Delft Highlights nr. 5, oktober 2011

Rijden op elektriciteit of waterstof…Beide maken kans om in de toekomst dé brandstof voor auto’s en andere voertuigen te worden, nu fossiele brandstoffen als benzine beginnen op te raken.

Trucks met vleugelsVleugels onder de oplegger besparen gemiddeld anderhalve liter brandstof per honderd kilometer. En zijn bovendien veiliger voor fietsers. p.10

Actie en reactieVolgende week zondag wordt in het kader van Oktober Kennismaand de jaarlijkse Wetenschapsdag in Delft gehouden. Er is van alles te zien en te doen. p.11

100e in YES!DelftSunuru is de honderdste technostarter die zich in YES!Delft heeft gevestigd. De missie ‘Building tomorrow’s leading firms’ mag geslaagd worden genoemd. p.15

losse verkoop€1.30

Delft proeftuin mobiele technologie Sinds deze maand wordt in Delft de nieuwe LTE-technologie voor mobiele communicatie getest. Deze opvolger van GSM wordt de komende jaren landelijk uitgerold.

Wereldrecord kleine dingen makenMetselen met atomen. Dat is de ambitie van prof. dr. ir. Pieter Kruit. Kleinere dingen dan hij kan niemand maken. “Wij hebben hier in Delft het wereldrecord.”

NO.5 / OKTOBER 2011

6

3

9

/// / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Daar gaat ie...!

D E l f Th i g hl i g h T S

World Solar Challenge 2011

Vandaag – of eigenlijk vannacht – is in Australië de Solar Challenge 2011 van start gegaan. Ook dit jaar doet weer een team van de TU Delft mee aan deze tweejaarlijkse race. Met zonnewagen Nuna6 van Darwin in het noorden dwars door de snikhete outbacks naar Adelaide in het zuiden. Een afstand van 3.021 kilometer. Spannende dagen dus voor de Delftse studenten.Lees meer over de race en de Nuna6 op pagina 4 en 5.

DELFT HIGHLIGHTS / NO.5 / OKTOBER 20112

Bij het ontwerp, productie en gebruik van vliegtuigen staat veiligheid op de eerste plaats. Toch gebeuren er ongeluk-ken. Hoe kan dat? En is de luchtvaart wel zo veilig als we denken? Daarover gaat de Van Leeuwenhoeklezing van prof. dr. ir. Bob Mulder op zondag-morgen 13 november in het Delftse Science Centre aan de Mijnbouwstraat.

Op 25 februari 2009 crashte een Boeing 737 van Turkish Airlines voor de landing op Schiphol. En op 1 juni 2009 stortte een Airbus 330 van Air France in de Atlan-tische oceaan. Wat is de achter-grond van ongevallen? Ook daar-op gaat prof. Mulder, hoogleraar besturing en simulatie aan de faculteit Luchtvaart- en Ruimte-vaarttechniek van de TU Delft, in tijdens zijn lezing.

Als oud-gezagvoerder Boeing 767-300 ER is hij als geen ander in staat om de veiligheid van de luchtvaart te behandelen vanuit het perspectief van de weten-schap en de vliegers. Luchtvaart mag dan wel tot de veiligste ver-

voerssystemen behoren, maar wat kunnen we doen om de veilig-heid nog verder op te voeren? De spreker laat er geen twijfel over bestaan dat luchtvaart een van de indrukwekkendste prestaties van de mensheid is. Vliegen met een snelheid van tegen de 1.000 kilo-meter per uur, bij een brandstof-consumptie waar de meeste auto’s niet aan kunnen tippen, mag van de hoogleraar gerust een tech-nisch wonder worden genoemd. De lezing begint om 11:00 uur en zal ongeveer één uur duren.

advertorial

Van Leeuwenhoek-lezing over veilig-heid luchtvaart

Science Centre Delft bestaat 1 jaar

Het Science Centre Delft bestaat sinds september een jaar. Meer dan 38.000, waar-onder bijna 11.000 scholieren, kwamen in dit eerste jaar langs om techniek te zien en vooral ook te beleven.

Of je nu een eigen vliegtuigvleu-gel wilt ontwerpen, een dijk-doorbraak wilt voorkomen of in de huid van een chirurg wilt kruipen, het kan allemaal. Het Science Centre Delft laat op een interactieve manier zien wat we-

tenschap en techniek voor de sa-menleving betekent.Het Science Centre Delft is een soort visitekaartje van de TU Delft. Het laat zien waar on-derzoekers en studenten van de universiteit zich dagelijks mee bezighouden. De opstellingen zijn zo veel mogelijk één op één gekopieerd van de proefopstel-lingen van wetenschappers. Verder biedt het Science Centre workshops aan voor alle groepen van de basisschool en het voort-gezet onderwijs.

TNO, TU Delft en RWS bundelen krachten

Drie Nederlandse toporgani-saties op het gebied van civiele techniek hebben hun krach-ten formeel gebundeld in het samenwerkingsverband In-fraQuest. Deze joint venture benadert vraagstukken vanuit wetenschappelijk onderzoek, toegepaste wetenschap en prak-tijk. Het samenwerkingsverband vormt een expertisecentrum op het gebied van wegen en con-structies. Dit komt tot uiting in zes programmalijnen: Asset Management, Wegen, Droge en Natte kunstwerken, Mate-rialen en Tunnels. Vanuit die programmering werken TNO, TU Delft en Rijkswaterstaat mee aan projecten van de an-dere organisaties. Het samen-werkingsverband werkt behalve aan kennisontwikkeling ook aan kennisuitwisseling en kennis-borging. De ontwikkelde ken-nis komt beschikbaar voor de markt.

Innovatief EZbook.nl: razendsnel je eigen boekEen prachtig boek maken van je scriptie, onderzoeks-rapport of dissertatie was nog nooit zo makkelijk. Tot in de puntjes afgewerkt en als het nodig is binnen 48 uur. Van hoge kwaliteit en toch betaalbaar. Vanaf een oplage van 1. Dankzij de slimme, innovatieve oplos-singen van ezbook.nl.

Hoe jouw boek eruit moet zien, kun je zelf bepalen. Wil je een A4-formaat of liever een kleinere A5-uitvoering? Kies je voor kleur of zwart-wit? Een harde kaft, pa-perback, ringbinding of nietjes? Wil je mat of glanzend papier? In een lichtere of zwaardere kwali-teit? Op de website kun je dat al-lemaal moeiteloos zelf invoeren. In elk geval zijn alle papiersoor-ten waar ezbook.nl mee werkt milieuvriendelijk geproduceerd en zo mogelijk voorzien van het bekende FSC milieucertificaat.

Extra service“Nadat je deze keuzes hebt ge-maakt, kun je de productie star-ten”, vertelt marketing manager Celine Postma van ezbook.nl. “Je maakt van je tekstbestanden eerst pdf-bestanden en die kun je vervolgens uploaden. Kun je wel wat hulp gebruiken, dan volg je de aanwijzingen op de hulppa-gina’s die we speciaal daarvoor

hebben gemaakt. Of je doet een beroep op de vriendelijke en be-hulpzame mensen van onze tele-fonische klantenservice.”

De service van ezbook.nl gaat zelfs nog verder. Ben je daar handig in en heb je zelf een ontwerp gemaakt voor het hele omslag, dan kun je die uploaden en is het verder eigen-lijk een fluitje van een cent. Maar is ontwerpen niet je sterkste zijde of wil dat de cover van je boek er echt supergelikt gaat uitzien, dan kun je beroep doen op de ontwerpservice van ezbook (lezers van Delft High-lights krijgen daarvoor op deze pa-gina een speciale aanbieding).

Hoogste kwaliteitDaarna is het alleen nog een kwestie van drukken en dat doe ezbook.nl op de laatste generatie digitale drukpersen. “Betere zijn er niet”, verzekert. Postma “Dat moet ook wel gezien onze klan-tenkring. Want behalve studen-ten en onderzoekers, maken we ook boeken voor designers en re-clamemakers, architecten en ju-risten, accountants en makelaars, kortom voor iedereen die waarde hecht aan hoge kwaliteit.”

Lezersaanbieding

Lezers van Delft Highlights krijgen van ezbook.nl een speciale aanbieding. Wie binnen een maand na het verschijnen van deze kenniskrant een bestelling plaatst, krijgt 10 procent korting op de prijzen die op de website staan. En bij een afname van 15 boeken of meer, ontwerpen de DTP’ers van ezbook.nl jouw omslag gratis! Dat scheelt maar liefst 125 euro.

Dus wat krijg je?

√ Gratis omslagontwerp ter waarde van € 125,-√ Keuze uit 12 verschillende formaten √ Keuze uit 6 papiersoorten (milieuvriendelijk of FSC gecertificeerd)√ Supersnelle levering, desgewenst al binnen 48 uur√ Vriendelijke ondersteuning van de klantenservice√ Gratis aanvraag ISBN nummer

Wil je hier gebruik van maken? Neem dan vóór je bestelling contact met ons op via 035 – 888 06 52Vermeldt de actiecode EZ015D

DELFT HIGHLIGHTS / NO.5 / OKTOBER 2011 3

LTE-antenne in Delft

‘Delft is gekozen als testplaats, omdat hier binnen TNO de meeste kennis op dit gebied aanwezig is’

Omdat smartphones, tablets en slimme machines terabytes ‘vreten’

Delft proeftuin voor nieuwe mobiele technologie Steeds meer mensen vervan-gen hun gewone mobieltje door een smartphone, zoals iPhones en Blackberry s waarmee je kunt internetten, muziek downloaden, filmpjes bekijken en zo meer. Daar-door groeit het dataverkeer enorm. Om ook dat in de toe-komst aan te kunnen, is een nieuwe technologie ontwik-keld, LTE genaamd. Sinds deze maand wordt de LTE-technologie in Delft getest, bij de TNO-vestiging aan het Brassersplein en aan de Van Mourikbroekmanweg./door hans Dalmeijer

Sinds deze maand wordt de LTE-technologie in Delft ge-test, aan het Brassersplein en bij TNO. Deze onafhankelijke on-derzoeksorganisatie heeft samen met het wereldwijd opererende Chinese ICT-bedrijf Huawei een testnetwerk opgezet om de moge-lijkheden van LTE in de praktijk te verkennen. Huawei heeft daar-voor het basisstation en de net-werkapparatuur geleverd. Delft is gekozen als testplaats, omdat hier binnen TNO de meeste ken-nis op dit gebied aanwezig is.

In de test wordt met name geke-ken hoe de nieuwe technologie presteert in de 800 en 1800 MHz banden. Behalve naar de prestaties van LTE wordt ook met gebrui-kersgroepen gekeken nieuwe toe-

passingsmogelijkheden, zoals hoge kwaliteit live beelden voor politie en brandweer. Aangezien het tes-ten net is begonnen, valt over de uitkomsten nog niets te zeggen. Maar het is wel de bedoeling om in navolging van een aantal andere Europese en Aziatische landen en Amerika ook hier de komende ja-ren LTE uit te rollen.

Smartphone of kleine pcWaar is een globale nieuwe stan-daard voor mobiel dataverkeer ei-genlijk voor nodig? De verklaring is simpel: het dataverkeer groeit overal ter wereld gigantisch. En dat komt doordat we steeds ‘slimmere’ mobiele apparaten met veel rekenkracht kopen. Zo was volgens de TNO Monitor Draadloze Technologieën 2011 begin dit jaar 34 procent van alle mobiele telefoons in Nederland een smartphone. Begin volgend jaar zal dat al vijftig procent zijn. En al die smartphones worden steeds krachtiger, waardoor je er ook steeds meer mee kunt. Hal-verwege dit jaar waren er al zo’n 350.000 apps (applicaties) be-schikbaar voor de Apple iPhones en om en nabij de 200.000 apps voor android toestellen (die wer-ken op een systeem waar Google de eigenaar van is).

