat er weinig bij stilgestaan wordt, komt naar voren in mijn interviews. Ik heb redacteuren en verslaggevers gevraagd naar waar zij waarde aan hechten bij sportverslaggeving op Twitter. Snelheid is wat in alle interviews het eerste naar voren komt. Logisch, want zonder snelheid is je account niets waard omdat volgers nu eenmaal op de snelst mogelijke manier op de hoogte gehouden willen worden. De vraag heb ik in eerste instantie gesteld om journalisten te prikkelen na te denken over hun verslaggeving op Twitter. Bij gebrek aan input heb ik in de meeste gevallen de geïnterviewden enkele punten voorgehouden om een keuze uit te maken.

Daarin zie je duidelijk dat er vastgehouden wordt aan de oude wetten van de journalistiek. Namelijk dat dingen als punctualiteit, betrouwbaarheid, objectiviteit en relevantie hoog in het vaandel worden gehouden. Wederom logisch, want je wilt als nieuwsbedrijf een zekere autoriteit en professionaliteit uitstralen. Wat ik wel mis is de nuance dat het hier gaat om Twitter. Wat natuurlijk onderdeel is van het nieuwsmerk is, maar ook een gedeeld platform, waar serieuze zaken hand in hand gaan met kleine details, multimedia en interactie. Relevantie is dus ook een relatief begrip als plotseling ook de verloren voetbalschoen van speler X de interesse wekt van diverse volgers. Ik merk, dat het nog geen automatisme is bij redacteuren en verslaggevers, dat ook het irrelevante voor het nieuwsmerk soms heel relevant kan zijn voor de volgers.

VI noemt als enige direct de interactie met volgers. In mijn ogen moet dit je doel zijn tijdens een wedstrijd. Mensen boeien, schokken, vragen oproepen en beantwoorden. Maar ook je volgers oproepen tot een mening en daar iets mee durven doen. Dat is aan de ene kant de zwakke plek van een medium omdat gebruikers openlijk hun mening kunnen geven, maar het is tevens een manier om als medium je toegankelijkheid aan te tonen. Bij interactie is het lastig te meten wat voor toegevoegde waarde het heeft voor je medium. Wel denk ik, mede op basis van de literatuur die ik heb gelezen, dat het bewezen is dat volgers je nieuwe richtingen in kunnen wijzen. Tevens voelen volgers/gebruikers/lezers zich dankzij Twitter meer betrokken en verbonden met een medium als ze kunnen discussiëren met en reageren op een (persoonlijk) account van een medium. Terugkomend op punctualiteit bijvoorbeeld is er naar mijn mening op Twitter ruimte voor fouten. Uiteraard zijn

27

inhoudelijke fouten schadelijk voor je nieuwsmerk, zoals Wessel Penning (AD) terecht opmerkt; maar een typefout op Twitter ook? Het kan juist ook de menselijke kant van een persoon/merk laten zien, een reactie uitlokken bij lezers en een dergelijke fout kan (weet ik uit ervaring) een connectie opleveren met een goed geïnformeerde volger.

Ik heb veel gehoord over de journalistieke inhoud op Twitter, maar weinig over de mogelijkheden van Twitter voor sportjournalisten. Ik krijg het idee dat geïnterviewden zich niet realiseren wat de waarde van mentions, hashtags en retweets kan zijn voor je account. Laat staan van multimedialiteit. Een opmerking als ‘filmpjes halen de snelheid uit Twitter’ past goed in het beeld dat ik krijg van de journalist die ooit begonnen is met Twitter, het goed doet onder volgers, maar zich nooit echt heeft verdiept in de mogelijkheden om zelf ook meer uit Twitter te halen. Zo blijft Twitter grotendeels eenrichtingsverkeer omdat er wel interactie is, maar de journalist niet goed in de gaten heeft wat zijn volgers nou graag willen lezen, zien of horen.

Daar speelt authenticiteit een grote rol in. Sommige ondervraagden realiseren zich dat ze als journalist in een unieke positie zitten om volgers te trekken. Niet alleen omdat ze een club volgen, maar ook omdat ze op plekken komen die voor de volgers (meestal) niet toegankelijk zijn. Een uitspraak als ‘een uniek kijkje in de keuken’ wordt met Twitter nog interessanter. Want het is niet een eenmalig kijkje, maar voor een langere tijd. Een waardevolle setting dus boordevol kansen om volgers te trekken en te blijven boeien.

Multimedialiteit is wat Twitter als journalistiek platform zo geschikt maakt. Foto’s en video’s geven een extra dimensie aan je verhaal of je verslag. Je neemt mensen mee in wat je ziet en doet als journalist en brengt ze nog dichter bij hun favoriete sporter of sportclub.

Kortom ik denk dat er veel meer uit Twitter te halen valt voor sportjournalisten en dat er een actieve rol is weggelegd voor hoofdredacteuren om dat te stimuleren, maar ook in goede banen te leiden.Er is in mijn ogen geen argument voor een journalist om Twitter of andere sociale media links te laten liggen. Journalisten zijn professionals die zich voortdurend verbazen en vernieuwen. Daarom is het onbegrijpelijk dat er bij diverse nieuwsmedia waar ik ben geweest, nog altijd mensen rondlopen die niet actief zijn in de online wereld. Daar ligt een kans voor de coördinator om actief te stimuleren. Helpt de milde aanpak niet, dan is er nog altijd de rigoureuze aanpak. In het specifieke geval van VI’s Frans van den Nieuwenhof zou het zelfs kunnen helpen om gewoon een account voor hem aan te maken. Geef volgers de kans om te reageren op zijn (fictieve) account en confronteer de verslaggever met de input van volgers. Of monitor de reacties op Twitter over stukken die hij heeft geschreven en confronteer hem daarmee.

Hebben sportjournalisten richtlijnen nodig over hoe ze effectief kunnen berichten op Twitter tijdens wedstrijden?

Eigenlijk heb ik het antwoord al gegeven bij de laatste deelvraag. Twitter is een nieuw medium dat zeker toegevoegde waarde heeft in de sportverslaggeving. Maar het is ook een betrekkelijk nieuw medium, waarvan de meeste gebruikers de potentiele mogelijkheden maar zeer beperkt kennen. Ook vergt Twitter een andere manier van journalistiek, anders denken. Net als radioverslag anders is dan gedrukte media.

Los van de vraag of richtlijnen nodig zijn, is er in ieder geval heel veel winst te halen door een stuk kennisvermeerdering over het Twitterpubliek (de volgers en hun verwachtingen, hun lifestyle etc.) en hoe daarop in te spelen als journalist. Redacties zouden daarin een actieve rol moeten spelen om dat te stimuleren en te faciliteren. Een online enquête op Twitter zou hier van waarde zijn. Waarom volgen ze een account? Wat willen ze te weten komen? Wat vinden ze van het medium? Wat willen ze van het medium weten?

28

De sterke interactie op Twitter tussen journalist en volger zorgt voor een sterker persoonlijk profiel van die journalist, veel sterker dan bij de traditionele media en zeker de gedrukte media. Mensen willen, zoals Min en Elfrink zeggen, een gezicht zien. Toch is het goed om ook voor die zeer op de persoon herkenbare accounts zekere kaders aan te geven, zodat naast de identiteit van de persoon ook de identiteit van het medium dat hij vertegenwoordigt nog herkenbaar is. Zoals Wessel Penning aangaf was het in het begin voor veel volgers niet duidelijk dat kopstukken als Thijs Zonneveld en Hugo Borst ‘van het Algemeen Dagblad waren’. Door als bedrijf die grens heel duidelijk te stellen, zorg je voor een goede balans tussen kopstukken en het nieuwsmerk.

Een bedrijfsaccount in de vorm zoals die nu bij het Brabants dagblad wordt gebruikt, past minder goed bij dat sterkere persoonlijke profiel van de journalist. Echter vooral kleinere media hebben niet de middelen om met vaste ‘watchers’ te werken. Een account vanuit het bedrijf kan werken, mits voor de volgers duidelijk is welke journalisten achter het account zitten. Dat vraagt automatisch om afspraken over de wijze waarop de account wordt ingevuld, zodat er niet te grote verschillen ontstaan. In die situaties zijn richtlijnen dus zeker gewenst en effectief.

