De zolder, vroeger - RenoFase...2016/03/17 · Energetische renovatie van hellende daken: ontwerp &...

1

Energetische renovatie van hellende daken: ontwerp & uitvoering - 17/03/2016 - Pagina 1

Filip Dobbels, ir.-arch.

Afdeling Energie

WTCB

PHP EXPERT day

‘Doorgedreven energetische renovatie van woningen’Mechelen, 17 maart 2016

Risk? Do!Do? Don’t?

Energetische renovatie van hellende daken: ontwerp & uitvoering

Ir.‐arch. F. Dobbels

Energetische renovatie van hellende daken: ontwerp & uitvoering - 17/03/2016 - Pagina 2http://www.fond‐ecran‐image.com/galerie‐membre,fruit‐pomme,grenier‐a‐pommesjpg.php

De zolder, vroeger …

2


Ruimte onder het dak, vandaag…

Bron tekeningen: Brochure Doerken.fr


OVERZICHT

◘ Vertrekpunt = (uw) bouwpraktijk“opdracht: na-isolatie hellend dak”

Doel: energie besparen (zonder problemen)

◘ HOE?

Mogelijke scenario’s

Do’s & don’ts

FAQ

◘ Waarom?

Achtergrond: referentiedocumenten▪ TV 251 “Thermische isolatie van hellende daken” (2014)

▪ TV 255 “Luchtdichtheid van gebouwen” (2015)

▪ RENOFASE: “Ontwerpgids: Renovatiemaatregelenfiches” (draft januari 2016)

dodonot

Scenario x[naam]

mogelijk ALS:‐ …

risk principes

cases

NEW

3


Vertrekpunt: opdracht na-isolatie hellend dakBeperking toepassingsgebied TV 251:woningen met pannen of leien

1. “Small” enkel na-isoleren (dakbedekking ongewijzigd)

▪ onderdak aanwezig

▪ nog geen isolatie

▪ geen binnenafwerking

2. “Medium” ook dakbedekking vernieuwen


▪ al isolatie tussen de kepers

▪ binnenafwerking behouden

3. “Large” ook timmerwerk vernieuwen

3 cases


Recent…

(Augustus 2014)

4


inleiding


Doel

A. Thermische weerstand verhogen

▪ Tot welk niveau?

1. Thermische prestatie verhogen

Minimum (K40/E50) Udak = 0,24 W/m²K (*) (ca. 10 à 20 cm isolatie)

Streefwaarde (K15/E30) Udak = 0,10 W/m²K (ca. 30 à 45 cm isolatie)

(*) Umax voor EPB in Vlaams Gewest vanaf 01/01/2014

5


Thermische isolatieWelke U-waarde kiezen? Reglementaire (r)evolutie…

Grotere isolatiediktes

Rekening houdend met de onderbreking van de thermische isolatie

Houtfractie

Mechanische bevestigingen

2014

2006

1975

2015

Jaar Isolatiedikte [cm]

Umax [W/m²K]

2000 ~10 0.4

2008 ~12 0.3

2010 ~15 0.3 + houtfractie

2012 ~17 0.27

2014 ~20 0.24

… ~30 0.10

NIEUWBOUW


Doel

A. Thermische weerstand verhogen


▪ Tools: ▫ www.energiesparen.be


Optimum?

10

6


Thermische isolatie

Keper 230mm + isolerend onderdak 60 mm

I-ligger 250mm + isolerend onderdak 22mm

I-ligger 350mm + isolerend onderdak 22mm

Udak < 0,2 W/m²K ?

U = 0.16 W/m²K

U = 0.16 W/m²K

U = 0.11 W/m²K


Doel

B. Luchtdichtheid verbeteren



Minimum? Klasse L1 (zie verder) (*)

Streefwaarde? Klasse L2 (zie verder)

(*) - geen wettelijke eis- sterk aangeraden om

- een voldoende thermische prestatie te verzekeren- vochtproblemen te vermijden (aansprakelijkheid!)

NEW

7


Doel

A. Vochtproblemen

▪ Hoe kunnen vochtproblemen ontstaan?

▫ Infiltratie:

dakbedekking en onderdak OK?(aandacht voor aansluitingsdetails)

▫ Condensatie

convectie

dampdiffusie

condensatiehoeveelheid beperken

correcte dakopbouw

goede luchtdichtheid

2. Problemen voorkomen


Doel2. Problemen voorkomen

A. Vochtproblemen

8


Doel

B. Oververhitting

▪ Hoe kan oververhitting ontstaan?

▫ Dakbeglazing zonder zonwering (hoofdoorzaak)

Dakvlakvenster? Zonwering!

2. Problemen voorkomen

door na‐isoleren van het dakmeestal beduidende verbetering

van het zomercomfort


Ref. : WTCB‐Dossiers – Nr. 3/2010 – Katern nr. 6 – pagina 4

9


x

x


HOE?