Eigenlijk zijn smartphones dus kleine pc´s geworden waarin mensen hun agenda bijhouden, mail checken en tekst-, foto en filmbestanden doorsturen. Som-

mige smartphones kun je thuis of op kantoor in een docking sta-tion plaatsen, waardoor ze dezelfde functie als een laptop computer krijgen. Sterker nog, smartphones hebben sensoren die niet in een gewone pc zitten. Die maken toe-passingen mogelijk zoals camera, kompas, GPS, gyroscoop, accele-rometer en nog veel meer.

En dit is nog maar het begin. Niemand kan voorspellen wat je over pakweg tien jaar allemaal met een smartphone kunt (als we die dan nog zo noemen). Waar-schijnlijk hebben die apparaten dan zo’n beetje alles vervangen wat nu nog in een portefeuille of portemonnee wordt bewaard: pinpassen, klantkaarten, rijbe-wijs enzovoorts. En dat betekent nóg meer dataverkeer, dat boven-dien al extra wordt gestimuleerd door apparaten die pas sinds vo-rig jaar op de markt zijn: tablets zoals de iPad en de Galaxy. Het is dus niet verwonderlijk dat het mobiele dataverkeer wereldwijd in 2010 voor het derde achtereen-volgende jaar was verdubbeld.

Communicerende machinesMaar de meest veelbelovende ontwikkeling in mobiele tele-communicatie moet volgens des-kundigen nog tot volle wasdom komen: de communicatie tussen machines onderling, aangeduid als M2M (machine to machine). Denk bijvoorbeeld aan slimme energiemeters in huis die op af-

stand kunnen worden uitgelezen, navigatiesystemen die automa-tisch actuele file-informatie op-pikken en doorgeven, defecte ko-pieermachines die zelf doorgeven dat ze een mankement vertonen, automatische noodoproepen van-uit auto’s, mobiele bewakingsca-mera’s en moderne diefstalalar-men. Dergelijke ontwikkelingen zullen het dataverkeer tot een enorme omvang doen stijgen.

En om nog heel even door te gaan: de verwachting is dat in de toe-komst vrijwel elk elektronisch ap-paraat met het internet verbonden zal zijn. Daarmee ontstaat een ‘internet-of-things’, dat op vele ge-bieden en in uiteenlopende bran-ches zijn nut zal bewijzen. Onder meer in de zorgsector met zorg op afstand via audiovisuele systemen in huis, in de vervoersector met in-telligente transportsystemen en in de energiesector met intelligente netwerken.

Het ligt voor de hand dat de huidige mobiele netwerken niet zijn ingericht om die al tera-bytes aan gegevens te handelen. Zoals ooit het ‘antieke’ NMT-netwerk is opgevolgd door de veel betere GSM- en UMTS/HSPA-netwerken om de toe-name van spraakverkeer, sms en later ook dataverkeer aan te kunnen, is het nu wederom tijd voor een nieuwe standaard. Tijd voor LTE, wat staat voor Long Term Evolution.

Veel en snelLTE is vooral bedoeld om dien-sten met zeer grote hoeveelheden dataverkeer tegen hoge snelhe-den te transporteren. De huidige mobiele netwerken zijn niet ont-wikkeld voor toepassingen zoals M2M, maar voor mobiele telefo-nie (wat veel minder verkeer ople-vert). LTE is bij uitstek geschikt voor mobiele breedband inter-nettoegang en dus voor dien-sten als mobiele televisie (ook in HD), surfen op het internet en downloaden, informatie zoals video, muziek en multimedia in-houd delen, netwerk gaming, e-mail, grootschalige streaming en M2M.

LTE is dus eigenlijk niet ontwor-pen voor spraak en sms, maar het kan er wel mee. Daar zijn slimme oplossingen voor bedacht. LTE, aan de ontwikkeling waarvan al sinds 2004 wordt gewerkt, on-dersteunt de roaming met an-dere technologieën zoals GSM en UMTS/HSPA en zoals WiFi en WiMAX (roaming is de com-municatie tussen verschillende netwerken, waardoor we bij-voorbeeld ook in het buitenland kunnen bellen). En dus kunnen we ook in de toekomst gewoon blijven bellen en sms´en met onze smartphones.www.tno.nl


Nuna6 start vandaag in World Solar Challenge 2011

Een bloedhete en bloedsnelle raceVandaag (zondag 16 oktober) is het zover: de World Solar Challenge 2011 gaat van start. Het tweejaarlijkse wereldkampioenschap zonneracen begint in Darwin en loopt over de drieduizend kilometer lange Stuart Highway naar Adelaide in het zuiden van Australië. Dertig teams uit tweeëntwintig landen gaan de strijd met elkaar aan in auto’s die op zonne-energie rijden. Het Delftse team hoort met de Nuna6 tot de grote kanshebbers/ door Maxim Dalmeijer

De wedstrijd die tot doel heeft om zonne-energie te promoten, is prestigieus. Universiteiten, be-drijven en individuen leggen de lat steeds hoger. De TU Delft-studenten die het Nuon Solar Team vormen, hebben tot nu toe steeds uitstekend gepresteerd: ze wonnen in 2001, 2003, 2005 en 2007. Twee jaar geleden werden ze tweede.

Terug voor goudDit jaar wil de TU Delft wil de beker weer terug. De dertien

studenten die de strenge selec-tie hebben doorstaan, komen uit alle relevante disciplines van de universiteit: Lucht- en Ruimte-vaarttechniek, Industrieel Ont-werpen, Werktuigbouwkunde, Technische Natuurkunde en Elektrotechniek. Hierdoor bevat het team organisatorisch, cre-atief, commercieel, technisch, theoretisch en praktisch talent. Anderhalf jaar lang hebben zij hun talent moeten inzetten om uiteindelijk de Nuna6 te kunnen presenteren.

En nu wordt een beroep gedaan op het strategische talent van het team. Op ieder moment in de race moeten de TU-studenten inschatten hoe snel de Nuna6 kan rijden. Ze moeten namelijk voorkomen dat de accu leeg raakt of dat er ongebruikte energie overblijft. Balans is het credo.

Mission controlOm die balans te waarborgen en om de coureur te ondersteunen zal er een personenauto achter de Nuna6 meerijden.

Mission Control is de naam van het voertuig dat is omgebouwd tot een high-tech controlecen-trum. Op de auto zijn sensoren geplaatst die meteorologische ge-gevens verzamelen. En in de wa-gen komen extra beeldschermen en computers om deze data te kunnen verwerken en overzichte-lijk weer te geven.

Spannendste ooit!De zonnerace met zelfontwor-pen en -gebouwde auto’s be-looft door gewijzigde regels en

de toegenomen concurrentie de spannendste ooit te worden. En toch legt de TU Delft de lat nóg hoger. De Nuna6 is namelijk de eff iciëntste zonneraceauto ooit. Het Nuon Solar Team wil hier-mee aan iedereen duidelijk ma-ken dat technologische vooruit-gang samen kan gaan met een schonere toekomst. www.nuonsolarteam.nl

Darwin

Adelaide

NuonSolarTeam.com

Voor de zesde keer op rij zal het Nuon Solar Team, bestaande uit studenten van de TU Delft, deelnemen aan de World Solar Challenge, het wereldkampioenschap voor zonnewagens

in Australië. Na vier overwinningen op rij en een zilveren medaille in 2009 zet het team alles op alles om de wereldbeker weer terug naar Delft te halen. De 2011 World Solar Challenge

vindt plaats van 16 tot en met 23 oktober 2011 en zal net als de vorige edities de deelnemers over een afstand van ruim 3.000 km voeren van Darwin naar Adelaide.

4.44 meter

145 kg

1.75 meter

0.94

m

ete

r

MobiBoxx //

Nuna6 is uitgerust met een volwaardige boordcomputer: de MobiBoxx. Deze boordcomputer is het kloppend hart van de auto: de MobiBoxx zorgt er voor dat Nuna6 reageert op het indrukken van de knopjes van het stuur en neemt ook de besturing van de motor en het weergeven van allerlei data op het beeldscherm voor zijn rekening. Daarnaast wordt via de MobiBoxx alle data over de accu, de motor en het zonnepaneel draadloos doorgestuurd naar de volgwagen, zodat ook daar Nuna6 goed in de gaten kan worden gehouden.

Aerodynamica //

Nuna6 heeft een speciaal ontworpen vleugelprofiel. Het team heeft ruim 12 jaar ervaring met dit concept dat getest en bewezen is in de windtunnel. De luchtweerstand van Nuna6 is maar liefst 12 keer lager dan dat van een normale auto en is met bijna 10% verminderd ten opzichte van Nuna5. De totale luchtweerstand van Nuna6 is ongeveer gelijk aan de buitenspiegel van een bestelbusje bij een snelheid van 100 km/h.

CdA - 10 %Opbouw Nuna6 //

Het bovenste gedeelte van Nuna6, ook wel topshell genoemd, geeft Nuna6 haar mooie aerodynamische vorm. Omdat er in dit deel geen zware onderdelen zitten hoeft dit deel niet erg stijf te zijn en is het erg licht. Het onderste gedeelte, het chassis, is wel erg sterk en stijf en biedt plaats aan de bestuurder, de wielophanging en alle zware onderdelen van de auto. De wielkappen bevorderen de aerodynamische eigenschappen en zorgen ervoor dat er geen vuil en water naar binnen wordt geslingerd.

Stijf v.s. licht

Structureel ontwerp // De hele auto is opgebouwd uit een sandwichconstructie. Tussen twee laagjes koolstofvezel zit schuim zodat de auto erg stijf en tegelijkertijd heel licht ontworpen kan worden. Nuna6 bestaat uit een heel bijzonder weefsel, dat ook in de Formule1 gebruikt wordt, genaamd TeXtreme.

< 0,8 mm TeXtreme

< 0,8 mm Textreem

5-30 mm Rohacell

schuim

Wielophanging en Remmen // Nuna6 heeft net als haar voorgangers drie wielen: twee voorwielen en één achterwiel met geïntegreerde motor. Met beide voorwielen wordt gestuurd. De voorwielen zijn net als in de Formule1 met dubbele A-armen aan het chassis bevestigd.

DubbeleA-arm

Upright

Remklauw

Hub

Remschijf

Veer /demper systeem

Besturing // Bijna de gehele auto kan bestuurd worden vanaf het stuur. De coureur gebruikt het stuur om gas te geven, te remmen, de knipperlichten te besturen en om om te communiceren met andere auto’s in het konvooi.

Rem flipper

Knipperlicht RKnipperlicht L Alarm lichtVerlichting

Cruise Up Tab (display)

Cruise DownPush to talk

Gas flipper

Toeter

Motor // De motor van Nuna6 zit geïntegreerd in het achterwiel. Deze elektrische motor is ongeveer drie keer zo efficiënt als de verbrandingsmotor van een gewone auto, met een efficiëntie van maar liefst 98%.

Stator FlensRotor RotorVelg Afdekplaat

Accu //

Als er tijdelijk meer energie binnenkomt dan nodig, wordt overtollige energie opgeslagen in een accu. Wanneer later extra energie nodig is, bijvoorbeeld tijdens een inhaalactie of bij bewolking, dan wordt dit uit de accu gehaald.

