illu

stra

tie:

sh

utt

erst

oc

k/li

gh

tspr

ing

& n

eelt

je k

on

ing

s

beschrijft deze passage in zijn boek Evolve your brain als het eureka-moment waarop hij besefte dat hij de operatie niet wilde on-dergaan. ‘Ik wist meer van mijn lichaam en mijn wervels dan die dokter’, schrijft hij.

Over het risico dat hij door het weigeren van de operatie nooit meer zou kunnen lo-pen, zegt hij: ‘Ik was destijds naïef genoeg om het risico te lopen. Tegelijkertijd had ik genoeg wetenschappelijke achtergrond en medische kennis om overtuigd te zijn van andere oplossingen. Ik geloofde heilig in de kracht van de connectie tussen brein en li-chaam, door meditatie en hypnosestudies.’

Terwijl hij dagenlang op bed lag,

visualiseerde hij een nieuwe wervelkolom. Hypergeconcentreerd, hij kon toch niet veel anders doen: werken ging niet, sociale activiteiten uitvoeren ook niet. ‘Ik lag daar maar’, blikt hij nu nuchter terug. Hij gaf zijn lichaam met zijn hersenen instructies en dat werkte. Hij begon te genezen. Zes weken na het ongeluk begon hij voorzich-tig met zwemmen en na negen weken kon hij lopen en werken. Dispenza’s ervaring is een illustratief voorbeeld van hoe onze hersenen tot meer in staat zijn dan we zelf vaak denken.

Dispenza was daar als neuroweten-schapper al van overtuigd. Hij had zijn

bachelor in de neurowetenschappen aan Evergreen State College in Olympia (in de staat Washington) al op zak en tijdens een volgende studie verdiepte hij zich in de neurologie, neuropsychologie, breinfunc-tie, chemie en de vorming van geheugen. Met zijn opmerkelijke genezing ervoer hij aan den lijve dat mensen hun eigen consti-tutie bewust kunnen veranderen door an-ders te denken.

Onze hersenen zijn namelijk niet statisch; ze veranderen en passen zich aan door nieuwe informatie dankzij neuroplasticiteit. Aan de uiteinden van hersencellen groeien nieuwe verbindingen

Een eigen chiropraktijk in San Diego met uitzicht op de zee, alle benodigde studies met de beste cijfers afgesloten, een

BMW voor de deur en een uitstekende gezondheid: iedere dag rennen, zwemmen en fietsen. Zo zag het leven eruit voor de 23-jarige Joe Dispenza. ‘Je kent het wel, het leven in Californië’, grapt hij.

Het is 12 april 1986. Dispenza doet mee aan de triatlon van Palm Springs, als hij wordt aangereden door een SUV. Zijn wervelkolom ligt aan gruzelementen en het enige lapmiddel is een operatie die lami-nectomie wordt genoemd. Daarbij worden

de wervelbogen verwijderd. Artsen in het ziekenhuis van Palm Springs waarschuw-den hem dat als hij de operatie niet zou ondergaan, hij 50 procent kans had dat hij nooit meer zou kunnen lopen.

Dispenza vroeg of hij kon worden over-gebracht naar een ziekenhuis dichter bij huis. Daar zeiden artsen hetzelfde. Sterker nog, hij kon maar beter binnen vier dagen beslissen of hij de operatie wilde laten uitvoeren of niet, anders zouden allerlei akelige complicaties optreden die herstel verder in de weg zitten. Na de operatie zou hij binnen twee maanden weer kunnen lopen en werken, werd hem gegarandeerd.

Dispenza was niet onder de indruk. Door zijn ervaring als chiropractor wist hij dat patiënten die deze operatie hadden ondergaan hun hele leven in pijn door-brachten en medicijnen bleven slikken. Hij vroeg de arts of de wervels, als ze bij de operatie met staven en schroeven worden vastgezet, na de behandeling net zo be-weeglijk zouden zijn als voor het ongeluk. De arts adviseerde hem zich daarover niet druk te maken, omdat de thoracale wervels die bij Dispenza gebroken waren in zijn optiek sowieso niet beweeglijk zijn.