Mijn aanbeveling is om als medium goed te onderzoeken wat je doelgroep is en hoe groot je als nieuwsmerk bent. Bij een landelijk medium met een groot bereik heeft het zin om na te denken over het gebruik van persoonlijke accounts. Twitteraars kunnen zich identificeren en communiceren met een bekend persoon die journalistiek actief is in een sector van hun interesse. Bijkomend voordeel is dat de volger waarschijnlijk ook meer interesse krijgt voor het medium waar de journalist actief is. In het geval van een kleiner medium is een bedrijfsaccount een betere optie. Mits daar wel duidelijk is wie er achter het account zitten (bijvoorbeeld door dit te vermelden in het twitterprofiel of de personen in de afbeelding te zetten met het logo van het medium). Hier zijn duidelijke afspraken over de inhoud van het account en goede afspraken over de controle door redacteuren of coördinatoren een goede aanvulling op.

De vraag die mij vooral prikkelt tot meer onderzoek is of de volger zit te wachten op kwalitatief goede journalistiek op Twitter. Of heeft de volger toch meer behoefte aan een informeel gesprek met de verslaggever, een update van kaarten en doelpunten en spanning? Dit zou een volgende stap kunnen zijn om (mijn) vraagtekens over Twitter op te lossen. Voor dit onderzoek zou ik de volgers van diverse (persoonlijke) journalistieke accounts een vragenlijst voor kunnen houden. Tevens zou ik aan de hand van hashtags en mentions uit kunnen zoeken hoe en óf wedstrijden en andere evenementen leven onder volgers.

29

6 Aanbevelingen

Op basis van mijn reflectie heb ik een vijftal aanbevelingen, die toe te passen zijn op elke sportredactie van een journalistiek medium.

1. Ik concludeer dat Twitter een waardevol sociaal medium is voor iedere sportredactie. Hoewel leidinggevenden en redacteuren dat beseffen, is de kennis van Twitter nogal beperkt, zowel onder hoofdredacteuren als verslaggevers. Daarom adviseer ik sportredacties om verplichte workshops of cursussen te organiseren voor leidinggevenden en redacteuren. Die workshops moeten enerzijds gericht zijn op het bewustmaken van de mogelijkheden van Twitter en anderzijds op het geven van een aanzet tot het maken van beleid.

2. Als vervolgopdracht moeten de beleidsbepalers van de sportredacties, op basis van de opgedane kennis tijdens deze cursussen en workshops, beleid formuleren, richtlijnen opstellen op basis van dit beleid en haalbare doelen op korte en lange termijn opstellen. Haalbare doelen bijvoorbeeld in de vorm van het aantal volgers of dagelijkse hoeveelheid reacties, vermeldingen of interactie met volgers. Als onderdeel van dit beleid bepaald men ook wat voor soort Twitteraccounts men aan wil houden.

3. Op uitvoerend niveau (verslaggeving) moeten deze richtlijnen en doelen duidelijk zijn. Ook moet het voor redacteuren en verslaggevers helder zijn wat ze met Twitter kunnen. Vooral als het gaat om de interactie met volgers. Redacteuren moeten op de hoogte zijn dat ze feedback krijgen van volgers en hoe ze daar mee om moeten gaan. Ook hier beveel ik workshops aan als middel om dit te bereiken.

4. Om het uitgestippelde beleid kracht bij te zetten, moeten redacties het gebruik van hun kanalen op sociale media monitoren. En dan met name de interactie tussen redacteuren en volgers. In eerste instantie hoeven redacteuren niet direct aangesproken te worden op hun sociale mediagebruik. Geef ze de ruimte om zelf verbeterd te worden door hun volgers. Mocht dit echter niet leiden tot het gewenste niveau van Twittergebruik, dan moeten redacteuren hier op aangesproken worden. Maar ik raadt aan om de resultaten van de monitoring ook te gebruiken om bijvoorbeeld na een half jaar of een jaar, een vervolgworkshop te houden om de resultaten van het Twittergebruik zichtbaar te maken, maar ook om de verslaggevers en redacteuren gelegenheid te geven hun ervaringen te delen en zo elkaar te stimuleren.

5. Benoem iemand (hoeft niet alleen maar voor de sportredactie te zijn) die het monitoren op zich neemt. Het liefst een jong persoon met gevoel en belangstelling voor nieuwe media. Als secundaire taak kan deze persoon ook ontwikkelingen in de gaten houden op het gebied van sociale media. Op deze manier ben je als redactie op de hoogte van innovaties (want het landschap van de online wereld verandert razendsnel) en kan deze ‘sociale media manager’ nieuwe tools implementeren op de redactie. Zo strompel je als medium niet voortdurend achter de ontwikkelingen aan.

30

7 Literatuur:

Bakker, R. (2011). ‘Ik hoop dat het snel ophoudt met dat getwitter’, Sportredactie anno 2011.

Coates Nee, R. (2015). Gatekeeping the 2012 Olympic Games: Did #NBCfail the social media audience. Journalism & Mass Communication Quarterly.

Crisell, A. (1994). Understanding Radio. Routledge.

Edgerank, wat is dat nou eigenlijk? (2011). Frankwatching. Amsterdam: Frankwatching.

EenVandaag. (2015). Veel jongeren minimaal drie uur per dag op social media. Amsterdam: EenVandaag.

Engelen, D. (2012). Sportjournalisten en social media.

English, P. (2011). Online Versus Print: A Comparative Analysis of Web-First Sports Coverage in Australia and the United Kingdom. University of Queensland, School of English, Media Studies & Art History.

Garrison, B. (2001). Diffusion of online information technologies in newspaper newsrooms. Miami: SAGE Publications.

IOC Social Media, Blogging and Internet Guidelines. (2012). IOC Social Media, Blogging and Internet Guidelines for participants. Lausanne, Zwitserland: IOC.

Jacobs, K. (2015). Regionale dagbladen en online journalistiek: Is een online redacteur een journalist of doorgeefluik? Tilburg: Fontys Hogeschool Journalistiek.

Nationale Sociale Media Onderzoek, O. (2015). Nationale Social Media Onderzoek. Amsterdam: Newcom Research & Consultancy B.V.

Nuiten , N. (2001). Ontstaansgeschiedenis van de sportjournalistiek. Tilburg: Fontys Hogeschool voor Journalistiek.

Opgenhaffen, M., & Van Belle, B. (2012). Sociale media en journalistiek. Leuven: LannooCampus.

Oriella PR Network . (2013). The New Normal for News.

Rogmans, D. (2013). ‘De nieuwe journalist zendt niet meer, maar praat met zijn publiek’. Villamedia.

Schafraad, P., & Spitteler, R. (2014). Dit Wordt Het Nieuws. Amsterdam: Amsterdam School of Communication (ASCoR).

Shareaholic. (2015). (https://blog.shareaholic.com/social-media-traffic-trends-01-2015/).

Sherwood, M., & Nicholson, M. (2012). Web 2.0 platforms and the work of newspaper sport journalists. Melbourne: Sage publications.

31

Stalenburg, J. (2015). Over 5 jaar is sportjournalistiek een totaal ander vak. Internet: De Nieuwe Reporter.

Stokvis, R. (2007). Sport, publiek en de media. Apeldoorn: Het Spinhuis.

The Evolving Role of News on Twitter and Facebook. (2015). Pew Research Center in association with the John S. and James L. Knight Foundation.

Van Schaardenburg, L. (2005). Radiojournalistiek. Coutinho b.v.

Vandermeersch, P. (2011). Wat kan een redacteur van NRC op Twitter of Facebook? Amsterdam: NRC.

Wijfjes , H., & Smulders, E. (1994). Omroep in Nederland. Vijfenzeventig jaar medium en maatschappij, 1919-1994. . Waanders.

32

Bijlagen

8

33

Bijlage 1: Vragenlijst interviews

- Hoe lang ben je actief bezig met sportverslaggeving op Twitter?- Wat is jouw motivatie om te twitteren tijdens een wedstrijd?- Waar hecht jij waarde aan in je verslaggeving op Twitter?

o Snelheido Punctualiteito Taalgebruik / gebruik van sporttermeno Betrouwbaarheido Duidelijkheido Gebruik hashtags, retweeten en verwijzingeno @Mentions in de gaten houden en reagereno Multimedialiteit / gebruik foto’s en video’so Frequentieo Toon o Onafhankelijkheid/objectiviteit

- Is het gebruik van Twitter een onderwerp waar over gesproken wordt op de redactie?- Erger jij je aan collega’s hun twittergebruik of het ontbreken daarvan?- Heeft sportverslaggeving op Twitter binnen jouw medium meer richtlijnen nodig?

