900 jaar De Bilt, zes kernen, één toekomst!

Voor leerlingen uit de middenbouw

Fietsendoor de kernen van De Bilt

De zes dorpskernen Bilthoven, De Bilt, Groenekan, Hollandsche Rading, Maartensdijk en Westbroek vormen samen de gemeente De Bilt. Deze kernen zijn al 900 jaar onderling nauw verbonden door een rijk verleden. Het gebied van gemeente De Bilt is 900 jaar geleden ontstaan dankzij intensieve ontginning door het klooster Oostbroek. In een uit 1113 gedateerd document komt voor het eerst de naam van de Vlaamse monnik Ludolf van Affligem voor als abt van dit klooster. Dit moment wordt gezien als het symbolische begin van de ontwikkeling van het gebied dat nu de gemeente De Bilt vormt.

De Bilt was oorspronkelijk een strook zandgronden die te zien was vanuit de stad Utrecht. Deze ‘zoom’, op de grens van lage en hoge grond, van droog en nat, van zand en veen, vormde ooit de noordgrens van het Romeinse Rijk. Vanaf 1085 kregen de heren Van St. Jan uit Utrecht het ontginningsrecht over het huidige Achttienhoven. Abt Ludolf Van Affligem kwam enige tijd later uit het Vlaamse Brugge naar het Sticht. In verschil-lende oorkondes is sprake van de ontginningen door de abdij

Oostbroek van het omringend moerasgebied. In 1122 bevestigt keizerin Mathilde formeel de abdij in haar rechten. Zo konden in de volgende eeuwen de zes dorps-kernen van Gemeente De Bilt ontstaan.

Voorwoord6 kernen 6 verschillen. Zo zou je De Bilt kunnen zien. Alle kernen kennen een eigen ontwikkeling, een eigen geschiedenis en hebben daarmee een eigen identiteit. Een deel is ontstaan op de zandgronden van de Heuvel-rug en een ander deel in de vlakke veengebieden.De kernen hebben met elkaar gemeen dat zij grotendeels ontstaan zijn door de ontginning van de gebieden vanuit het Bisdom in Utrecht en de kloosters.Ook gemeen hebben zij de mooie natuur, de landschap-pen, de bossen, de heide - en veenvelden en de kenmer-kende lange ontginningsstroken. Duidelijk zichtbaar is ook de invloed van de Buitenplaatsen op de ontwikkeling in de kernen. Veel van de bossen zijn aangelegd vanuit de Buitenplaatsen. 120 jaar geleden grensden de gebieden ‘Van Vollenhoven’, ‘Sandwijck’, ‘Eyckenstein’, ‘Drakenstein’ en ‘Soestdijk’ nog allemaal aan elkaar.Onze bindende factor is dat wij deze mooie landschap-pen en historie willen behouden in een groeidruk van een stad als Utrecht.In dit project bezoeken jullie in de eigen woonkern een stukje spraakmakende geschiedenis en maken daarvan een presentatie voor een collega-school in een andere kern. Zo kunnen wij de ervaringen met elkaar delen en kijken wat wij belangrijk vinden.Ik hoop dat jullie genieten van deze bezoeken.

Veel plezierOtto van Boetzelaer, Eyckenstein

Mei 2013

Otto van Boetzelaer,landgoedeigenaar en initiatiefnemer.

Fietsen door de kernen van De Bilt

1

2

3

4

5

6

Fietsen door de kernen van De Bilt1

2

3

4

5

6

1

Vanuit alle acht basischolen in de kern ‘Bilthoven’ fietsen we naar het Walter Maashuis, Het Walter Maashuis vertelt het verhaal van de architectuur van een uitzonderlijke componist Julius Röntgen, de aangrijpende oorlogsgeschiedenis van de familie Maas. Het huis was een pension, een elektronische studio, een ontmoetingsplaats, een podium voor componisten. Vele interessante gasten zijn hier ontvangen. We willen het Walter Maashuis ‘levend’ houden, zodat het zichtbaar en hoorbaar is voor alle toekomstige generaties, die het kunnen blijven ontdekken. Een verhalenverteller vertelt er alles over.

Tot slot fietsen we naar de Midgetgolfbaan aan de Julianalaan 282ter afsluiting van deze fietstocht door Bilthoven.

Wereldwijs

Kees Boekeschool

Montessorischool

Van Dijckschool

Walter Maashuis

St. Theresiaschool

Julianaschool

Van Everdingenschool

Jan Ligthartschool

Midgetgolfbaan

1. Waarom is er in de kern van Bilthoven zand en in de kern van Westbroek veen?2. Wat heeft de ontwikkeling van de kern Bilthoven in het verleden mogelijk gemaakt?3. Wie ontwierp het Walter Maas-huis en wat is er bijzonder aan het huis. Kijk naar de vorm, hoogte, type, bewoners en naam?4. Welke bijzondere bewoners woonden er tijdens de oorlog en hoe kunnen we dat nu nog zien?5. Wat is de beste schuilplaats in het huis?

