DE VUURTORENWIJKZWART OP WIT

STR

ATE

GIS

CH

E C

OÖ

RD

INA

TIE

OO

ST

EN

DE

.BE 

Dit is een uitgave van stad Oostende

STRATEGISCHE COÖRDINATIEVindictivelaan 1 • 8400 Oostende

059 80 55 00 • stadsbestuur@oostende.beD/2016/0342/28

Gegevens van april 2017

Verantwoordelijke uitgever: Kristof Beuren, stadssecretaris

3in

ho

ud

04 VOORWOORD

09 UITGANGSPUNTEN

10 GESCHIEDENIS VAN HET HAVENGEBIED

12 RECENTE ONTWIKKELINGEN

19 TOEKOMSTPROJECTEN

INHOUD

4

EEN GEDRAGEN TOEKOMSTde Vuurtorenwijk kent een rijke en lange geschiedenis: van een moerassig natuurlandschap naar een vissersdorp naar een haven­gebied met industrie en uiteindelijk naar een mix van functies. ook het dagelijkse leven evolueerde sterk doorheen de jaren. We kijken nu naar de toekomst en willen samen met jullie de wijk, de openbare ruimte en het sociale weefsel verder uittekenen.

WAT IS HET WOONPLAN?de gezinsgrootte vermindert. uiteraard verouderen de bestaande woningen? de bevolking neemt geleidelijk aan toe. Voor gezinnen met kinderen zijn nieuwe eengezinswoningen nodig. daarom werd een woonplan opgesteld: 3.000 extra woningen tegen 2020, waarvan 600 sociale woningen en 750 eengezinswoningen. op vandaag is het plan op schema qua uitvoering.

BESTE INWONERVAN DE VUURTORENWIJK

5V

oo

RW

oo

Rd

WAT ZIJN DE PLANNEN VOOR DE VUURTORENWIJK?We zijn ambitieus. Momenteel lopen twee opdrachten die nauw met elkaar verbonden zijn. Een studieopdracht rond de verbinding tussen de twee delen van de wijk en de invulling van de ruimte langs de ambachte­lijke kant van de dr. E. Moreauxlaan, en een andere studieopdracht die de sociale dynamieken die in de wijk leven wil versterken.

in uitvoering van het woonplan zijn op de oosteroever 1.500 woningen en appartementen gepland. dat wordt een mix van duurdere, betaal­bare en sociale woningen. Voor die laatste werd reeds een over­eenkomst afgesloten met sociale huisvestingsmaatschappijen. Voor het Stadsbestuur is deze mix een absolute prioriteit: we willen dat iedereen in de nieuwe wijk kan gaan wonen.

de oosteroever omvat ook een belangrijk stukje natuurgebied. de oosteroeverduinen zijn waardevol. de bescherming en ontwikkeling van deze duinen is ook een belangrijke doelstelling die we de komende jaren willen realiseren. naast de ontwikkeling van het natuur­ en recreatiegebied en de nieuwe woningen, blijft het behoud van het eigen karakter van de wijk belangrijk.

de vismijn met bijbehorende activiteiten wordt vernieuwd en de lokale gebonden economie blijft op de wijk gehuisvest.

de verbinding tussen de Vuurtorenwijk en de nieuwe wijk wordt een belangrijke schakel. nieuwe plannen worden daarom uitgewerkt. Terzelfder tijd willen we de verbinding tussen de Vuurtorenwijk en het stadscentrum verbeteren. En ten slotte krijgt de Vuurtorenwijk met de komst van de nieuwe wijk nieuwe impulsen en een echte opwaardering als een aantrekkelijke oostendse wijk waar het goed leven is.

Meer over dit alles in deze De Vuurtorenwijk ZWART op WIT.

Kristof BeurenStadssecretaris

7V

oo

RW

oo

Rd

Jean VandecasteeleSchepen

Johan Vande LanotteBurgemeester

8

de Marine vestigde zich op de oosteroever

en het Militair hospitaal werd gebouwd.

(Kaart van 1912)

9u

iTg

an

gs

pu

nTE

n

de Vuurtorenwijk is één van de acht wijken van oostende. het is een homogene woonbuurt die wat afgezonderd ligt van de andere wijken.

de oosteroever is een onderdeel van de Vuurtorenwijk. die buurt ondergaat een belangrijke wijziging in functies. de samenhang tussen die functies moet zo goed mogelijk uitgewerkt worden. We streven ernaar de synergie tussen de Vuurtorenwijk en de oosteroever te verbeteren.

