De Kracht van het Brein bij De Kracht van het Brein bij

PijncopingPijncoping ‘ ‘leren kijken met leren kijken met nieuwe ogen’nieuwe ogen’

24 januari 24 januari 20152015

John van der Meij John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en

Therapie (Oegstgeest) Therapie (Oegstgeest) Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen

(Haarlem)(Haarlem)

(potentiële) Belangenverstrengeling Geen

Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere

(financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk …

  NVT

Disclosure belangen spreker John van der MeijDisclosure belangen spreker John van der Meij

Chronische pijn, vol uitdagingen! En hoe ga jij daar mee om? 

UITDAGING 1UITDAGING 1

CHRONISCHE PIJNCHRONISCHE PIJN

MODELLENMODELLEN

Bottom-up benadering pijnBottom-up benadering pijn weefsel-georiënteerd (oud) weefsel-georiënteerd (oud)

Noxe

Nociceptie

Pijngewaarwording

Pijngedrag

Top-down benadering pijn Top-down benadering pijn zenuwstelsel- gerelateerd (nieuw) zenuwstelsel- gerelateerd (nieuw)

No brain, no pain

Sensitisatie

Plasticiteit

Reorganisatie

Pijn en het brein

Sensore en emotionele breingebieden Sensore en emotionele breingebieden geactiveerd door pijngeactiveerd door pijn

M.P.Jensen; The Joùrnal op Pain, vol 11; 2009M.P.Jensen; The Joùrnal op Pain, vol 11; 2009

AmygdalaInsula

Cingula

Amygdala

Emotionele PijnsysteemSensore Pijnsysteem

Pijnsensatie

Pijnemotie

Welke breingebieden actief bij pijn?Welke breingebieden actief bij pijn?

Jensen, M. P. (2010). A Neuropsychological Model of Pain: Research and Clinical Implications. The Journal of Pain, 11(1), 2-12.

Prefrontale CortexPrefrontale Cortex

• Coderen acute en Coderen acute en cognitieve aspecten cognitieve aspecten van pijnvan pijn

• Evalueren van Evalueren van betekenis van pijnbetekenis van pijn

• Beslissingen rond Beslissingen rond coping met pijncoping met pijn

• Inhibitie van pijnInhibitie van pijn

Mediale LateralePrefrontale Cortex Prefrontale Cortex(MPFC) (LPFC)

UITDAGING 2UITDAGING 2

CHRONISCHE PIJNCHRONISCHE PIJN

DREIGING IN BREIN?DREIGING IN BREIN?

Reconceptualisering van Pijn volgens moderne pijnwetenschappen

G. Lorimer Moseley, 2014(I) Pijn is niet een indicatie van de toestand van het weefsel; 

(II) De verhouding tussen pijn en de toestand van de weefsels wordt minder voorspelbaar als de pijn aanhoudt; 

(III) Pijn wordt opgevat in het brein als de impliciete perceptie dat weefsel in gevaar is. Er is dreiging!

Bij chronische pijn gaat het emotionele Bij chronische pijn gaat het emotionele circuit rondzingen…circuit rondzingen…Er is dan sprake van een falende inhibitieEr is dan sprake van een falende inhibitie

AmygdalaInsula

Cingula

Amygdala

Emotionele PijnsysteemSensore Pijnsysteem

Pijnsensatie

Pijnemotie

Het emotionele circuit Het emotionele circuit sensitiseert en reorganiseert sensitiseert en reorganiseert

Prefrontale

Cortex

Cingula Cortex

Amygdala-

- +

+

Effectiviteit in communicatie tussen Effectiviteit in communicatie tussen netwerken neemt af bij chronische pijnnetwerken neemt af bij chronische pijn

CJ Star; The Journal of Neuroscience, 2010CJ Star; The Journal of Neuroscience, 2010Bilaterale activiteit Insula

Verschuiving weg van Insula

UITDAGING 3UITDAGING 3

CHRONIFICATIECHRONIFICATIE

DE EMOTIONELE DE EMOTIONELE TOESTAND TOESTAND VAN DE VAN DE PATIENT PATIENT

"The injury by itself is not enough to explain the ongoing pain. It has to do with the injury combined with the (emotional)state of the brain.”