10


STAPPENPLAN

STAP 1 ‐ Analyse vertreksituatie

STAP 2 ‐ Keuze systeem

STAP 3 ‐ Keuze elementen

STAP 4 ‐ Detaillering

STAP 5 ‐ Kostprijscalculatie

STAP 7 ‐ Werfvoorbereiding

STAP 8 ‐ Uitvoering

STAP 9 ‐ Kwaliteitsbeoordeling

STAP 10 ‐ Oplevering

Conform budget?

Conform contract?

STAP 6 ‐ Aanbesteding

Conform eisen & wensen?ONTW

ERP

UITVOER

ING


Analyse bestaande toestand

11


ANALYSE BESTAANDE SITUATIEChecklist

Ambitieniveau?

Programma?

Binnenklimaat?

Timmerwerk

Toestand

Dimensies

Draagkracht

Onderdak?

Dakbedekking?

Isolatie?

Dampscherm?

Dakvorm?

Ventilatie?

Budget?


ANALYSE BESTAANDE SITUATIETimmerwerk

gordingendak sporenspantendak

12



◘ voldoende draagkrachtig?

mechanische belastingen op daken: oorsprong:

• eigengewicht• sneeuw• wind• personen (uitzonderlijk)

richting• horizontaal• vertikaal

Na-isoleren eigengewicht vergroot- isolatie ca. 0,10 à 0,20 kN/m²- daktimmerwerk + dakbedekking:

ca. 0,75 kN/m² doorgaans geen problemen




Opgelet met:

Relatief grote wijziging eigengewicht (bv. sandwichpanelen)

Wijziging type draagstructuur wijziging positie en grootte belastingen op onderliggende draagstructuur

Grote geconcentreerde lasten op dak of zoldervloer (bv. door nieuwe technische installaties)

In geval van twijfel/onzekerheid: studie door stabiliteitsingenieur

13




gordingendak: bij rijwoningen lopen gordingen soms door over verschillende woningen niet doorzagen!

risk



◘ voldoende duurzaam?

‐Mogelijke aantastingen‐ schimmels‐ insecten

‐ Voorwaarden‐ vochtproblemen, …‐ voedingsbodem, …

‐ Inschatting risico‐ vochtproblemen quasi uitsluitbaardoor correcte dakopbouw en regelmatig onderhoud & nazicht‐ risico op insecten kan nooit volledig uitgesloten worden; mogelijke gevolgen relatief groot

risk

14


ANALYSE BESTAANDE SITUATIE

‐ Aanbevolen werkwijze:

‐ controleer de natuurlijke duurzaamheid van het hout‐ spintvrij Oregon Pine: duurzaamheidsklasse III‐ spintvrij Europees Eiken: duurzaamheidsklasse II‐III‐ spint: steeds duurzaamheidsklasse V (niet duurzaam)

‐ indien onvoldoende duurzaam (of onzeker):timmerwerk preventief verduurzamen (cf. STS 04.3)

‐ indien reeds aangetaste onderdelen curatief verduurzamen of vervangen



ANALYSE BESTAANDE SITUATIE

‐ Aanbevolen werkwijze:

‐ controleer de natuurlijke duurzaamheid van het hout‐ spintvrij Oregon Pine: duurzaamheidsklasse III‐ spintvrij Europees Eiken: duurzaamheidsklasse II‐III‐ spint: steeds duurzaamheidsklasse V (niet duurzaam)

‐ indien onvoldoende duurzaam (of onzeker):timmerwerk preventief verduurzamen (cf. STS 04.3)

‐ indien reeds aangetaste onderdelen curatief verduurzamen of vervangen


15



ontwerp

16


ONTWERPIsolatielaag: waar?

in zoldervloer of in dak?

programma bouwheer? beschermd volume zo compact mogelijk mogelijkheden/beperkingen uitvoering?


ONTWERPIsolatielaag: waar?

waar in dak?

– A. bovenop kepers of spantbenen– B. tussen kepers of spantbenen COMBINATIES– C. onder kepers of spantbenen

17


Keuze isolatiemateriaal

Isolatielaag: welk materiaal?

TAB. 9 & 10


ONTWERP

◘ Bepalende factoren Lamba-waarde

Plaatsingswijze

Milieu-impact

Geluidisolatie

Kostprijs

◘ Vergelijken?

Isolatielaag: welk materiaal?

www.epbd.bewww.butgb.bewww.wtcb.be > Techcom

18


ONTWERP

◘ éénlaags

Dakvlak: samenstellende lagen

isolatielaag

lucht‐ en dampremmende laag

onderdak

(dakbedekking)

(binnenafwerking)


ONTWERP VAN HET DAKCOMPLEXHoe onderdak en lucht- en dampscherm op elkaar afstemmen?

Binnenklimaat Type onderdak Type lucht‐ en dampscherm

Dampopenheid Dampdichtheid Luchtdichtheid

KK1

S2 E1 L1

S1 E1 L1

S0 E1 L2

KK2

S2 E1 L1

S1 E1 L1

S0 E2 L2

KK3

S2 E1 L1

S1 E2 L2

S0 Studie L2

KK4

S2 Studie L2

S1 Studie L2

S0 Studie L2

NEW

19


ONTWERP VAN HET DAKCOMPLEXWat is het binnenklimaat?

