Nederland Leest Live!

Handleiding voor docenten

Willem Frederik Hermans

De donkere kamer van Damokles

Een literaire ontmoeting tijdens

Nederland Leest 2012

i.s.m.

2

Inhoudsopgave

INLEIDING ................................................................................................................................... 3

Wat wordt van u verwacht als u deelneemt? ........................................................................ 3 Belangrijke data ...................................................................................................................... 3

Opzet ...................................................................................................................................... 3 Uitzending bijwonen .............................................................................................................. 3 Interactief ............................................................................................................................... 4 Inhoud .................................................................................................................................... 4

HOE DOET U MEE AAN NEDERLAND LEEST LIVE!? ................................................................... 5 1. Basis: lees het boek ......................................................................................................... 5 2. Verdieping: kies een opdracht ........................................................................................ 5

STAPPENPLAN ............................................................................................................................ 7 Stap 1: Het boek lezen en opdrachten selecteren ................................................................ 7 Stap 2: Interne competitie .................................................................................................... 7 Stap 3: Definitief resultaat inleveren .................................................................................... 7 Stap 4: De selectie .................................................................................................................. 7

TOT SLOT .................................................................................................................................... 9 Een bezoek aan Amsterdam ................................................................................................... 9 Organisatie van Nederland Leest Live! .................................................................................. 9

3

Inleiding

Nederland Leest Live! is een interactieve literaire talkshow, waarbij leerlingen uit het hele land met

elkaar en de lofredenaar in gesprek gaan over De donkere kamer van Damokles. Voorafgaand aan de

uitzending maken de leerlingen opdrachten rond het boek, waarmee ze een plek in de uitzending

kunnen bemachtigen. Alleen de beste uitwerkingen krijgen zendtijd. Het programma is dus ook de

finale van een landelijke wedstrijd! De overige leerlingen volgen de uitzending in hun eigen

bibliotheek of op school, en kunnen via Skype of Twitter deelnemen aan het programma. In deze

handleiding leest u wat er gaat gebeuren op dinsdag 13 november 2012 en wat er van u verwacht

wordt.

Wat wordt van u verwacht als u deelneemt? Alle deelnemers aan Nederland Leest Live! lezen in september en oktober De donkere kamer van

Damokles en maken een of meerdere opdrachten (zie verderop in deze handleiding). Na een interne

competitie stuurt iedere deelnemende klas de allerbeste uitgewerkte opdracht in. Vervolgens volgt u

op 13 november de uitzending, in de plaatselijke bibliotheek of live in de studio in Amsterdam.

Belangrijke data

Uiterlijk 1 juli Klassen opgeven voor Nederland Leest Live! Dit doet de bibliotheek

Uiterlijk half juli Bevestiging deelname Nederland Leest Live! U ontvangt deze via de

bibliotheek

Begin september U kunt als deelnemer aan Nederland Leest Live! de schoolpockets

ophalen bij de bibliotheek

September/oktober De donkere kamer van Damokles lezen met de klas en opdrachten

uitwerken

Interne competitie: welke opdracht is de beste van de klas?

26 oktober Deadline insturen beste opdracht voor Nederland Leest Live!

5 november Winnende klassen ontvangen bericht

13 november Uitzending Nederland Leest Live!

Opzet uitzending Op 13 november vindt een schrijversbezoek plaats van de lofredenaar van De donkere kamer van

Damokles aan de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA). De gastheer presenteert een programma

waarin behalve voor de lofredenaar een centrale rol is weggelegd voor de aanwezige leerlingen, die

verantwoordelijk zijn voor een groot aantal programmaonderdelen.

Uitzending bijwonen Leerlingen die zendtijd hebben gewonnen met hun opdracht zullen in de tv-studio aanwezig zijn

tijdens de opname. Maar ook andere deelnemers zijn van harte welkom in de studio van de OBA. U

kunt zich opgeven bij uw contactpersoon bij de bibliotheek. Het aantal plaatsen is beperkt, dus wees

er tijdig bij. Mocht u niet in de studio aanwezig zijn, dan kijkt u de uitzending in uw bibliotheek of in

de klas.

4

Interactief Bij Nederland Leest Live! volgt het overgrote deel van de leerlingen het programma op afstand. Voor

deze leerlingen is Nederland Leest Live! een ‘virtueel schrijversbezoek’. Met een aantal van deze

leerlingen wordt geskypet, wat de interactiviteit aanzienlijk verhoogt. Verder kunnen alle kijkers via

Twitter reageren op het programma. Een aantal van die reacties worden meegenomen in de

uitzending door de presentator. De mogelijkheid om te Twitteren vergroot de betrokkenheid van de

leerlingen en wordt dus van harte aanbevolen.