De vragen

Alle scholen fietsen via de kortste route naar de Soestdijkseweg-Noord. Als je dit huis (foto rechts) ziet, ga je linksaf de Hobbemalaan op en na 120 m weer rechtsaf de Gerard Doulaan op. Op nummer 21 is het Walter Maashuis.

Na afloop is iedereen van harte uitgenodigd bij de Midgetgolfbaan aan de Julianalaan 282. Je fiets weer terug via de Soestdijkseweg-Noord en als je de spoorweg bent overgestoken ga je linksaf de Nachtegaallaan op.

Ga linksaf naar de Vinken-laan en daarna rechts de Julianalaan op. Dan is het nog 1,5 kilometer fietsen naar de eindbestemming.

De Route

2

Molenpolder

Westbroek

Achttienhoven

Oud Maarsseveen

MaarsseveensePlassen

Westbroek is overwegend agrarisch. Veel van het oude is hier bewaard gebleven. Bezienswaardig-heden zijn de Westbroekse Zodden en de kerk uit 1467 met Middeleeuwse muurschilderingen en molen de Kraay.

1. WaarnesteleninOostbroekdeooievaars?

2. Watzijnzodden?

3. Hoeheetdemolen?

4. Watvoorenergiegebruiktdezemolen?

5. Watisjehetmeesteopgevallenonderweg?

De vragen

We maken een mooie fietstocht van ongeveer 7,5 kilometer. Vanaf ‘t Kompas fietsen we de Burgemeester Huydecoperweg op, dan rechtsaf de Westbroekse Binnenweg op, en weer naar rechts via de Nedereindsevaart en de Kerkdijk weer terug naar de Prinses Christinastraat. Onderweg stoppen we een paar keer bij leuke ‘Vertelpunten’

3

Iedereen in Neder-land kent ‘DE BILT’. Natuurlijk vooral door het ‘WEER’Het KNMI is in 1854 opgericht door meteoroloog Buys Ballot en is sinds 1897 in De Bilt gevestigd.

foto uit 1965

In 1372 bestond het dorp De Bilt al. Bilt betekent eigenlijk Belt. Belten zijn lage heuveltjes. Het is altijd een klein dorp gebleven met meer huizen dan industrie.

Beroemd is het Van Boetzelaerpark.Daar fietsen we vandaag naar toe.

Naar het van Boetzelaerpark

Voor de scholen uit De Bilt is het maar een klein stukje fietsen naar het Van Boetzelaerpark. De scholen kunnen daarom naar eigen inzicht de routes uitbreiden en extra ‘vertelpunten’ toevoegen.

Van Boetzelaerpark

St Michaëlschool

De Rietakker

De Regenboog

Patioschool De Kleine Prins

Rudolf Steiner Vrije school

Gr. van Prinstererschool

De vragen 1. Het park is genoemd naar een adellijke persoon, die tegenover het huidige park woonde in een groot huis ‘Sandwijck’. Hoe heet dit park?2. Wat is de adellijke titel van Carel van Boetzelaer?3. In 1930 heeft de Baron C.van Boetzelaer de gemeente aangeboden om een park aan te leggen tegenover zijn huis en landgoed. Het was toen een zware tijd in Nederland en vele mensen waren werkeloos. Daarom wilde de baron een park aanleggen zodat deze mensen aan het werk konden gaan. Een werkverschaffingsproject. Alles werd met de hand gedaan ook het uitgraven van de vijver. Hoe heet zo’n slechte periode?4. Aan de rand van het park vlakbij bij de ingang van de Kerklaan staat een toren. Weet je waarvoor die toren dient?5. Op 17 januari 1931 heeft de dochter van de baron: jonkvrouw Johanna Charlotte de eerste boom geplant. Onder de boom werd een fles met daarin een oorkonde begraven. De boom waaronder deze geheime oorkonde zit is een Hickoryboom. Een boom, die hele harde noten krijgt. Het hout van de boom is erg sterk en veerkrachtig en wordt veel gebruikt voor gereedschap. Kan je raden voor wat voor soort gereedschap?

4

Groenekan heeft zich van een overwegend agrarisch dorp ontwikkeld tot een forensendorp. Opvallend zijn Huize Voordaan aan de Groenekanseweg, de korenmolen Geesina en de boomkwekerijen.