Binnenklimaat

klassenVoorbeelden

Jaargemiddelde

dampdrukken

binnen pi (Pa)

Gemiddelde dampdrukverschillen

gedurende vier weken

(pi ‐ pe) (Pa)

KK I Gebouwen met weinig tot geen

permanente vochtproductie

stapelplaatsen voor droge goederen

kerken, toonzalen, garages, werkplaatsen 1100 ≤ pi < 1165 < 159 ‐ 10 . θe (*)

KK II Gebouwen met beperkte

vochtproductie per m³ en goede

ventilatie

volgen de norm geventileerde woningen

scholen

winkels

niet‐geklimatiseerde kantoren

sportzalen en polyvalente hallen

1165 ≤ pi < 1370 < 436 ‐ 22 . θe

KK III Gebouwen met een belangrijke

vochtproductie per m³ en matige tot

voldoende ventilatie

niet volgens de norm geventileerde

woningen, flats

ziekenhuizen, verzorgingstehuizen

verbruikszalen, restaurants, feestzalen,

theaters

laaggeklimatiseerde gebouwen (RV ≤ 60 %)

1370 ≤ pi < 1500 < 713 ‐ 22 . θe

KK IV Gebouwen met hoge

vochtproductie

hooggeklimatiseerde gebouwen (HR > 60 %)

hydro‐therapieruimten

zwembaden (overdekt)

vochtige industriële ruimten zoals wasserijen,

drukkerijen, brouwerijen, papierfabrieken, …

pi 1500, beperkt tot

3000 Pa > 713 ‐ 22 . θe


Binnenklimaatklassen Voorbeelden

KK I

Gebouwen met weinig tot geen

permanente vochtproductie

stapelplaatsen voor droge goederen

kerken, toonzalen, garages,

werkplaatsen

KK II

Gebouwen met beperkte

vochtproductie per m³

en goede ventilatie

volgens de norm geventileerde

woningen

scholen

winkels

niet‐geklimatiseerde kantoren

sportzalen en polyvalente hallen

© foto

De luchtw

inklel


20


Binnenklimaatklassen Voorbeelden

KK III

Gebouwen met een belangrijke

vochtproductie per m³

en matige tot voldoende ventilatie

niet volgens de norm geventileerde

woningen, flats

ziekenhuizen, verzorgingstehuizen

verbruikszalen, restaurants,

feestzalen, theaters

laaggeklimatiseerde gebouwen (RV

≤ 60 %)

KK IV

Gebouwen met hoge

vochtproductie

hooggeklimatiseerde gebouwen

(Rv > 60 %)

hydro‐therapieruimten

zwembaden (overdekt)

vochtige industriële ruimten zoals

wasserijen, drukkerijen,

brouwerijen, papierfabrieken, … © foto

Willy Naessen

s



◘ Bepalende factoren: Volume gebouw

Vochtproductie

Ventilatie (!)

◘ Bij twijfel: Kies meest nadelige klasse (benaderend - veilig)

Meting binnenklimaat (exact)


21


BINNENKLIMAATBinnenklimaatklasse?


ONTWERP VAN HET DAKCOMPLEXWelk type onderdak?

Functies

• het dak winddicht en (tijdelijk) regendicht maken, beperken indringing stuifsneeuw en stof en afdruppelen condensaat, ...

types

• platen of folies• vocht- en vorstbestendig• voorkeur: dampdoorlatend (!!!),

capillair, onontvlambaar, sterk (niet doorvallen), winddicht (geplaatst)

22


ONTWERP VAN HET DAKCOMPLEX

S0 ‐weinig dampdoorlatend 0,5 m < Sd,eqMet bitumen omhuld ongeweven membraan … 10 ‐ 35 …

Met bitumen omhulde kunststofvezels … 4 …

PE‐folie met microperforaties … 2‐3 …

PVC‐folie met microperforaties … 2,5 …

PE‐ en/of PP‐plaat (*) … 1 …

S1 ‐ dampdoorlatend 0,05m < Sd,eq = < 0,5m

Vezelcementplaat (capillair) … 0,25 (**) …

Met PUR omhulde polyesterfilm (mogelijk capillair) … 0,15 (**) …

Houtvezelplaat (gebitumineerd of gelatexeerd) … 0,10 ‐ 0,25 (**) …

Met PP omhulde TEEE‐film … 0,08 …

PET‐folie met PU‐coating (capillair) … 0,08 …

S2 ‐ zeer dampdoorlatend Sd,eq = < 0,05m

Ongeweven PE‐vezels … 0,02 ‐ 0,05 …

Geweven of ongeweven PP‐film … 0,02 ‐ 0,10 …

Meerlagig polyolefinemembraan … 0,02 …

Meerlagige PP‐film … 0,03 …

Met PP omhulde microporeuze PE‐folie … 0,03 …

Met polyolefine omhulde PE‐film … 0,03 …

(*) Sd,eq‐waarde is afhankelijk van de dikte van de plaat

(**) waarde bepaald volgens de wet cup methode (zonder rekening te houden met capillaire eigenschappen)

Welk type onderdak?