Inhoud uitzending Nederland Leest Live! vertrekt vanuit het boek De donkere kamer van Damokles van W.F. Hermans,

dat centraal staat tijdens Nederland Leest. De leerlingen die meedoen aan Nederland Leest Live!

lezen het boek en reageren erop met (creatieve) verwerkingsopdrachten. Nederland Leest Live! is

niet gericht op grondige analyse van het boek, die kan zo nodig op een ander moment plaatsvinden,

bijvoorbeeld met de opdrachten van www.lezenvoordelijst.nl .

Uit een creatieve reactie blijkt vaak ook dat de leerlingen het boek goed hebben gelezen. Voor de

uitwerking van de creatieve opdrachten kunt u wellicht samenwerking zoeken met de vaksecties

beeldend en muziek. Het gesprek tijdens Nederland Leest Live! met de lofredenaar zal vooral gericht

zijn op de leeservaring van het boek. Net als de lofredenaar hebben de leerlingen het boek gelezen.

Zij kunnen interpretaties en reacties vergelijken. Zijn de leerlingen even enthousiast over het boek?

5

HOE DOET U MEE AAN NEDERLAND LEEST LIVE!?

1. Basis: lees het boek

Lees met de hele klas De donkere kamer van Damokles. Stel vervolgens met de klas een aantal vragen

op die tijdens Nederland Leest Live! gesteld kunnen worden. Wijs twee leerlingen aan die het woord

zullen voeren in het geval er een Skype-verbinding tussen uw leerlingen en de studio is.

Het integraal klassikaal lezen van een boek is een uitdaging voor klas en docent. Een aantal tips:

- leid het boek enthousiast in, lees eigen favoriete passages voor

- geef leestijd om in stilte het boek te lezen tijdens de les

- deel de klas in leesgroepjes in, met in elk groepje minstens een veellezer die het boek naar

verwachting gemakkelijk aan kan. Laat ze met elkaar praten over hun leeservaring.

www.lezenvoordelijst.nl schat het boek in op niveau 4.

2. Verdieping: kies een opdracht

Om de betrokkenheid van de leerlingen te vergroten en het programma te verrijken daagt Nederland

Leest Live! u en uw leerlingen uit om een (aantal) opdracht(en) te kiezen, deze uit te voeren en het

beste resultaat op te sturen naar de jury van Nederland Leest Live! Elke deelnemende klas zendt dus

één inzending in. Een deskundige jury selecteert de beste uitwerkingen van alle landelijke

inzendingen voor vertoning tijdens het programma; het is daarom een landelijke wedstrijd tussen

alle deelnemende scholen.

Opdrachten die niet geselecteerd zijn, worden wel vertoond op de Facebookpagina van Nederland

Leest Live!. Zo kunnen leerlingen elkaars inzendingen zien.

De opdrachten zijn creatief en bieden veel vrijheid. Om toch enige richting te verschaffen, kan het

helpen om met de leerlingen de thema’s te behandelen die ook tijdens de campagne Nederland

Leest centraal zullen staan. De campagne telt vier weken en kent elke week een ander thema:

Week 1 Willem Frederik Hermans - leven en werk

Week 2 Illusie en werkelijkheid

Week 3 Goed en slecht / toen en nu

Week 4 Nederland Praat

De leerlingen kunnen kiezen uit de volgende opdrachten:

Opdracht 1: Introductie van de auteur

Een leerling introduceert de auteur kort bij het aanwezige publiek. Dat kan met alleen tekst, maar

ondersteuning met audiovisuele middelen is ook mogelijk. Of de introductie is een filmpje.

Technisch: 150 seconden (2,5 minuut). Als er audiovisuele middelen zijn, deze digitaal

aanleveren.

Opdracht 2: Favoriet fragment

Een leerling of groepje leerlingen kiest een favoriet fragment uit De donkere kamer van Damokles en

bereidt een voorlezing van dit fragment voor. Tijdens Nederland Leest Live! wordt het fragment

voorgelezen. Of: er wordt een filmpje gemaakt waarin het fragment (of fragmenten) worden

voorgelezen. Dit hoeft niet letterlijk een voorleesfilmpje te zijn. Zo kan het fragment worden

gedramatiseerd, geanimeerd, of begeleid worden door muziek.

Technisch: 90 seconden, inclusief eventuele inleiding en toelichting

6

Opdracht 3: Foto-opdracht

Maak een (serie) foto(’s) waarmee je reageert op De donkere kamer van Damokles. Schrijf een

toelichting (van maximaal een halve A4) waarin je uitlegt waarom deze foto(’s) aansluit(en) bij het

boek en/of bij het genoemde thema illusie en werkelijkheid

Technisch: Stuur een digitale foto of fotoserie op, met daarbij een toelichting van maximaal een

halve A4.