5 kWh reguliere lood accu’s

Geschiedenis //

2009 // Nuna 5

2007 // Nuna 4

2005 // Nuna 3

2003 // Nuna 2

2001 // Nuna 91,8 Km/h

97,0 Km/h

102,8 Km/h

90,9 Km/h

91,9 Km/h

1e WSC

1e WSC

1e WSC

1e WSC

2e WSC

280 kg

250 kg

189 kg

202 kg

160 kg

Instapluik en canopy //

Nuna6 is als een maatpak om de coureur heen ontworpen. Er is net genoeg ruimte voor één persoon. De coureur zit rechtop met zijn benen horizontaal. Het hoofd van de coureur zit in de canopy die boven het zonnepaneel uitsteekt. Hier zit ook het luikje waar de coureur instapt, hij moet dus over het zonnepaneel heen instappen. Lenigheid is hiervoor vereist, want de coureur moet kunnen laten zien dat hij dit binnen 15 seconden kan. In de canopy kan de temperatuur oplopen tot wel 50 graden.

15 sec.Zonnecellen //

De zonnecellen vangen de energie van de zon op en zet deze om in elektrische energie, waarmee de motor wordt aangedreven. Nuna6 is bedekt met 6 m2 Siliciumcellen. Het paneel bestaat uit 1690 op maat gesneden monokristallijn Siliciumcellen met een efficiëntie van zo’n 22%.

6 m2

Zonne Energie

Electrische Energie

Bewegings Energie

22 %

Totale energie per m2

98 %


Fascinerende

toekomstWie vandaag de krant van morgen heeft, is overmorgen rijk – luidt een gezegde. Dat zegt iets over het belang van de krant, maar het zegt nog veel meer over het belang van informatie. Want als één belegger vandaag al zou weten waar alle anderen pas mor-gen achter komen, zou hij (of zij) bakken geld kunnen verdienen. Een voetbaltrainer die nu al de opstelling van de tegenstander kent… nou ja, u begrijpt het wel. Het loont om in de toekomst te kunnen kijken.

Maar de toekomst is ongrijpbaar. Terwijl we ons dankzij de wetenschap een steeds be-ter beeld kunnen vormen van het verleden, kunnen we – eveneens dankzij de zich snel ontwikkelende wetenschap – steeds moeilij-ker voorspellen hoe ons leven er later uit zal zien. Zo weten we wel hoe mensen eeuwen geleden leefden, maar hebben we geen be-nul van in wat voor wereld onze kinderen en kleinkinderen uiteindelijk zullen leven. Een paar jaar vooruit kijken lukt nog nét, maar tien of twintig jaar is een illusie, laat staan honderd jaar. Of heeft u een helder beeld van de maatschappij in 2111?

Mede door technologische ontwikkelin-gen verandert de wereld de komende 25 jaar ingrijpender dan in de hele 20e eeuw. En daarin is, zoals we weten, toch echt het nodige gebeurd. Maar die trend van steeds snellere verandering is al eerder begonnen. Ga maar eens na wat er allemaal in 1990, 1995 en 2000 nog wel was en nu niet meer, hoe je telefoon (in eerste instantie nog niet mobiel) eruit zag, in wat voor auto je reed en welke beroepen inmiddels zijn verdwenen.

Om LTE, de nieuwe mobiele technolo-gie waar we het in deze vijfde editie van Delft Highlights over hebben, lachen ze in 2050. Het kind dat geboren wordt als ik 100 jaar oud zou zijn, krabt zich al snel verbaasd achter de oren als het hoort dat we in 2011 nog niet wisten of auto’s op beter op waterstof of elektriciteit of bio-massa kunnen rijden.

Dat is precies waarom de toekomst ons zo fascineert: omdat ‘ie zo onvoorspel-baar is. Dat stimuleert de fantasie en in-novaties die de toekomst bepalen. Waar-mee de cirkel rond is. En daarin speelt Delft een duidelijke rol.

Hans DalmeijerHoofdredacteur Delft Highlights

Hans Thostrup (1944) is de bedenker van deze race. De in Denemarken geboren avonturier werd zich bewust van het komende energieprobleem tijdens zijn betrokkenheid bij mo-torsportevenementen in de jaren zeventig.

Hij ontplooide daarop allerlei initiatieven om (vracht)auto’s in een wedstrijd zo zuinig mogelijk te laten rijden. Zo ook de BP Solar Trek die in 1982 van start ging. Dit was de voorloper van de World Solar Challenge. Inmid-dels heeft Thostrup de rechten verkocht aan de staat Zuid-Australië. De South Australian Motor Sport Board is nu, onder auspi-ciën van de FIA, de organisator van de race geworden.

Nuna4

Nuna1

Nuna2

Nuna5

Nuna3

FACTS & FIGURES

Afmetingen Lengte: 4.44 m Breedte: 1.75 m Hoogte: 0.94 m Gewicht (excl. Coureur) 145 kgCoureur Gewicht wordt aangevuld tot 80 kg Coureurs zijn geselecteerd op heupbreedte en lengte van het bovenlichaam Aantal wielen 3Zonnecellen 1690 cellen Totale oppervlakte 6 m² Monokristallijn op maat gesneden siliciumcellen Efficiëntie: 22 % Efficiëntie verhogend laminaat Motor CSIRO InWheel Direct Drive Elektromotor Motor geïntegreerd in velg achterwiel Efficiëntie: 98% Accu 21 kg Lithium Ion cellen Capaciteit: 5kWh Inclusief intelligent en efficiënt monitoringsysteem Besturing Intelligent stuurwiel uit koolstofvezel met quick-release Carrosserie Sandwichconstructie van koolstofvezel en schuim Speciaal koolstofweefsel ‘TeXtreme’ dat ook in de Formule1 wordt gebruikt Titanium roll bar Aramide versterkte onderdelen voor bescherming coureur en tegen steenslag Aerodynamica Speciaal ontworpen vleugelprofiel Ruim 12 jaar ervaring met dit concept Getest en bewezen in de windtunnel Bijna 10% lagere luchtweerstand dan Nuna5 Wielophanging Voor: Formule1 principe ophanging met dubbele A-armen van koolstofvezel Schokdempers in de vering geïntegreerd Lichtgewicht magnesium velgen Hoog precisie keramische lagers Achter: Enkele achterbrug van aluminium Titanium assen Banden Speciaal voor zonneracen ontwikkelde profielbanden in samenwerking met MichelinRemmen Regeneratief remmen op de motor Mechanische rem voor noodstop Rolweerstand Ruim 10 keer lager dan een normale autoLuchtweerstand Ruim 12 keer lager dan een normale autoTelemetrie Draadloze verbinding met volgwagen Boordcomputer met full-colour display Coureur comfort Lage luchtweerstandsinlaat voor ventilatie en verse lucht Custom-made oordopjes voor communicatie


Binnen tien jaar telt de wereld meer dan een miljard voertui-gen volgens de ANWB. Op dit moment rijden er al zo’n 900 miljoen rond. En het grootste deel daarvan rijdt op fossiele brandstoffen zoals benzine, diesel of gas. Maar die bronnen raken nu snel uitgeput. Dus is er behoefte aan alternatieve, duurzame energiebronnen. Wat wordt de autobrandstof van de toekomst?

Op evenementen rond duurzame mobiliteit is de afgelopen jaren niet op één paard gewed: biodiesel, ethanol, waterstof, aardgas, groen gas, methaan; alle mogelijkheden kwamen aan bod. De elektrische auto lijkt nu wat meer de trend te zetten. Maar er zijn nog heel wat hobbels te nemen.

Nieuwe mogelijkhedenOp de tweejaarlijkse Internatio-nale Automobil Ausstellung (IAA) in september te Frankfurt was de overheersende mening dat elek-trische aandrijving voor autofa-brikanten nieuwe mogelijkheden opent. Bijvoorbeeld met ultra-compacte stadsauto’s. Volkswagen introduceerde in die categorie het concept van de kleine eenpersoons Nils: 3,04 meter lang en 1,39 meter breed (van binnen 61 centimeter). De Nils weegt 460 kilo, heeft een elektromotor van 20pk en accele-reert in 11 seconden van 0 naar 100 kilometer per uur. De topsnel-heid is 130 kilometer per uur.

Opel stelde daar de RAK e te-genover, waarin de chauffeur en de passagier achter elkaar onder een glazen koepel zitten. De Opel RAK e weegt slechts 380 kilo en haalt met een 14 pk elektromotor een topsnelheid van 120 km per

uur. Hij accelereert in 13 seconden van 0 tot 100 km/u en volgens de opgave van de fabrikant kost 100 kilometer rijden met de RAK e één euro aan elektrische energie.

Toch is niet iedereen in de branche even enthousiast over elektrisch rij-den. Volgens de Toyota-importeur op de vakbeurs Ecomobiel in Rot-terdam bijvoorbeeld is een volledig elektrische auto op dit moment nog een stap te ver: “De beperkende factor is en blijft de accu. Die is te duur, te zwaar en heeft te weinig capaciteit. Voor de grote massa zijn volledig elektrische voertuigen ge-woon geen optie.” Ook dat er nau-welijks oplaadpunten zijn en je er niet ver genoeg mee kunt rijden, pleiten tegen de elektrische auto.

Draadloos opladenEinde verhaal dus voor de elektri-sche auto? Niet als het aan Swagat Chopra ligt. Hij studeerde onlangs af aan de TU Delft met een scriptie waarin wordt gesteld dat het heel goed mogelijk is om auto’s elek-trisch op te laden zonder snoer, via spoelen in de weg die stroom leve-ren aan de auto’s. Daarmee wordt de actieradius aanzienlijk vergroot. De accu laadt op als de elektrische auto ergens boven zo’n spoel ge-parkeerd staat of moet wachten voor een verkeerslicht. Maar ook op drukke (snel)wegen zouden de spoelen hun nut kunnen bewijzen. Telkens als een daarvoor geschikt gemaakte elektrische auto erover heen rijdt, krijgt hij een kleine la-ding stroom toegediend via een ingebouwde ontvanger. Als je over genoeg van zulke spoelen heen-rijdt, wordt de hoeveelheid stroom in de accu goed op peil gehouden.

Chopra legt uit dat het systeem via inductie werkt (waarbij elektrische

spanning wordt opgewekt over een geleider in een magnetisch veld) en vooral in dichtbevolkte landen of gebieden zoals Nederland of bij-voorbeeld Signapore goed toepas-baar is: “In dunbevolkte staten in de VS zou je enorme investeringen moeten doen om voldoende van die spoelen te plaatsen om alle elektri-sche auto’s te bedienen”, zegt hij. “Maar in steden en dichtbevolkte gebieden waar de verkeersdrukte groot is, kun je met relatief weinig kosten heel veel auto’s draadloos van stroom voorzien.”

Wie dergelijke spoelen zou moeten plaatsen en commercieel exploite-ren, is nog niet helemaal duidelijk. Dat zouden uiteraard de energie-maatschappijen kunnen zijn, maar bedrijven als Siemens of Bosch. Chopra stelt dat diverse grote on-dernemingen geïnteresseerd zijn in een dergelijk systeem en de mogelijkheden ervan nu worden bestudeerd. Zo moet onder meer een systeem worden opgezet om de automobilisten te laten betalen voor de stroom die zij ‘onderweg oppikken’. “Maar dat vormt geen probleem”, meent Chopra. “Auto’s kunnen worden voorzien van een unieke identificatiecode die gere-gistreerd wordt iedere keer dat je boven een spoel staat of eroverheen rijdt. Daar zou je dan elke week of maand een rekening voor kunnen krijgen.”Goede ideeën worden vaak tege-lijk op meer plekken geboren. Het is dan ook niet vreemd dat op dit moment op diverse plekken in de wereld inductiesystemen worden onderzocht en getest. Toyota werkt aan een iets ander systeem, waarbij elektrische auto’s al rijdend wor-den opgeladen via de banden. Daar worden dan metalen plaatjes in verwerkt die radiogolven opvangen

en omzetten in elektrische stroom. In de oplossing van Toyota vormen speciale omzetters elektriciteit om in radiogolven en zenden die uit. Hiervoor moeten wel metalen ele-menten in het wegdek worden aan-gebracht.

