Dierennavigatie De gps van dieren - storage.googleapis.com
2
In de kompassen van vroeger zat het magnesche materiaal magneet. Dit ijzeroxide is de meest magnesche stof die van nature op aarde voorkomt. Opmerkelijk genoeg komt magneet ook bij dieren voor. Er zijn allerlei soorten die een inwendig kompas met dit materiaal hebben ontwikkeld.Dit fenomeen is al heel oud. Er zijn zelfs bacteriën gevonden die een magneetveld kunnen detecteren. Zoals magnetotacsche bacteriën die ketens maken van magneet of een soortgelijke ijzerverbinding – greigiet. Deze ketens draaien in het aardmagnesch veld. En omdat micro-organismen zo licht zijn, draaien ze mee als een kompasnaald. Bacteriën gebruiken hun inwendige kompas om ervoor te zorgen dat ze niet wegdrijven van de plek waar ze het best kunnen overleven. Maar magneet zit ook in grotere dieren, zoals duiven en vissen. Bij hen komt de metaalverbinding voor in zenuwcellen. Dit is eigenlijk een zesde zintuig voor navigae, waarbij zij ook de kenmerken in het landschap en de stand van de zon gebruiken. Behalve magnesch materiaal zijn er nog meer hulpmiddelen waarmee organismen magneetvelden detecteren. Sommige gebruiken cryptochroom-eiwien in het oog om magneetvelden te ‘zien’. Deze cellen die ook het slaap-waakritme regelen, reageren op blauw licht en genereren radicalen – chemisch reaceve moleculen. Kraakbeenvissen zoals haaien en roggen kunnen ook het aardmagnesch veld detecteren, maar dan minder rechtstreeks. Op hun kop hebben ze speciale organen – de zogeheten ampullen van Lorenzini – die elektrische velden in het water kunnen detecteren. Doordat oceaanstromen door het aardmagnesch veld worden beïnvloed, geven ze elektrische signalen af die door de zenuwcellen worden opgepikt. Zo kunnen de vissen zich oriënteren. De gps van dieren Hoe gebruiken sommige beesten het aardmagnesch veld om hun weg te vinden? Hoe komen postduiven van A naar B? Men denkt dat postduiven met een combinae van signalen door nieuwe omgevingen navigeren. Door magnetocepe voelen de vogels het aardmagnesch veld en kunnen ze hun posie inschaen. Tot voor kort werd gedacht dat ze dit deden met ijzerhoudende cellen in hun snavel, die als een kompas zouden werken. Maar onlangs is vastgesteld dat dit cellen van het immuunsysteem zijn. Uit nieuw onderzoek blijkt dat er twee systemen zijn voor het detecteren van de velden: eentje in de ogen en eentje in de oren. Hersenen Verschillende hersen- gebieden van de duif reageren sterker op veranderingen inmagneetvelden. Snavel De ijzerhoudende cellen in de snavel zijn geen magnesche receptoren, maar cellen van het im- muunsysteem (macrofagen). Cryptochroom Duiven hebben cryptochroom-eiwien in hun netvlies, die reageren op blauw licht. Sommigen denken dat deze op natuurlijk magnesme reageren door merktekens in het gezichtsveld van de vogel te geven. Haaien en roggen kunnen indirect het aardmagnetisch veld detecteren Dierennavigatie NATUUR Magneetveld De aarde heeſt een magneetveld dat lijkt op dat van een staafmagneet. Andere zintuigen Postduiven volgen wegen en navigeren dus op een geometrische manier. Men denkt ook dat de geur van hun hok helpt om thuis te komen. www.knowhownu.nl 26 | Know How
Transcript of Dierennavigatie De gps van dieren - storage.googleapis.com
In de kompassen van vroeger zat het magneti sche materiaal magneti et. Dit ijzeroxide is de meest magneti sche stof
die van nature op aarde voorkomt. Opmerkelijk genoeg komt magneti et ook bij dieren voor. Er zijn allerlei soorten die een inwendig kompas met dit materiaal hebben ontwikkeld.Dit fenomeen is al heel oud. Er zijn zelfs bacteriën gevonden die een magneetveld kunnen detecteren. Zoals magnetotacti sche bacteriën die ketens maken van magneti et of een soortgelijke ijzerverbinding – greigiet. Deze ketens draaien in het aardmagneti sch veld. En omdat micro-organismen zo licht zijn, draaien ze mee als een kompasnaald. Bacteriën gebruiken hun inwendige kompas om ervoor te zorgen dat ze niet wegdrijven van de plek waar ze het best kunnen overleven. Maar magneti et zit ook in grotere dieren, zoals duiven en vissen. Bij hen komt de metaalverbinding voor in zenuwcellen. Dit is eigenlijk een zesde zintuig voor navigati e, waarbij zij ook de kenmerken in het landschap en de stand van de zon gebruiken. Behalve magneti sch materiaal zijn er nog meer hulpmiddelen waarmee organismen magneetvelden detecteren. Sommige gebruiken cryptochroom-eiwitt en in het oog om magneetvelden te ‘zien’. Deze cellen die ook het slaap-waakritme regelen, reageren op blauw licht en genereren radicalen – chemisch reacti eve moleculen. Kraakbeenvissen zoals haaien en roggen kunnen ook het aardmagneti sch veld detecteren, maar dan minder rechtstreeks. Op hun kop hebben ze speciale organen – de zogeheten ampullen van Lorenzini – die elektrische velden in het water kunnen detecteren. Doordat oceaanstromen door het aardmagneti sch veld worden beïnvloed, geven ze elektrische signalen af die door de zenuwcellen worden opgepikt. Zo
kunnen de vissen zich oriënteren.