Fort Blaauw Kapel

Hoogkampseplas

Fort Voordorp

De Nijepoort

De vijf vertelpunten: 1. Naam Groenekan (hoek Wilhelminalaan)2. Fort Blaauw Kapel3. Fort Voordorp4. Fly-over (ecologische verbindingszone)5. Hoogkampseplas

1. Waarkomtdenaam‘Groenekan’vandaan?2. Waaromisfort‘BlaauwKapel’gebouwd?3. InwelkjaarzijndewiekenopdemolenGeesinagekomen?4. WieisdeeigenaarvandemolenGeesina?5. HoekomtdeVoordorpsedijkaanzijnnaam?6. WaarishetalhetzanduitdeHoogkampseplasheen gegaan?7. Hoediepwasdeplasoorsponkelijk?8. Welkspeciaaldierheefteenhuisgevondenindegrond ronddeHoogkampseplas?9. Noemdeviervissoortendienuindeplasleven.

De vragen

Maartensdijk lag vroeger in een groot veengebied. De ontginning begon in het begin van de dertiende eeuw. Oostveen werd gebruikt voor de bouw van Maartensdijk. De naam Maartensdijk kwam al in het begin van de vijftiende eeuw voor. Maartensdijk is ook vernoemd naar hun patroonheilige Sint Maarten.

Het oude Raadhuis van Maartensdijk van voor de herindeling

5

Even ten oosten van Maartensdijk ligt aan de Dorpsweg het oude landhuis Eyckenstein. Het gehele landgoed beslaat in totaal 365 hectare grond, bestaande uit bossen, park en boerderijen met landbouwgronden. Eyckenstein heeft een rijke geschiedenis van meer dan 400 jaar achter de rug. Omdat het landhuis particulier bewoond wordt, is het niet voor publiek toegankelijk. Wel kunt je heerlijk wandelen in de uitgestrekte Eyckensteinse bossen, die deel uitmaken van de Utrechtse Heuvelrug.

Op de fiets gaan de leerlingen van de Martin Luther King-school, OBS De Kievit en de School met de Bijbel er een kijkje nemen.

Landgoed Eyckenstein

OBS De KievitSchool met de Bijbel

MLK-School

Wereldwijs

Eyckenstein

De vragen 1. In 2012 organiseerde Eyckenstein een tekenwedstrijd. Veel kinderen deden hier aan mee. Maak jij ook een schets/tekening van Eyckenstein?

2. Hoe heet de familie , die hier woont?

3. Schrijf vijf woorden op die belangrijk zijn voor het landgoed Eyckenstein

4. Heeft Maartensdijk nog een gemeentehuis?

5. Wat weet je van de geschiedenis van Eyckenstein?

Bosbergschool

6

De Route en de vertelpuntenVanaf de Dennenlaan fietsen we de Vuurse Dreef op. Na 100 meter stoppen we en bekijken Huize Op ’t Hoogt. Vertellen over het huis, Graaf floris V, Einde van de gletcher etc.Vervolgens gaan we richting Lage Vuur-sche. Na 500 meter stoppen we bij de grenspaal en vertellen daar alles over. Daarna rijden we door richting Lage Vuursche. We Vertellen over de grens, de Hollandsche sloot, de koeien en de dieren en de tweede grenspaal.Doorfietsen en bij de kruising rechtsaf, langs de golfbanen. Halverwege vertellen we over de oude ge-meente Maartensdijk. (Vroeger een van de grootste gemeentes van Nederland) en over Hoge en Lage Vuursche. Dan doorfietsen naar Lage Vuursche en daar bij de kruising met de boom midden in de weg rechtsaf langs de slagboom richting Hollandsche Rading. Halverweg stoppen we bij Boetze-laersveld. We vertellen over de roofvogels reeën/dassen en het gevaar van loslo-pende honden.

Dan via de Vuursche dreef weer terug richting school. De hele fiettocht is ongeveer 6,5 km lang.

1. Watiseengletcherenwatiseenmorene?

2. Waaromstaanergrenspalen?

3. Watiseenjaagpad?

4. Welkeroofdierenkunnensamenwonenineengroothol?

5. Waarkomthetwoord‘Vuursche’vandaan?

De vragen

De fietstochten zijn een initiatief van Stichting 900 jaar De Bilt in samenwerking met:Omgevingsdienst Regio Utrecht, team Natuur- en Duurzaamheidscommunicatiebashelpt.comIVN De BiltWalter MaashuisLandgoed EyckensteinJeugdtheaterschool MaartensdijkStichting Het Utrechts LandschapLandschap Erfgoed UtrechtHistorische Kring MaartensdijkStichting 900 jaar De Bilt

Productie: Jim van der Put