UITGANGSPUNTEN

10

de oosteroever is al vaak gewijzigd van bestemming, maar de duinen bleven al die tijd intact.

op een kaart van 1912 zien we de Vismijn nog ter hoogte van het huidige station. het Zeewezendok was op dat moment slechts half zo groot. Toen het nieuwe haven­complex onder Leopold ii en albert i gebouwd werd, verhuisde de Vis­mijn naar de oosteroever. de marine vestigde zich op de oosteroever en het Militair hospitaal werd gebouwd. in ruil werd een woonwijk voor de vissers gebouwd in functie van een gezondere leefomgeving. dit was het begin van de huidige Vuur torenwijk.

de historische functies kregen er een aantal nieuwe functies bij: duin en Zee, enkele bedrijven, godtschalck en de vestiging van een aantal kennisspelers zoals het Vlaams instituut voor de Zee (VLiZ) en het instituut voor Landbouw en Visserij (iLVo).

GESCHIEDENIS VANHET HAVENGEBIED

11

gEs

Ch

iEd

Enis

Va

n h

ET

haV

Eng

EBiE

d

GESCHIEDENIS VANHET HAVENGEBIED

12

WONENhet Militair hospitaal (Milho) stond leeg en is ondertussen omgevormd tot een modern en aantrekkelijk woonproject.

ook de sociale woningen in de Vuurtorenwijk werden de laatste vijf jaar systematisch gerenoveerd. Een sociaal woonproject voor 60 woon­entiteiten aan de spuikom werd recent vergund.

Voor de nieuwe woonontwikkelingen aan de hendrik Baelskaai werd een eerste fase van het masterplan vergund en is de bouw aan de hendrik Baelskaai gestart.

RECENTEONTWIKKELINGEN

ILVO EN VLIZ het instituut voor Landbouw en Visserij (iLVo) en het Vlaams instituut voor de Zee (VLiZ) kiezen ervoor om samen op de oosteroever te blijven en maken budgetten vrij voor een nieuw gebouw.

RECENTE ONTWIKKELINGEN

13

REC

EnTE

on

TWiK

KEL

ing

En

14

DE VISMIJNhet masterplan voor de vismijn (door de Vlaamse Visveiling) houdt in dat het Visserijdok niet gedempt wordt maar prioritair dient voor de visserij. het stadsbestuur wil graag dat er een compactere vismijn gebouwd wordt die beantwoordt aan de huidige en toekomstige noden. Veel hangt af van de hoeveelheid vis die in oostende geveild wordt. Bij een hoger volume vis, wordt de vismijn meer rendabel. daarom is het belangrijk dat de vissers en reders hun vangst in oostende aanlanden en veilen. Langs het zuidelijk deel van het Visserijdok zijn nieuwe pak­huizen in aanbouw. op de resterende zone van de huidige Vismijn blijven vis­ en voedselgelinkte activiteiten ontwikkeld worden.

de stedenbouwkundige vergunning voor de tweede fase van de bouw van de nieuwe vismijn werd afgeleverd, maar vooraleer gestart wordt, moest er een oplossing voor de verhuizing van het Vlaams instituut voor de Zee (VLiZ) zijn. dit is nu het geval.

15

REC

EnTE

on

TWiK

KEL

ing

En

16

17R

ECEn

TE o

nTW

iKK

ELin

gEn

WINDMOLENSde haven van oostende zet in op hernieuwbare energie waaronder de offshore­industrie met de windmolenparken op zee. de havengeul werd in dit kader verbreed zodat ook schepen tot 200 meter kunnen binnenvaren.

GROEN LINT, DUINEN EN VEERVERBINDINGhet groen Lint is een nieuwe publieke ruimte rond oostende, een traject rond de stad die je kan afwandelen of ­fietsen. het verbindt het gekende kustfront van de stad met de verborgen randstedelijke gordel rond de stad. het groen Lint doorkruist de Vuurtorenwijk, langs de spuikom richting de duinen en via het veer naar het centrum. We willen de route van het groen Lint beter integreren binnen de opwaardering van de oosteroeverduinen. het veer verbindt de oosteroever met de Wester­oever. in de zomer van 2016 werd een studie opgestart die voor voetgangers en fietsers een nog betere verbinding moet garanderen ondanks het intens gebruik van de haven.

RENOVATIE OPENBAAR DOMEINheel wat straten in de Vuurtorenwijk werden recent heraangelegd. de vernieuwing is op enkele straten na voltooid en wordt de komende jaren voortgezet tot de wijk volledig gerenoveerd is.

18

ONTMOETINGSCENTRUMde bouw van het nieuwe ontmoetingscentrum ‘de Ballon’ aan de Mansveldstraat ging van start. de afwerking is gepland voor de zomer van 2017.

19

ToEK

oM

sTp

Ro

JEC

TEn

Voor de toekomstprojecten op de Oosteroever beginnen we niet van nul. De beslissingen die genomen zijn, blijven behouden.

Wel willen we de verschillende functies in beide wijken onderling optimaal verzoenen en versterken. We willen dit onder meer realiseren door een aangepaste verkeersinfrastructuur, maar ook door de sociale relaties en de relatie met het strand en de duinen te versterken.