Maar Dispenza’s wervels waren dat door jarenlang yogabeoefening wel. Hij

De biologie van verandering

Wilt u uw leven veranderen? Verander dan eerst uw denken, zegt neurowetenschapper Joe Dispenza. Door jonathan Maas

30 www.ode.nl januari/Februari 2012 januari/Februari 2012 www.ode.nl 31

Zingeving

Foto

: jo

e D

ispe

nza

met andere cellen wanneer je iets leert. Zo wordt nieuwe informatie gekoppeld aan reeds opgeslagen materiaal. Door bewust en herhaaldelijk nieuwe connecties te maken, hebben we zelf invloed op hoe deze synaptische verbindingen werken. Neuroplasticiteit speelt ook een rol in hersenbeschadiging. Wanneer bijvoor-beeld een hersenhelft beschadigd is, kan de andere helft zichzelf opnieuw bedra-den, zodat deze hersenfuncties worden overgenomen door een ander gedeelte van de hersenen. Maar neuroplasticiteit is net zo goed van belang voor de opslag van nieuwe informatie of patronen in onze her-senen en het gebruik daarvan.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat hoe vaker een patroon in de hersenen wordt herhaald, des te sterker de neurale verbinding wordt. Onderzoek van de universiteit van Toronto toont aan dat informatie opgedaan door persoonlijke ervaring grondiger wordt opgeslagen dan intellectuele kennis. Door herhaling van handelingen en via persoonlijke ervaringen hebben we rechtstreeks invloed op de verbindingen in ons brein. We kunnen verbindingen zelf maken en ook verwij-deren. Wanneer je stopt met het trainen van die patronen zullen andere, sterkere connecties het overnemen. Zo kun je je eigen data o verschrijven.

Dispenza besloot na zijn genezing de samenwerking tussen de hersenen en het lichaam te bestuderen. Hij beschrijft het beïnvloeden van je brein en werkte mee aan de film, What the bleep do we know? Hierin volgen we een tamelijk negatief ingestelde fotografe die overal de zwar-te kant van ziet. De film houdt ons de vraag voor of datgene wat we als realiteit waarnemen de werkelijkheid is of onze ei-gen geconditioneerde perceptie. En als het laatste het geval is: in hoeverre kunnen we de werkelijkheid veranderen door anders te denken?

Er valt weinig meer aan te veranderen als onze hersenen in de baarmoeder worden gevormd, toch?‘Nee, we zijn absoluut niet gepredestineerd. Onderzoek aangaande neuroplasticiteit heeft juist aangetoond dat onze hersenen veranderen wanneer we nieuwe dingen le-ren en observeren. Als we naar aanleiding

van nieuwe informatie ons ge-drag veranderen, maken we nieu-we neurologische verbindingen.

Professor David Richardson van de universiteit van Wiscon-sin deed een onderzoek onder Boeddhistische monniken. Hij plaatste hen in een laboratorium met elektroden op hun hoofd en liet hun ergens over nadenken. Zij lieten een breinverandering zien, een concentratie en orde in hun hersenen, vele malen groter vergeleken met de groep ‘ge-wone’ mensen die dezelfde op-dracht kreeg. Wie veroorzaakte deze breinverandering? De mon-niken zelf!

De hersenen zijn een orgaan, net als een lever of een maag. Die kunnen zichzelf niet veranderen. De geest is daar wel toe in staat. Denken noem ik hersenen in ac-tie. Door middel van je denken kun je je hersenen veranderen. Wij zijn zelf de bestuurders van onze hersenen. Wan-neer je je leven lang dezelfde emoties blijft romantiseren en je leert nooit iets nieuws, verandert er weinig. Dan ben je gedoemd door je hersenen, maar dat doe je zelf.’

Wat moeten we doen om nieuwe neuro-logische verbindingen te maken?‘Onze hersenen bestaan uit drie delen. De neocortex is het laatst geëvolueerde deel. Elke keer wanneer je iets nieuws leert, maak je nieuwe synaptische connecties in dat deel van je hersenen. Als je die nieuwe dingen herhaalt en je gaat je gedrag erdoor veranderen, krijg je een nieuwe ervaring.

