Dementia Care Mapping

Geef mensen met dementie een stem

Aukje Post

Burgum, 27 september 2013

27|09|2013

Basiswaarde van DCM: Persoonsgerichte zorg

Houdt in kijken naar de persoon als geheel, het individu in staat te stellen om de mogelijkheden maximaal te benutten en om een sociaal wezen te blijven. Het is veel meer dan alleen tegemoetkomen aan de lichamelijke basisbehoeften.

De ervaring van dementie

• Niet bij bepaalde gebieden in je geheugen kunnen komen

• Niet begrijpen van de wereld die steeds onbekender wordt

• Niet in staat zijn geliefden te herkennen

• Niet in staat zijn om met emoties om te gaan

• Niet in staat zijn om verbaal je behoeften duidelijk te maken

• Verlies van je sterktes, zwakheden komen naar voren

• Verlies van je persoonlijke identiteit en controle over je leven

• Stijgende afhankelijkheid van anderen om je veilig te voelen en zelfvertrouwen te houden

• Genegeerd worden, over je hoofd gesproken worden en behandeld worden als ‘onnozel’

• Stijgende gevoeligheid voor stress en agitatie, minder coping vaardigheden

27|09|2013

Hoe weten we wat de ervaringen van mensen met dementie, die zorg ontvangen, zelf zijn?

27|09|2013

27|09|2013 07|02|2008

Wat is DCM? ‘DCM doet een serieuze poging om het standpunt in te nemen van de persoon met dementie, gebruik makend van een combinatie van empathie en observatie vaardigheden’. Tom Kitwood, 1997

27|09|2013

>>Link filmpje

Hoe gebruik je DCM?

• In zorginstellingen in openbare ruimtes en in thuissituaties

• Als praktisch ontwikkelingsproces

• Observatie van 5-7 mensen met dementie

• Observant ‘als vlieg aan de muur’

• Continue observatie gedurende 6 uren

• Iedere 5 minuten wordt er gecodeerd

• Belangrijk is dat het doel van DCM is het verbeteren van het welbevinden van cliënten. Het is geen instrument om het functioneren van medewerkers te beoordelen.

27|09|2013

Wat wordt er gecodeerd?

• Gedrag Categorie Code (GCC)

letters

• Stemming en Betrokkenheid waarde (SB)

cijfers

• Persoon Versterkende acties (PV) en

• Persoon Ondermijnende acties (PO)

interacties tussen medewerkers en cliënten

• Notities

27|09|2013

27|09|2013

Lijst van gedragscodes (de GCC´s ) A Articulatie Interactie met anderen

B Borderline Sociaal betrokken, maar passief

C Cool (koel) Niet sociaal betrokken, teruggetrokken

D Doen voor jezelf Bezig met zelf zorg

E Expressie Bezig met een expressieve of creatieve activiteit

F Food Eten en drinken

G Going back (terug in de tijd) Reminiscentie en terugkijken op het leven

I Intellectueel Een activiteit met nadruk op intellectuele vaardigheden

J Joints (gewrichten) Bezig met lichamelijke oefening of sport

K Komen en gaan Zelfstandig lopen, staan, bewegen

L Leisure (gemak, luchtig) Bezig met iets luchtigs, recreatie, plezier, gemak

N Nod (knikkebollen) Wat slapen, soezen, knikkebollen

O Objects (voorwerpen) Hechting tonen of aandacht hebben voor levenloze voorwerpen

P Fysieke zorg Het krijgen van praktische, fysieke en persoonlijke zorg

R Religie Bezig met een religieuze activiteit

S Sex Bezig met sexuele expressie

T Timalation Directe betrokkenheid van de zintuigen/het gevoel

U Unresponded to (onbeantwoord) Proberen te communiceren maar geen respons krijgen

V Vocational (beroepen, werk) Bezig met werk of een activiteit die daarmee te maken heeft W Withstanding (weerstand) Herhalende zelf-prikkeling (stimulatie)