NEW


ONTWERPWelk onderdak?

◘ Soms,bij renovatie:

sd,eq > 0.5m

gealuminiseerd onderdakMicrogeperforeerd onderdak

23



Klasse E1 – licht dampremmend 2 m < Sd=< 5m

PE (1) omhuld door karton (totale dikte < 0,25mm) … 3,5 (> 0,8 (2)) …

Polymeer op basis van polyamide … 5 (> 0,2 (2)) …

Klasse E2 – dampremmend (3) 5 m < Sd =< 25m

polypropyleenvlies … 10 (> 0,25 (2)) …

PE‐folie (>= 0,15mm, geplaatst, incl. perforaties door nieten) 5 tot 25

Ongeweven PE‐vezels 5 tot 10

Klasse E3 – sterk dampremmend 25 m < Sd =< 200m

Aluminiumfolie tussen polyester‐ en PE‐folie … 150 …

Polymeerbitumen (dichte naden) 25 tot 200

Klasse E4 – uitzonderlijk dampremmend 200 m < Sd(doorgaans niet gebruikt in hellende daken)

Composiet van PP, PE en aluminium folie … 2000 …

(1) PE: polyetheen

(2) Voor materialen met een vochtafhankelijke μ‐waarde wordt zowel de gemiddelde waarde (overeenkomstig een relatieve

vochtigheid van +/‐ 50 %) als de minimale waarde (overeenkomstig een relatieve vochtigheid van +/‐ 90%) vermeld.

(3) Het uitgebreide gamma van producten die als dampscherm kunnen fungeren evolueert continu.

Welk type lucht- en dampscherm? | DAMPDICHTHEID


ONTWERP VAN HET DAKCOMPLEXWelk type lucht- en dampscherm? | LUCHTDICHTHEID

‐meestal folie of plaatmateriaal‐materiaal voldoende luchtdicht (luchtdoorlatendheid < 0,1 m³/m².h @ 50 Pa )

24



‐ Aandachtspunt: continuïteit van het luchtscherm:

‐ de aansluiting van de lucht‐ en dampremmende laag van het dak op deze van de muren en/of vloeren aan de randen van het dak‐ aansluiting van de lucht‐ en dampremmende laag op (bestaande en nieuwe) perforaties doorheen het dak ‐ leidingspouw aangeraden

dodonot

riskdonot

Infosessie NRDD – « Thermische isolatie van hellende daken » – 10 & 12 & 17 maart 2015 48

Hoe luchtdicht??Luchtdichtheidsklassen gebouwelementen

TEST

NEW

25



3 LUCHTDICHTHEIDSKLASSEN

Klasse L2 – Gevalideerd en verbeterd luchtdicht= L1 + meting + correctie van lekkenZorgvuldige uitvoering volgens de regels van de kunst (*): het prestatieniveau

wordt gevalideerd door een in-situmeting, waarbij alle detecteerbare luchtlekken in het gebouwelement (in dit geval het hellende dak) worden opgespoord en afgedicht (kan door elke aannemer gerealiseerd worden mits een extra inspanning en door het uitvoeren van een meting)

Klasse L1 – LuchtdichtCorrecte uitvoering volgens de regels van de kunst (*): alle aansluitingen werden

luchtdicht afgewerkt (kan door elke aannemer op een eenvoudige manier gerealiseerd worden)

Klasse L0 – Onvoldoende luchtdichtOnzorgvuldige uitvoering waarbij de regels van de kunst (*) niet gerespecteerd

worden: er is geen luchtscherm aanwezig of de randen en de perforaties van het luchtscherm werden niet luchtdicht afgewerkt (kan door elke aannemer gemakkelijk vermeden worden)

do

donot

risk



basisregels:

1. De continuïteit van het luchtscherm in het vlak moet gewaarborgd worden door middel van een geschikt product of systeem (de voegen tussen de banen of platen die het luchtscherm vormen, moeten luchtdicht afgewerkt worden)

2. Eventuele doorboringen van het luchtscherm moeten afgedicht worden, bv. met behulp van hulpstukken die luchtdicht klemmen rond of kleven aan het doorborende element of met een kleefband

3. De aansluitingen van de randen van het luchtscherm met andere bouwcomponenten (bv. een muur) moeten luchtdicht afgewerkt worden

Voor bouwknopen waar verdere interactie met een andere aannemer nodig is, moeten men alle nodige maatregelen nemen om na de afwerking de beoogde

prestatie te kunnen realiseren

do

26



LUCHTDICHTHEIDSKLASSE L0 donot



LUCHTDICHTHEIDSKLASSE L1do

27



LUCHTDICHTHEIDSKLASSE L2do


LUCHTDICHTHEIDSKLASSE?

donot

28



LUCHTDICHTHEIDSKLASSE?do



do

29


LUCHTSCHERM | Duurzaamheid?