De informatie van deze ervaring komt vervolgens in het tweede deel van je herse-nen terecht, het emotionele brein. Daardoor veranderen ook de neuronen en worden je gevoelens beïnvloed. Je lichaam gaat iets voelen wat je intellectueel al hebt begre-pen. Als je een boek over medeleven leest, is dat filosofische informatie. Maar nu kom je op een verjaardagsfeestje iemand tegen aan wie je altijd al de pest had – hét moment om je gedrag aan te passen, met de informatie uit het boek in gedachten. Je lichaam heeft een ervaring nodig om het medeleven te installeren op je harde schijf, het moet medeleven voelen, zodat

het geen theorie meer is, maar een emotie die door je hersenen wordt herkend. Door die ervaringen te herhalen activeer je het derde deel van de hersenen, het cerebel-lum, waar de overdracht van het onderbe-wustzijn plaatsvindt. Zo herschrijf je actief oude programma’s in je hersenen.

Emoties zijn de opnames van het ver-leden. Als je niet bewust dingen veran-dert, leef je in het verleden. Dingen zullen zich blijven herhalen. Maar je kunt jezelf opnieuw neurochemisch conditioneren, door bewust je gedrag te veranderen naar aanleiding van nieuwe opgedane kennis. Neuroplasticiteit laat zien dat dit absoluut mogelijk is. Ons brein is niet hardwired. We hoeven niet dezelfde fouten te maken als onze ouders en kunnen oude trauma’s overwinnen. Epigenetica laat zelfs zien dat de expressie van onze genen verandert door nieuw gedrag.’

Veel wetenschappers zeggen dat we onze beslissingen maken op basis van ingesleten patronen…‘Ingesleten patronen zijn moeilijk te veranderen. Juist omdat neurologische verbindingen vaak zijn herhaald. Wanneer je dingen anders wilt in je leven, moet je je nieuwe gedrag meestal net zo vaak be-wust herhalen als je onbewust met de oude

‘Wij zijn zElf dE bEstuurdErs Van onzE hErsEnEn’, zEgt nEuroWEtEnschappEr joE dispEnza.

januari/Februari 2012 www.ode.nl 33

patronen hebt gedaan. Alleen zo kun je de boel herschrijven. Het is net als in een relatie: hoe meer je communiceert, hoe sterker je band met iemand wordt. Dat geldt ook voor neurologische connecties en zenuwstelsels.’

het dagelijks leven is ook vaak een kwes-tie van herhaling. Kunnen we anders tegen dingen leren aankijken?‘Als we 35 zijn, is onze identiteit bepaald. We hebben alles wat het leven te bieden heeft wel een keer ervaren. Vanaf dat mo-ment wordt het een zaak van nieuwe com-binaties en sequenties maken.

Als je ’s ochtends wakker wordt en je gaat naar hetzelfde werk, je ontmoet de-zelfde mensen die weer op dezelfde emo-tionele knoppen drukken, dan wordt je brein een reflectie van je omgeving. Maar het mooie van het “mens zijn” is dat we onze gedachten reëel kunnen maken. We

kunnen onze verbeelding stimuleren door te dromen van een nieuwe toekomst en van nieuwe mogelijkheden. Je hersenen gaan zich anders organiseren wanneer je die dromen herhaalt, je verandert ook de neurologische structuur. Het lijkt alsof je dromen al werkelijk zijn. Je lichaam maakt geen onderscheid tussen de emoties van herinneringen, de werkelijkheid of inge-beelde werkelijkheden.

Je moet jezelf toestaan te ervaren hoe het is om je nieuwe ideaal te bereiken. Zo herkent je lichaam de nieuwe ge-dachten. Je persoonlijkheid creëert jouw werkelijkheid. Een persoonlijkheid is opgebouwd uit hoe iemand zich voelt, hoe die denkt en hoe die zich gedraagt. Als je je persoonlijkheid wilt veranderen, moet je dus jezelf veranderen in relatie tot hoe je wilt worden. Neuronen en ze-nuwen die altijd op elkaar reageerden, koelen nu af en werken niet meer samen. Je biologische zelf verandert en je maakt nieuwe combinaties.’

liefde is iets wat de meesten associëren met een positief gevoel, maar na een paar mislukte relaties kun je er behoor-lijk cynisch over zijn. hoe verander je die chemische toestand?‘Veel mensen hebben een verstoord beeld van liefde. Ze associëren het met romantiek en seksualiteit, maar eenmaal in een relatie blijkt vaak dat het gebaseerd is op macht, afhankelijkheid, financiële zekerheid en lust. Ze raken teleurgesteld. Ware liefde ge-beurt wanneer je je boosheid, onzekerheid, voordelen en andere stresshormonen weet te overwinnen. Dan voel je je zo vreugde-vol dat je zegt: “Deze ervaring wil ik met iemand delen.” Liefde is dan niet meer ge-baseerd op afhankelijkheid maar op delen.

