De Watertoren

Heemkundevereniging

Heerlerheide

Jaargang 1 Nummer 2 Dec. 2010

Colofon: Redactieleden: Harry Hoofs Marcel Klasens Werner Nijsters Redactieadres: redactie@heemkundevereniging-heerlerheide.nl Info: Heemkundevereniging Heerlerheide. Opgericht 4 Juni 2007 Inschrijving KvK. No. 14097939 Website: www.heemkundevereniging-heerlerheide.nl E-mail: info@heemkundevereniging-heerlerheide.nl Betalingsgegevens: Girorekening 3982298 t.n.v. Heemkundevereniging Heerlerheide Unolaan 33 6413 CT Heerlen Contributie: Individuele leden betalen op jaarbasis € 15,-. Een gezinslidmaatschap kost vanaf 2010 € 22,50.

3

Inhoudsopgave:

- Beste leden. - De Heemkundevereniging Heerlerheide is op zoek naar ……… 4

- Wie heeft Appie Drielsma gekend ? 5

- “Paspoort” Prof. A. Grond. 6 & 7

- Geschiedenis Christus Koningkerk en parochie Nieuw-Einde. 8 t/m 11

- De eerste TV uitzending op Heksenberg. 12 & 13

- Open Monumentendag. 14 & 15

- 25 jaar geleden ……. 16

- Kleine herinneringen aan de Kerkberg te Heerlerheide. 17 t/m 18

- Een greep uit ons fotoarchief. 20 & 21

- Wie kent kolenboer met AA-Ford op de Schelsberg. 22

- De wijk in. 22

- Een herinnering aan weggevallen gebruiken. 23

- Een verdwenen vereniging (2) “De verhuurdersbond Heerlerheide”. - Een duivenkroniek. 24 & 25

- De watertoren te Vrieheide. 26 & 27

- De 4 interlandwedstrijden van L. Verdonk. - Het eerste voetbal in Heerlerheide. 28 t/m 31

- De Geitstraat in de vorige eeuw. 32 & 33

- Het postkantoor gaat open, het postkantoor gaat dicht. 34 & 35

- Het politiebureau Heerlerheide kerstavond 1949. 36 & 37

Beste leden, Hierbij presenteert de redactie het tweede nummer van onze Watertoren. Deze uitgave bevat interessante artikelen en iets meer pagina’s. Het is de bedoeling dat vanaf 2011 ons verenigingsblad twee keer per jaar verschijnt. De redactie is van mening dat ons blad interactief moet zijn. Dat wil zeggen dat als leden een interessant artikel of een verhaal hebben over ons stadsdeel met betrekking tot het verleden of heden, ze van harte uitgenodigd zijn dit in te sturen naar het e-mailadres van de redactie. Heeft u geen computer, stuur dan uw verhaal op naar W. Nijsters, Kampstraat 104, 6413 EG Heerlen. Mocht het zijn dat u zegt: Ik heb wel het een en ander (ook aan foto’s) maar ik kan dat niet zo goed opschrijven, dan komen we naar u toe. ( W. Nijsters: tel: 045-5 21 77 18) Veel leesplezier, Drs. J. Gubbels, voorzitter. De Heemkundevereniging Heerlerheide is op zoek naar ……… oude verenigingsfoto’s en verenigingsgidsen, ook naar documentatie over niet meer bestaande verenigingen bv. : - harmonie Concordia 1877 tot ca .1916; vv Beersdalia en Beersdalse Boys; - Toneelverenigingen, zanggezelschappen etc. Kranten, krantenknipsels, oorkonden, certificaten, bidprentjes, boeken of documentatie over het stadsdeel Heerlerheide, etc. De vereniging bewaart deze “relikwieën” met grote zorg. Foto’s ter leen aangeboden, worden absoluut teruggegeven. Bellen of e-mailen kan naar : Tel. archief : 06-29506502 E-mail: archief@heemkundevereniging-heerlerheide.nl

4

Wie heeft Appie Drielsma gekend ? Op L1, een van de Limburgse tv-zenders, werd onlangs in de serie ‘Meesterwerkers’ een portret van de beeldhouwer Appie Drielsma (zie foto) uitgezonden. Appie is bekend als de maker van verschil-lende (oorlog)monumenten o.a. in Gulpen, Maastricht en aan de Schandelerboord te Heerlen. Hij werd geboren in Maastricht op 3 november 1937 in een Joods slagersgezin. In de oorlog is de familie Drielsma ondergedoken. Omdat men bang was dat de kleine Appie en zijn nog kleinere broertje zich niet stil zouden kunnen houden tijdens razzia’s werden zij elders ondergebracht. Appie vertelde dat hij wel op 7 plaatsen heeft gezeten o.a. in… Heerlerheide. En nu vragen wij ons af: Weet een van onze lezers misschien op welk adres Appie Drielsma in de oorlog ondergedoken heeft gezeten in Heerlerheide? Vraag er eens naar bij familie, buren en bekenden. ’t Was natuurlijk een groot geheim en misschien wisten niet eens alle bewoners van het pand dat er een onderduiker in huis was. Antwoorden gaarne aan de redactie van dit blad! HKH / Hub Beaujean

5

6

“Paspoort” In onze serie Paspoort benoemen wij overleden markante personen uit het Stadsdeel Heerlerheide, die tijdens hun leven een opvallende maatschappelijke positie hebben bereikt. In de eerste uitgave van de Watertoren werden reeds levensbeschrij-vingen vermeld van J. Sijstermans en pater Justus Out ( Nieuw – Einde / Versiliënbosch). In de vervolg serie vragen wij aandacht voor de eerste professor van Heerlerheide. Paspoort Professor dr. A. Grond. G.J.A. Grond werd op 11- 08 – 1890 te Heerlerheide geboren als zoon van de plaatselijke hoofdonderwijzer. Na zijn HBS opleiding te Rolduc ging hij aan het werk als assistent mijnmeter bij de staatsmijnen. Ingaande januari 1914 ging hij studeren aan de TH Aken, welke studie hij gedurende de oorlogsjaren WO I. moest onderbreken. In 1922 werd de opleiding in Aken cum laude afgesloten. Hij vervolgde zijn studie aan de universiteit van Munster, faculteit wis- en natuurkunde, en promoveerde in 1926 tot doctor in de geo-logie met het proefschrift “Gebirgsbewegungen bei Steinkohlen-bergbau” Het was in die tijd dat hij gelijk studeerde èn bedrijfsman is geweest als chef van de afdeling mijnmeten bij de staatsmijnen. Op voorspraak van dr.ir. Groothoff van de Staatsmijnen werd aan de TH Delft een leerstoel ingesteld voor opleiding tot mijnmeetkundig ingenieur. Het kon niet uitblijven dat dr. A. Grond de aangewezen man was om die leerstoel te bezetten. Op 14 mei 1947 aanvaardde A .Grond het ambt van bijzonder hoog-leraar.