Windblootstellingsklasse▪ Functie van terreinruwheid en gebouwhoogte

Bron: DREAM 2013| Meer info? Zie: publicaties resultaten DREAM in WTCB‐contact (2015/3+4):Geïntegreerd in TV 255 “Luchtdicht bouwen”

NEW


Windblootstellingsklasse A (matige windbelasting)▪ Welke plaatsingstechnieken mogelijk?

▪

… en de technieken

geschikt voor B en C

30


Windblootstellingsklasse B (gemiddelde windbelasting)▪ Welke plaatsingstechnieken mogelijk?

… en de technieken

geschikt voor C


Windblootstellingsklasse C (hoge windbelasting)▪ Welke plaatsingstechnieken mogelijk?

31


Duurzaamheid?

• Nietgaten afdichten met luchtdichtingstape is vaak noodzakelijk

• In functie van de blootstelling van de wand aan wind (windblootstellingsklasse):

• Een bijkomend latwerk kan nodig zijn

• Een latwerk loodrecht op de draagstructuur kan onvoldoende zijn

• Aandachtspunt: compatibiliteit tape – substraat

• Niet elke techniek geschikt voor om het even welke binnenklimaatklasse

Luchtdichtheid hellende daken: synthese

Bron: DREAM 2013| Meer info? Zie: publicaties resultaten DREAM in WTCB‐contact (2015/3+4):Geïntegreerd in TV 255 “Luchtdicht bouwen”


Samenvatting klassen

Onderdak

S0Weinig dampopen

S1Dampopen

S2Zeer dampopen

Meeren m

eeropen

Klimaat

KK1Weinig vochtig

KK2Matig vochtig

KK3Vochtig

KK4Zeer vochtig

Meeren m

eervochtig

Luchtdichth.

L0Slecht

L1Goed

L2Zeer goed

Beteren beter

Damprem

E1Zeer dampopen

E2Dampopen

E3Weinig dampopen

E4Zeer weinigdampopen

Meeren m

eergeslo

ten

32



Binnenklimaat Type onderdak Type lucht‐ en dampscherm


KK1

S2 E1 L1

S1 E1 L1

S0 E1 L2

KK2

S2 E1 L1

S1 E1 L1

S0 E2 L2

KK3

S2 E1 L1

S1 E2 L2

S0 Studie L2

KK4

S2 Studie L2

S1 Studie L2

S0 Studie L2

NEW



Binnenklimaat Type onderdak Lucht‐ en dampscherm


KK2 droog

S2 zeer dampopen: sd ≤ 0,05 m

E1

licht dampremmend:

2m < sd ≤ 5m

L1luchtdicht (basisregels)

S1dampopen: 0,05 m sd ≤ 0,5 m

E1

licht dampremmend:

2m < sd ≤ 5m


S0dampdicht: 0,5 m < sd

E2dampremmend:

5m < sd ≤ 25m

L2gevalideerd luchtdicht

(pressurisatieproef)

risk

33





KK1zeer droog


E1

licht dampremmend:

2m < sd ≤ 5m



E1

licht dampremmend:

2m < sd ≤ 5m



E1

licht dampremmend:

2m < sd ≤ 5m



risk





KK3vochtig


E1

licht dampremmend:

2m < sd ≤ 5m



E2dampremmend:

5m < sd ≤ 25m




StudieL2

gevalideerd luchtdicht


risk

34





KK4zeer vochtig


StudieL2




StudieL2




StudieL2



donot

risk

risk


ONTWERP VAN HET DAKCOMPLEXWinddichtheid onderdak?

Bron: paper “Increased Thermal Losses caused by Ventilation through Compact Pitched Roof Constructions – In Situ Measurements”, Deseyve Chr., Bednar Th. , TU Wien, 2008

35


niet begrepen in de definitie van luchtdichtheid van een gebouw.

kunnen leiden tot GROTE (+/- factor 4!) energieverliezen en vochtschade

te vermijden!

Winddichtheid onderdak…


Winddichtheid onderdak!

36


◘ Winddichting voegen (! Stof … ! Levensduur tapes)

Winddichtheid onderdak!


ONTWERP

◘ éénlaags


Isolatiemateriaal type x

Onderdak type y

Lucht‐ en dampscherm type z

37


ONTWERP

◘ meerlaags


meerdere isolatielagen?

meerdere lucht‐ en dampremmende lagen?

onderdak

(dakbedekking)

(binnenafwerking)


ONTWERP

◘ Meerlaags & heterogeen (houtfractie!)