X X-cretion (excretie) Episodes, momenten die met excretie te maken hebben

Y Yourself Tegen zichzelf praten of een persoon uit de verbeelding

Z Zero option (0-optie) Als geen van de bestaande categorieën van toepassing is

27|09|2013

Stemming SB waarde Betrokkenheid

Zeer gelukkig, opgewekt. Extreem hoog positieve stemming

+5 Zeer geabsorbeerd, zeer verdiept/betrokken

Tevreden, gelukkig, ontspannen. Positieve stemming

+3 Geconcentreerd, maar af te leiden. Behoorlijk betrokken

Neutraal. Afwezighied van openlijke tekenen van positieve of negatieve stemming

+1

Alert op de omgeving. Korte of onderbroken betrokkenheid

Kleine signalen van negatieve stemming

-1

Teruggetrokken en geen contact

Behoorlijke signalen van negatieve stemming

-3

Zeer verdrietig. Zeer grote/extreme signalen van negatieve stemming

-5

27|09|2013

Psychosociale behoeften van mensen met dementie

27|09|2013

Persoonsversterkende interacties

Komt tegemoet aan de behoefte om bezig te zijn • Versterken • Gepast faciliteren • Mogelijk maken • Samenwerken

Komt tegemoet aan de behoefte om erbij te horen • Herkenning • Erbij horen • Thuis voelen • Plezier

Voorbeelden?

Bieden van comfort • Warmte • Geborgenheid • Ontspannen tempo

Ondersteunt de identiteit • Respect • Accepteren • Vieren

Mogelijkheid bieden zich te kunnen hechten • Erkenning • Oprechtheid • Bevestiging

27|09|2013

Persoonsondermijnende acties

Niet bieden van comfort • Intimideren • Onthouden • Te hoog tempo

Identiteit niet ondersteunen • Kinderlijk • Etiketteren • Kleineren

Niet de mogelijkheid geven zich te kunnen hechten • Beschuldigen • Misleiden • Niet erkennen

Niet tegemoet komen aan de behoefte om bezig te zijn • Ontkrachten • Opleggen • Verstoren • Objectificatie

Niet tegemoet komen aan de behoefte om erbij te horen • Stigmatiseren • Negeren • Verbannen • Bespotten

Voorbeelden?

27|09|2013

De DCM methode voorziet in informatie over……..

• Hoe mensen met dementie hun tijd doorbrengen

• De mate van welbevinden en onbehagen van individuele cliënten en de totale groep gedurende de dag.

• Hoe het gedrag van medewerkers persoonsgerichte zorg bevordert

• Hoe het gedrag van medewerkers persoonsgerichte zorg ondermijnt

Toepassingsmogelijkheden DCM

Verpleeg en verzorgingshuizen

Thuiszorg

Mensen met niet aangeboren hersenletsel

SOFI

27|09|2013

Hoe gebruiken zorgorganisaties DCM?

• Op individueel (zorgplan) niveau door het verbeteren van het welbevinden en kwaliteit van leven

• Op groepsniveau door het verbeteren van de organisatie van zorg door te focussen op persoonsgerichte zorg (i.p.v. taakgericht). Voorzien in een gezamenlijke taal en doelstellingen.

• Op medewerker niveau bewustwording van eigen handelen, bied kennis en handvatten

• Op management niveau door te kijken naar de besteding van tijd en middelen en scholingsbehoeften van medewerkers

27|09|2013

Bevindingen eerder gedaan kleinschalig onderzoek in Engeland

• Kwaliteit en kwantiteit van observatiedata gaven een gedetailleerd beeld van activiteiten en interacties tussen cliënten en medewerkers

• De meest voorkomende codes waren W, B, en A • Code A kwam meer voor bij mensen die zelf sociale interacties konden

beginnen en bij mensen met enige verbale communicatie • Hoe hoger de A, des te minder W • Feedback gaf stimulans aan medewerkers om nieuwe activiteiten voor

cliënten te bedenken en te coördineren • Verdere ontwikkeling van de zorgplanning • Details uit observatie werden gebruikt in de ontwikkeling van

persoonsgerichte zorgplannen • Bezorgdheden van medewerkers voor de start van DCM zijn identiek

Dementia care mapping in de zorg voor

ouderen met een verstandelijke

beperking en dementie;