De gps van dierenHoe gebruiken sommige beesten het aardmagneti sch veld om hun weg te vinden?
Hoe komen postduiven van A naar B?Men denkt dat postduiven met een combinati e van signalen door nieuwe omgevingen navigeren. Door magnetocepti e voelen de vogels het aardmagneti sch veld en kunnen ze hun positi e inschatt en. Tot voor kort werd gedacht dat ze dit deden met ijzerhoudende cellen in hun snavel, die als een kompas zouden werken. Maar onlangs is vastgesteld dat dit cellen van het immuunsysteem zijn. Uit nieuw onderzoek blijkt dat er twee systemen zijn voor het detecteren van de velden: eentje in de ogen en eentje in de oren.
HersenenVerschillende hersen-gebieden van de duif reageren sterker op veranderingen inmagneetvelden.
SnavelDe ijzerhoudende cellen in de snavel zijn geen magneti sche receptoren, maar cellen van het im-muunsysteem(macrofagen).
CryptochroomDuiven hebben cryptochroom-eiwitt en in hun netvlies, die reageren op blauw licht. Sommigen denken dat deze op natuurlijk magneti sme reageren door merktekens in het gezichtsveld van de vogel te geven.
Haaien en roggen kunnen indirect het aardmagnetisch veld detecteren
DierennavigatieNATUUR
MagneetveldDe aarde heeft een magneetveld dat lijkt op dat van een staafmagneet.
Andere zintuigenPostduiven volgen wegen en navigeren dus op een geometrische manier. Men denkt ook dat de geur van hun hok helpt om thuis te komen.
Men denkt dat postduiven met een combinati e van signalen door nieuwe omgevingen navigeren. Door magnetocepti e voelen de vogels het aardmagneti sch veld en
Verschillende hersen-gebieden van de duif reageren sterker op veranderingen inmagneetvelden.
De ijzerhoudende cellen in de snavel zijn geen magneti sche receptoren, maar cellen van het im-muunsysteem(macrofagen).
www.knowhownu.nl26 | Know How
Know How | 27www.knowhownu.nl
400.000GELDMAGNEET
RECORDBREKERS
Magnetiet zit voor de opslag van informatie verwerkt in magnetische apparaten, zoals harde schijven
DUURSTE WEDSTRIJDDUIFHet natuurlijk vermogen van wedstrijdduiven om hun weg naar huis te vinden, is goud waard. Eén vogel, die vernoemd is naar de sprinter Usain Bolt, werd in 2013 verkocht voor 400.000 dollar (bijna 300.000 euro).
Top vijf magnetische organismen
1 Magnetotactische bacteriën
Deze bacteriën richten zich met magneti sche kristallen naar het aardmagneti sch veld, als een kompasnaald. Het hele beestje draait ten opzichte van de aarde. Volgens sommigen zitt en er in een meteoriet van Mars fos-siele magnetotacti sche bacteriën, maar dit wordt hevig betwist.
2 Zeeschildpad In de zee vind je niet veel
wegwijzers, dus schildpadden navigeren op het aardmagneti sch veld terug naar hun favoriete eetplek. Hierbij volgen ze elk jaar lange, voorspelbare routes.
3 Fruitvlieg De laboratoriumvlieg
Drosophila melanogaster heeft een cryptochroom dat een magneetveld kan detecteren. Het wordt vaak gebruikt als test voor magnetoreceptorgenen van andere soorten.
4 Duif Postduiven hebben
ijzeren bolletjes in de haarcellen in hun binnenoor. Daarmee navigeren ze op het aardmagneti sch veld.
5 Forel Ongeveer 1 op 10.000
cellen in de neus van een forel bevat krachti g magneti sch materiaal, dat snel reageert op veranderingen in het uitwendige magneetveld.
Haaien detecteren elektrische velden dankzij speciale organen, de ampullen van Lorenzini, wat van pas komt bij de jacht en hun navigati e.
© Ia
n Ja
ckso
n/�
e A
rt
Age
ncy;
Ala
my;
NA
SA;
� in
ksto
ck
Voelen mensen magneetvelden?Er zijn aanwijzingen dat ook grote zoogdieren, zelfs mensen, gevoelig zijn voor magneetvelden. Er is magneti et gevonden in de bott en van de menselijke neus. Bovendien is in het oog een magneti sch gevoelig cryptochroom gevonden. Maar we weten nog niet genoeg van magnetocepti e om harde conclusies te kunnen trekken. Op het gebied van body modifi cati on is er wel geëxperimenteerd met magneti sche gevoeligheid. Hierbij wordt een in silicium gezett e neodymium magneet in de vingertop geïmplanteerd. Daarmee kun je paperclips laten zweven. Sommigen zeggen dat je er magneetvelden rond stroomkabels en zelfs onderbrekingen in het circuit mee kunt voelen.
MembraanDoor de beweging van magneti et-kristallen wordt het celmembraanin het binnenoor opgerekt.
IonkanalenDoor de druk van de bewegende magneti sche deeltjes op het membraan gaan de ionkanalen open. Daardoor ontstaat er een elektrisch signaal, dat naar de hersenen wordt gestuurd. Door dat signaal kan de duif zijn positi e ten opzichte van het aardmagneti sch veld bepalen.
HaarcellenCellen in het binnenoor bevatt en magneti sch ijzer. Dit verandert van richti ng, afh ankelijk van waar de duif zich ten opzichte van het aardmagneti sch veld bevindt.