◘ Thermische weerstand: rekenvb. Rtot=6.01m²K/W

U=1/Rtot=0.167W/m²K

38


ONTWERPDampdichtheid isolatiematerialen

Materiaal μ

[NBN EN ISO 13788]

sd = μ.d [m]

voor een isolatielaag

van 20 cm [m]

Dampopen Sd =< 2m

Minerale wol 1 0,2 m

Cellulosevlokken 2 0,4 m

Matten op basis van houtvezels 5 1 m

Dampremmend 5 m < Sd =< 25m

Resolschuim 50 10 m

Geëxpandeerd polystyreen 60 12 m

Polyurethaan 60 12 m

Sterk dampremmend 25 m < Sd =< 200m

Geëxtrudeerd polystyreen 150 30 m

Dampdicht 200 m < Sd

Cellenglas ∞ ∞



◘ Vuistregels: Buitenzijde (onderdak) dampopen (sd < 0,5 m)

Binnenzijde (luchtscherm) dampdicht (sd > 2 m)

Dampdichtheid lagen afnemend van binnen naar buiten(onderdak dampopener dan luchtscherm) ▪ Minimaal 6x (bv. sd onderddak = 0,25 m sd luchtscherm > 1,5 m)

▪ Optimaal 15x (bv. sd onderddak = 0,25 m sd luchtscherm > 3,75 m)

◘ Bij twijfel Veronderstel meest nadelige situatie (benaderend – veilig)

Maak een bouwfysische studie (exact)▪ Glaser

▪ Dynamische simulatie

Hoe onderdak en lucht- en dampscherm op elkaar afstemmen?

39


Voorkomen vochtproblemen

◘ Om condensatie te vermijden in het dakcomplex – plaats het dampscherm aan de warme zijde

Respecteer de regel van de thermische weerstand: 1,5R aan de koude zijdevan het dampscherm

Dampscherm tussen isolatielagen?


ONTWERP VAN HET DAKCOMPLEXLuchtspouwen in het dakcomplex?

• geen actieve ventilatie nodig tussen pannen en onderdak:– ventilatiepannen niet nodig – zelfs bij dichten onderrand en zijrand: nog voldoende open

• ventilatie tussen onderdak en isolatie vermijden!– warmteverliezen– onderdruk (accentueert convectieve lekken)

Infofiche nr. 24:

40


◘ Microgeperforeerd onderdak: Dampdicht , en op termijn dampdichter,

door dicht raken perforaties (stof, …)

Mogelijkheid tot overdracht van vocht naar isolatie door capillariteit (migratie door perforaties met zekere diameter)

best: dergelijk onderdak niet gebruiken indien onvermijdelijk (bv. renovatie-situaties): luchtspouw uitzonderlijk toegelaten

◘ Doorhangend soepel onderdak: Vermijden dat het naar boven geduwd wordt

en de dakbedekking raakt

Volledige opvulling tussen onderdak en lucht-/dampscherm afgeraden

Geen spouw tussen isolatie en onderdak!

Uitzonderingen?

??



• ventilatie tussen isolatie en luchtscherm vermijden– Rotatiestromingen: impact op thermische isolatie

» Dakvoet

Ref.: TV 251 (blz. 40) & TV 255 (blz. 27-28)

41



» Nok

Ref.: TV 251 (blz. 27, 31, 40)


Bijzondere situatiesGeen onderdak aanwezig?

donot

donot

Kan men isoleren zonder onderdak? Sterk afgeraden!

42


Bijzondere situatiesGeen onderdak aanwezig?

Onderdak plaatsen niet mogelijk (op het moment van de isolatiewerken)?

“beter ersatz-onderdak dan geen onderdak”mogelijk ALS:‐ zeer zorgvuldige uitvoering‐ afwatering in goot mogelijk

risk


Bijzondere situaties

Situaties: ▪ Bv. stuk metalen dakbedekking

▪ Bv. dampdichte cachering in kilgoot

▪ Bv. dakkapel met plat dak

Aanpak?▪ Indien breedte beperkt tot 50 cm

(vuistregel)▫ Isoleren zoals rest van dakvlak, ALS:

Geen binnenklimaatklasse IV

Luchtdichtheidsklasse L2

▪ Indien breedte groter dan 50 cm▫ Warme dakopbouw!

▪ Bij twijfel:▫ Hygrothermische studie!

Dampdichte laag aan buitenzijde?

risk

43


ONTWERP VAN HET DAKCOMPLEXMogelijke scenario’s: tussen en onder het timmerwerk

Toestand voor renovatie > toestand na renovatie


ONTWERP VAN HET DAKCOMPLEXMogelijke scenario’s: tussen en boven het timmerwerk

Toestand voor renovatie > toestand na renovatie

44


Isolatie van de zoldervloer


4

1,5R

R

Bestaandgeïsoleerd plafond

1

3

Langs onder

Langs boven

2 Langs boven

Behoud van bestaande afwerking Behoud van bestaande afwerking

Beperking van koudebrug3bis

3bis Langs boven

Loopoppervlak toegevoegd

2bis Langs boven

Langs boven

! LUCHTSCHERM TE

MIDDEN VAN HET

DAKCOMPLEX

REGEL WEERSTAND

Isolatie van de zoldervloerLichte houten planken

45


Isolatie van de zoldervloer

GEÏSOLEERDE CHAPE! Mindere prestatie voorzelfde dikte

Massieve vloeren

◘ Isolatie geplaatst op de bovenzijde van de vloerWaarom niet onder de vloer?