Behalve als groot vakman was de professor een hartstochtelijke liefhebber van dialecten. In zijn novellen bundel “De schetsen van Heihoven” schets hij een sfeerbeschrijving van een dorp in onvervalst Heerlerheids dialect. Het laat zich niet moeilijk raden welk dorp is bedoeld. In april 1952 verscheen in het tijdschrift Veldeke zijn publicatie “Onteegening”, even later een gedicht “Boeresjtiel”. Vele malen verzorgde hij lezingen over Limburg in de reeks “Limburgensia “. Professor Doctor A. Grond overleed in januari 1970 te Heerlen. Bron: Rijckheyt / H dv H. HKH / H.Hoofs

7

8

Geschiedenis Christus Koningkerk en parochie Nieuw-Einde. Nu de Christus Koningkerk van Nieuw Einde op de nominatie staat gesloopt te worden, lijkt het ons zinvol de geschiedenis van de kerk en de parochie in grote lijnen te schetsen. Vanwege de grote bevolkingstoename van de mijnstreek na de eerste wereldoorlog verrezen rond de oude dorpskernen nieuwe woonwij-ken voor mijnwerkers. Nieuw Einde was zo’n woonwijk. De zielzorg was in handen van de Paters Lazaristen. Zij waren vanaf 1920 pastoraal werkzaam te Brunssum en Heerlerheide. In 1921 werd hen Rumpen / Nieuw-Einde door de bisschop van Roermond als rectoraat toegewezen. In Nieuw-Einde verrees een houten noodkerk aan de Einderstraat en een primitieve behuizing voor enkele paters. Intensieve zielzorg was geen overbodige luxe in een wijk, “waarin de moderne strijd der ideeën reeds fel gestreden werd en allerlei uiteenlopende levensbeschouwingen en levensop-vattingen insluipen, ja zelfs gepropageerd werden.”, aldus het Lim-burgs Dagblad op 31 oktober 1927. Hiermee wordt gedoeld op de vrijdenkersbeweging ‘De Dageraad’, die sedert 1920 in Nieuw Einde actief was. In 1927 werd het rectoraat Rumpen / Nieuw-Einde gesplitst en vanaf die tijd was Nieuw-Einde een zelfstandig rectoraat. In 1964 werd het rectoraat tot parochie verheven, maar tegelijkertijd werd een deel ervan afgesplitst, dat het rectoraat Judas Taddeus ging vormen. In 1982 werden de parochie en het rectoraat samengevoegd tot de Parochie Christus Koning-Judas Taddeus De oude kerk aan de Anjelierstraat Op initiatief van Pater Reijnen werd gestart met de bouw van een bakstenen kerk met pastorie aan de Anjelierstraat. Het ontwerp was van architekt Ir. Joseph Franssen. De eerste steen werd gelegd door deken Nicolaye van Heerlen op 30 oktober 1927. In 1959 werd de voormalige mijnwerkerskolonie in de stadsuitbrei-

dingsplannen opgenomen. Het dorpse karakter van de gemeenschap ging nu snel verloren en de oude kerk aan de Anjelierstaat werd te klein. Daarom werd de kerk in 1965 aan de eredienst onttrokken en in 1971 werd de kerk gesloopt. De klokketoren werd op 24 augustus als laatste opgeblazen.

De nieuwe kerk aan de Navolaan Rector W.v.d.Loo kreeg de opdracht een nieuwe kerk te bouwen. Het ontwerp was van Jozef Fanchamps (1912-1982). In overleg met de gemeente Heerlen werd een bouwterrein gevonden aan de Navo-laan.De architekt had zich laten inspireren door de tekst uit bijbel , waarin Johannus het Nieuwe Jeruzalem beschrijft als een stad, die even lang als breed is en omgeven wordt door muren van edelstenen als glas. Midden in het Nieuwe Jeruzalem woont God. z.o.z.

9

Daarom werd het een zaalkerk, volledig kubusvormig; de betonskeletbouw bestond uit peilers en balken, die de dakconstructie dragen; de glazen wanden waren enkel bedoeld als afscheiding tussen binnen en buiten en hadden geen dragende functie. Het gevelmozaiek werd vervaardigd door de Maastrichtse kunstenaar Libert Ramaekers. Hij ontwierp een voorstelling van de glorieuze intocht van Chistus in Jeruzalem op Palmzondag. Het zou mooi zijn als dit mozaiek bij de komende sloop gered zou kunnen worden. In februari 1962 ging het bisdom Roermond uit van een totale kost-prijs (inclusief inventaris, klokken en andere bijkomende kosten) van f 617.000 . Deze kosten werden door subsidies van het Bisdom, de gemeente Heerlen, de mijnindustrie, het fonds Hendrika (Heerlen Drie Kerken Actie) en eigen bijdragen van de parochianen bestreden. Het resterende bedrag moest geleend worden. In 1964 legde Deken Bemelmans de eerste steen en op 25 juli 1965 werd de kerk door Mgr, Moors geconsacreerd.