Een studie naar de bruikbaarheid van een nieuwe

methode

27 september 2013

Feija Schaap

Doelstellingen

- toepasbaarheid in de zorg voor VG ouderen met dementie

- toepasbaarheid als professioneel ontwikkelingsinstrument

- effect op deskundigheid en arbeidstevredenheid

- effect op kwaliteit van leven van VG ouderen met dementie

Vraagstellingen

In welke mate is Dementia Care Mapping (DCM-VG) geschikt voor

innovatie van het professioneel handelen en de begeleiding van oudere

cliënten met een verstandelijke beperking en dementie?

Producten - Persoonsgerichte zorg voor ouderen met een verstandelijke handicap en

dementie

- Bruikbaarheid en toepasbaarheid van DCM in de zorg voor VG

- Instrumentarium en werkwijzen voor het omgaan met en ondersteunen van

VG ouderen met dementie

- Effecten van DCM (kwaliteit van zorg en van leven)

- Eisen die DCM stelt aan professionals in de zorg voor ouderen met een

verstandelijke handicap en dementie

- Scholingsmodulen en implementatiehandleiding

- Noordelijk netwerk voor professionals in de zorg voor de doelgroep

- Publicaties in vaktijdschriften en wetenschappelijke tijdschriften

- Promotie aan de RuG

Chronologisch (4 jaar)

Deel 1 Literatuurstudie, uitwerking PvA en aanvraag METC (6 maanden)

Deel 2 Toepasbaarheid (1 jaar)

Deel 3 Effectstudie en procesanalyse (1,5 jaar)

Deel 4 Afronding (6 maanden)

Toepasbaarheid (1 jaar)

1. Stakeholder groep bijeenkomst

2. Inclusie cliënten DCM-VG observatie en voorbereiding personeel en mappers

3. Het gebruik van het concept DCM-VG in de praktijk

4. Dataverzameling en data-analyse

Effectstudie-Uitkomstvariabelen

VG ouderen met dementie & zorgprofessionals

- ‘Kwaliteit van leven’ en ‘kwaliteit van bestaan’

- Arbeidstevredenheid

Effectstudie en procesanalyse (1,5 jaar)

1. Training DCM in de organisaties

2. Pre- en posttesten: Meting arbeidstevredenheid en kwaliteit van leven

3. Interventie door middel van DCM-cycli: observatie-feedback-actieplan

Inclusiecriteria

- Functioneel oud

- Gediagnosticeerd of zware verdenking dementie

- Duidelijk symptomen verwardheid en/of vergeetachtigheid

- Instemming met de studie

Design effectstudie

- Non equivalent controle groep design

- Invoering in zes instellingen

Exp. groep Cursus Observaties Feedback + Observaties Feedback +

T0 actieplan T1 actieplan T2

Contr. groep Care as usual Care as usual Cursus

Uitkomstmaten

Zorgprofessionals (n=60)

- Gevalideerde vragenlijsten (o.a. Nurses Work Functioning Questionnaire

(Gärtner et al, 2011) en BOD vragenlijst (Van der Kooij, 2003))

- Interviews

VG cliënten met dementie (n=100)

- Gevalideerde vragenlijsten (o.a. Persoonsgerichte Ondersteunings-

uitkomsten schaal (Kober & Eggleton 2009), Behavior Problem Inventory

van Rojahn (Poppes & van der Putten & Vlaskamp, 2010), Mood Interest

& Pleasure Questionnaire (Oliver et al, 2003)

Procesanalyse

Doel: vaststellen waar men tegen aan loopt bij invoering van DCM wat

werkt wel en wat werkt niet

Methode:

- focusgroepen met zorgprofessionals

- face tot face interviews

Afronding (6 maanden)

1. Gegevensverwerking en analyse

2. Ontwikkeling onderwijsmodule

3. Onderzoeksrapport inclusief publieksversie

4. (Wetenschappelijke) artikelen

Vraag

Waar moeten wij op letten en rekening mee houden bij de

invoering van DCM bij mensen met een verstandelijke

beperking en dementie?

Vragen en opmerkingen?