‘hybride light’Het kan ook nóg anders. De Opel Ampera, die hoge ogen lijkt te gooien in de verkiezing van de Auto van het Jaar 2012 (de win-naar wordt pas maart volgend jaar bekend gemaakt), is bijvoorbeeld uitgerust met een range extender die de actieradius verlengt. Daar kunnen dus lange ritten mee wor-den gemaakt. Het principe is een-voudig: naast de elektromotor zit onder de motorkap ook een brand-stofmotor. Die is niet bedoel om de auto aan te drijven, maar om de accu op te laden als de stroom opraakt. De Ampera rijdt dus altijd elektrisch. Nadeel is wel dat de auto door het werk van de brandstofmo-tor toch een bepaalde hoeveelheid fossiele brandstof verbruikt en CO2 uitstoot. “Dit is zeker nu wel een praktische oplossing, maar het is geen volledig elektrische auto”, zegt Chopra. “Het blijft toch een hybride.”

Weliswaar anders dan de Ford Fu-sion Hybride, Toyota Prius of Vol-vo V70 Hybride die afwisselend op fossiele brandstof en elektriciteit rijden, heeft de Opel Ampera in-derdaad twee processen nodig om te blijven voortbewegen. Noem het ‘hybride light’.

Mikken op waterstofWaar Chopra als elektrotechnisch ingenieur aan de TU Delft abso-luut gelooft in volledig elektrisch aangedreven auto’s, lijkt minister Schultz van Haegen (Infrastruc-

tuur en Milieu) een andere kijk op de autobrandstof voor de toekomst te hebben. Zij beloofde ruim twee weken geleden tijdens Ecomobiel de komende jaren vijf miljoen euro te zullen investeren om het rijden op waterstof te stimuleren. De kansen voor deze energiedrager (waarmee elektriciteit kan wor-den opgewekt voor de aandrijving van voertuigen) zijn volgens haar groot: “Dankzij de Botlek en de haven van Antwerpen hebben we een van de grootste infrastructu-ren voor de productie van water-stof in Europa. We kunnen het goedkoop produceren, we hebben transportleidingen en er is tiental-len jaren ervaring opgedaan om waterstof veilig te hanteren voor industriële toepassingen.”

Met zuiver water als enige afvalstof lijkt waterstof dus een ideale auto-brandstof. Bovendien kan water-stof zowel in een verbrandingsmo-tor (BMW en Mazda onderzoeken de mogelijkheden daarvoor) als in een brandstofcel worden toege-past. Toch kleven er ook nadelen

Gooi maar vol met waterstof, of nee… elektriciteit!

Swagat Chopra


aan. Waterstof moet namelijk wor-den geproduceerd, bijvoorbeeld uit water door middel van elektrolyse. Dat kost veel energie en brengt mogelijk ook milieuvervuiling mee. In praktisch opzicht voor de gebruiker heeft een auto met een brandstofcel (FCEV) wel een veel groter bereik dan een volledig elek-trische auto (BEV). Plus: de wa-terstoftank is veel sneller te vullen dan een accu, weegt veel minder en neemt minder plaats in. Dat zijn praktische voordelen. Brandstof-cellen zijn op dit moment nog wel erg duur. Niettemin verkoopt Hon-da in de Verenigde Staten al een brandstofcelauto: de FCX Clarity.

Bio-alternatievenDe vraag wat de autobrandstof van de toekomst wordt, is nog niet be-antwoord. En het kan ook nog wel even voordat het antwoord er is. Want anno 2011 is de keuze niet beperkt tot volledig elektrisch of elektrisch op basis van waterstof. Er zijn meer alternatieven. Bio-brandstoffen als ethanol of bio-diesel bijvoorbeeld. Maar ook daar zitten minpunten aan. Die zijn weliswaar ontwikkeld om kli-maatneutraal rijden mogelijk te maken, maar blijken toch niet per definitie milieuvriendelijk te zijn. Bijvoorbeeld als er regenwoud wordt gekapt voor de aanleg van oliepalmplantages of suikerrietvel-den of kunstmest wordt gebruikt bij de teelt. Dan is de moderne dieselbenzine aan de pomp al mi-lieuvriendelijker. Het ligt iets an-ders als biobrandstoffen worden gewonnen uit afval van bosbouw en landbouw. Dat is wel duurder dan benzine of diesel, maar maat-schappelijk meer verantwoord dan biobrandstoffen waarvoor kap no-dig is of kunstmest wordt gebruikt.Overigens rijden we al een klein

beetje op biobrandstoffen, want daarvan wordt tegenwoordig een klein percentage bijgemengd in de benzine (5%) of diesel (7%). In Frankrijk en Duitsland wordt benzine verkocht met 10 procent bio-ethanol. Volgens de ANWB is ongeveer 90 procent van het wa-genpark is al geschikt voor deze E10 benzine. Er bestaat ook E85 brandstof (die voor 85 procent uit ethanol bestaat) maar daar rijden alleen speciale flexifuel auto’s op.

Rijden op aardgasEn dan zijn er nog de gassen als drij-vende kracht voor auto’s, bussen en vrachtwagens. De bekendste en in ons land meest gebruikte soort is na-tuurlijk LPG (liquid petroleum gas); gemaakt van aardolie en dus een fos-siele brandstof. De huidige generatie LPG-gasinstallaties zorgt voor min-der uitstoot van CO2 en NOx (stik-stofoxiden) dan auto’s met benzine-motoren. Autogas is bovendien een stuk goedkoper aan de pomp, al ligt het verbruik per kilometer wel hoger dan bij benzine.

In landen als Duitsland en Italië is aardgas (CNG, compressed natural gas) redelijk populair. Automerken als Opel, Fiat, Volkswagen en Renault maken al auto’s die direct geschikt zijn voor rijden op aardgas. Er zijn in Nederland maar weinig plaatsen waar je aardgas kunt tanken. Maar je kunt ook thuis of op je bedrijf een vu-linstallatie laten aanleggen. Evenals LPG is aardgas uiteraard een fossiele brandstof, waarvan de voorraad op den duur uitgeput raakt. En tot slot is er nog groengas, dat uit biomassa zoals tuinafval kan worden gemaakt. Groengas bestaat voornamelijk uit methaan en heeft nagenoeg dezelfde samenstelling heeft als aardgas.www.anwb.nl/auto/nieuws-en-tips/specials,/overzicht.html

Rode duivel reed elektrischDe eerste ‘rode duivel’ van België was geen voetballer, maar een autocoureur. Hij heette Camille Jenat-zy (zijn vader was van Hongaarse afkomst) en hij kreeg die bijnaam vanwege zijn felrode baard. Hij werd wereldberoemd omdat hij de eerste was die ooit in een auto meer dan 100 kilometer per uur reed. Hij vestigde het wereldsnelheidsrecord door 105,88 kilometer per uur te rijden. In een auto met de naam La Jamais Contente (De Nooit Tevreden) die elektrisch werd aangedreven. Dit gebeurde in… april 1899!

La Jamais Contente

Elektrische auto’s zijn veiligEen van de vragen die bij de onder-zoeken naar elektrisch rijden wordt gesteld is of het veilig is of niet. Kun-nen de batterijen ontploffen? Zijn er extra gevaren voor inzittenden? En hoe zit het met de elektromagne-tische straling? Wat crashtests be-treft komen elektrische auto’s er in elk geval goed vanaf. De accusyste-men (die 500 volt leveren) zitten in een stevig omhulsel en zijn volledig geïsoleerd van het chassis. De elek-tromagnetische straling zijn volgens metingen verwaarloosbaar. Alleen bij het opladen zijn die waarden hoger als binnen een meter van het oplaadpunt staat. En daar sta je nor-maal gesproken niet.


Dubbel lustrum bij Inholland DelftInholland vierde 9 september niet één, maar twee jubilea. De opleiding Luchtvaarttechnologie bestaat 75 jaar en de daaraan verbonden studievereniging Sipke Wynia 45 jaar. Tijdens het door de studievereniging georganiseerde symposium, waar nostalgische anekdotes en interessante lezingen elkaar afwisselden, werden ook het jaarboek en de plannen voor een alumnivereniging gepresenteerd. Spotlights op de jarigen…”

luSTRuM OplEiDiNg luChTvAARTTEChNiEK

Luchtvaarttechnologie vliegt al 75 jaar naar succesHet is 1936 als de opleiding MTS Luchtvaarttechnologie in Haarlem start. De opleiding is al snel populair en sluit goed aan bij de vraag naar professionals vanuit het bedrijfsleven. Studenten krijgen een leerweg aangeboden die in veel gevallen eindigt bij luchtvaartmaatschappij Fokker. Nu, 75 jaar later, is de opleiding in Delft te vinden, te volgen in het Nederlands en Engels en leiden de leerwegen naar nationale én internationale bestemmingen.

Er zijn door de jaren heen veel positieve en vooruitstrevende ver-andering doorgevoerd”, vertelt clustermanager Egbert Bol van Inholland Delft. “Daardoor is de opleiding nog steeds uniek en zijn we altijd een brug tussen weten-schap en bedrijfsleven gebleven.”

verhuizingIn 2002 is de Hogeschool Haar-lem opgegaan in Hogeschool In-holland. Toen vertrok de lucht-vaartopleiding ook van Haarlem naar Delft om nauwere samen-werking met de TU Delft mo-gelijk te maken. “Ondanks dat voordeel was de verhuizing voor sommigen toch lastig; vooral door nostalgische gevoelens. Maar het was een goede beslissing. Omdat de luchtvaarttechnische opleidin-gen van de TU Delft en Inholland zo complementair aan elkaar zijn, hebben we ook veel aan elkaars expertise. TU Delft-studenten hebben de wetenschappelijke diepgang en onze studenten kun-nen hun constructie- en ontwerp-deskundigheid inzetten. Een ide-ale combinatie”, aldus Bol.

Behalve de verhuizing naar Delft en uitbreiding in talen, is de op-leiding Luchtvaarttechnologie ook qua lesmateriaal veranderd. Om de opleiding zo goed mogelijk op de markt te laten aansluiten, is de lesstof breder en dieper ge-worden. “Alumni krijgen nu ook

uit alle windstreken banen aange-boden. Meestal in de luchtvaart-branche, maar sommigen zijn ook in de maritieme wereld terechtge-komen. Dat is begrijpelijk, want aerodynamica – waar het grootste deel van de opleiding om draait – werkt bij een schip hetzelfde als bij een vliegtuig.”

veel buitenlandse studentenVice versa komen er ook steeds meer studenten uit de verschillen-de windstreken naar Delft. “Voor het komende jaar hebben studen-ten uit dertig landen zich al bij ons aangemeld”, vertelt de clusterma-nager. “Dat is positief voor de op-leiding en voor onze studenten. Zo maken diverse culturen al tij-dens de studie kennis met elkaar. Dat is een goede voorbereiding op het toekomstige werkveld.”