10

11

De Renovatie In mei 1971 drongen twee dronken jongelui de kerk binnen en richt-ten voor enige duizenden guldens schade aan. Dit was ergerlijk, maar pastoor Bergs en het kerkbestuur maakten zich meer zorgen over de reeks gebreken, die de kerk vertoonden. De dakgoten lekten en het regenwater drong de kerk binnen. Ook de betonrot had de constructie flink aangetast. Bovendien was het binnen in de kerk ’s winters te koud en ’s zomers te warm. En de bovenkerk was veel te groot voor het steeds geringere aantal kerkgangers. In 1977 werden er plannen gemaakt de kerk te slopen, maar uiteindelijk was het goedkoper de kerk te renoveren. Onder de enthousiaste leiding van pastoor M.Hanneman wist een renovatiecomité meer dan f 100.000 bijeen te brengen. De totale kosten van de renovatie bedroegen bijna een miljoen gulden; het grootste deel werd door subsidies gedekt. Achter het altaar werd een wand opgetrokken en het aantal zitplaatsen werd teruggebracht tot 400. Tijdens een parochiefeest op 29 juni 1986 werd de verbouwde kerk plechtig opnieuw in gebruik genomen Tijdens het pastoraat van pastoor Otto werd het orgel gerenoveerd in 1995. Weer wist de parochie ongeveer f 45.000 bij elkaar te brengen Dit orgel heeft nog tien jaar de diensten in de bovenkerk opgeluis-terd. Besluit: Bijna 20 jaar heeft de Christus Koningkerk na de ingrijpende reno-vatie nog dienst gedaan. Met name de onderkerk werd gebruikt. In januari 2005 werd de kerk aan de eredienst onttrokken en werd de parochie bij de Corneliusparochie gevoegd. Bron: Land van Herle HKH / J. Gubbels

De eerste TV uitzending op Heksenberg. In april 1948 kwam de televisiezender van Philips te Eindhoven voor de eerste maal in de lucht. Wat daar, in de kleine studio aan de Kastanjelaan te Eindhoven, onder de camera’s plaatsvond, kon in de naaste omgeving worden waargenomen op het scherm van het ontvangtoestel (het ontvangtoestel heette nadien televisietoestel). Dat was het begin. Na april ging men in Eindhoven met de proef- nemingen rustig verder. Intussen steeg in ons land de belangstelling voor dit experiment met sprongen. Voor de actieve radioamateurs lag hier een nieuw veld open en wel een veld met een aparte bekoring. Piet Verstraelen 1913 – 1983 (zie foto) hoofdopzichter van de O.N. IV was een van deze pioniers die uit zijn jeugd een grote liefde had overgehouden voor alles wat met radio had te maken. Hij ging zich met de geheimen der televisie bezighouden. En het resultaat: in december 1948 wapperde de vlag met de woorden: “Philips Experimentele Televisie” ook op Heksenberg en wel aan de Heideveldweg 23. Een heel jaar lang had hij gewerkt aan zijn ontvang- toestel. Uit een warwinkel van onderdelen, die voor het grootste gedeelte door hem zelf werden vervaardigd had hij een keurig toestel opgebouwd. Een leger- radarapparaat leverde de kathodestraalbuis, waarop het beeld zou moeten verschijnen. Eind november stond het werkstuk kant en klaar op zijn atelier.

12

Hij en zijn collega’s uit de Heerlense afdeling van “Veron” (Vereniging voor Experimenteel Radio Onderzoek Nederland, deze vereniging is op 21 oktober 1945 opgericht ter bevordering en beoefening van amateur radio communicatie en het hier mee verband houdend experimenteel radio- en elektronicaonderzoek .) waren vol spanning of het lukken zou. Het lukte inderdaad. Van twee december af werden de televisie-uitzendingen regelmatig opgevangen in Heksenberg. Precies als in Eindhoven waar de ervaringen die men met iedere nieuwe uitzending opdeed, werden benut, om de verwezenlijking van de televisie op grotere schaal steeds dichterbij te brengen, werkte Piet Verstraelen aan de verbetering van het ontvangtoestel. Het was een goede eigenschap van de radioamateur, dat hij nimmer tevreden was met de bereikte resultaten. De eerste (zwart-wit) televisie-uitzending was op 2 oktober 1951, van 20.15 tot 21.45 uur, vanuit de NTS-studio, studio Irene te Bussum. Toen der tijd konden maar enkele mensen in het dorp de uitzending volgen, er was ook niet elke dag een uitzending.

Eerste televisie uitzending aangekondigd in de ncrv-gids 1951. Bron: Steenkool No.3 4 Febr. 1949 HKH / M.Klasens

13

Open Monumentendag Op zondag 12 september 2010 waren de poorten van veel Nederland-se monumenten geopend, zodat belangstellende burgers een kijkje in het interieur konden nemen. Te Heerlen stonden vijf monumenten op het programma. Het ging om de gebouwen de Köpkensmolen (thema vervoer), Molen Schijns (thema techniek), Huis de Luijff (thema verenigingsleven), kapel Huis de Berg en het Savelbergklooster (thema congregaties) en de Benzenraderhof (thema agrarisch). Deze gebouwen waren te bezich-tigen en de plaatselijke Heemkundeverenigingen verzorgden de informatie over deze locaties. Zo was de Heemkundevereniging Heer-lerheide verzocht om een en ander over de Köpkesmolen te vertellen aan belangstellende bezoekers. In eerste instantie stonden de vier vrijwilligers Jan Gub-bels, Sjef Janssen, Hub Bemelmans en ondergetekende wat sceptisch tegenover deze opdracht. In de Köpkesmolen zelf mochten we niet komen, er is trouwens he-lemaal geen sprake meer van een molen: alle apparatuur om meel of wat dan ook te malen is in de loop der jaren verdwenen en het ge-bouw zelf is ook niet meer in de originele staat. Wie komt daar nu op af ? Bovendien was het die dag nogal regenachtig en guur. Maar de gemeente had gezorgd voor een prachtige tent. Uit ons ar-chief hadden de archivarissen oude foto’s opgedoken en publicaties waarin over dit complex wordt verteld. Een en ander stond op enkele tafeltjes in die tent uitgestald. Ook stonden er oude landbouwwerk- tuigen en hingen er tegeltjes met boerenwijsheden aan de wand. Er was ook een kan koffie en een trommel koekjes en voor de vrij-willigers waren er wel voorziene lunchpakketten.