Risico op thermische bewegingen van de vloer

◘ Lucht- en dampscherm noodzakelijk? Neen, maar opletten voor doorboringen

(af te dichten met een elastisch schuim, bijvoorbeeld)

◘ Nadeel aan dit systeem? Koudebrug van de dakrand moeilijk te vermijden

(indien volle gevelmuur of niet geïsoleerde luchtspouw)


1. Goed ventileren (!) – in klimaatklasse 2 blijven

2. Kies een onderdak dat dampdoorlatend is:1. Voorkeur voor S2 (SD≤0.05m) of S1 (0.05m<SD≤0.5m) onderdaken

2. S0 onderdak slechts behouden in geval van gedeeltelijke dakrenovatie

3. Migratie van damp blokkeren – een lucht-/dampscherm zo continu mogelijk plaatsen dichtheidsklasse L1, zelfs L2

4. Alle luchtcirculatie rond de isolatie vermijden1. Exfiltratie en infiltratie vermijden

2. De ruimte tussen onderdak en dampscherm opvullen

3. Geen luchtspouw tussen onderdak en isolatie

Voorkomen vochtproblemen

4 regels voor een goed ontwerp: synthese

46


detaillering


ONTWERPDetaillering

continue isolatielaag

bouwknopen

47


DetailleringDakvoet

• zo continu mogelijk (koudebruggen minimaliseren);


DetailleringDakvoet

48


DetailleringNok

Coördinatie der werken!

Realisatie ter plaatse van opleg balken in muur


DetailleringNok

49


DetailleringNok


DetailleringZijrand

• zo continu mogelijk (koudebruggen minimaliseren);

50


DAKOPBOUWDetaillering

Kepers

Luchtdichtheid…

RENOVATIE


Aansluitingen topgevels en binnemuren

Luchtdichtheid…Isolatie …

Detaillering

51


… de details maken het verschil!

!! Temperatuurfactor << 0.7 :Opgelet, risico op condensatie Bron: WTCB‐Contact 2014/4

Tsi Tsi TsiTsi

Zonderisolerend kader

Pourtour isolant en polystyrène

Pourtour isolant en polystyrène

POSE ENCASTREE

Pourtour isolant en fibre de bois


… de details maken het verschil!

!! Temperatuurfactor << 0.7 :Opgelet, risico op condensatie Bron: WTCB‐Contact 2014/4

Tsi Tsi TsiTsi

Zonderisolerend kader

Isolerend kaderin polystyreen

Isolerend kader in polystyreenVERZONKEN

Isolerend kaderin houtvezel

52


uitvoering


UITVOERINGZorgvuldige plaatsing essentieel!

53


UITVOERINGZorgvuldige plaatsing essentieel

dodonot

Plaats de isolatie zorgvuldig.De uitvoeringskwaliteit maakt het verschil.



dodonot


Ref.: KUL

54



dodonot



Eventuele…sarkingdak

UITVOERING

55


Sarking: aandachtspunten

BELANGRIJKE OPMERKING: …. zelfborende schroeven … ???… Technologie/Plaatsing…. :

in elk geval > 50mm !

Spantbenen 36mm

NEW


Eigengewicht + sneeuw(+ dakdekker)

wind

Maximumafstand tussen de bevestigingen: 2 tot 12 per m2 (zie fabrikant) i.f.v. de windbelasting, dikte isolatie, dakhelling, diameter schroef, geschroefd onder 90° of niet

NEW

56


◘ Sarking: voorbeeld

RENOVATIE


57


Meerlaags complex… :


Zelfdragende panelenBij voorkeur

een bijkomend soepel

onderdak voorzien

Delicate luchdichtheid van voegen extra lucht‐/dampscherm voorzien?

58


oplevering


OPLEVERINGControle resultaat

.

pressurisatietest

59



pressurisatietest



IR-thermografie

60




Bron: AIVC

61



◘ IR-thermografie: aandachtspunten

◘ Enkel kwalitatief Aantonen van fouten of concentraties van lekken

◘ Temperatuurverschillen nodig

◘ Onderscheid warmtelekken-luchtlekken

◘ Interpretatie dynamische effecten Een door de zon beschenen stenen muur blijft

langer warm, maar verliest daarom niet meerwarmte

Meer info? www.thermografie.ugent.be Thermografie Handboek


cases

62


Case 1 - small

SITUATIE


▪ nog geen isolatie

▪ geen binnenafwerking

VRAAG KLANT:

▪ enkel na-isoleren(dakbedekking ongewijzigd)



Case 1 - smallUitvoering

63





64



do

do



risk

65


Case 1 - smallAlternatieve mogelijkheden



66


Case 1 - smallAlternatieven



◘ Flensdekens?

donot

mogelijk ALS:‐ eenvoudige dakvorm‐ perfecte uitvoering‐ extra luchtscherm

risk

67



◘ Flensdekens?


Case 2 - medium

SITUATIE

▪ Gordingen & kepers



▪ binnenafwerking behouden

VRAAG KLANT:

▪ Grondige energetische update

▫ Comfortverhoging

▫ Verhoging verkoopwaarde gebouw

▪ Desnoods ook dakbedekking vernieuwen


68


Case 2 - mediumUitvoering



69



donot

do



do

70



donot



71


Bron: W

ienerberger, project Spiere


Ref.: STAR - LBAZ - Renofase www.luchtdichtbouwen.net

DETAIL: dakvoet, sarking, reno, GEFASEERD

NEW

72


Case 2 - mediumUitvoering do

not



73


Case 3 - large

SITUATIE

▪ onderdak aanwezig?