Ook internationale gastdocen-ten vinden steeds beter de weg naar de Hogeschool Inholland Delft. Bol: “Dat tilt het niveau van de opleiding nog iets verder omhoog. We zijn ook een van de zwaardere hbo-opleidingen in Nederland. Hbo+ zou je het kun-nen noemen. Studenten die pro-actief en ambitieus zijn én een kritische mindset hebben, zijn hier goed op hun plaats. Ze moe-ten het lef hebben om te dromen en de durf hebben om te doen.” www.inholland.nl

luSTRuM v.S.v. SipKE WYNiA

Sipke Wynia al 45 jaar het kloppend hart “Vliegtuigbouwkundige Studievereniging Sipke Wynia is al vijfenveertig jaar de ziel van de opleiding Luchtvaarttechnologie”, stelt oud-docent en erelid van de vereniging Daan de Vos. De studievereniging is dé sociale lijm tussen studenten Luchtvaarttechnologie en biedt haar leden kansen voor de toekomst. En dat is alleen maar meer geworden door de jaren heen.

De vereniging werd in 1966 op-gezet door vier studenten Lucht-vaarttechnologie in Haarlem en draagt, als eerbetoon, de naam van de in 1965 overleden docent Sipke Wynia. Hij nam het belang-rijke initiatief om vertegenwoor-digers uit de industrie aan de op-leiding te binden en stond bekend als zeer enthousiaste docent.

invloed studieverenigingHet ledenbestand telde bij de op-richting slechts vier namen, maar is inmiddels gegroeid tot ongeveer 420. “Maar ook toen het leden-aantal nog lager was, had de stu-dievereniging invloed binnen de school”, zegt De Vos. “Zij hebben altijd hun stem laten horen. Dat moet ook, want zij vertegenwoor-digen de belangen van de studen-ten Luchtvaarttechnologie.”“Toen ik omstreeks 1975 docent

was bij de opleiding Luchtvaart-technologie, hebben wij de ver-eniging nog iets meer verant-woordelijkheid gegeven. Waar de docenten voorheen altijd de jaarlijkse excursies organiseerden, hebben we dat aan de studiever-eniging overgedragen. En dat was een goede keus”, lacht hij, “want het scheelde ons niet alleen werk, maar zij organiseren het ook nog eens beter dan de docenten.”

Oude waarden, nieuwe ontwikkelingenIn de tijd na Daan de Vos heeft de studentenvereniging zich uiter-aard verder ontwikkeld. En on-danks alle veranderingen zoals de verhuizing en de overname door Inholland, is de sociëteit nog altijd het kloppend hart van de oplei-ding. “Ik moet eerlijk zeggen dat wij ondanks alle mooie anekdotes

advertorial

over Haarlem, nu heel erg tevre-den zijn in Delft. Wij hebben een hechte band met Inholland en de docenten ondersteunen ons goed. De opleiding is dieper en breder geworden waardoor ons kansen worden geboden in de vorm van nieuwe projecten en contacten met het bedrijfsleven”, vertelt commissaris van de lustrumcom-missie V.S.V. Sipke Wynia, Jan Simons. Hij vervolgt: “Tijdens het lustrum hebben we het verleden, heden en toekomst weer eens bij elkaar ge-bracht. Oud-leden, huidige leden en het bedrijfsleven waar de kansen voor de toekomst liggen. Het is goed om met oude waarden in het achter-hoofd tot nieuwe ontwikkelingen zoals de toekomstige alumnivereni-ging te komen.”

Doekle Terpstra, dankwoord aan opleiding en huidig bestuur Sipke Wynia

Oproep Alumnivereniging, rechts = Jan Simons

Egbert Bol met openingsspeech


Dubbel lustrum bij Inholland Delft

Valoriseren is een moeilijk woord voor ‘waarde toevoegen’. Dat is volgens de Stichting FOM de bijzondere, economische beteke-nis van het werk van prof. Kruit. Zijn onderzoek op het gebied van elektronen- en ionenoptiek heeft in 2011 aanzienlijke waarde toe-gevoegd aan de industrie in Ne-derland. Daarvoor krijgt hij een bedrag van 250.000 euro. “Een steuntje in de rug om nog meer onderzoek te kunnen doen”, ver-klaart de Delftse hoogleraar de bedoeling van de prijs.

Een échte ingenieurWie is deze man die door de Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie is be-kroond met de hoogste Neder-landse onderscheiding voor het uitvoeren en benutten van na-tuurkundig onderzoek? Sinds 1989 leidt prof. Kruit de groep ‘Deeltjesoptica’ aan de TU Delft. “Kruit staat bekend als iemand die als geen ander de eigenschappen van een ‘harde’ wetenschapper met die van een échte ingenieur in zich ver-enigt”, aldus de jury. “Hij heeft zowel ‘de ogen’ verbeterd waar-mee we naar de nanowereld kij-

ken alsook de ‘handen’ om die wereld te manipuleren.”

Om op bijna atomaire schaal te kunnen zien en vast te leggen hoe levende processen zich vol-trekken, heeft Kruit in één ap-paraat twee technologieën ge-combineerd: lichtmicroscopie en elektronenmicroscopie. Hij legt uit: “Met lichtmicroscopie kun je zien hoe een cel zich splitst; hoe de chromosomen van twee kanten worden opgepakt door een aantal draden die eraan be-ginnen te trekken. Je ziet dat de chromosomen in de celkern zich verdubbelen en uit elkaar getrokken worden totdat ze op een gegeven moment loslaten en er ineens twee celkernen zijn die daarna twee cellen worden. Maar om de volgende stap te kunnen zetten - precies zien, op atomaire schaal - hoe die chromosomen zich delen, moet ik het proces kunnen stopzetten en er met de elektronenmicroscoop naar kij-ken.”

Bedrijf opgerichtDe handen om deze gecombi-neerde toepassing van lichtmi-croscopie en elektronenmicro-

scopie te maken, zijn aan het werk in DELMIC BV (een afkor-ting van Delft Microscopie). “Ik ga voor de toepassing van nieuw ontwikkelde technieken eerst op zoek naar een industrie die er iets mee kan. Vaak is die er. Maar in dit geval kreeg ik niet snel genoeg respons en besloot ik om zelf een bedrijfje op te richten. In mijn omgeving zijn genoeg jonge men-sen die het leuk vinden om iets nieuws te beginnen. Zij gaan met het nieuwe product de wereld in. Als ik het bedrijf zelf zou gaan runnen, kom ik niet meer aan m’n wetenschap toe.”

Zo is ook het hyperinnovatieve Delftse bedrijf MAPPER Litho-graphy ontstaan. Daar worden machines gebouwd die de aller-kleinste patronen schrijven voor de productie van microchips met nog meer opslag en rekenkracht. “Elektronenbundels gebruiken als een penseel om hele kleine dingen te maken. Dat is de tech-niek van de toekomst voor de micro-elektronica”, is de over-tuiging van de ondernemende Delftse hoogleraar. Gestart met twee, net afgestudeerde jonge mensen, maar inmiddels ge-

groeid tot een wereldbedrijf waar 200 mensen werken.

“Er is in Nederland niet eens een klant voor deze machines”, illustreert Kruit de uitzonder-lijke positie van het bedrijf. “De dichtstbijzijnde klant zit in Zuid-Frankrijk, onze beste in Taiwan. En in Silicon Valley zit een con-current.”

geweldige stadDelft is in de ogen van prof. Kruit “een geweldige stad om te wonen en te werken. Ik wil niet dat er een soort schizofrenie is tussen m’n leven in de stad en m’n le-ven in de technologie. Ik ben al-tijd bezig met de toekomst van de techniek. Ik vind het geweldig om nieuwe ontwikkelingen te re-lateren aan ontdekkingen in het verleden. Ik kan mij voorstellen hoe Van Leeuwenhoek hier rond-liep.”

De onvermijdelijke naam is ge-vallen: Antonie van Leeuwen-hoek. Het is niet zo moeilijk een overeenkomst te zien tussen de optische vindingen van de Delft-se hoogleraar en het pionierswerk van de historische Delftse groot-

heid. Net als bij Kruit ging het ook Van Leeuwenhoek in eerste instantie om het valoriseren van wat hij met zijn microscoop waar-nam. “Hij was lakenhandelaar en wilde zien wat het verband was tussen de microstructuur van zijn laken en de kwaliteit van het weefsel. Vervolgens kwam hij van het één in het ander.”

grote doorbraakDat is natuurlijk ook de vraag ten aanzien van de technologie die prof. Kruit heeft ontwik-keld. Waarheen zal zijn kennis ons uiteindelijk leiden? “Van hele specifieke gebieden weet ik dat natuurlijk. Tegelijkertijd be-sef ik dat ik vijf jaar geleden niet de mogelijkheden had kunnen voorspellen die we nu hebben, met name de invloed van slimme schermpjes op iPhones en iPads. Terwijl ik zat te denken aan wat die chips allemaal zouden moe-ten kunnen, was de grote door-braak het vasthangen van die chips aan die schermpjes.” Con-cluderend: “We weten echt niet wat we over tien jaar willen heb-ben. Ik weet wel dat we moeten bijblijven, er bovenop zitten en eraan meedoen.”

“ik vind het geweldig om nieuwe

ontwikkelingen te relateren aan ontdekkingen in het verleden. ik kan mij

voorstellen hoe van leeuwenhoek hier rondliep.”

professor Kruit treedt in de voetsporen Antonie van leeuwenhoek

Delftse kennis belangrijk voor de industrie

Op nanoschaal kunnen kijken en op nanoschaal kunnen schrijven. De ma-chines daarvoor worden in Delft gemaakt. Door twee bedrijven, opgericht door prof. dr. ir. Pieter Kruit, winnaar van de FOM-valorisatieprijs 2011. “Wij hebben hier het wereldrecord kleine dingen maken met elek-tronenbundels.” /door Dolf Dukker


Een vrachtwagen met vleugels klinkt wellicht wat onwennig, maar is realiteit. Voormalig TU Delft-student Luchtvaart- & Ruimtevaarttechniek Gandert Van Raemdonck ontwikkelde SideWings voor vrachtwagenop-leggers. Die besparen gemid-deld anderhalve liter brandstof per honderd kilometer. De inno-vatie maakt van lompe opleg-gers, goede windgeleiders.

De vleugels steken aan de onder-kant van de oplegger niet naar buiten, maar zijn als het ware inge-klapt. Dat zorgt ervoor dat de tur-bulentie onder de oplegger wordt weggenomen en dus de lucht-weerstand vermindert. Bovendien ontstaan er drukverschillen. Net zoals een vliegtuigvleugel omhoog wordt geduwd, wordt de vrachtwa-gen door het drukverschil vooruit gestuwd. Aerodynamica optima forma.

Opstarten“Gandert heeft luchtvaarttechno-logie op wegtransport toegepast onder begeleiding van hoogleraar Michel van Tooren. Uitslagen van tests via computersimulaties lieten zien dat er hoge brandstofbespa-

ringen te behalen zijn. En inherent daaraan een forse vermindering van de CO2-uitstoot. Van Tooren stimuleerde hem vervolgens om een bedrijf rond de SideWings op te zetten. Hij haalde hij in 2008 zijn broer Hjalmar van Raemdock erbij die expert composietenmate-riaal is, verzon de naam Ephicas, opende een kantoor in het gebouw van YES!Delft en trok mij aan als directeur”, vertelt Hessel Jonge-breur. “Vervolgens zijn we met in de windtunnel verder gegaan met het optimaliseren van de Side-Wing.”