Ik ben pragmatisch ingesteld. Zonder goede training is dit luchtfietserij, maar als je de benodigde methodologische stap-pen neemt en de bereidheid hebt dingen te veranderen, kun je flink evolueren. Iemand

die in armoede is geboren, kan zijn huis vol hangen met plaatjes van mooie huizen en andere rijkdom, maar als hij nog steeds negatief denkt, schiet het niet erg op. Li-chaam en geest werken dan tegengesteld. Je moet met je hersenen je lichaam con-ditioneren. Je lijf moet herkennen hoe het voelt om rijk te zijn.’

hoe doe je dat?‘Denk aan de mensen die de wereld ver-anderden: moeder Teresa of Martin Lu-ther King. Het waren mensen met visies van een betere wereld, beter dan de situ-atie waarin ze op dat moment verkeerden. Wanneer je opgroeit in een omgeving zonder huisvesting en water is dat een harde werkelijke wereld voor iemand. Zo iemand heeft waarschijnlijk geen tijd om na te denken over de abstracties waar we het nu over hebben, die is veel te druk met overleven. Toch was die betere wereld voor moeder Teresa en Martin Luther King werkelijkheid. Ze geloofden er echt in. Als

je gelukkig wilt zijn, moet je boven je da-gelijkse realiteit uitstijgen en je emotionele conditionering doorbreken. Dat is geen trucje dat je binnen een paar uur uitvoert.’

Kan elke slechte ervaring worden ver-drongen door een leuke ervaring?‘Ja. De beste manier om nare herinneringen te verdringen is door mooie, nieuwe te ma-ken. In What the bleep do we know? denk je dat de hoofdpersoon een gehandicapte vrouw is, omdat ze doof is. Maar dat is niet zo. Haar werkelijke beperking zijn haar ne-gatieve gedachten. Ze leeft haar leven door een negatief filter: ze ziet in alles het negatie-ve omdat haar lichaam aan die stof verslaafd is. Wat ik er mensen mee wil voorhouden, is dat je toekomst je verleden is, wanneer je zo leeft. Wil je het anders, dan moet je door een nieuwe lens gaan kijken. Je moet in de nieuwe, ideale toekomst gaan leven.’

zou het onderwijs moeten veranderen, met deze kennis in gedachten?‘Ja, er is weinig aandacht voor emotionele intelligentie in het onderwijs. Leer kinde-ren hoe je inventief bent. Houd hen weg bij videogames en stuur hen de natuur in. De meeste games gaan om het opblazen van mensen en het brein geeft vervolgens dopamine af. Het gevolg: je moet steeds meer dingen opblazen om dezelfde rush te krijgen. Zo creëer je verslaving. Hoe moe-ten hersenen dan in godsnaam nog plezier ervaren bij het zien van een opa of oma, of een mooie zonsopgang?’

Wat zou er gebeuren wanneer wereldlei-ders uw theorie zouden omarmen?‘Meestal hebben we trauma’s of drama’s nodig voordat we bereid zijn tot verande-ring. Het moet duidelijk worden dat iets zo niet verder kan – business as usual is geen optie meer. Je ziet momenteel alles in elkaar klappen, zowel onze politieke als economische orde. Toch is dat onnodig. Ik vraag me af: waarom zou je daarop wach-ten? Je kunt ook veranderen in een staat van vreugde en rust.’

‘Emoties zijn de opnames van het verleden. Als je niet bewust dingen verandert, leef je in het

verleden. Dingen zullen zich blijven herhalen’

jonathan Maas , die in de uitgave van juli/augustus 2011 schreef over de afstamming van de vrouw, heeft tijdens het schrijven van dit stuk een hoop nieuwe neuroverbin-dingen aangelegd.

34 www.ode.nl januari/Februari 2012