Apkarian et all;Nature NeuroscienceVol15,1117–1119 (2012)

Corticostriatal functional connectivity Corticostriatal functional connectivity predicts transition to chronic back painpredicts transition to chronic back painApkarian et all;Nature NeuroscienceVol15,1117–1119 (2012)Apkarian et all;Nature NeuroscienceVol15,1117–1119 (2012)

Evaluatie en reactie op debuitenwereld

Communicatie tussenN.Accumbens en PrefrontaleCortex

UITDAGING 4UITDAGING 4

CHRONISCHE PIJNCHRONISCHE PIJN VERANDERT HET BREIN VERANDERT HET BREIN

Nieuwe evidentie dat Nieuwe evidentie dat lang bestaande pijnlang bestaande pijnhet brein van de het brein van de patiënt verandert.patiënt verandert.

Frida Kahlo; Broken Column, 1944

Chronische pijnverandert de breinstructuur

Grijze stof afname in het brein, voor het eerst Grijze stof afname in het brein, voor het eerst zichtbaar gemaakt bij lage rugpijn patiëntenzichtbaar gemaakt bij lage rugpijn patiënten

Apkarian AV, et al. J Neurosci. 2004;24:10410–10415.

Grijze stof afname in de Dorsolaterale Prefrontale cortex

Gelijke bevindingen in andere Gelijke bevindingen in andere chronische pijn conditieschronische pijn condities

Grijze stof afnamebij Fibromyalgie

Kuchinad A, et al. J Neurosci. 2007;404:1104–1107.

Grijze stof afnamebij chronische spanningshoofdpijn

Schmidt-Wilcke T, et al. Neurology. 2005;66:1483–1486.

UITDAGING 5UITDAGING 5

CHRONISCHE PIJNCHRONISCHE PIJN HOE PLASTISCH IS HET HOE PLASTISCH IS HET BREIN ? BREIN ?

NeuroplasticiteitNeuroplasticiteit

TRAINEN VAN SPIERENVERANDERT HET LIJF

TRAINEN VAN DE GEEST VERANDERT HET BREIN

Dikkere cortex na succesvolle Dikkere cortex na succesvolle behandeling bij lage rugpijnpatiëntenbehandeling bij lage rugpijnpatiënten

Seminowicz D A et al. J. Neurosci. 2011

Leefstijl beïnvloedt pijn en corticale dikteLeefstijl beïnvloedt pijn en corticale dikte

Long-term yoga practitioners have increased pain tolerance and increased gray matter

Villemure, Cotton, Čeko & Bushnell, IASP 2010

UITDAGING 6UITDAGING 6

VERANDEREN VERANDEREN

Sommige mensen zijn ‘beter’ in staat hun Sommige mensen zijn ‘beter’ in staat hun pijn te “copen” dan anderen…pijn te “copen” dan anderen…

Chinese vingervalChinese vingerval mensen willen van nature weg van dat mensen willen van nature weg van dat

wat pijnlijk iswat pijnlijk is

Pain is enevitable, suffering is optional.Pain is enevitable, suffering is optional. Dalai Lama, Dalai Lama, 20042004

PIJNVerwerking nociceptie

LIJDENBreinregio’s voor emotie en zelf-evaluatie

Pain-Topics.orgNews/Research; Updates; june 2010

Chronisch pijn Chronisch pijn educatie patiënten; verminder de educatie patiënten; verminder de

“dreigwaarde”“dreigwaarde” Lorimer

Mosely

Conceptive change theoryConceptive change theory

• Mensen leren (‘Mensen leren (‘change their minds’ change their minds’ ) het beste ) het beste wanneer hun limbische systeem wordt geprikkeldwanneer hun limbische systeem wordt geprikkeld