We onderzoeken hoe we de ecologische recreatie vorm kunnen geven (de omgeving van de Halve Maan, Hundius batterij, Lange Nelle…), hoe we de vismijn(gebonden) activiteiten kunnen versterken, hoe we de nieuwbouw en verhuizing van het VLIZ en ILVO het best kunnen realiseren en hoe we kunnen streven naar evenwaardige woonfuncties in de Vuurtorenwijk en de Oosteroever.

TOEKOMST-PROJECTEN

20

DOELSTELLINGENde oosteroever en de Vuurtorenwijk zijn niet echt op elkaar afgestemd. Er is weinig contact tussen beide buurten. niettemin gaan veel bewoners van de Vuurtorenwijk via de oosteroever naar het strand en/of is er dikwijls een historische band met de oosteroever (werk, visserij, maritiem…). het toekomstproject stelt een aantal doelstellingen voorop:

de link tussen de Vuurtorenwijk en de oosteroever versterken.

de Vuurtorenwijk als woonbuurt blijven stimuleren.

de verschillende functies op de oosteroever op elkaar afstemmen: visserij, wonen, haven en industrie.

Bijkomende huisvesting creëren (de gezins­verdunning leidt tot een hogere woonbehoefte).

alle ruimte ten noorden van het Vuurtorendok vrijwaren voor natuur, dus ook de zone rond de Vuurtoren. de Vuurtoren zelf blijft uiteraard bewaard.

duin en Zee behouden samen met een speelcompagnie in elke wijk.

Een aangepaste infrastructuur voor de visserij voorzien en visserijgerela­teerde activiteiten aantrekken.

de wetenschappe­lijke activiteiten (VLiZ en iLVo) ter plaatse houden en verder ontwikkelen.

de industriezone behouden en vernieuwen.

de duinen recreatief en ecologisch herwaarderen.

de havenontwikkeling versterken.

21

ToEK

oM

sTp

Ro

JEC

TEn

22

DUINENde stad engageert zich om de oosteroeverduinen in te richten maar zonder het glacis (de hellingen rondom Fort napoleon). door de grote erfgoed­ en natuurwaarden is dit op zich een sterk genuanceerde oefening. samen met de Vlaamse overheid wordt bekeken waar paden kunnen komen en hoe de duinen uitgebreid en beschermd kunnen worden tegen overbetreding.

de financiering zit hoofdzakelijk bij de stad oostende. de stad zal ook het beheer van de volledige duinenzone op zich nemen zodat ze snel kan anticiperen op incidenten op het terrein.

23

ToEK

oM

sTp

Ro

JEC

TEn

OPENBAAR DOMEINde straten en pleinen in de Vuurtorenwijk werden grondig vernieuwd. de Voorhavenlaan, de sergeant de Bruynestraat en de Van hembden­straat worden in 2017 heraangelegd. in 2018, 2019 en 2020 worden de Vingerlingstraat en de zones Werktuigkundigenstraat, Loodsenstraat en Thomas Van Loostraat afgewerkt. deze vernieuwing is op enkele straten na voltooid. Tegen 2021 moet de vernieuwing volledig klaar zijn.

de renovatie van de hendrik Baelskaai is gestart. de kade is voor­behouden voor de vaartuigen en de benodigdheden voor de vaartuigen.

in de Vuurtorenwijk en de oosteroever kan kunst op het openbaar domein via cocreatie met bewoners en kunstenaars uit beide wijken een eigen(tijdse) invulling krijgen.

24

WONENoostende is een compacte stad. de zee, de luchthaven, de industrie­terreinen en de open ruimte rondom de stad, zorgen ervoor dat er niet overal woningen kunnen bijkomen. En dat is maar goed ook.

oostende heeft momenteel 35.873 woongelegenheden en een behoefte van 4.223 woningen voor gezinnen die in oostende wonen (geen tweede verblijven). dit ligt vooral aan de bevolkingsgroei en aan de gezinsverdunning. Waar er vóór de Tweede Wereldoorlog gemiddeld nog 5 mensen per woning woonden, leven er nu gemiddeld minder dan twee mensen per woning. de gezinssituaties zijn sterk gewijzigd: er zijn veel meer alleenstaanden, gemiddeld telt een gezin minder kinderen en er zijn meer alleenstaande ouders dan in het verleden. Bovendien kennen we een sterke veroudering en vergrijzing van de bevolking.

naast een aantal inbreidingsprojecten zoals voorzien in het woonplan van de stad, worden op de oosteroever 1.500 woningen en apparte­menten gepland. sinds de eerste vergunning in 2013 zijn er onder­tussen 138 wooneenheden in opbouw en 78 wooneenheden vergund. het zal dus nog ettelijke jaren duren alvorens de geplande 1.500 woon­eenheden klaar zullen zijn.