14

Kleis Adema was namens de gemeente onze gastheer. Buiten stond een levensechte hoefsmid, die in de stromende regen de hele dag bezig is geweest een geduldig paard van nieuwe schoenen te voorzien. Ook waren er twee rijtuigen (het thema luidde immers ‘vervoer’), waarin belangstellenden een ritje konden maken in een wijde boog om de Köpkesmolen, een nostalgische belevenis die deed denken aan het liedje van Wim Sonneveld en Leen Jongewaard. De heer Lipperts, sinds vele jaren bewoner van het complex, verhaalde graag over vergane tijden en vond een gretig oor bij de vele belangstellenden, die tegen de verwachting in een bezoekje brachten aan dit Heerlerheidse monument en deze dag tot een succes maakten. HKH / Hub Beaujean

15

In de serie 25 jaar geleden… belichten wij een werkbezoek. Bijna 25 jaar geleden bracht Koningin Beatrix geheel onverwacht een werkbezoek aan Heerlen. Haar belangstelling ging vooral uit naar stadsvernieuwing en woningproblematiek. Na een rit over de voormalige mijnterreinen Zeswegen en Rennemig bracht zij een heus huisbezoek aan de familie Eizinga in de oude mijnwerkerswijk Beersdal. “Werd eerst verteld dat een staatssecreta-ris onze woning wilde zien, geheel plotseling stond de koningin aan de voordeur”. De koningin stelde zich uitvoerig op de hoogte van de woonomstan-digheden en wilde weten hoe het is in een oude mijnwerkerswoning te wonen. “Zij heeft de hele woning willen zien; het was een zeer spannende doch uiterst vriendelijke ontmoeting.” De koningin was erg geïnteresseerd in het persoonlijk leven van de gezinnen. Na nog een aantal flatwoningen in Vrieheide te hebben bekeken, ging de koningin naar het gemeenschapshuis Romantica Nieuw Einde voor een afsluitende bijeenkomst met bewoners uit de wijken. Een grappige anekdote mag niet onvermeld blijven. Bij het verlaten van Romantica vroeg een kleine knul aan een om-staander: “Spreekt de koningin ook Nederlands”?............. HKH / H.Hoofs

16

17

Kleine herinneringen aan de Kerkberg te Heerlerheide. Soms heb je dat wel eens……na huishoudelijke werkzaamheden gun je jezelf een pauze. Lekker kopje koffie en even bijkomen. Starend naar het kopje, komen er spontaan beelden van vroeger naar boven. Het kopje is nog van het servies van “de mam.” “D’r ouwe gruul” waarin hij werd gezet, staat nog op de vensterbank. Die wordt als aandenken zorgvuldig bewaard. Je ziet het weer voor je: de witte huizen op de berg, waar ik veel plezier heb gehad, gelachen en ge-huild en verdriet heb gekend. De witte huizen ( ze zijn er allang niet meer) van d’r pap en de mam Kleijkers-Gulpers. Ons gezin had 8 kinderen. Een hele bende. Mam’s taak was het ver-zorgen van de kinderen, eten koken, wassen, strijken enz. een dag-taak waar ze de handen vol aan had! Pap werkte en zorgde voor de centen. Daarnaast had hij zijn duiven en de sport die daarbij hoorde. Onze buren waren de slijterij van Sjeng Vrolings en op het hoekje woonde de familie Verboven. Het was een hechte gemeenschap daar op de Kerkberg. De een haalde de was binnen voor de ander als het begon te regenen. Koffie,suiker of wat er nodig was, werd even bij de buurvrouw gehaald. Spannend was het er ook. Vooral als het onweerde. En dat kon het goed op die berg. De bliksem sloeg ieder keer in op de kerktoren, het hoogste punt van Heerlerheide, en kwam dan bij ons terecht. Elke keer moest er dan iemand van de jongens naar Hub Bemelmans gaan. Die stond altijd paraat als het onweerde. Hij was steeds bereid om de stoffen bedrading te repareren, want mam vertelde aan Hub : de kin-ger zunt bang. Er brandden toen overal kaarsjes en wij moesten ons bed uit en aankleden in geval er brand kwam. Gelukkig is dat nooit gebeurd. Speciaal was ook de band met de geestelijkheid. Onze jongens waren altijd de pineut. Ze waren misdienaar en als er niemand beschikbaar was, stond de pastoor op de stoep om te vragen of er iemand kon dienen. z.o.z.

Kapelaan Tummers maakte ons altijd bang. Als die op de kerkberg liep en ons zag spelen, dan haalde hij zijn zakmes tevoorschijn en begon dat “scherp” te maken aan een boom! Dan riep hij heel hard:”Ik snijd jullie de oren af!” en ging vervolgens naar d’r pap. Als wij dan binnen kwamen, hadden wij angst en liepen snel naar de mam. Pap en kapelaan Tummers zaten aan de cognac en voor onze oren had hij geen tijd meer.

Tekening: Jan Halmans Ieder jaar was er Sint Cornelius. Een fijne tijd. Hierbij denk ik aan de kraampjes van Hubert Kleijkers. Mam had de nodige potten koffie voor hem gezet. Die pot staat nog hier op de vensterbank.