Voor leidinggevenden:

- Wat is jouw rol als coördinator van sociale media binnen de redactie?- Wat is jouw rol in de aansturing van verslaggevers?- Wat is de motivatie verslaggevers gebruik te laten maken van Twitter?- Waar hecht jij waarde aan in de verslaggeving tijdens wedstrijden op Twitter?

o Snelheido Punctualiteito Taalgebruik / gebruik van sporttermeno Betrouwbaarheido Duidelijkheido Gebruik hashtags, retweeten en verwijzingeno @Mentions in de gaten houden en reagereno Multimedialiteit / gebruik foto’s en video’so Frequentieo Toon o Onafhankelijkheid/objectiviteit

-- Waarom kiezen jullie voor twitteren op naam van de verslaggever?- Waarom creëer je persoonlijke accounts die niets meer waard zijn als de verslaggever stopt

en geen algemene accounts (neem @bdwillemII of @bdhockeybd) waar alle verslaggevers op kunnen werken en die hun waarde niet verliezen?

o Gaat de continuïteit niet verloren als de verslaggever stopt? - Hoe belangrijk is Twitter als journalistiek middel?- Zie je de rol van Twitter nog verder groeien? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

34

- Heeft sportverslaggeving op Twitter binnen jouw medium meer richtlijnen nodig?

Bijlage 2: Interviews

Bijlage 2.1 Interview Max van der Put. Sportverslaggever van onder andere betaald voetbalclub Willem II namens het Brabants Dagblad.

Hoe lang ben je actief bezig met sportverslaggeving op Twitter en waarom?

“Ik ben sinds een jaar of vier mee bezig. Ik had het zelf niet bedacht, het werd besloten vanuit de redactie omdat op dat moment Twitter in opkomst was en mijn collega John Nefkens er in 2009 al mee was begonnen. Ik heb nu ook zelf geen Twitteraccount.

Waar Twitter je dan mee?

Met het account van @bdwillem2. Zo hebben we meerdere accounts vanuit de redactie zoals @bdijshockey en @bdhockeybd. Ik vind dat een goede manier van de lezers betrekken bij het Twitteraccount.

Een collega van je, Rik Elfrink, twittert tijdens wedstrijden over PSV op eigen naam.

Ja, daar ben ik geen voorstander van. Op het moment dat hij op vakantie gaat, moet hij weer verwijzen naar zijn collega Bart Hoffman. Maar wie krijgt dat mee op Twitter? Met @bdwillem2 is het veel makkelijker. Als ik even weg ben, kan iemand anders op hetzelfde account verslag doen van de wedstrijd. Makkelijker en duidelijker voor de volgers. Sterkte is dat volgers ook overal de accounts en daarmee het logo van Brabants Dagblad zien. Dat is een soort branding en straalt tevens uniformiteit uit.

Toch begrijp ik het wel dat collega’s zoals Rik, en met hem veel andere regionale en nationale sportverslaggevers, kiezen om met hun naam te twitteren over een club. Je wordt zelf een soort brand, jij bent als persoon de clubwatcher die mensen in de gaten kunnen houden. Vanuit marketingtechnisch oogpunt is dat goed te verkopen. Je koppelt je naam aan een club en een medium. Ook herkenbaar en ik denk dat zij dat marketingpunt belangrijker vinden. Maar ik ben meer dan alleen de Willem II-watcher en ik vraag me af hoe je het opvangt als de verslaggever stopt met het volgen van de club.

Kijk bijvoorbeeld naar Thijs Slegers van Voetbal International. Hij was het merk van VI en is nu vertrokken. Zijn opvolgers Dolf van Aert en Frans van den Nieuwenhof hebben nog niet dezelfde status en naam als hun voorganger. Van den Nieuwenhof heeft volgens mij niet eens een account en weigert volgens mij ook om het te gebruiken. Er is in mijn ogen dus weinig continuïteit. Dat probleem heb je niet bij het algemene Willem II-account van BD.

Iedereen heeft er wel een mening over. In mijn ogen zijn tweets vooral feitelijk en beschouwend. Daar hoeft toch niet een naam bij te horen. Een column, zoals die van Sjoerd Mossou begrijp ik wel. Maar wie weet word ik straks ook gedwongen om ook op persoonlijke titel te twitteren.

35

Waar stuit jij op bij het twittergebruik van collega’s?

Dat we soms geen uniformiteit uitstralen. Er zijn ongetwijfeld mensen die meerdere van onze Twitteraccounts volgen zoals @bdrkcwaalwijk en @bdamateurvoetbal. Collega’s en medewerkers vergeten nog wel eens om te vermelden waar ze zitten en van welke wedstrijd ze verslag doen. Bij RKC is dat nog niet zo erg. Echter, als meerdere medewerkers tegelijkertijd van een amateurvoetbalwedstrijd verslag doen, twitteren ze vaak alleen ‘doelpunt’ of ‘1-0’. Het is voor de volger dus totaal niet duidelijk bij welke wedstrijd er een doelpunt valt. Daar moeten we attent op blijven, vind ik. Dat er een zekere continuïteit en uniformiteit in de tweets zit. Ik gebruik bij Willem II altijd hashtags. Bijvoorbeeld #wilfey, ik noem maar iets. Dan zien mensen direct dat het over de wedstrijd tussen Willem II en Feyenoord gaat.

Waar hecht jij waarde aan in je verslaggeving tijdens een wedstrijd op Twitter?

Ik vind een aantal zaken belangrijk. Vooral snelheid, omdat er meerdere partijen zijn die tijdens een wedstrijd twitteren. Ik denk dat als je langzaam bent, volgers afhaken. Ben je een aantal keer later dan de concurrentie, dan hebben mensen dat snel genoeg in de gaten. Je volgt tenslotte een tijdlijn en, ook als ik naar mezelf kijk, pik je vaak de snelle kanalen er gauw genoeg uit.

Ik denk daarnaast dat je goed moet nadenken hoeveel tweets je tijdens een wedstrijd de deur uit gooit. Zit iedereen wel op een grote hoeveelheid tweets te wachten? Daar speelt het moment ook een grote rol in. Zeker in de slotfase van een wedstrijd denk ik dat mensen voortdurend de tijdlijn in de gaten houden om te kijken of er al een doelpunt is gevallen. De frequentie is dus zeker van groot belang en is iets om regelmatig bij stil te staan.

Wat volgens mij als derde punt ook een rol speelt is hoe uniek je bent. Op basis van een paar doelpunten en wat wedstrijdmomenten onderscheid je je niet. Juist een berichtje of een foto van spelers die warmlopen of wat extra informatie vanuit de catacomben maakt het verschil. Oftewel de volgers laten zien dat je erbij bent en ook met een ander oog naar zo’n wedstrijd kijkt. Ik heb daar niet zo snel een vast plan voor. Ik probeer gewoon vaak te laten zien waar ik ben via een foto of video. Ook buiten het veld bij de bus of het stadion van een tegenstander. Dat vinden mensen ook oprecht leuk.

En wat denk ik erg gewaardeerd wordt door volgers is een zekere continuïteit. Dus niet af en toe een wedstrijdje volgen, maar dat je er altijd bij bent. Ook bij oefenwedstrijden in Turkije. Het legt een basis voor een zeker vertrouwen van volgers die denken: als ik een wedstrijd wil volgen is hij er altijd bij.

Terugkomend op de frequentie denk ik dat je moet afwegen of je met al die tweets tijdens een wedstrijd de timeline niet vervuilt. Je gooit zo pakweg vijftig tweets online en daarmee zijn de vorige nieuwsberichten buiten de wedstrijd om lastig terug te vinden. Ik weet dat de voetbalclub RKC op een gegeven moment bewust gekozen heeft voor twee accounts. Een voor nieuws over RKC en de ander voor wedstrijdtweets.

Wij hebben bij BD de afgelopen jaren tijdens wedstrijden ook gekozen voor een liveblog om meer hits te halen op internet en duidelijker in kaart te krijgen hoeveel volgers er online zijn.