▪ binnenafwerking niet aanwezig

VRAAG KLANT:

▪ Grondige energetische update

▫ Comfortverhoging

▫ Verhoging verkoopwaarde gebouw

▪ Desnoods ook dakbedekking en timmerwerk vernieuwen



Case 3 - largeUitvoering

74





75





76



risk

mogelijk ALS:‐ perfect luchtdicht



77



risk


Case 3 - largeAlternatieven

78



Ref.: onderzoeksproject LEHR (www.lehr.be)



Ref.: onderzoeksproject LEHR (www.lehr.be)

80


Aandachtspunten

1. Verhoog de thermische weerstand van het dak fors(richtwaarde: U =< 0,10 W/m²K) (overtuig u klant van de meerwaarde)

2. Kies een gepast lucht- en dampscherm en onderdak (zie tabel)

3. Geen spouwen tussen de isolatielagen, onderdak en luchtscherm

4. Verzorg de luchtdichtheid, in het bijzonder aan de randen en doorboringen (nieuwe classificatie) (meer info: zie www.luchtdichtbouwen.net)

5. Vergeet de ventilatie niet (plaats regelbare ventilatievoorzieningen conform de norm, bv. via dakvlakvenster of rooster in muur of dak)

thematisch

NA‐ISOLATIE VAN HELLENDE DAKEN: hygrothermische aspecten


Aandachtspunten

6. Vergeet het zomercomfort niet (dakvlakvensters altijd met zonwering)

7. Verzorg de aansluitingsdetails: maak detailtekeningen

8. Denk verder, in het belang van uw klant en het milieu: vermijd lock-in (cf. www.renofase.be)

9. Denk ook aan geluidisolatie, brandveiligheid, milieu-impact(impact op keuze materialen en dakopbouw)

10. Zorg dat uw bestek en referentiedocumenten up-to-date zijn (verwijs naar de recente TV’s: “thermische isolatie van hellende daken” en “Luchtdicht bouwen”)

thematisch


81


Aandachtspunten

1. Ontwerp1. Analyse bestaande toestand

2. Keuze dakopbouw

3. Uitwerking aansluitingsdetails▪ Maak gebruik van typedetails

2. Uitvoering1. Continuïteit isolatielaag > check visueel

2. Continuïteit luchtscherm > check visueel

3. Oplevering1. Continuïteit isolatielaag > check via IR-meting

2. Continuïteit luchtscherm > check via pressurisatietest

3. Pas aan waar nodig

chronologisch



Samenwerking tussen de bouwpartners (!)

• Beter preventief vaccin dan EHB(B)O!

Juridische aspecten? Aansprakelijkheid…

◘ Startvergadering met alle betrokken firma’s? overlopen detailtekeningen en essentiële punten uitvoering

(samengevat in een werfchecklist en/of werfdraaiboek?)

82

BOUWDETAILS IN DE PRAKTIJK : Luchtdicht heid | F. Dobbels, WTCB | 01/10/2015 | Pagina 180

Technische Voorlichting 255 “Luchtdicht bouwen” (2015)

Technische Voorlichting 251 “Thermische isolatie van hellende daken” (2015)

Roels S. and Langmans J. How to construct a domestic pitched roof with high thermal quality? Paper, KUL, AIVC-conferentie september 2015,

Dobbels F. Steskens P. 2013. Vochtproblemen in hellende daken voorkomen. WTCB Contact 2013/3.

Dobbels F. 2009. Thermische isolatie van hellende daken bij renovatie. WTCB Contact 2009/3.

Onderzoeksprojecten:

LEHR (www.lehr.be),

STAR

LBAZ (www.luchtdichtbouwen.net)

RENOFASE: draft ontwerpgids (2016)

REFERENTIES

BOUWDETAILS IN DE PRAKTIJK : Luchtdicht heid | F. Dobbels, WTCB | 01/10/2015 | Pagina 181

Wat kunnen we morgen in ons bedrijf beter/efficiënter doen?

LESSONS LEARNED

83


Bedankt voor uw aandacht!

Risk? Do?Do? Don’t?


Disclaimer

Cursussen en syllabi van het WTCB vormen geen onderdeel van de officiële publicaties van het WTCB en kunnen dus niet alsreferentie gebruikt worden.

Auteursrechten:

Het, zelfs gedeeltelijk, overnemen of vertalen van de tekst van deze publicatie is slechts toegelaten na schriftelijk akkoord van de verantwoordelijke uitgever

Verantwoordelijke uitgever:

WTCB - Jan Venstermans - Lombardstraat 42 - 1000 Brussel

De zolder, vroeger - RenoFase...2016/03/17 · Energetische renovatie van hellende daken: ontwerp &...

Documents

Transcript of De zolder, vroeger - RenoFase...2016/03/17 · Energetische renovatie van hellende daken: ontwerp &...