18

19

Niet te vergeten is tante Mina uit de Koningsbeemd. Ze was de moe-der van bisschop Hans Reesink. Ze kwam altijd op de pantoffels. Als ze naar de kerk was geweest, kwam ze bij ons op de koffie. Wij, de jongste kinderen, verheugden ons hierop. Pap en tante Mina zaten tegenover elkaar en er werden mopjes verteld en oude herinneringen opgehaald. Als ze naar huis ging, brachten we haar tot aan het klooster in de Gravenstraat. De winters waren met veel sneeuw. Dus de Kerkberg was spiegel-glad. De bloemen van de vorst stonden op de ramen. Met onze adem maakten we een plekje vrij, zodat we er doorheen konden kijken. Om de beurt moesten we de Kerkberg gaan vegen, zodat de mensen niet vielen als ze naar de kerk gingen. Voor ons was het een sport. Zout werd gestrooid of de as van de kolenkachel. Na de H. mis was het lachen, spannend wie er allemaal zouden vallen.! Mam was dan boos. Ook de paastijd was mooi. De klokken gingen weg. Ieder jaar keken we waar ze vlogen maar we hebben ze nooit gezien. Mam zei dan altijd dat we aan de verkeerde kant hadden gekeken. Met Pasen kwamen ze weer terug. Paaszondag was er de processie. De ramen waren vaak nog bevroren maar we mochten wel opstaan. De eerste mis was ongeveer half 7 ?? En de fanfare trok vanaf de kerk langs het kerkhof, de Heulsstraat,Geitstraat, Lokerstraat en Kerkstraat naar de kerk. Wij gingen van kamer naar kamer om naar die mooie muziek te luisteren. Ondertussen maakte mam koffie. Wij mochten allemaal een kopje hebben en dan weer vlug naar bed. De mam moest dan nog de eieren verstoppen. Het was een fijne tijd op die Kerkberg. Ik was blij met de pap en de mam. Wij hebben een fijne jeugd gehad. We hebben kunnen spelen en leren. Namens iedereen denk ik te kunnen zeggen, dat wij blij waren dat we op de Kerkberg hebben kunnen wonen. Pap en mam, bedankt. “t Yvonne”.

Een greep uit ons fotoarchief.

Snackers autobuslijndienst: Heerlen – Heerlerheide – Brunssum – Gangelt v.v. De foto is uit 1927.

20

Gebr. Roex autobouw. Wannerstraat in 1932.

Fanfare St. Joseph op de Pappersjans rond 1955. Met dirigent H. Cordewener.

21

Wie kent kolenboer met AA-Ford op de Schelsberg ?

De foto toont een onbekende kolenboer, gekiekt op de Schelsberg. Het toen nog provinciale kentekennummer van de AA-Ford is P-15904. De rails van de LTM-tram is nog goed te zien. Wanneer zou deze foto genomen zijn en wie is de chauffeur ???? HKH / M.Klasens De wijk in. Op 1 oktober jl. heeft de Heemkundevereniging Heerlerheide een film en een fotopresentatie getoond in buurtcentrum ’t Heitje. Vele beelden uit het verleden van Nieuw-Einde, Vrieheide en Versi-liënbosch passeerden de revue. De middag werd georganiseerd door de Werkgroep 55+ Vrieheide e.o. De werkgroep had niet gerekend op zo’n grote belangstelling en vond het zeer betreurenswaardig dat men zeker een 30 -tal personen niet meer kon toelaten. De zaal was vol. Men wil komend jaar deze

22

middag overdoen, eventueel uitgebreid met een nieuw onderwerp. Gezien het succes van deze middag, wil de Heemkundevereniging Heerlerheide in de toekomst gerichter de wijk in gaan en presentaties geven. Het is de bedoeling dit begin volgend jaar te doen in de Beersdal . Daarom willen we een oproep doen. Hebt u oude foto’s, video’s of filmpjes van/over de Beersdal vroeger, (of van de Vrank en Husken, dat was een gebied) , laat het ons weten, zodat we contact met u kunnen opnemen. M. Klasens, 06-29506502. Alvast dank voor de te nemen moeite. (vergeet niet eens te kijken in de oude schoenendoos op zolder!) HKH / M. Klasens Een herinnering aan weggevallen gebruiken ( 1850 – 1950 ). Weet U het nog … ? Het bekruizen van het brood alvorens het werd aangesneden. Als bliksem en donderslag de Hètsjer destijds deed sidderen, dan verbrandde hij takjes van de “kroetwusch” en stak een gezegende kaars aan om have en goed te vrijwaren van ongeluk. Ten teken van afscheid werd het miskruis aan het sterfhuis neergezet en door de familie gedurende zes weken absolute rouw uitgedragen. Het Engelen des Heren is verjaard, het vagevuur is gedoofd. Retraites zijn gesloten, de H. Familie komt niet meer bij elkaar Ten slotte: De donderpreken van de paters Redemptoristen klonken onheilspel-lend, men ging met een redelijke schone ziel ter kerke, doch totaal beduusd en overmand door vermeende doodzonden toog men als zondaar met gebogen hoofd, huiswaarts. HKH / H.Hoofs

23

Een verdwenen vereniging ( 2 ).. De verhuurdersbond “Heerlerheide” Het was een zekere heer Verkoelen, p.a. Ganzeweide die in 1914 een verhuurdersbond oprichtte met als zakelijk doel het private woning-bezit te verhuren aan belangstellenden die niet zelf geheel konden voorzien in een of andere vorm van huisvesting. Het bestuur van de Bond moest ervoor zorgen dat de huurders en verhuurders hun verplichtingen nakwamen., laten wij zeggen een soort mini - woningcorporatie. Destijds vergaderde de Bond in café “Zanglust” aan de Bokstraat bij Nic. Bemelmans die behoudens een goedgemutste kastelein ook een overijverige penningmeester was. Het zakelijk bewind ging zelfs zover dat in de café de huurcontrac-ten werden opgemaakt en indien wenselijk, na een stevige afdronk, ook de huurpenningen in ontvangst werden genomen.