36

Marketingtechnisch erg interessant. Maar ik kreeg commentaar van volgers op Twitter over het gebrek aan tweets tijdens een wedstrijd. Zo’n liveblog is aardig, maar is veel lastiger te volgen op je mobieltje en/of onderweg. Daarom zijn we dit seizoen weer intensiever gaan twitteren.

Dat het zo eenvoudig bereikbaar is, overal waar je bent, maakte Twitter wel uniek. Maar nu kan je natuurlijk ook wedstrijden live op je telefoon kijken. Ik heb ook gehoord dat de populariteit afneemt, maar het aantal volgers blijft voorlopig toenemen en ik merk dat er nog veel mensen reageren.

Zijn andere zaken zoals interpunctie ook van belang voor jou?

Zeker weten. Ik maak in de snelheid wel eens een typefoutje. Ik ben van mening dat snelheid altijd belangrijk is, maar je verliest ook volgers als je te vaak onbegrijpelijk woorden en zinnen de wereld in stuurt. Belangrijk is dat je het eenvoudig houdt en ook kort. Taalgebruik op Twitter is toch anders dan op andere kanalen of in de krant. Meestal hou ik het kort zoals ‘tweede corner Willem II’ met een hashtag erbij. Soms geef ik na een kwartier een overzichtje of een korte analyse.

Je noemt hashtags. Wat is daar het nut van?

Ik probeer ze zo vaak mogelijk te gebruiken. Zo ben je herkenbaar, maar ook vindbaar voor mensen die het account niet kennen. Handig bij Willem II en voetbal is dat je vaste hashtags zoals #feywil hebt die volgers van de eredivisie of voetbal direct begrijpen. Bij andere sporten is dat lastiger. Het zorgt in het voetbal voor herkenbaarheid van de tweets. Mensen weten dat het bij wedstrijd hoort. Het is een makkelijk en snel trucje.

En andere handige dingen van Twitter zoals retweeten en mentions?

Retweeten ben ik vrij terughoudend mee. Omdat ik vind dat wij de bron moeten zijn. Soms schrijf ik ook zelf een tweet met ‘Dit of dat meldt die en die’ in plaats van dat ik retweet. Ik wil liever geen uithangbord zijn. Als het gaat om een bekende Nederlander vind ik het niet zo erg. Maar vooral met andere media ben ik voorzichtig en zorg ik er liever voor dat ik de bron ben.

Mentions ben ik nog niet zo goed in. Daar moet ik eens wat meer kennis over vergaren. Waarom zou je dat doen? Al iemand mij het nut daarvan kan bewijzen, wil ik het best in gaan zetten. Ik zie het nu meer als een afleiding van ons eigen kanaal. Maar nogmaals ik heb er denk ik te weinig kennis over.

Let jij op de toon van je tweets?

De toon is wel eens voor discussies vatbaar. Ik zou de tweets heel feitelijk kunnen houden, maar ik ben geneigd om er een sausje over te gooien. Als je het puur bij feiten houdt, zegt niemand er iets van. Ik vind dat er ook over gepraat moet worden. Een mening in je tweets formuleren is niet altijd even makkelijk. Mensen kunnen zich daar aan storen, zeker bij voetbal waar emotie vaak de boventoon voert. Die discussie ga ik ook niet uit de weg, mits mensen op een redelijke manier hun argumenten verdedigen. Maar soms tweet ik ook wel eens een paar negatieve feitelijke dingen over Willem II, zoals ‘Willem II heeft al 10 uitwedstrijden niet gewonnen’ en wordt mij alsnog van alles verweten. Je moet een balans zoeken om mensen niet tegen je in het harnas te jagen, maar om ook kritisch te zijn.

Binnen de marges van de subjectiviteit overschrijd je die grens vast wel eens. Maar je moet het wel in de gaten houden. Ik weet niet hoe volgers dat zien. We gaan er maar vanuit dat volgers bepaalde

37

dingen wel en niet accepteren. Onderzoek naar wat de volgers nou graag wel en niet willen lezen op Twitter zou handig zijn. Ik ben altijd wel benieuwd naar dat soort onderzoekjes.

Wat is dan je doel met Twitter?

Wat ik probeer is om mensen met Twitter naar de website en de krant te lokken. Ik vind dat het beleid van de krant daar niet altijd even goed op afgesteld is. Bijvoorbeeld verwijzingen die weggehaald worden uit tweets. Waarom dan? Is er dan geen beleid voor? Ik vind dat je sociale media maximaal moet inzetten om nieuw publiek te trekken naar de krant en de website. Ik vind dat we op dat vlak te weinig een commercieel bedrijf zijn. Natuurlijk moet je onafhankelijkheid uitstralen, maar we gaan toch steeds meer die kant op. De journalistieke inhoud en een commerciële boodschap in één verpakking.

Is Twitter in jouw ogen een journalistiek medium?

Ja, waarom niet? Elk middel waar je mensen mee kan bereiken en informeren is in mijn ogen een journalistiek medium. Het is makkelijk om mensen snel op de hoogte te brengen van nieuws. Als ik de eerste wil zijn, twitter ik het. Maar het heeft wel een beperkt bereik. Kijk naar het account van @bdwillem2. Pakweg 4700 volgers is veel, maar ook weer niet als je kijkt hoeveel mensen er interesse hebben in voetbal of in Tilburg wonen. En zijn ze allemaal actief op Twitter? Misschien twee derde of driekwart. Laten we zeggen 3000 mensen. Dan is het een handig hulpmiddel voor mij om lezers snel te bereiken.

Trekken we daar nieuwe abonnees mee? Ik vind dat je daar je best voor moet doen. Duidelijk maken dat er naast Twitter ook een krant is en een website. Die gelden als een andere belangrijke bron voor meer informatie.

Erger jij je aan collega’s die dat niet zo zien?

Nee, sommige mensen hebben er wel iets mee, anderen niet. Ik maak wel melding van tweets die mij niet bevallen bij de coördinatoren. Zij zeggen dat ze er wel iets mee doen.

Is het een doel van de krant om meer volgers op Twitter te trekken?

Nee, daar wordt überhaupt niet zo naar gekeken. Ik hou zelf wel bij hoeveel volgers we per account hebben. Die stijgen ook nog steeds. Het is ook lastig te beoordelen, maar je kunt wel nadenken over mogelijkheden om meer volgers te trekken en hoe je naar buiten overkomt. En er zijn wel middeltjes om het bereik te vergroten.

Zou jij tools inzetten om tijdens een wedstrijd meer mensen te trekken?

Ja absoluut. Er valt denk ik genoeg winst mee te behalen. Ik zou best willen beschikken over meer kennis, mogelijkheden en handige tips over bijvoorbeeld mentions om het bereik van het account te vergroten. Het lijkt me handig om daar meer over te weten te komen.

Tenslotte, heeft wedstrijdverslaggeving op Twitter richtlijnen nodig?

Het lijkt me handig richtlijnen voor Twitter te maken. En dan vooral op de vraag wat er in een tweet moet staan als we op één account over meerdere wedstrijden twitteren.

38

Die richtlijnen moeten vooral inhoud bevatten over dingen zoals: hoe gebruiken we de accounts, wat is het doel, wat verwachten we van je als verslaggever. Op die manier kun je een bepaalde uniformiteit in de tweets krijgen. Dat is anders bij @BDwillem2 en de andere profvoetbalaccounts omdat daar heel duidelijk is waar het over gaat. Op alle andere accounts moet je nog duidelijker maken waar je zit en wat je doet.

Maar we moeten goed kijken naar welke richtlijnen we hanteren. Het moet niet een mening zijn van iemand. Overtuig mij ook met onderzoeksresultaten. Op die manier kun je wel afdwingen dat mensen zich aan bepaalde richtlijnen houden. Je kunt tenslotte niet alles helemaal vrijgeven.

Ik denk dat je het als merk, in dit geval Brabants Dagblad, moet willen dat het twitteren op de accounts gestructureerder verloopt.

39

Bijlage 2.2: Interview Ramon Min.

Social media manager van het tijdschrift Voetbal International.

Wat is jouw rol als social media manager?