De reden dat Van Raemdonck zich op de oplegger focuste en niet op de vrachtwagencabine, is logisch ver-telt Jongebreur: “De cabine van de vrachtwagen bevat namelijk al ae-rodynamische componenten zoals dakwindgeleiders, hoekvinnetjes en afgeronde cabinehoeken. Maar de oplegger van een vrachtwagen was nog net een baksteen, dus daar viel wel wat te winnen. Aerodyna-mica is namelijk de belangrijkste troef in brandstofbesparing.”

lof en veiligheidDe SideWings zaaiden veel lof in de vervoerwereld en Epohicas is

zelfs uitgeroepen tot beste star-tende academische onderneming van Europa. De uitvinding heeft ook maar liefst drie troeven in han-den: financieel (door brandstof-beparing), milieuvriendelijkheid (minder CO2-uitstoot) en veilig-heid. Jongebreur legt uit: “Jaarlijks kosten ongelukken met vrachtwa-gens honderden mensen het leven. Vooral voetgangers en fietser lopen risico op ernstig letsel door dode-hoekongevallen. De SideWings van Ephicas verkleinen dat risico omdat de gehele zijkant, inclusief de wielen, van de oplegger wordt afgeschermd. Dus kan er niet zo snel meer iemand onder de ban-den van een vrachtwagen komen. Bovendien vermindert de afscher-ming opspattend water, zodat het zicht van andere weggebruikers ook minder wordt belemmerd.”

grote klanten en bespa-ringHet is geen wonder dat grote spe-lers in de vervoerwereld werden getriggerd. Een aantal bedrijven besloot dan ook mee te doen aan een pilot. “En nu zijn al deze be-drijven klanten”, zegt Jongebreur. De inmiddels opgebouwde klan-tengroep, met onder meer GE

TIP, Ahold, & Peter Appel, TNT, Jan de Rijk logistics, DHL en The Greenery, liegt er niet om. Maar ze kijken nog verder vooruit.

Jongebreur: “We hebben nu ook een tweede product getest; de Tail-Wing. Dit additionele aerodyna-mische stuk, wordt op de achter-kant van de vrachtwagen geplaatst en kan ook ongeveer anderhalve liter brandstof per honderd kilo-meter besparen. Helaas reikt de TailWing buiten de maximale di-

mensies van een trailer en dat is in Nederland, in tegenstelling tot in Amerika, nog niet toegestaan.”

“Als onze producten gezamenlijk aan een oplegger worden beves-tigd, kan dat dus plusminus 2,5 li-ter brandstof per honderd kilome-ter besparen. Reken maar uit wat dat qua CO2-uitstoot en financiën oplevert bij vrachtwagens die ge-middeld 175.000 kilometer per jaar afleggen…”

COluMN

In de wetenschap is de universele geleerde met het verstrijken der jaren steeds verder uit beeld geraakt. Waar in de Griekse beschaving de filosofen Socrates, Plato en Aristoteles misschien niet van alle maar dan toch wel van vele markten thuis waren en aan de top van de kennisladder stonden, is dat gegeven in de daarop volgende eeuwen steeds verder uit beeld geraakt. Er zijn uiteraard nog steeds erudietemensen die over veel zaken kunnen meepraten, zeker. Maar de wetenschappers aan de top, zij die de Nobelprijs krijgen, zijn vrijwel steeds vakgeleerden. En hoewel wereldberoemd eigenlijk toch maar in kleine kring bekend. Wie had ooit van Saul Perlmutter, Adam Riess en Brian Schmidt ge-hoord vóór ze de Nobelprijs voor de natuurkunde kregen?

Doordat er meer systematisch onderzoek wordt verricht, is de kring van mensen die echt breed over een onderwerp mee kan praten relatief steeds kleiner geworden. en wat ‘erger’ is: de bekendheid van het betreffende special-isme of in elk geval de kennis van het specialisme beperkt zich tot een steeds kleinere groep ingewijden. En we weten het allemaal: onbekend maakt onbe-mind!

Ook in de top van de edele voetbalsport is een tendens naar meer specialisatie waar te nemen. Vroeger waren de stopperspil en later ook de inschuivende aus-putzer, slingerback of cattenaccio toch wel redelijke ’totaalvoetballers’. Denk bijvoorbeeld aan de laatste man die ondanks zijn positie als laatste man toch veel doelpunten maakte: Beckenbauer in de jaren zestig bij Bayern München en de Duitsers, Baresi iets later bij AC Milan en de Italianen, Danny Blind in de jaren negentig bij Ajax en de Nederlanders en, om ook dichtbij huis te blijven Sjef de Poorter eind jaren zeventig, begin jaren tachtig bij DHC en de Delf-tenaren. Tegenwoordig staan op bijna alle posities in het voetbal tamelijk gespecialiseerde spelers.Voordeel van specialisatie is dat specialisten echt op hun plaats zijn en precies weten wat ze daar moeten doen. Het nadeel is dat ze slechts beperkt inzetbaar

zijn. Een goede rechtsback is zelden een even goede linkerspits. Evenmin ken ik een internationaal bewierookte astrofysicus die ook een goed econoom is.

Bij het voetbal is dat probleem voor een toeschouwer nog wel te overzien. Ook al is het tamelijk complex, je kunt je je als aandachtig toeschouwer wel een redelijk beeld vormen van de gewenste en geleverde inspanningen van de diverse spelers en je een oordeel vormen over hun kundigheden. Bij de wetenschappelijke wereld is dat inmiddels onmogelijk: al die disciplines en specifieke vaar-digheden en kennis is niet bij te benen. We zullen als eenvoudige mensen dan ook het oordeel overnemen van geleerden die kundig en betrouwbaar over-komen. Met alle gevaren van dien overigens.

Nog vervelender wordt het als je op altijd vrij jonge leeftijd een beroep moet kiezen dat je later wilt uitoefenen. Hoe vind je in die enorme rijstebrij van mo-gelijke beroepen en richtingen je weg? Jammer genoeg worden de bètastudies, waar je juist zoveel interessante kennis opdoet – zoals die hier in Delft - die je in bijzonder interessante problemen kunt toepassen, steeds meer verguisd. Neder-land neemt wereldwijd op diverse terreinen een vooraanstaande positie in. . Je vraagt je af hoe we dat kunnen handhaven als we de exacte wetenschappen niet meer omarmen. Is bij het kiezen van een studie geld (dat je er later mee kunt verdienen) dan de enige drijfveer? Wordt er slechts op de korte termijn gedacht?

Om het juiste vak te kiezen, moet je het veld proberen te overzien. En bij het passeren en passen dat zo doen, dat er geen tijdelijk overwicht ontstaat, maar sprake is van beslissend voordeel. Waardoor jij en je team de wedstrijd winnen! Daarom is het parool in de voetbalsport, in de wetenschap en ook op bestuurs- en beleidsniveau in de stad Delft: samen!

Niek Praagmanis toegpast wiskundige en oud-voetballer en oud-voorzitter van Vitesse Delft

De parallellen tussen voetbal en wetenschap

Veilige vrachtwagens hebben vleugels


Kom in actie, reageer op de reactie

Het thema van de nationale Ok-tober Kennismaand is dit jaar ‘Actie en reactie’. Tijdens de Delftse Wetenschapsdag kunnen nieuwsgierigen hier van alles ont-dekken over reacties op acties. De hele zondag staat in het teken van de wetenschap. Geïnteres-seerden kunnen een spannende ontdekkingstocht maken langs verschillende wetenschappelijke instellingen en technologiebe-drijven. Voor kinderen en volwas-senen zijn daar workshops, proef-jes, doe-dingen en rondleidingen georganiseerd.

vroege vogellezingenDe dag begint al tijdig. Bij Rijks-waterstaat aan de Derde We-relddreef staat vanaf 10:00 uur (en tot 16:00 uur) de Techno-biel klaar. Iedereen is daar van harte welkom. In de collegezaal van afdeling Biotechnologie van de TU Delft aan het Poortland-plein zijn om 10:30 en om 11:15 uur de Vroege vogellezingen voor kinderen. Heb je je weleens al af-gevraagd of je hoofd overvol kan raken doordat je te veel leert? Of waarom de maan met je mee rijdt? Een professor beantwoordt tijdens de lezing ingezonden vra-gen. De inzenders van de twee leukste vragen krijgen een fami-liekaart voor een bezoek aan het Science Centre. De lezing duurt een half uur. Mogelijk het leer-zaamste halfuur van het jaar.

Science CentreIn Science Centre Delft aan de Mijnbouwstraat (geopend van 10:00 tot 16:00 uur) maken be-zoekers kennis met de wereld van wetenschappers en kunnen ze zelf uitvinden wat hun ontdekkingen voor de wereld betekenen. Wie van avontuur houdt stapt in de nieuwe vluchtsimulator Simona

(apart betalen bij de kassa) of gaat langs bij het vernieuwde robotlab. Verder zijn ook een bezoek aan de Fun Science show en meedoen met een van de workshops de moeite van de tijd waard. Boven-dien zijn in het Science Centre diverse bedrijven aanwezig om de bezoeker kennis te laten maken met techniek: Deltares, Technika 10, DSM, TNO en Hogeschool Inholland.

festoFesto aan de Schieweg maakt en verkoopt onderdelen voor machi-nes. Tijdens de Wetenschapsdag laat dit bedrijf zien hoe je machi-nes bouwt en wat het nut daarvan is. Bezoekers kunnen ook zelf aan de slag met diverse technische opstellingen waar Festo zich mee bezighoudt. Bijvoorbeeld door onderdelen van machines aan te sluiten zodat de machine gaat werken. Voorts mogen geïnteres-seerden de AirMotionride, een echte racesimulator, testen en het gevoel te krijgen dat ze in een echte raceauto zitten. Bovendien wordt deze dag de unieke gele-genheid geboden om een kijkje te nemen in het nieuwe Festo Com-petence Centre, waar kennis en techniek worden samengebracht.

Tu BiotechnologieOoit een bacterie geknuffeld? Of op de foto geweest met een gist-cel? Tijdens de Wetenschapsdag wordt die kans geboden. Maak kennis met micro-organismen bij de afdeling biotechnologie van de TU Delft aan het Poortlandplein. Micro-organismen maken nut-tige producten zoals antibiotica, bier, kaas, brandstof, plastic en biocement. Er is meer dan knuf-felen en fotoshoots, de micro-organismen kunnen ook onder een microscoop worden bewon-

derd. Kijk hoe ze licht geven in het donker en zie ze uitademen in een ballon. Of laat jezelf schmin-ken als een van onze micro-orga-nismen. En hoeveel draag je er zelf eigenlijk mee? De bezoekers kunnen ook zelf aan de slag in het Bio Pretlab.

In de Botanische Tuin kun je tijdens de Wetenschapsdag zelf zonnecellen maken, bouwen met bamboo of meedoen aan het mon-diale waterexperiment. Ook zijn er theatervoorstellingen, rond-leidingen langs de collectie en lezingen over onderzoeksprojec-ten in de tuin. Inschrijven voor het Pretlab en de workshops kan vanaf 10:00 uur bij de ingang.