De verhuurdersbond “Heerlerheide” Foto 3-5-1939. archief HKH

24

Anno 1939 telde de Bond 32 leden en derhalve evenveel verhuurders en andermaal tenminste 32 verhuureenheden. Op gezette tijden vergaderde de Bond met veel plezier in “Zanglust”. Na de vergadering was het pot verteren en werd gezellig gezongen tot het een lieve lust was, zo zegt de overlevering. In herinnering is gebleven de viering van het zilveren jubileum, dat was Paaszondag 1939. Na de plechtige hoogmis zaten alle leden rond een welvoorziene kof-fietafel. Na afloop werd meerstemmig gezongen, geborreld, gekaart en …. wat overbleef van de koffietafel werd via de zuster van het Groene Kruis aan de armste mensen van de parochie gegeven. Werd in de zestiger jaren nog vergaderd in lokaal H. Beaujean aan de Ganzeweide, eensklaps werd niets meer vernomen van de Heerler-heidse verhuurdersbond. Een duivenkroniek, voor de liefhebber…. Al van oudsher is de duivensport in Heerlerheide boven alles uit ge-fladderd. Onvoorstelbaar groot is de belangstelling voor deze wed-strijdsport gebleven, in vroegere jaren fors in omvang, anno 2010 in meer gematigde wedvluchten. In vroegere jaren vermeldden uitgebreide berichtgevingen de vele tentoonstellingen en uitslagen. De duiven vlogen letterlijk en figuurlijk de prijzen naar Heerlerheide. Pagina’s grote dui-venkronieken werden in de twintiger jaren graag gelezen. PDV Juliana en DV Kracht waren toonaangevende postduiven-verenigingen. De oudste vereniging is PDV Amitie geweest die reeds in 1890 hoogtij vierde. Een voorbeeld uit de krant van 27-8-1930: “de bekende doffer, bijgenaamd de Mösch, eigenaar Joh.Beaujean, wist zich weer bijzonder te onderscheiden op de wedvlucht Gyon, Spanje en zich te plaatsen als 15e in Nederland. Het was begrijpelijk dat de eigenaar pronkte met de prijzen en de veren !. HKH / H.Hoofs

25

De watertoren te Vrieheide. Vanaf 1856 verrezen er in Nederland ruim 260 drinkwatertorens. De gemeente Heerlen begon met de bouw van de eerste watertoren aan de Heerlerbaan op 8 maart 1915. Zeven maanden later was de toren gereed en had een hoogte van 27 meter. Het waterreservoir had de capaciteit van 600 kubieke meter. In de vijftiger jaren voldeed de toren niet meer aan de eisen van die tijd. Het reservoir was te klein en het bouwwerk vertoonde de nodige gebreken. In 1958 opperde de toenmalige directeur Ir. H.G. Noordman van de gemeentebedrijven het idee een tweede watertoren te bouwen. Deze keer in Vrieheide aan de K.S.G. -straat. De gemeenteraad ging vrijwel meteen akkoord met dit voorstel. De watertoren werd gebouwd naar het ont-werp van architecten H.W.F.C. Hëman en F.H. Steeneken. De toren heeft een hoogte van 41,43 meter en ligt op 149 m. + NAP. Heeft een hoog reservoir met een inhoud van 1000 m³ en een laag reservoir van 450 m³. De bouw werd uitgevoerd door Beton- en Aann.Mij.J.H.Laeven N.V. te Heerlen als laagste inschrijver voor een totaalprijs van f. 417.200,- Begonnen werd op 27 augustus 1962, en tijdens de bouw bleek dat er toch nog geld bij moest. Toen de watertoren, die tevens als regulator functioneerde, in1965 gereed was, werd deze door Dr. Ch.J.M.A. (Charles) van Rooy, de Commissaris van de Koningin (Gouverneur) in Limburg, officieel op 30 september van dat jaar in gebruik genomen.

26

Een dag later mochten de omwonenden een kijkje komen nemen. Het werd een volle bak die dag, want niet alleen omwonenden kwamen, half Heerlen kwam naar Vrieheide, al was het alleen maar vanwege het fraaie uitzicht vanaf de toren over de stad. De watertoren uit 1915, op de Heerlerbaan werd in 1976 van zijn bovenstuk ontdaan. In de voet, die bleef staan, werd een aanjager ondergebracht die dienst moest blijven doen als een klein pompsta-tion. Uiteindelijk zullen ook de watertorens net zoals de waterputten en waterpompen hun feitelijke functie verliezen. Van de ruim 260 wa-tertorens die er sinds 1856 zijn gebouwd, resteerden er in 2009 nog ca. 175. De provincie Limburg telt nog acht in goede staat verke-rende watertorens. Bron; De Gringel. HKH / J.Halmans en M.Klasens

Neem de tijd voor een goed ontbijt bij het ochtendgloren met zicht op de watertoren

27

28

De 4 interlandwedstrijden van Lambert Verdonk. Op 16 jarige leeftijd speelde hij in het 1e elftal van SV Hoensbroek, even later reeds in het Nederlands jeugdelftal voor 16-18 jarigen te Dordrecht. De linker vleugelspeler genoot spoedig belangstelling van menige voetbalclub en werd alom gezien als een man met een grote toe-komst. Op 1- 8 -1963 ondertekende hij een profcontract ( A status ) bij PSV Eindhoven, destijds onder leiding van trainer Bram Appel. Op zijn vakantie – adres Marmaris, Turkije, ontmoetten wij Lambert Verdonk ( 1944 ), normaliter verblijvend op zijn huisadres Schuttestraat 10, Heerlerheide. Wij lieten Lambert zijn voetbalverhaal doen: “In Eindhoven woonde ik in een familiepension met meerdere voet-ballers van PSV. Bij Philips kreeg ik een bijbaantje als technisch tekenaar. Samen met o.a. Roel Wiersma, Fons van Wissen, P.Giesen e.a. speelde ik met PSV wedstrijden om de Europacup 1, uit en thuis, belevenissen om nooit te vergeten. Ik speelde o.a. in Denemarken en Zwitserland. Met het Nederlands B-elftal heb ik gespeeld in Rusland, verre uit-wedstrijden werden per treinreis afgelegd, een wereldlijke ervaring. Tijdens mijn PSV - periode werd ik geselecteerd voor het Neder-lands voetbalelftal destijds onder leiding van Elek Schwartz. Op 22-3-1964 speelde ik mijn 1e voetbalinterland samen met Pieters Graafland, H.Kraay, P.Bergholtz, K.Nuninga e.a. tegen de Belgi-sche nationale ploeg in Antwerpen. ( 0-0). Achtereenvolgens interlandwedstrijden (Amsterdam en Rotterdam) tegen Oostenrijk (zie foto 12-04-1964, uitslag: 1 – 1), Zweden, Al-banië (WK kwal.). Na 4 mooie PSV jaren geloofde ik in een betere toekomst en volgde ik streekgenoot trainer Wiel Coerver naar Sparta Rotterdam, daarna

NEC Nijmegen, Go Ahead Deventer, om in januari 1972 te verkassen naar Olympic Marseille, een opvallende transfer, die tot stand kwam omdat een journalist van een Franse sportkrant , in opdracht, op zoek was naar een linksbenige buitenspeler. In Frankrijk was het goed voetballen én wonen; na bijna 3 jaren keerde ik terug naar Nederland. Als amateur speelde ik nog een aantal jaren bij EHC Hoensbroek. Mijn voetbalcarrière eindigde in 1980. In meerdere KNVB- albums blijven deze voetbalherinneringen, in beeld en tekst, goed bewaard “.