Het komt er in feite op neer dat ik verantwoordelijk ben voor de inhoud van sociale mediakanalen en op alle kanalen zorg voor content gelinkt aan voetbalactiviteit. Dat vul ik niet allemaal zelf in. De meeste berichten via Twitter en Facebook doen met name onze webredacteuren. In het verleden hing dat allemaal aan mij. Nu zitten we in een proces om dat breder in te zetten. Ik benadruk waar je als redacteur en verslaggever de accenten op kunt leggen.

We zitten in een soort slag om berichten op onze website aan te willen jagen op sociale media. Het algemene account (@VI_nl) op Twitter is nu zo groot dat het een aanjager is geworden, met een linkpost naar de website. Een deel van de invulling op Twitter ligt bij mij, maar we proberen het vooral neer te leggen bij de webredactie. We doen meer dan alleen berichten met een link naar de website te plaatsen, want anders wordt Twitter een soort tweede website. We proberen daarnaast losse beelden, vines van wedstrijdmomenten en grappige posts te delen. Zo zorgen we voor verstrooiing. Neem bijvoorbeeld de aanloop naar de eerste speelronde van de Champions League. Daar brachten we twaalf uur lang ieder uur een statistiek over het toernooi.

Wat is jouw rol in de aansturing van verslaggevers?

Dat is een hele lange moeizame weg waar we nu ruim vijf jaar mee bezig zijn. Naast de actieve mannen op Twitter zijn er een aantal verslaggevers die maar mondjesmaat actief zijn. Er zijn er nu nog 2 à 3 zonder Twitteraccount omdat ze het maar een hoop gedoe vinden en zelf de toegevoegde waarde nog niet zien.

Bij het begin konden we voor twee opties kiezen. De eerste was kiezen voor verslaggeving op één hoofdaccount, met als mogelijk gevolg een te grote brei aan tweets en informatie. Daarom hebben we gekozen voor optie twee: jongens die zelf een account beheren als watcher van een club. Niet allemaal onder één noemer, maar om ze als specialist weg te zetten. En er is de afgelopen jaren gebleken dat als iemand ergens veel vanaf weet, mensen hem of haar graag willen volgen. Logisch dus om per verslaggever een eigen account te beheren vanuit een club. Je ziet ook nooit persoonlijke tweets voorbij komen, maar louter over voetbal.

Daar krijgen ze van mij een vrije rol in. Iedereen vult dat account zelfstandig in. Ik geloof persoonlijk dat je ze niets moet opdragen. Twitter reguleert zichzelf wel. Sommigen laten niets van zich horen tijdens een wedstrijd en dat mag ook. Maar we hadden bijvoorbeeld een watcher die een tijdje niets deed op Twitter. Vervolgens waren er volgers die hem daar op attendeerden. Zo wordt een verslaggever zelf wel gemotiveerd om zijn volgers te informeren. Maar niet iedereen heeft er evenveel passie voor. Voor sommigen voelt het echt als een verplicht nummertje. Toch zijn er mannen zoals Thijs Slegers (voormalige PSV-watcher) die een professioneel account bijhouden en op die manier een volledige community aantrekken.

Wat voor tips kun je de verslaggevers wel geven?

40

Ik probeer ze te stimuleren. Open te stellen en te reageren op andere twitteraars. Het heet tenslotte sociale media. Durf de dialoog aan te gaan, dat vind ik het belangrijkste.

Waarom creëer je persoonlijke accounts die niets meer waard zijn als de verslaggever stopt (neem Thijs Slegers) en geen algemene accounts waar alle verslaggevers op kunnen werken en die hun waarde niet verliezen?

Ik heb liever een kleurrijk pallet aan eigen verslaggevers die expertise delen met Twitter dan een grijze massa aan corporate accounts. Ik geloof niet in de aanpak waar je tegen iedereen zegt: ‘Hé, begin je tweets hier mee’ of ‘Let daar op’ of ‘Dit moet er altijd in’.

Het zorgt voor een zekere diversiteit, maar wel met een professionele uitstraling. Oké, we hebben ook wel een tijdje gehad dat verslaggevers vakantiefoto’s als profielfoto hadden. Daar hebben we wel gezorgd voor een duidelijke lijn in de foto’s. Iedereen beseft wel dat ze in naam van VI twitteren. Ik ben in deze rol van social media manager gegroeid door mijn enthousiasme voor Twitter. Toen we hier mee begonnen was er geen vooraf bedacht plan, geen strakke richtlijnen.

En dat heeft ook zijn kanttekeningen. Frans van den Nieuwenhof (Sinds de zomer van 2015 PSV-watcher met Dolf van Aert) bijvoorbeeld is niet eens zichtbaar op Twitter. Terwijl Thijs Slegers het op zo’n manier heeft ingevuld, daar kan ik alleen maar van dromen. Bij alles rondom PSV was hij betrokken, hij nam de tijd om zijn volgers te woord te staan en Er was onder andere verslaggevers ook wel ergernis over de manier waarop Thijs het deed. Zij zeiden: op die manier ga ik het niet doen. Maar ik heb ook aangegeven dat Thijs niet de norm moet zijn voor anderen.

Maar ik zie het niet zitten om met een @VI_PSV te werken. We willen geen formeel en kil bedrijfsaccount. Juist die persoonlijke invulling, dat geeft een grotere meerwaarde dan een account als bijvoorbeeld wat jij noemt van Brabants Dagblad.

Het klopt dat we door het vertrek van Thijs Slegers nu met een nieuwe jongen het opnieuw op moeten zetten. Dolf van Aert moet zich nog wel bewijzen, maar hij merkt ook dat hij steeds meer volgers krijgt. De persoonlijke touch is een koers die we willen volgen. Toen Johan Derksen (oud-hoofdredacteur van VI) nog bij VI zat, heeft hij in ons televisieprogramma ook verslaggevers van ons in de uitzending gevraagd. Ook met de visie om onze mensen als specialisten te profileren. We geloven niet in het account, maar de persoon erachter.

Praktisch heeft het ook een voordeel. Als wij voor alle 18 clubs in de eredivisie een account bij moesten houden, zouden we niet in staat zijn om dat op te zetten, laat staan te beheren. Laat ik eerlijk zijn. ’Sociale media’ is het onderdeel van VI dat het snelst groeit, maar wat het minst gedragen wordt binnen de organisatie. 18 accounts beheren zou onbetaalbaar zijn. En het is ook lastiger om de VI-lijn te bepalen. De huidige insteek heeft al lang geduurd. Om met eigen accounts te werken zou het haast onmogelijk maken om de opzet, toon en lijn te bepalen. Daar zouden strenge regels voor nodig zijn. Die richtlijnen zijn er overigens wel voor de echte VI-accounts.

Voor verslaggevers doen we dat niet. Toch houd ik in de gaten of er een zeker lijn in zit in de verslaggeving. Het zou ook gek zijn als sommige redacteuren helemaal geen hashtags zouden gebruiken en voortdurend met een andere toon en punctualiteit zou werken. Maar denk ook aan het plaatsen van een linkje of foto. Er zijn een aantal verslaggevers die nog steeds nieuwe dingen ontdekken.

41

En monitor je de verslaggeving tijdens een wedstrijd?

Tijdens een wedstrijd voegt zoiets als de score niets toe. Dat vind ik geen taak van onze verslaggevers. Ik vind dat je je moet onderscheiden door voorafgaand en tijdens de wedstrijd je visie te laten zien. Ze moeten net datgene tonen dat ik niet heb gezien als supporter. Scherpe observaties en een sterke mening mag van mij wel. Maak jezelf uniek. Je bent tenslotte ergens waar niet iedereen is. Maak mensen maar lekker door te berichten uit de catacomben. Een foto van de strakke koppies van de spelers vooraf aan de wedstrijd. Dat zijn belangrijke accenten voor een verslaggever rondom een wedstrijd. Dat doen we bijvoorbeeld nu ook met Instagram. Zo creëren we onze eigen informatiestroom.

Wat maakt Twitter dan zo’n speciaal medium?

Omdat het denk ik het dichtst op de actualiteit staat. Het is de manier om mensen het snelst op de hoogte te brengen. Je hebt als verslaggever ter plekke altijd wel iets te melden. Met een bereik zoals bijvoorbeeld Thijs Slegers kun je ook echt iets teweeg brengen. We zijn ooit begonnen met de Twitteraccounts om veel volgers te trekken. Dat veranderde al gauw in medium waar we veel antwoord geven op vragen van volgers. Niet gek ook, onze accounts zijn de snelste manier om met ons in contact te komen. Het is laagdrempelig om even een tweet te sturen naar onze verslaggevers en bij zinnige vragen krijg je meestal ook antwoord.