SpoorzoneWil je weten wat er allemaal in de bouwput gebeurt, kom dan tijdens de Wetenschapsdag langs in het informatiecentrum Delft Bouwt. Precies tegenover het station van Delft. Je krijgt ant-woord op vragen als: Hoe bouw je een tunnel? Hoe maak je de wanden, de vloer en het dak? Ben je nieuwsgierig is naar wat er wordt gebouwd, wil je horen hoe de machines werken en we-ten waarvoor ze de grote buizen in de grond steken, dan kun je tijdens de Delftse Wetenschaps-dag meerijden in een treintje dat langs de bouwplaats spoorzone gaat. De trein vertrekt bij Delft Bouwt aan de Barbarasteeg 2 en vanaf het Science Centre aan de Mijnbouwstraat 120. Het trein-tje rijdt van 10:00 tot 16:00 uur.

Antoni van leeuwenhoek in 3DDelft op een andere manier ont-dekken? Download en installeer de Layar applicatie via de App Store of Android Market op je smartphone, open vervolgens de route ‘Microwereld’ en vervol-gens wijst je smartphone je de weg langs bezienswaardigheden die met de ontwikkeling van bio-technologie in Delft te maken

hebben. Zo ontmoet je Antoni van Leeuwenhoek en kun je door films en foto’s zien hoe het er in het verleden uit zag. Aan de hand van teksten en gesproken uitleg kom je van alles te weten over de ontwikkeling van die wetenschap.

De wandeling ‘Microwereld’ is gebaseerd op augmented reality waarbij de echte en de virtu-ele wereld met elkaar versmolten worden. Wie zelf geen smartpho-ne heeft, kan bij het Toeristen In-formatie Punt (TIP, geopend van 10:00 tot 15:00 uur) een tablet huren. De wandeling duurt onge-veer een uur.

Kijk ook op: www.delft.nl/wetenschapsdag

Delftse Wetenschapsdag 2011

Volgende week is weer de jaarlijkse Wetenschapsdag in Delft. Op zondag 23 oktober kan iedereen een kijkje nemen in de wereld van de wetenschap en techniek. Deze unieke dag heeft plaats in het kader van de nationale Oktober Kennismaand.

Ooit een bacterie

geknuffeld? Of op de foto geweest met een gistcel?


TEDxDelft verbaast, verrijkt en ontroert

De dag nadat Rob Speekenbrink in juli van dit jaar vijf dagen TED Schotland had bezocht, ging hij op vakantie. Van de heenreis kon hij zich achteraf weinig meer herinneren, zo vol indrukken zat hij en zoveel emo-ties moest hij verwerken. “Ein-delijk weer eens een evenement waar je écht inspiratie opdoet”, zegt hij nu. Dat blijkt. TEDx-Delft is door hem geïnitieerd en georganiseerd.

De letters TED staan voor Tech-niek, Entertainment en Design. Dat zijn de drie thema’s die on-der het motto van ‘ideas worth spreading’ op het congres door een originele verzameling van vooraanstaande sprekers worden behandeld. De kleine x achter TED betekent dat het niet een congres in Californië of Schot-land betreft, maar om een on-afhankelijk georganiseerd TED evenement gaat. In dit geval dus in Delft, in de aula van de TU.

Emotie en passie“De sprekers op een TED of TEDx gaan nét dat stapje ver-

der, prikkelen je zó dat je wordt uitgedaagd om iets te doen met wat ze vertellen. Dat is heel bijzonder om mee te maken”, vertelt Speekenbrink, die zich in het dagelijks leven bij de af-deling Marketing & Commu-nicatie van de TU Delft bezig-houdt met ontwikkelingen op het gebied van online media. Alle sprekers krijgen maximaal achttien minuten de tijd om hun verhaal te doen. Volgens Speek-enbrink dwingt hen dat tot een duidelijk verhaal dat dicht bij henzelf ligt en waarin emotie en passie een kans krijgen.

“Alleen al door het feit dat tij-dens een TED drie verschillende soorten thema’s aan bod komen, is het programma afwisselend”, zegt hij, “maar bovendien stre-ven we zoveel mogelijk naar een goede balans tussen mannelijke en vrouwelijke sprekers en tus-sen harde en zachte onderwer-pen. Zo komt Sabine Roesser (hoogleraar politieke f ilosofie en ethiek in relatie tot techno-logie) vertellen dat in debatten over gevaarlijke technologieën

emoties een belangrijke rol ho-ren te spelen om beter in staat te zijn moreel verantwoorde tech-nologieën te ontwikkelen. Stof tot nadenken dus. En dan komt het TTYPP iPhone Jam project van Peter Mertens en Donald Beekman (muziek) en Max Kis-man (animatie). Ook boeiend, maar wel iets heel anders.”

pininfarina-ontwerperMoeiteloos vertelt hij over spre-kers die hij bij diverse TEDx congressen in andere steden heeft gevolgd en over de dege-nen die 7 november in Delft het woord zullen voeren. “Voor een vrijwel altijd ademloos luiste-rend publiek, dat soms zo ont-roerd raakt dat de zakdoeken eraan te pas komen,” verzekert Speekenbrink.

Dat zal weer niet zo snel gebeu-ren tijdens het verhaal dat de Vlaming Lowie Vermeersch hier komt vertellen. Na zijn studie aan de TU Delft ging hij bij de toonaangevende auto-ontwer-per Pininfarina in Italië werken. Hij werd hoofd van de design-afdeling en gaf leiding aan een team van meer dan honderd specialisten, dat onder meer verantwoordelijk was voor het ontwerp van de nieuwe Ferrari 458. Centraal in zijn verhaal staat de vraag: waarom vind je iets mooi of niet?

Na elke vier of vijf sprekers volgt een ruime pauze. Dat geeft

de bezoekers de gelegenheid alle indrukken te verwerken en er met elkaar over te praten. En dat zullen ze zeker doen over het feit dat Erik Meijer, die leiding geeft het Cloud Programmabi-lity Team van Microsoft, tijdens deze TEDxDelft zijn eerste rede als hoogleraar aan de TU Delft houdt. Overigens zullen ook de streetrunners die in de aula een staaltje van hun kunnen ten beste geven, de tongen niet on-beroerd laten.

Nauwelijks budgetWie weet dat de Amerikaanse TED organisatie (sinds 1984) li-centiehouders zoals Rob Speek-enbrink alleen toestaat om een TEDx te organiseren na het bezoeken van een TED, het vol-gen van allerlei workshops over de opzet en het format, dan op zijn gemak het programma van TEDxDelft doorleest en vervol-gens de locatie in ogenschouw neemt, zal waarschijnlijk ver-moeden dat een aardig budget beschikbaar is om dit van de grond te tillen.

Niets is minder waar, weet de Delftse organisator: “Sterker nog, er is nauwelijks budget. Dus zijn we blij dat de gemeente Delft, de TU Delft, Fabrique en TamTam als partners zijn ingesprongen om het f inancieel mogelijk te maken. Ook de Ra-bobank is sponsor. Verder dra-gen een heleboel bedrijven hun steentje bij door te cateren, het

elektrisch vervoer te regelen, zorg te dragen voor het licht en de regie van beeld en geluid en ga zo maar door.”

168 uur gewichtloosMaar hoe zit het nu eigenlijk precies met die ‘vergeten astro-naut’? Ook dat is nog een mooi verhaal. Lodewijk van den Berg studeerde scheikunde aan de TU Delft en werd expert op het gebied van de groei van kristal-len. Hij droomde ervan om die ooit in gewichtloze toestand te kunnen laten groeien, in de ruimte dus. Hij trok naar Ame-rika en ging bij de NASA wer-ken. Maar daarvoor moest hij zich – om veiligheidsredenen – wel tot Amerikaan laten natu-raliseren. Dat deed hij in 1975. En toen bleek dat het niet zo eenvoudig was om een astronaut op te leiden tot kristalexpert, besloot de NASA Van den Berg op te leiden tot astronaut. Hij was dus niet de eerste Neder-landse astronaut (dat was Oc-kels), maar wel de eerste astro-naut van Nederlandse afkomst. In 1985 verbleef hij 168 uur in de ruimte om als bemannings-lid van de Challenger zijn expe-rimenten uit te voeren met het oog op medische toepassingen. Typisch een voorbeeld van een ‘idea worth spreading’.

De eerste astronaut van Nederlandse afkomst was niet Wub-bo Ockels, maar Lodewijk van den Berg, nu 79 jaar. Nooit van gehoord? Op 29 april 1985 nam hij deel aan missie STS-51B aan boord van het ruimteveer Challenger. Deze ‘verge-ten astronaut’ is 7 november een van de boeiende sprekers met opmerkelijke en visionaire verhalen op TEDxDelft./door hans Dalmeijer

Druk — Sieca Repro / Delft Design Poster — Fabrique [merken, design & interactie] Delft

7 NovTU Delft conference centre

apply for tickets at www.TEDxDelft.nl


Waarom vinden we een gebouw mooi?

Hoe wek je strandbeesten tot leven?

Niet-standaard architectuur. Daar houdt Kas Oosterhuis (1951) zich mee bezig. Als ar-chitect en ontwerper werkt hij aan interactieve, levende gebou-wen en bewegende constructies. Ontwerpen die inspelen op de bewegingen van de gebruikers waardoor mensen als het ware deelnemen aan het ontwerp.

Een voorbeeld hiervan zijn de glazen glooiende geluidsscher-men langs de A2 bij Utrecht met de ‘geintegreerde’ luxe auto showroom. Oosterhuis ontwierp de constructie vanuit het stand-punt van de mensen die er met hoge snelheid langsrijden. Dus

geen plotse veranderingen, maar een glooiend aerodynamisch ont-werp gebaseerd op rekenkundige modellen om te bepalen hoe de knooppunten in de staalcon-structie eruit moest koment te zien.

Die rekenkundige modellen en het werken met ICT zijn typische elementen in het werk van Oos-terhuis. Juist door het gebruik van computermodellen veran-dert volgens hem niet alleen de architectuur, maar ook ons idee over wat we wel en niet mooi vin-den. Tijdens zijn presentatie op TEDxDelft zal hij hier verder op ingaan.

Kas Oosterhuis is behalve hoogleraar aan de TU Delft, tevens directeur van de onaf-hankelijke onderzoeksgroep Hyperbody en mede-eigenaar van ontwerpbureau ONL. Hij werkt op dit moment aan ver-schillende ontwerpen in bin-nen- en buitenland zoals het multifunctionel CET gebouw in Budapest en de geometrische Al Nassar toren in Abu Dhabi.

Theo Jansen (1948) maakt al jaren strandbeesten. Levens-grote constructies van plastic elektriciteitsbuizen, lege f les-sen, elastiek en tie wraps. De dieren houden zichzelf op het strand in leven. Ze lopen langs de waterlijn, draaien om als ze bij de zee of de duinen komen en overleven bij windstilte en in stormen.

Jansen selecteert zijn modellen met de computer en verbetert hiermee steeds de vorige gene-ratie. Als een strandbeest niet hard genoeg loopt, omvalt of

door zijn poten zakt, verklaart Jansen dat door een fout in de genetische code. Met compu-termodellen zoekt hij uit hoe hij het de volgende keer kan voor-komen. Zo komt hij tot de meest ideale verhoudingen en werkt hij aan de evolutie van de strand-beesten of Animari. Doel is dat de strandbeesten uiteindelijk in kuddes kunnen overleven op het strand.

Jansen is kinetisch kunstenaar. Zijn werken zijn drie dimensio-naal en kunnen bewegen. Na zijn studie natuurkunde in Delft,

Bedrijven verliezen jaarlijks miljoenen euro’s aan fouten in spreadsheets. Felienne Hermans (1984) ontwikkelt software die ervoor zorgt dat dit minder vaak gebeurt. Ze visualiseert infor-matie uit spreadsheets waardoor zwakke plekken zichtbaar wor-den en fouten dus eerder kunnen worden ontdekt.