Foto Nederlands elftal. Gehurkt uiterst rechts: L. Verdonk. z.o.z.

29

Naschrift: In dit verhaal is toepasselijk het vernoemen van voetballers van Heerlerheide die korte of langere tijd op basis van een semi profcontract in clubverband hebben gespeeld:

- H. Meuser z.g. actief bij Roda JC, idem Dre Rijnders, Lothar Heutz ( zie spelerscontract pag. 31 ).

- Wellicht een ontbrekende naam? Laat het weten, vermelding volgt in een volgende uitgave..

HKH / H.Hoofs Het eerste voetbal in Heerlerheide. Begin twintiger jaren kwam ook de voetbalsport in Heerlerheide goed op gang. Er waren inmiddels in die tijd straatvoetbalclubs actief zoals `t Stroatje, de Robroekjongens, de Ganzeweide, maar vooral de jongens van De Keek deden van zich spreken. Ook het wilde voetbal in de Kem en in de Beemde groeide nooit uit tot voetbal in clubverband. Het voetbalspel speelde zich af op de straten en bij gelegenheid op een heus grasveldje zoals de Keekjongens die bij uitzondering het spel speelde in de speeltuin. Er was een uitzondering. Omstreeks 1923 bestond het clubje Rhoda (witte trui en rode broek), dat als clublokaal café Leers op de Jongmansweg had, dat thuis en uitwedstrijden speelde tegen clubs in omliggende dorpen. Voor zover bekend heeft Rhoda zich nooit aangesloten bij een voetbalbond. Het voetbalveld was gelegen aan de Hei-Grindelweg ( bij de familie Lepping ) Gefluisterd wordt dat het Rhoda is geweest dat de eerste spelers aan Groene Ster heeft geleverd ! De voetbalkenner kan meerdere overeenkomsten ontdekken. ( wordt vervolgd ). HKH / H.Hoofs

30

31

32

De Geitstraat in de vorige eeuw. De Geitstraat is een van de kleinste openbare wegen van Heerler-heide, ca. 150 meter lang en is in een oost / west richting gesitueerd. Loopt men vanaf het eindpunt Gravenstraat, richting centrum dan keert men visueel terug naar de oude Geitstraat in vroeger jaren. Een stuk wildgroei laten wij links liggen, maar wij passeren op de hoek het destijds vermaarde koffiehuis annex bakkerij van Bertien en Léon Ubachs, gelegen op de scheidslijn Gravenstraat / Geitstraat, waar de klandizie graag op de koffie ging en in de kleine gelagkamer de besturen van verenigingen bijeen kwamen in afwachting van de openstelling Patronaat begin twintiger jaren. Het was ook het koffiehuis waar in 1913 de oprichtingsvergadering plaatsvond van de woningvereniging Heerlerheide en haar eerste kantoor hield. Bergafwaarts aan de linkerzijde, een niet regelmatig bouwsel van enkele woningen; aan de rechterzijde van de straat een ontginning die de schijn had van privé – tuintjes. In herinnering blijft het witte huisje no. 13 op de kruising met de Lo-kerstraat, ook wel aangeduid als het boerderijtje van Verstraeten waarvan senior kolen en hout rondbracht en op bestelling ook vrachten verzorgden met paard en wagen. En aan de overkant van de viersprong, werd in de twintiger jaren het café – pand “Polonia”gebouwd, in latere jaren onder de toepasselijke naam “Oud Genhei “ nog steeds toebehorend aan de familie Wijnen. Het café – pand verlatend, lag aangrenzend een verwaarlozende kavel alwaar spelende kinderen en vader R.B. in juli 1927 een mun-ten vondst deden met 454 geldstukken, op de voorkant van het geld-stuk de beeltenis van Lodewijk XV of XVI met op de achterzijde het wapen der Bourbons, in totaal 13 kilo Frans zilvergeld. De jongste munten dateren van 1792. De routing nadien van de munten is dezerzijds niet bekend. Op de vindplaats lag vroeger een boerderijtje met een azijn – persing.

De laatste stappen in het Geitenpad brengt ons naar huize Snackers, destijds genummerd Geitstraat 23 – 25, op het einde van de straat, links gelegen. Aan de overkant aan de voet van Kerkberg, slechts een woning, voor zover bekend, laatstelijk bewoond door de familie Spierings, maar mag ook een andere naam hebben. Een opvallende melding in de krant van destijds : -kegelclub “Gutholz” houdt wedstrijden in zaal Snackers-. Annonces vermeld-den verder met regelmaat aldaar optredens van toneel gezelschappen, daarmee aantonende dat huize Snackers de functie van een soort gemeenschapshuis heeft ingevuld. Daarmee is nog niet alles gezegd want eigenaar J. Snackers exploi-teerde een autobus – lijndienst Heerlen - Heerlerheide – Brunssum – Gangelt v.v. met stalling van het voertuig achter de woning in een loods. ( Zie foto pag. 20 ) De exploitatie heeft niet al te lang voortbestaan want door de verdere uitbreiding van de trammaatschappij LTM, verdween Snackers - autobusdiensten. Het toch enigszins statig aandoend pand werd in latere jaren inge-richt als bibliotheek en in de zeventiger jaren afgebroken. HKH / H.Hoofs

33

Het postkantoor gaat open, het postkantoor gaat dicht. Een geheel nieuwe vorm van communicatie in Heerlerheide bracht de aanwijzing in 1906 van een hulppostkantoor PTT ( 1 ) met de daarin geplaatste telefooncel en de gelijktijdige benoeming van “briefgaarder” J.H. Wijnen, tevens kantoorhouder. Het kleine kantoor met tel. no. 490 was gevestigd in een woonhuis aan de Gravenstraat, thans genummerd 30, ( foto ). Een zekere Joep Bour werd aangesteld als besteller. In genoemd jaartal gaf het postbedrijf voor de eerste maal een post-zegel uit met het dubbele van de frankeerwaarde; de opcenten kwa-men ten goede aan de bestrijding van de TBC ziekte.