Opdracht 4: Schrijf je eigen lofrede

Schrijf net zoals de lofredenaar een lofrede op het boek De donkere kamer van Damokles. Wat raakte

jou in dit boek, waarom vond je het zo speciaal? Ben je het eens met de opvattingen over goed en

slecht? Hoe vind je dat Hermans omgaat met illusie en werkelijkheid? De mooiste lofrede wordt

tijdens de uitzending voorgelezen door de winnende leerling.

Technisch: het essay bevat maximaal 300 woorden. Stuur het essay op aan de jury (word-bestand).

Opdracht 5: Muzikale bijdrage

Een leerling of een groepje leerlingen kiest een bestaand of zelf gecomponeerd muziekstuk (klassiek,

pop, jazz, rap, etc.) dat volgens hen past bij De donkere kamer van Damokles, bijvoorbeeld omdat het

goed aansluit bij een van de thema’s. Stuur een registratie van het nummer op aan de jury (audio of

film). De beste inzending mag het muziekstuk live in de studio ten gehore brengen.

Technisch: 120 seconden (2 minuten), exclusief toelichting.

Opdracht 6: Deelname aan het tafelgesprek

De gastheer zal tijdens zijn gesprek geflankeerd worden door twee tafelheren of -dames. Deze

leerlingen hebben gevoel voor de richting van het gesprek en kunnen daaraan een zinnige bijdrage

leveren. Zij hebben hun deelname aan het gesprek goed voorbereid (ze hebben het boek grondig

gelezen). De redactie van het programma zou het liefst kennismaken via een filmpje, waarin de

tafelheer/-dame zichzelf voorstelt.

Technisch: maximaal 2 personen. Stuur een mooie brief of een filmpje waaruit blijkt dat jij tafelheer of

-dame moet worden.

Let op: De opdrachten zijn een belangrijk onderdeel van de Nederland Leest Live! uitzending. Dat

betekent dat er technische eisen (en soms beperkingen) zijn. De planning van het programma wordt

uitgedrukt in seconden. Overschrijding is geen optie: de jury wijst opdrachten die niet aan de

technische eisen voldoen categoraal af.

7

STAPPENPLAN

Hieronder ziet u stapsgewijs hoe de uitzending tot stand komt en hoe u met Nederland Leest Live!

aan de slag kunt in de klas:

Stap 1: Het boek lezen en opdrachten selecteren (week 36 t/m week 41) De leerlingen lezen het boek. U legt de opdrachten (of uw eigen selectie daarvan) voor aan de klas. U

vertelt dat de leerlingen zendtijd in Nederland Leest Live! kunnen winnen door een van de

opdrachten goed uit te voeren. Alleen de allerbeste worden geselecteerd voor de uitzending. U stelt

uw eigen deadline voor de klassenopdrachten.

Stap 2: Interne competitie (t/m week 42) U beoordeelt zelf of met de klas welke uitwerking van de opdrachten het beste is en het meeste kans

maakt in de landelijke competitie. Waarschijnlijk zal de bibliothecaris u graag helpen bij het

beoordelen van de uitwerkingen. Uiterlijk vrijdag 26 oktober stuurt u uw inzending naar de

organisatie.

Stap 3: Definitief resultaat inleveren (uiterlijk vrijdag 26 oktober) U levert bij de organisatie audio(visueel) materiaal in met de uitwerking van de opdrachten. Op basis

van dit materiaal zal de jury een selectie maken voor de uitzending. U stuurt uw opdracht naar uw

contactpersoon van de bibliotheek en naar educatie@cpnb.nl.

Technisch: het audiovisuele materiaal moet over het internet te versturen zijn (eventueel

met YouSendIt of WeTransfer). Dat betekent dat er beperkingen zijn aan de grootte van de

bestanden. Een filmpje dat is opgenomen met een smartphone of iPhone is goed genoeg

voor de beoordeling. Maar voor de uitzending zelf is alleen een film van hoogwaardige

kwaliteit goed. Te denken valt aan een .avi- of .mov-bestand in breedbeeldformaat (16:9).

Lever s.v.p. alleen films zónder aftiteling in; aftiteling wordt verwijderd.

Manieren van inzenden: sommige opdrachten vragen duidelijk om één medium. Maar er zijn

ook opdrachten waarbij dat minder duidelijk is. Wie wil voorlezen tijdens de uitzending of

muziek wil maken bijvoorbeeld, kan volstaan met een audiobestand. Maar een video kan

natuurlijk ook, en is misschien zelfs overtuigender. Bedenk dat de jury een zo goed mogelijk

beeld wil hebben van wat er tijdens de uitzending zal gebeuren en overtuigd moet zijn van de

kwaliteit van de inzending.