Heeft Twitter zijn plafond bereikt of zie jij nog groeimogelijkheden?

Ik hoor overal dat de interesse in Twitter afneemt. Maar het aantal volgers blijft maar toenemen. Dus dat plafond zie ik nog niet zo en ik denk niet dat het een aflopende zaak is. Wat ik wel merk is dat het als aanjager van nieuwsberichten minder goed werkt dan Facebook. Jarenlang had ik het idee dat het verspreiden van nieuws op Twitter het snelst was. Maar een bericht is heel snel groot nieuws op Facebook. Twitter is vooral het medium waar de actualiteit als eerst terecht komt, daarna is Facebook belangrijk.

Wat is dan nog de waarde van Twitter?

Nogmaals, ik geloof in het zelfsturende karakter van Twitter. Neem nou onze verslaggever Iwan van Duren. Veel gevolgd vanwege zijn scherpe achtergrondverhalen en boeken over onder andere matchfixing. Een tijd geleden is hij echter ook vrouwenvoetbal gaan doen. Dat kwam hem op kritiek te staan van volgers en hij verloor daardoor ook volgers op Twitter. Hij vroeg zich daarom af of hij de frequentie van berichtgeving over vrouwenvoetbal aan moest passen of het misschien anders moest aanpakken. Tot hij zelf tot de conclusie kwam dat mensen het maar te accepteren hadden. ‘Nee, vrouwenvoetbal is ook onderdeel van mijn werk en dat hebben de mensen maar te pikken’, zei hij. Door het geluid van andere mensen kon hij wel of niet iets doen aan zijn twittergedrag, hij koos zijn eigen weg. Dat vind ik een prima voorbeeld van zelfsturing. En dat mag ook bij ons, zolang je je maar aan de minimale regels van VI houdt.

Is Twitter essentieel voor een sportjournalist?

Ik denk dat een goed Twitteraccount kan bijdragen aan je rol als journalist. Frans van den Nieuwenhof is opnieuw een goed voorbeeld. Frans is een goed ingevoerde journalist en zijn columns liegen er niet om. Maar op het moment dat zijn opinie reacties oproept van het publiek is hij lastig te

42

bereiken. Frans is denk ik een beetje allergisch voor Twitter. Maar hij had pasgeleden PSV’er Andres Guardado een 6 gegeven als rapportcijfer. Daar waren veel fans van de club het niet mee eens. Alleen kon hij online dus niet uitleggen hoe hij tot die keuze was gekomen. Hij kon de vraagtekens niet pareren, ondanks dat hij er vast een hele goede reden voor had. Dat speelt een rol in de beeldvorming van een journalist tegenwoordig. Het is een gemiste kans en kan negativiteit oproepen omdat je je argumenten niet kan of wil verdedigen.

Voor Thijs Slegers leverde Twitter veel nieuwe invalshoeken op. Hij ging de discussie aan, mits redelijk, en deed nieuwe inzichten op. Je kunt dus veel winnen door de discussie aan te gaan. Een goed voorbeeld daarvan vind ik de zanger James Blunt. Ik ben absoluut geen fan van hem en met mij veel meer mensen. Hij krijgt regelmatig kritiek en lelijke opmerkingen naar zijn hoofd geworpen op Twitter. Maar de manier waarop hij die tweets pareert is briljant. Met humor en sarcasme gaat hij in op negatieve twitteraars. Zo goed dat je bijna zijn muziek leuk gaat vinden of tenminste hem persoonlijk gaat waarderen.

43

Bijlage 2.3: Interview Rik Elfrink.

Sportverslaggever van betaald voetbalclub PSV namens het Eindhovens Dagblad en het Algemeen Dagblad.

Rik, waarom twitteren tijdens een wedstrijd als sportjournalist?Altijd doen. De wereld gaat tegenwoordig zo snel. Het is de ideale manier om mensen op de hoogte te houden. Je krijgt als journalist veel respons op dingen die je schrijft en twittert. Het is ideaal voor mensen die bij hun schoonmoeder op de koffie zijn, bij de tandarts zitten of om een andere reden de wedstrijd niet kunnen volgen. Via hun mobieltje en Twitter kunnen ze dankzij jou dan toch de wedstrijd volgen.

Waar ligt dan de meerwaarde voor jou en de krant?De meerwaarde voor ED ligt niet in de hoeveelheid geld die we ophalen. Dat is nog altijd een lastig verhaal met Twitter. Maar ik denk dat je er wel mensen mee naar de website en de krant trekt als je actief bent op Twitter. Je bent een soort uithangbord voor je medium.

Mijn Twitteraccount gaat inmiddels richting de 35.000 volgers. Ik verwacht die grens voor het einde van het jaar te halen. Wat ik merk is dat vooral in de zomer- en winterstop, als er geen wedstrijden worden gespeeld, meer mensen me gaan volgen. Ze zijn op jou aangewezen voor hun nieuws omdat andere media minder bovenop het nieuws zitten in die periode. Er zijn dan veel vragen vanuit volgers. Ik moet er wel bij zeggen dat er bij een topclub als PSV veel meer druk op zit dan een kleinere voetbalclub. Zoveel mensen willen iets van je.

Wat was je motivatie om te gaan twitteren in 2011?Ik ben ermee begonnen omdat ik dacht dat het goed was voor de krant. Een soort reclame. Wat ik direct merkte was dat ik veel tips kreeg. Ik weet vrij snel waar geruchten zich ontwikkelen. Er zit dus een wisselwerking in tussen volgers en de twitteraar. Dat is soms verrekte handig om de club mee te confronteren. De schaduwzijde is dat je overal op moet reageren en dat mensen denken dat je alles weet. Om je een indicatie te geven: bij sommige geruchten heb ik binnen een minuut honderden reacties binnen. Dat is niet bij te houden, je kunt niet overal op reageren. Sommige volgers zeggen echt zinnige dingen, daar krijg je naar verloop van tijd ook wel oog voor.

Waarom kies je dan voor een account op persoonlijke naam en geen account als @ED_PSV?De tijd dat media zich verbergen achter bedrijfsaccounts is voorbij. Mensen willen niet met een instituut communiceren. Mensen willen een gezicht zien en met een persoon communiceren. Dat merk ik ook aan andere journalisten. Zij gebruiken ook veelal hun persoonlijke account als uithangbord. Dat moet je ook kunnen natuurlijk. Soms krijg je een compliment, maar vaak genoeg ook een draai om je oren omdat je er naast zit. Daar moet je tegen kunnen. Het nadeel is dat je zeven dagen per week aan het werk bent. Niet iedere dag is even druk, maar je moet wel je account in de gaten blijven houden. Ik kan me voorstellen dat niet iedereen dat kan.

Hoe doe je dat dan als je op vakantie gaat?In principe zet ik dat op mijn account en verwijs ik naar mijn collega die mij vervangt. Maar je hebt nooit echt vakantie omdat er altijd wel mensen zijn die toch een tip geven via Twitter. En je hebt dan toch even contact met je collega. Dat is een van de nadelen. Mijn vervanger merkt ook wel dat een club als PSV volgen best heftig is.

En als je vertrekt als PSV-journalist?

44

Ja, dat zou nadelig zijn voor de krant want je moet een nieuw account opbouwen. Maar ik ga niet weg. Dat weet de krant ook. We hebben een zekere goodwill opgebouwd.

Wat is voor jou belangrijk als verslaggever tijdens een wedstrijd?Ik ben wel actief tijdens een wedstrijd, maar stuur er geen 50 tweets uit. Natuurlijk komen de belangrijkste en opvallendste momenten wel voorbij. Ik beschouw ook voorafgaand, in de rust en na de wedstrijd altijd even, want dat zorgt voor interactie. Maar mensen hebben niets aan ‘Goh, wat speelde PSV gegroepeerd’. Een tweet moet reacties oproepen. Ik twitter niet voor de nuances. Mensen moeten zich wel of niet herkennen in je opvattingen. Mensen zien de wedstrijd vaak toch wel op televisie, je moet juist laten weten wat je vindt.