Iedereen werkt tegenwoordig met spreadsheets. Voor het bijhouden van je dagelijkse uitgaven, de ad-ministratie van de voetbalclub, de kosten van het familieweek-end worden bedragen en for-mules in Excel of vergelijkbare computerprogramma’s gezet. Bij bedrijven en analisten zijn spreadsheets helemaal aan de

orde van de dag. Maar hoe vaker er spreadsheets gebruikt worden, hoe groter de kans dat er fouten insluipen.

Juist bij het gebruik van formu-les in spreadsheets gaat het vaak mis. Wanneer meerdere gebrui-kers aan het bestand werken en er complexe elementen, zoals bij-voorbeeld uitzonderingsregels, worden toegevoegd, is het vaak lastig te controleren of de spread-sheets nog goed werken. Er ont-staan snel foutjes die mogelijk grote gevolgen hebben voor de

vloog hij begin jaren tachtig met een zelfgebouwde UFO over Delft en Parijs en ontwik-kelde hij een verfmachine die zelf graff iti tekende op muren. Vanaf 1990 werkt hij aan de strandbeesten. Op TEDxDelft vertelt Jansen over zijn laatste generatie strandbeest waar hij de afgelopen weken aan de Ne-derlandse kust mee heeft geëx-perimenteerd. www.strandbeest.com

getallen onder aan streep. Terwijl juist op deze spreadsheets vaak bedrijfsbrede beslissingen worden gebaseerd.

Hermans is promovenda in Delft en heeft daarnaast haar eigen bedrijf opgericht waarmee ze an-dere bedrijven ondersteunt in het verbeteren van hun spreadsheets. Tijdens TEDxDelft zal ze ingaan op de door haar ontwikkelde soft-ware Breviz.

Hoe verlies je geld met spreadsheets?


COluMN

De plus van het delen

Technische talenten studeren Luchtvaarttechnologie!

www.inholland.nl/luchtvaarttechnologie

Het is natuurlijk actueel en niemand kan er om heen. Welke krant je ook open-slaat of welk radio- en tv-programma je aanzet, iedereen heeft het over Steve Jobs, de helaas veel te vroeg overleden baas van Apple. De wereld is aangedaan en voelt een groot verlies en ik betrap mij erop dat ik me afvraag wat dit gevoel nu precies veroorzaakt. Zouden we hetzelfde voelen als de voorman van Samsung of Sony heen zou gaan?

Misschien zit de kern van het succes wel in de koppeling van het plezierige ge-bruik, het mooie design en het exclusieve gevoel dat het te koesteren object speciaal voor ons persoonlijk door Steve verzonnen is. Feit is dat de wereld dankzij deze producten anders is gaan kijken naar communicatie en dat we de mogelijkheden die ze bieden hebben omarmd. Het geboden platform inspireert dagelijks velen om zelf applicaties te maken en aan te bieden via de door Apple opgerichte App Store. Maar het zijn niet alleen Apple en alle particulieren die de dienst uit maken. Ook andere bedrijven zien dat ze mee moeten doen in deze innovatiewedloop. En dus komen met verge-lijkbare producten.

Natuurlijk zien bibliotheken hier ook mogelijkheden en DOK, de bibliotheek van Delft, loopt daarin graag voorop. Voor de al jaren zeer succesvolle Boeken-bende, hoogtepunt van de Kinderboekenweek, verzamelde DOK prachtige fo-to’s op de Flickr site, waar ze goed worden bekeken. Maar het kan altijd beter.

Op de Multi Touch tafel van Microsoft heeft DOKLAB, de innovatieafdeling van DOK, een applicatie ontwikkeld die het niet alleen mogelijk maakt om

door verschillen-de jaargangen van foto’s van de Boekenbende te zoeken, maar ook om de foto’s van commentaar te voorzien door middel van stem-pels. Het mooiste is dat de foto’s via een speciale QR code door smart-phonegebru iker s met een gratis downloadbare codelezer kunnen worden meegenomen op hun telefoon. Tijdens de laatste Boekenbende van 9 oktober is deze applicatie voor het eerst getoond. Met groot succes. Jong en oud vergaapten zich aan de mooie foto’s en ontdekten de verschillende mogelijkheden van de tafel en de app.

De belangrijkste erfenis van Steve Jobs is dat er nu een hongerige massa men-sen wacht op nieuwe, mooi ontworpen, verassende communicatiemiddelen die de wereld veranderen. Gewoon omdat het kan, gewoon omdat het moet.

Erik Boekesteijn, manager Science & Innovation DOK


ColofonDelft Highlights is een uitgave van Dumay Strategie & Communicatie, Qliq en Rodi Media. Deze krant wordt mede mogelijk gemaakt door de gemeente Delft, het Science Centre Delft en Hogeschool Inholland..

Delft Highlights wordt vier maal per jaar huis-aan-huis verspreid in Delft, Pijnacker-Nootdorp, Delfgauw, Schipluiden, Den Hoorn en delen van Rijswijk en Ypenburg.

Daarnaast wordt deze kenniskrant gecontroleerd verspreid onder een selecte doelgroep. Oplage: 81.000 exemplaren.

uitgeverRaymond Sparreboom / Dumay Strategie & Communicatie

hoofdredacteurHans Dalmeijer / De TekstGroep Services BV, Delft

RedactieMaxim Dalmeijer, Dolf Dukker, Geert de VriesMet dank aan Adriaan Huigen en Ynke Feenstra

FotografieJorrit Lousberg, Geert Niermeijer, Hans Peter van Velthoven

vormgevingJob Hugenholtz, Maya van der Veer

AcquisitieJacqueline Jonkhart, Qliq [email protected]

Druk en distributieRodi Media zh-bv

Delft Highlights is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Uitgever en redactie aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele onjuistheden of

mogelijke gevolgen die kunnen voorvloeien uit het gebruik van de hierin opgenomen informatie. . Getracht is om allen recht te doen bij het achterhalen van copyrights. Als in deze uitgave beeld zou zijn opgenomen waarvan de rechthebbende niet of niet tijdig kon worden achterhaald, dan kan de eigenaar binnen twee weken na de verschijningsdatum daarvoor alsnog zijn of haar normale tarief berekenen

YES!Delft verwelkomt 100e bedrijf In 2005 namen de TU Delft en de gemeente Delft het initiatief om YES!Delft op te richten. Nu, zes jaar later, heeft technostarter nummer honderd – Sunuru – zich in het ondernemerscentrum gevestigd, heeft YES!Delft internationale allure en weten alle landelijke media de weg naar het ondernemingsgebouw te vinden.

De broedplaats voor technostar-ters bevond zich toen nog in een oud TU Delft–gebouw aan de Rotterdamseweg. Daar begonnen de eerste ondernemers aan hun missie om de slogan van het initia-tief ‘Building tomorrow’s leading firms’ waar te maken. Inmiddels is de Molengraaffsingel het epicen-trum van technische ondernemin-gen in Delft. Maar ook dit gebouw lijkt alweer te klein te worden.

SuccesformuleDat komt door de succesformule. In de collegebanken worden TU Delft-studenten en promovendi geïnspireerd voor ondernemer-schap. Vervolgens kunnen zij mee-draaien in een educatieprogram-ma, waarna zij de competenties

hebben om een onderneming op te richten. Als ze dat traject eenmaal hebben doorlopen, worden ze uit-gebreid ondersteund om door te groeien naar een succesvol bedrijf.

Hierdoor ontstaat een constante stroom van technisch talent naar

het gebouw van YES!Delft. Een-maal binnen in deze technische broedplaats blijkt ook de waarde van de gezamenlijkheid in het gebouw voor technostarters. Tijdens het drinken van een kop koffie of een borrel denkt ieder-een met elkaars bedrijf mee. En

dat de jonge ondernemers tij-dens werktijd bij elkaar binnen lopen met een vraag, is eerder regel dan uitzondering. Het ini-tiatief mag met de verwelkoming van het honderdste bedrijf zeker een succes worden genoemd.

/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Coronel in Dakar rallyHet duurt nog wel even voordat Dakar rally begint, maar nu al is bekend dat Tim Coronel aan de start zal verschijnen in een elek-trische buggy. Hiermee wil hij de eerste coureur worden die een topplaats behaalt met een ‘groe-ne’ auto. Hij hoopt met de hulp van prof. dr. Wubbo Ockels en de TU Delft om als eerste in zijn klasse over de finish te komen

Een team studenten van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft heeft de tweede prijs gewonnen in de Chinese prijs-vraag Vertical Cities Asia Competition. Die is opgezet om de alsmaar uitdijende Chinese steden aan ideeën te helpen om de aanvoer van schone, ‘frisse’ lucht te verbeteren en de lucht-vervuiling tegen te gaan.

Bart van Lakwijk, Herman Pel en Jasper Nijveldt bedachten, on-der begeleiding van Mitesh Dixit van OMA, een grote muur rond

de stad Chengdu. Hun inzending heet dan ook The Wall. Over het nut van zo’n muur, die doet denken aan een Middeleeuwse stadmuur, zegt het team: “Door deze muur worden bijzondere landschappen rond de stad niet bij de stad be-trokken. Ook zorgen de verschil-lende functies in de muur ervoor dat transport in de stad per auto wordt verminderd. Dat draagt bij aan vermindering van vervuilde lucht.” In het ontwerp van de Delftse studenten zijn functies zo-als winkels, kantoren, horeca en woningen ondergebracht.

Delftse studenten 2e bij Chinese prijsvraag

Politie, brandweer en Defensie willen vaker onbemande vlieg-tuigjes en helikopters inzetten, maar lopen daarbij tegen de grenzen van regelgeving aan. TU Delft spin-off Delft Dyna-mics gaat proberen hiervoor een oplossing te vinden. Het minis-terie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (ELI) heeft een subsidie toegekend aan het bedrijf dat nu gaat on-derzoeken hoe ander luchtver-keer kan worden ontweken en hoe degene die het onbemande luchtvaarttuig op grote afstand bedient, een goed beeld van de omgeving kan krijgen.

Team Anemo, het windwagen-team van Hogeschool Inhol-land Delft, heeft tijdens Ra-cing Aeolus 2011 net geen prijs gewonnen. Op de dijk in Den Helder streden diverse inter-nationale studententeams te-gen elkaar met zelfgebouwde windwagens. De uitdaging was niet alleen om de snelste windwagen te bouwen, maar ook de nieuwste en meest in-

novatieve technologieën toe te passen in het voertuig. In 2010 won Team Anemo de innova-tieprijs nog tijdens deze race. De internationale tegenstand was ditmaal echter te groot voor de Nederlanders, die het met een vierde plaats moesten doen. Het Deense team ging er met de hoofdprijs vandoor, de Canadezen werden tweede en het Duitse team derde.

Windwagen Inholland Delft wordt vierde

/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Onbemand vliegen moet veiliger


3luik_SC_v7.indd 10-12

3/25/10 9:02 AM

Kom in de herfstvakantie naar het Science Centre Delft en vlieg

als een echte piloot in onze nieuwe Simona Flightsimulator!

Mijnbouwstraat 120 | 2628 RX Delft | 015 - 27 85200

www.sciencecentre.tudelft.nl

Volg het laatste nieuws op

Fasten your seatbelts... ...ready for takeoff?

Test nu onze nieuwste Simona Flightsimulator!

adv_simona_265x390.indd 1 10/6/11 11:55 AM

Delft Highlights nr. 5, oktober 2011

Documents

Transcript of Delft Highlights nr. 5, oktober 2011