Stap 4: De selectie De organisatie zal selecteren op basis van kwaliteit en daarnaast streven naar een goede

vertegenwoordiging van alle provincies tijdens het programma Nederland Leest Live! Wij hopen op

enthousiasme onder u en uw leerlingen en willen het hele land laten zien dat jongeren veel plezier

kunnen beleven aan literatuur(onderwijs) en aan een schrijversbezoek.

4a) Geselecteerd, wat nu?

Wanneer de jury één van de inzendingen van uw klas selecteert neemt de organisatie in de

week van 29 oktober contact met u op. De ingestuurde opdracht zal in de uitzending worden

getoond, en de makers zullen worden uitgenodigd om in de studio aanwezig te zijn.

4b: Niet geselecteerd, wat nu?

Waar winnaars zijn, zijn ook verliezers. Dat is natuurlijk jammer, maar is het dan allemaal

voor niets geweest? Om een aantal redenen is dat niet het geval:

• De uitvoering van de opdrachten en de interne competitie is op zichzelf al leuk en zinnig,

los van de uitkomst

8

• De inzendingen die niet winnen worden op een speciale Facebook-pagina geplaatst. De

inzending die de meeste likes ontvangt, wordt alsnog onderdeel van de uitzending.

• Het plaatselijke bibliotheekbezoek en het volgen van de uitzending is de kern van het

project en gaat gewoon door; doordat de leerlingen voorbereid zijn zullen ze meer uit dit

bezoek kunnen halen

• Iedereen kan tijdens de uitzending Twitteren en misschien wordt de vraag van een

leerling behandeld

• De klas kan nog wel gevraagd worden om live te Skypen in de uitzending en een vraag te

stellen aan de lofredenaar; dit krijgt u eveneens in week 44 te horen

• U kunt zich opgeven om de uitzending bij te wonen in de OBA.

Daarnaast kunt u als docent het programma uitbreiden, eventueel in samenwerking met de

plaatselijke bibliotheek. Kortom: Nederland Leest Live! is niet alléén een auteursbezoek in de OBA;

het kent vele onderdelen. In schema:

Iedereen Geselecteerd door jury/organisatie Zelf doen

Opdrachten uitvoeren en inzenden X

Opdracht laten zien in studio X

Bezoek aan eigen bibliotheek X

Extra activiteiten in bibliotheek X

Bezoek aan studio X (plaatsing op volgorde binnenkomst aanmeldingen)

Twitteren X

Skypen X

9

TOT SLOT

Een bezoek aan Amsterdam

Leerlingen die Amsterdam bezoeken doen dat onder verantwoordelijkheid van de school. Daarom

staat de organisatie in alle gevallen toe dat ook een of meerdere volwassen begeleiders mee gaan.

De reiskosten van de leerlingen die met hun opdracht onderdeel uitmaken van de uitzending worden

vergoed, net als de reiskosten van hun begeleider. De reiskosten van leerlingen die de uitzending als

publiek bijwonen, worden niet vergoed.

Organisatie van Nederland Leest Live! Veel organisaties zetten zich in om van Nederland Leest Live! een succes te maken. Als docent bent u

een onmisbare schakel in die organisatie. Het is daarom belangrijk dat u weet wie er op welke manier

betrokken zijn.

Uw eigen openbare bibliotheek

Is gastheer voor het grootste deel van uw klas tijdens Nederland Leest Live! De bibliotheek

voorziet in een ruimte waar uw klas het programma live kan volgen op 13 november.

Daarnaast is uw bibliotheek de leverancier van het boek De donkere kamer van Damokles van

Willem Frederik Hermans. De educatief medewerker of educatieve dienst kan u bovendien

ondersteunen bij het ontwikkelen en uitvoeren van educatieve ideeën rond Nederland Leest

Live!

CPNB

Organiseert Nederland Leest op landelijk niveau, Nederland Leest Live! maakt hier onderdeel

van uit. CPNB zorgt tevens voor publiciteit rond de campagne

OBA

Is gastheer tijdens Nederland Leest Live! De OBA is ook bedenker en uitvoerder van het

concept, dat op kleinere schaal eerder werd uitgevoerd onder de naam Schrijvers Live! Op

de website van de OBA kunt u opnames van deze uitzendingen bekijken.

Stichting Lezen

Is medeorganisator en zal in overleg met OBA en CPNB de opdrachten coördineren.

Contact

Heeft u vragen over Nederland Leest Live!, dan kunt u die stellen aan uw bibliothecaris, of

aan Lidy van Kleef of Maartje Bolt van de Stichting CPNB, 020 626 4971 of educatie@cpnb.nl.