Wat is dan het belangrijkst aan je tweets?In principe is snelheid het belangrijkst, maar het moet inhoudelijk wel kloppen anders krijg je weer op je flikker van volgers. De snelheid is ongekend. Dat heeft in mijn ogen het nieuwslandschap op z’n kop gezet. Mensen weten via Twitter binnen no time dat een speler geblesseerd is of dat er een overtreding is gemaakt door een speler. Vooral kranten zijn daardoor meer aangewezen op analyses en beschouwingen in plaats van nieuws. Je kunt nieuws namelijk niet meer achterhouden. Daar heb ik in het verleden ook mijn vingers wel eens aan gebrand. Ik wilde een nieuwtje achterhouden tot de volgende morgen, maar de avond daarvoor twitterde een ‘concurrent’ het nieuws al. Wat je weet, moet je à la minute delen.

Ik gebruik ook meestal de hashtag #psv omdat ook mensen die mijn niet volgen dan toch op mijn account terechtkomen. En daarnaast zijn de reacties belangrijk voor mij. Natuurlijk kijk je wat mensen van een wedstrijd vinden. Hoe leeft de wedstrijd onder de aanhang? Zo krijg je wel een bepaald beeld van de gedachten van de aanhang. Tuurlijk zit daar veel emotie tussen, dus dat moet je wel kunnen scheiden van de werkelijkheid. Maar meestal blijkt wel dat wat jij ziet, de volgers ook wel zien. Het is een soort graadmeter.

Foto’s gebruik ik wel regelmatig, video’s niet want dat haalt de snelheid uit het medium. Het is net als retweeten. Leuk, maar het moet wel iets toevoegen. Je moet ook oppassen dat Twitter niet hijgerig wordt. Niet alles moet online.

Probeer jij op een bepaalde manier uniek te zijn?Nee, ik zeg gewoon wat ik er van vind. Ik hoef niet populair te zijn. Het gaat erom wat jij gezien hebt. Ik hoef niet te bewijzen dat ik ergens ben, dat weten of zien de mensen wel.

Heeft sportverslaggeving op Twitter zijn plafond bereikt of zie jij nog groeimogelijkheden?

Ik heb wel het gevoel dat de hype er een beetje van af is. Vooral de jeugd blijft in mijn ogen minder plakken. Het doet me denken aan de bakkies (een radio waarmee ontvangen maar ook uitgezonden kan worden) uit de jaren tachtig waarmee je zelf radio kon maken. Dat is nu ook een beetje aan de gang met internet. Alles is mogelijk en mensen hebben zelf een stem. Ik denk wel dat Twitter een blijvertje is, juist door de snelheid.

Kun jij je als sportjournalist nog een leven zonder Twitter voorstellen?

Nee, dat zou ik niet meer kunnen. Bij sport is nu eenmaal veel publieke belangstelling en met Twitter biedt je een extra medium aan om te volgen. Het is ook allemaal niet zo moeilijk om toe te passen in je werk als journalist. Het is een ritme waar je aan moet wennen.

45

Bijlage 2.4: Interview Wessel Penning.

Hoofdredacteur AD Sportwereld.

Wat is jouw rol als coördinator van sociale media binnen de redactie?Ik heb dit punt gedelegeerd. Onder mij zit nog een coördinator online die dit verder aanstuurt. Het uitgangspunt bij Twitter moet snelle, kloppende berichtgeving zijn.

Twitter is hét nieuwsmiddel. Alle primeurs moeten we delen op Twitter. Tuurlijk kun je nadenken over het tijdstip, maar je houdt het nieuws niet ‘droog‘ voor de krant. Het is een middel om op dat moment even trending te zijn. Meestal duurt dat maar 20 à 30 minuten voordat je nieuws overgenomen wordt door andere media.

Simpel gezegd zie ik er op toe dat de berichtgeving klopt en dat we actief zijn op Twitter.

Waarom zijn jullie in eerste instantie begonnen met het gebruik van Twitter?Omdat we werden achterhaald. Zoals je weet gaat nieuwe ontwikkeling bij printmedia altijd langzaam. Inmiddels twitterde zo’n beetje iedereen en werd het noodzakelijk om ons online te laten zien. Laat ik wel eerlijk zijn, Twitter is niet alles. Er is een twitterwerkelijkheid en een normale werkelijkheid. Er zijn nog altijd mensen die geen flauw idee hebben wat trending is op Twitter.

Twitter is op dit moment hèt medium om nieuws het snelste te brengen. Dat zie je ook in de reactie van andere kranten. Zodra je als eerste een bericht plaatst, zie je de paniek bij andere nieuwsmedia uitbreken. Twitter is heel belangrijk als nieuwsmerk, mensen zien al gauw dat je veel primeurs hebt op Twitter.

Een mooi voorbeeld was onze voorpagina. Die zetten we sinds een jaar op Twitter. We hadden een keer een suggestie gezet op de voorpagina, maar daar klopte niets van. Wij hebben het later van de voorpagina gehaald, maar de Telegraaf had in blinde paniek het de volgende dag wel in de krant staan. Terwijl de inhoud dus volledig onjuist was.

Twitter is ook niet altijd goed voor de zuiverheid. Het is moeilijk in te schatten wat juist en onjuist is. Je moet eigenlijk alles altijd checken voordat je er over kunt berichten. Onze journalisten twitteren bijna allemaal, ook onze 35-plussers. Ik denk dat Twitter nieuw is voor iedereen, het verandert nog steeds en we werken nog steeds uit hoe we er nou precies mee om moeten gaan.

Richtlijnen zouden zeker een meerwaarde zijn, maar dan moeten we eerst zeker weten wat de waarde is van Twitter. Het is pas net definitief het gesprek van de dag.

Wat is de echte motivatie voor jou om verslaggevers te laten twitteren?Omdat het daar gebeurt natuurlijk. In ieder geval hebben we het idee dat het daar gebeurt. Dat Twitter de nieuwe tuin is van de primeurplanten, zeg maar. Als je een primeur wilt neerzetten, kun je dat volgens mij het beste op Twitter doen.

Waar hecht jij als waarde aan bij sportverslaggeving op Twitter?Snelheid, punctualiteit, betrouwbaarheid, multimedialiteit, onafhankelijkheid en relevantie.

Snelheid vanwege de primeur. Punctualiteit is altijd het belangrijkste bij schrijven. Een bericht waar een fout in staat, wordt

niet serieus genomen.

46

Betrouwbaarheid omdat het moet kloppen. Het is journalistiek. Fataal voor je nieuwsmerk, dan maar wat minder snel. Ook op Twitter. Tuurlijk je moet vaak snel zijn, maar een fout maken is dodelijk voor je nieuwsmerk en dus je reputatie. Pas op voor de al te korte klap. Als je de uitslag al niet goed hebt, dan sta je voor lul.

Multimedialiteit merk ik zelf als twittergebruiker. Op een Champions League-avond toch op Twitter even een doelpunt mee kunnen pikken, dat voegt zoveel toe. Foto’s en video’s maken een tweet zoveel meer interessant. Is dat het werk van de verslaggever ter plekke? Tsja, dan kom je weer op dingen zoals werkdruk terecht. Ik denk wel dat het hoort bij de moderne verslaggever en dat we er uiteindelijk niet meer aan ontkomen.

Onafhankelijkheid: Het wezen van de journalistiek. Dus de Telegraaf die iets over Johan Cruijff zegt is niet onafhankelijk. Op Twitter lijkt onafhankelijkheid me geen probleem. Behalve als er een commercieel project boven hangt. Maar in principe doen we ook op Twitter aan onafhankelijke journalistiek.