• Stof dient daarom op een Stof dient daarom op een entertainende - entertainende - aantrekkelijke, boeiende, creatieve en begrijpelijke aantrekkelijke, boeiende, creatieve en begrijpelijke - - maniermanier te worden aangeboden, liefst met eigen te worden aangeboden, liefst met eigen voorbeeldenvoorbeelden

UITDAGING 7UITDAGING 7

ACCEPTERENACCEPTEREN

Acceptatie gebaseerde benadering zinvol Acceptatie gebaseerde benadering zinvol voor chronische pijnpatiëntenvoor chronische pijnpatiëntenVeehof, M. M., Oskam, M., Schreurs, K.M.G., Bohlmeijer, E.T. (2011). Acceptance-based interventions for the treatment of chronic pain: A systematic review and meta-analysis. Pain, 152, 533-542.

• Mindfulness-based stress reduction Mindfulness-based stress reduction programma (Kabat-Zinn)programma (Kabat-Zinn)

• Mindfulness-based cognitive therapyMindfulness-based cognitive therapy (Segal e.a.)(Segal e.a.)

• Acceptance and Commitment Acceptance and Commitment therapy(Hayes e.a.)therapy(Hayes e.a.)

Can meditation practice eliminate pain? NO, Can meditation practice eliminate pain? NO, but it can reduce the emotional intensity in but it can reduce the emotional intensity in which it is anticipated and experienced!which it is anticipated and experienced!

Afname grijze stof amygdala na mindfulness Afname grijze stof amygdala na mindfulness trainingtraining

Hölzel et all, Hölzel et all, SCAN (2010) 5,11^17SCAN (2010) 5,11^17

Veranderingen in het brein bewerkstelligen Veranderingen in het brein bewerkstelligen door ‘ja’ te zeggen tegen de pijn lijkt een door ‘ja’ te zeggen tegen de pijn lijkt een effectieve manier om met pijn te “copeneffectieve manier om met pijn te “copen”…”…

Kelly McGonical, 2013Kelly McGonical, 2013

Mentale strategieën gebruiken Mentale strategieën gebruiken die invloed hebben op netwerken die invloed hebben op netwerken uit de pijn-matrix. (bijv. de ACC)uit de pijn-matrix. (bijv. de ACC)ACC

Pain Attenuation through Mindfulness is Associated with Decreased Cognitive Control and Increased Sensory Processing in the Brain Tim Gard Britta K. Hölzel Cereb. Cortex (2012) 22(11): 2692-2702 December 15, 2011

Anterior Cingula Cortex(ACC)

1) Aandacht van flexibiliteit:Focus op het moment, de sensatie van je rugpijn , zonder

interpretatieVerleg nu je aandacht naar een andere sensatie, of naar een

ander beeld in je mind; ga heen en weer

Pain Attenuation through Mindfulness is Associated with Decreased Cognitive Control and Increased Sensory Processing in the Brain Tim Gard Britta K. Hölzel Cereb. Cortex (2012) 22(11): 2692-2702 December 15, 2011

Anterior Cingula Cortex(ACC)

2) Cognitieve reappraisalStel je voor dat de pijn die je voelt, eigenlijk een gevoel van veiligheid, gezondheid is; een adequaat antwoord op de dreiging…

•EN ZO IS PIJN SLECHTS PIJNEN ZO IS PIJN SLECHTS PIJN•TENZIJ JE HAAR WEERSTAATTENZIJ JE HAAR WEERSTAAT

• DAN WORDT HET EEN KWELLINGDAN WORDT HET EEN KWELLINGI CHINGI CHING

Regen is slechts regen,dat is nog geen slecht weer…

En zo is pijn slechts pijntenzij je haar weerstaat dan wordt het lijden…

I Ching

Bedankt voor uw aandachtBedankt voor uw aandacht www.trilemma.nlwww.trilemma.nl

De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er niet in, dat je nieuwe landschappen niet in, dat je nieuwe landschappen ontdekt, maar dat je de wereld met ontdekt, maar dat je de wereld met

nieuwe ogen bekijkt … nieuwe ogen bekijkt … Marcel Proust Marcel Proust