Heerlerheide wist meteen aandacht te trekken, want na korte tijd was in de krant te lezen: “Onbestelbare brieven”. Er komen hier nog steeds brieven uit Heerlen aan met een postzegel van slechts drie cent hetwelk ons komt te staan op zeven cent strafpost”. Even later tekende opstandig Heerlerheide protest aan tegen de on-begaanbare weg naar het postkantoor.!

34

Enkele jaren nadien verhuisde het postkantoor ( 2 ) naar een ruimer onderkomen in een pand Lokerstraat 30, kantoorhouder Lemmens Een derde verhuizing was meer centrum – gericht ( 3 ), weliswaar ook in de Lokerstraat doch met zicht op de oude markt, Lokerstaat 18, postcode 6413 EN. In de tachtiger jaren werd het kantoor ( 4 ) ondergebracht in de nieuwbouw, hoek Wannerstraat. Door reorganisatie doet TNT Post ( 5 ) te Heerlerheide thans als postagentschap dienst in een supermarkt. Zeer vooruitstrevend is de woonwijk Nieuw-Einde geweest, waar reeds in 1919 in een woonhuis een zelfstandig hulppostkantoor ( tel. 290 ) was ingericht; het kantoor werd in zestiger jaren opgeheven. ( foto ). En waar in woonwijken geen postkantoor was gevestigd, kon men gebruik maken agentschappen, zeker ten nutte voor het verzilveren ( postwissels ) en verzenden van geldmiddelen. Veelvuldig werd gebruik gemaakt van telefoon- en telegraafdiensten. HKH / H.Hoofs

35

36

Het politiebureau Heerlerheide kerstavond 1949. De kerstsfeer hangt om ons heen. Op straat ziet men de mensen nog met allerhande kerstartikelen vlug naar huis gaan, een kerstboompje, kerstversierselen, wat hulstakjes, vla of kerstkrans voor de komende feestdagen, die men steeds vieren wil, niet in luidruchtigheid, maar in de gezellige intimiteit van het gezin. Het is vandaag of het huis vriendelijker is, alles wordt mooier. Zou het komen, doordat onze goede stemming overgeplant wordt op alles rondom ons, niet alleen op de mensen , maar ook op de materiële dingen van het dagelijkse leven ? Is het niet waar, dat op zulke dagen de lamp in de huiskamer vrien-delijker schijnt, dat de haard aangenamer brandt ? En dan gaat het als een steek van pijn door mij heen: Nachtdienst. Voor mij dit jaar geen gezelligheid thuis op de mooiste dag van het jaar. Een koud bureau, wat kale muren. De vriendelijke hardheid van de cellen voelt men door heel het bureau heen. Vandaag nog meer dan anders. Achter mij valt de huisdeur dicht. De gezellige lamp, de lekker bran-dende haard, de mooie versierde kerstboom met zijn lichtjes, dat vre-dig huiselijke op een kerstavond……. Nachtdienst------ op het bu-reau, dat door de tegenstelling nog onvriendelijker aandoet. Weg is de kerststemming. Het is vervelend koud buiten. Het vooruit-zicht van een paar uur patrouille door die vervelende kou, maakt er de stemming niet beter op. Waarom juist nu nachtdienst ? En morgen is mijn dag ook weg. Dit is nu mijn kerstmis. Zo stap ik dan naar het bureau, de nachtdienst in, met kerstmis. Lus-teloos open ik de deur en de groet van een collega die juist naar bui-ten komt, wordt niet zo vriendelijk beantwoord als anders. Dan stap ik de agentenwacht binnen…….. het “Goeden avond” blijft mij half uitgesproken in de keel steken; ik sta daar met de deur-knop in de hand en vergeet de deur dicht te doen. Een ontroering zoals we die kenden in de concentratiekampen, in die vuile gore barak op kerstavond, met een kerstboom op de van God verlaten

appelplaats, behangen met wat dennenappels in zilverpapier, grijpt mij aan. Daar staat voor mij in dat koude ongezellige lokaal een pracht van een kerstboom met kerstversieringen en electrische licht-jes van vrienden geleend en bijeen gebracht door de ploeg van briga-dier Fijnaut. Opeens is mijn vervelende stemming verdwenen. Het gemis van ge-zelligheid thuis met de lamp daar, de haard en de kerstboom, voel ik niet meer. Ook hier op het bureau is de kerstsfeer, ook hier voel ik, eenvoudig door die simpele kerstboom, dat het kerstmis is. Wij zitten daar bij elkaar in de agentenwacht, kameraadschappelijker dan anders, tevreden. Wij politiemannen vieren onze kerstmis op het bureau.

Jongens, die de kerstboom plaatsten op het bureau Heerlerheide, gij hebt mooi werk verricht. Ik hoop dat het volgend jaar op ieder bureau, waar politiemannen nachtdienst doen, op kerstavond een kerstboom zal staan. Brigadier L.J. Janssen Bron: Corpsblad 01-03-1950 (officieel orgaan van de gemeentepolitie te Heerlen) HKH / W.Nijsters

37

De redactie wenst u , mede namens het bestuur van de

Heemkundevereniging Heerlerheide, hele fijne en “warme” kerstdagen en alle

goeds voor 2011.

38

Onze begunstigers:

Hoké Muziek Ganzeweide 50

6413 GG Heerlen Tel. 045-5211823

www.hokemuziek.nl

Peggy’s Hairstudio Roebroekweg 74 6414 BE Heerlen Tel. 045-5211723

www.peggyshairstudio.nl

Primera Heerlerheide Wannerstraat 15/17

6413 EV Heerlen Tel. 045-5222949

Mok uitvaartverzorging

Kampstraat 46 6413 ED Heerlen Tel. 045-5286565

www.mok-uitvaart.nl

Water is de meest elementaire voorziening voor mens en natuur.