Relevantie is uiteraard bij iedere publicatie van een medium belangrijk. Is een beetje een open deur. Het kleine kan ook relevant zijn. Stel je staat bij de training van Ajax en opeens blijkt dat Veltman een hele mooie goal maakt me een schoen waar een hele grote scheur in zit. Is een leuk twitterberichtje. Is relevant. Gaat over leuke nieuwswaardigheid. Geinige dingen kunnen ook relevant zijn. Het kleine kan relevant zijn. Het hoeft niet altijd groot te zijn. Dat is ook de tool. Dat het leuke, kleine, geinige op Twitter relevant is. En weet je wat nou het leuke is, via Twitter komt dat ook op print terug. Ik zie op Twitter iets voorbij komen dat eigenlijk te klein is voor de krant, maar waar iedereen het over heeft en dat zet ik in de krant als iets van vermaak. Het huilende jongetje bij de transfer van Robin van Persie van Manchester United naar Fenerbahce was daar een schitterend voorbeeld van. Twitter is ook een voedingsbron aan het worden voor print. Leuke invalshoeken waar je op door kunt gaan. Twitter is misschien wel hét contact met de lezer, de doelgroep. Dus je ziet ook waar je iets mee moet. Ik ben nogal enthousiast over Twitter, niet als koersbepaler, maar wel als een van de richtingwijzers die je hebt om een krant te maken.

Als jij met verslaggevers spreekt, heb je het dan wel eens over Twitter?Ja, heel vaak. En iedereen doet het graag. Maar dat is echt iets van het laatste half jaar. Dat echt redactiebreed iedereen het doet, dat je niemand iemand moet verzoeken om het te doen, is iets van het laatste half jaar/jaar. En dat is laat hè, de printwereld is een trage wereld. We gaan er nu heel snel in mee. En we weten nog niet wat de waarde is, bijna niemand weet het.

Wat verwacht je van je verslaggevers als ze twitteren?Relevante zaken. Geen piepkleine snuisterijen, die bewaren of halen ze maar van de training. Bij de wedstrijd gaat het om de wedstrijd. En kan je dus een trend in de wedstrijd aangeven? Zoals: Kuijt heeft nog nauwelijks balbezit gehad of Cillessen krijgt weer een penalty om zijn oren.

Er zit dus een zekere voorbereiding in?Ja, absoluut dat zou inderdaad kunnen.

Wijs jij je verslaggevers daar ook op?Nee, dat zou ik best kunnen doen. Ze doen het uit zichzelf wel. De een meer dan de ander. Misschien moeten we ooit de rol van de verslaggever wel totaal herdefiniëren, zijn takenpakket uitbreiden. Rik Elfrink doet het heel veel. Nou, noem het niet teveel want dat zou te kritisch zijn. Uiteindelijk moet je wel de wedstrijd goed blijven analyseren en goed blijven kijken. Dan maar liever een relevante samenvatting na de wedstrijd, dan ieder kwartier een nieuwe dagkoers. Daar moet je natuurlijk ook mee oppassen.

Dat is een afweging die je wel moet maken?Zeker, daar heb je zoiets. We zijn onszelf opnieuw aan het uitvinden.

47

48

Zoeken jullie naar unieke dingen voor een verslaggever?Ja, natuurlijk. Je wilt unieke verslaggevers hebben, geen mainstream. Talenten komen bovendrijven door taalgebruik, door nieuws dat ze vinden, door originele invalshoeken.

Zijn er mannen bij AD die jij als voorbeeld kunt noemen hoe het moet?Sjoerd Mossou, Thijs Zonneveld. Mikos Gouka was een anti-twitteraar, onze Feyenoord-volger. Is er een maand of zes geleden mee begonnen en is de beste van allemaal. Constant twitteren, weet heel veel dus kan zijn kennis kwijt, discussieert met zijn volgers, geeft antwoord op vragen. Kan snel gaan, je kunt heel snel een goede twitteraar worden.

Zou je met dat soort mensen om tafel kunnen om een formule of richtlijnen te bedenken?Nou, je zet me aan het denken. Met die verslaggevers om tafel misschien. Ik moet zelf eerst maar eens goed gaan nadenken. Wat willen we? Dat nieuwe takenpakket in de nieuwe tijd zouden we nog eens op papier moeten zetten.

Bij het Brabants Dagblad maken ze gebruik van zogenoemde bedrijfsaccount. Clubwatchers hebben we nu al. Daar is niet mis, het straalt deskundigheid uit. Geeft ook meer gewicht aan de verslaggever, extra impact en dus meer ingangen, meer betrouwbaarheid en dat straalt af op je nieuwsmerk. Een nieuwsmerk heeft kopstukken nodig en niet alleen anonieme accounts.

Bedrijfsaccounts zijn onpersoonlijk, maar baat het niet, dan schaadt het niet. Het kan best naast elkaar bestaan. Het gaat niet om het nieuwsmerk Sjoerd Mossou of Mikos Gouka, maar om het nieuwsmerk AD. Ik geloof wel in het bedrijfsaccount. Het nieuwsmerk is groter dan de brenger van het nieuws.

Zou het een overweging kunnen zijn om voor de grote clubs account te maken waar je verslaggever ook op twitteren? Het zorgt voor een zekere continuïteit.Ja, dat zou kunnen. Maar ik zou de kopstukken nooit helemaal achter een bedrijfsaccount zetten. De kopstukken moet je ook van profiteren. De persoon is belangrijk voor de opbouw van het merk. Kijk bij Thijs Zonneveld heeft het me wel enige tijd gekost om mensen duidelijk te maken dat hij van AD was. Dat is dus wel belangrijk, dat de mensen niet belangrijker worden dan het merk. Laat ik het zo zeggen, dat moet het doel zijn. Maar soms is het helemaal niet zo slecht, als de brengers van het nieuws zo belangrijk worden. Als het maar duidelijk is waar ze bij horen.

We hebben het hier voornamelijk over voetbal, zie jij ook ruimte voor ontwikkeling van sportverslaggeving bij andere sporten?Absoluut, schaatsen bijvoorbeeld. Van rondje tot rondje. Lange afstanden. Iedere keer even het rondje noemen. Hoe is zijn versnelling. Bij een cruciale race op een WK of de Spelen is belangrijk. Kijk, Dafne Schippers is niet te doen. Maar wat dacht je van de Elfstedentocht. De vorige Elfstedentocht was de eerste met mobiele telefoons, de volgende is er een waar er getwitterd gaat worden. Nou, wat een mogelijkheden gaat dat bieden zeg. Ik ben er van overtuigd dat er meer ruimte voor sportverslaggeving op Twitter komt.

Denk je dat Twitter nog belangrijker en betrouwbaarder wordt?Twitter zal betrouwbaarder worden. Mensen zullen ook de personen die ze willen volgen voorzichtiger uitkiezen. Twitter was in het begin ook een broeinest van meninkjes en oninteressante privé-informatie, maar als je goed kiest is het een hele interessante nieuwsbron. Als je goed filtert, zal Twitter beter worden. In zijn algemeenheid wordt het een grotere bende, maar dan is het aan jou om te filteren.

49

Hoe belangrijk is Twitter als journalistiek middel?Is een perfecte nieuwsbewaker. Geeft de koers van het moment qua nieuws weer. En daarin is het interessant. Maar het is geen perfecte bron, want je moet het altijd nabellen en –zoeken. Je kunt redelijk op de hoogte zijn wat er speelt met Twitter. Het is meer een startpunt dan een eindpunt.

Pas op met de twitterwerkelijkheid, dat is een andere werkelijkheid. Je kiest wel subjectief je bronnen. Kijk ik kan er voor kiezen om de Telegraaf niet te volgen, omdat ik dat een beroerde krant vind. Maar ik doe mezelf wel tekort, want soms hebben ze iets dat wel interessant is. Was ik een gewoon mens en geen journalist, dan volgde ik de Telegraaf niet. Het interesseert me niet wat zij schrijven. Dan hoor ik het maar wat later, via andere media.

Heeft sportverslaggeving op Twitter richtlijnen nodig?Ja, omdat we nog niet weten wat nou precies wijsheid is. Daar moeten we goed over nadenken. Of die richtlijnen er zijn en of ze goed te formuleren zijn, betwijfel ik nog.

Wat is daar voor nodig?Meer jaren van ervaring en de zekerheid dat het medium zich ontwikkelt zoals het nu lijkt. Want wie weet gaat het wel weer een hele andere kant op. Komt er een soort supertwitter of weer iets anders.

Dus voor nu denk je dat de richtlijnen die nodig zijn niet op te stellen zijn?Nee, bijna niemand weet precies hoe je met sociale media om moet gaan, zelfs Alexander Klöpping niet. Je zit in zo’n transitiefase, dat gaat snel. Wat lukt en wat niet? Wat wordt het wel? Je moet het wel proberen, maar het zal heel moeilijk zijn.

50