25

ToEK

oM

sTp

Ro

JEC

TEn

TOEKOMST DOKTER EDUARD MOREAUXLAANde dokter Eduard Moreauxlaan vormt op de Vuurtorenwijk een barrière tussen de woonwijk en het havengebied.

doordat de activiteiten in de voorhaven (vooral de visserij) minder plaats gingen innemen, kwam er ruimte vrij voor nieuwe ontwikkelings­mogelijkheden ter hoogte van de hendrik Baelskaai en het Vuurtoren­dok. deze ontwikkelingen zijn vandaag in opstart. samen zullen de huidige Vuurtorenwijk en de nieuwe ontwikkelingen op de oosteroever straks een nieuw stadsdeel zijn met meer dan 10.000 inwoners.

We willen de barrière die de Moreauxlaan is, grondig onder de loep nemen en kijken wat de rol van deze plek in de wijk kan zijn zodat de bewoners aan beide zijden er beter van worden. dat doen we in overleg met alle belanghebbenden (en dat zijn zeker ook de wijkbewoners), in een interactieve en dynamische benadering. Van alle voorstellen en mogelijkheden moet de haalbaarheid op een wetenschappelijke manier getoetst en aangetoond worden.

het onderzoek naar de mogelijkheden van de Moreauxlaan is één onder­zoek. gelijktijdig wordt het cocreatieproject Liefke Mores’ Toekomst opgestart. Beide projecten geven de inwoners van de Vuurtorenwijk de kans om de doelstellingen en de richting mee te bepalen. We vragen de inwoners en de ondernemers van de Vuurtorenwijk om initiatief, ideeën en invulling. deze werkwijze vormt mee de missie van dit project.

26

LIEFKE MORES’ TOEKOMSTEr zijn diverse deelgebieden binnen de Vuurtorenwijk: het oude gedeelte in de punt van de wijk, het nieuwe gedeelte ernaast en het industrie­gebied waarachter een nieuwe woonontwikkeling groeit. de wijk ligt geïsoleerd van de rest van oostende door de haven, de spoorlijn en het kanaal. hierdoor is er een hoge mate van zelfredzaamheid in de wijk, wat we vertaald zien in meer dan 100 ondernemers.

het cocreatieproject streeft een blijvende dynamiek na waar de wijk actoren zelf achter staan. KleinVerhaal verenigt mensen via kunst en ambacht, de hogeschool gent geeft een sociologische insteek, de schakel bekijkt de economische modellen en architect Tom Van Mieghem benadert de wijk vanuit historisch en morfologisch perspec­tief. het proces is een zoektocht naar een methode om vanuit de wijk een dynamiek te ontketenen die de wijk sterker kan maken, ook in beslissingen die voor haar relevant zijn. We willen een duurzame dynamiek die blijft voortduren. daarvoor moet de buurt sterk genoeg zijn om zelf blijvend actie te ondernemen en zelfredzaam te zijn.

27

ToEK

oM

sTp

Ro

JEC

TEn

Enkele te onderzoeken elementen:

Hoe leg je de link met andere lopende projecten, die soms veeleer op korte termijn concrete doelen willen realiseren?

Hoe geef je beslissingsbevoegdheid in een proces en gebied waar al heel wat is opgestart en waar ook al beslissingen genomen zijn?

Hoe kunnen we een veilige en stimulerende omgeving creëren waarbinnen cocreatie een rol kan spelen?

Welke juridische structuren moeten uitgetekend worden?

Hoe kan de ontwikkeling van de Dokter Eduard Moreauxlaan bijdragen tot een sterkere Vuurtorenwijk?

28

29

ToEK

oM

sTp

Ro

JEC

TEn

EUROPEES PROJECTin de zomer van 2016 werd een Europees project goed gekeurd waarvan de stad oostende de leidende partner is. het project sCapE start op 1 september en zal vier jaar duren. sCapE staat voor shaping Climate Change adaptive places. samen met steden in Engeland en nederland wordt onderzocht hoe we het (stedelijk) landschap kunnen aanpassen zodat we beter beschermd zijn tegen de klimaatveranderingen.

We verwachten steeds meer regen door de klimaatveranderingen. in kustregio’s speelt dat nog meer dan in andere bebouwde omgevingen door de dubbele problematiek van overstromingsgevaar, enerzijds vanuit het binnenland, anderzijds vanuit de zee. dit zorgt voor een aantal uitdagingen waarvoor de oplossing niet enkel buiten de stede­lijke omgeving ligt. het stedelijk landschap heeft een aantal potenties om op een veerkrachtige manier met water om te gaan. die potenties worden verkend rekening houdend met de eigenheid van het terrein (lanscape led design). de traditionele houding van hard kanaliseren en zo snel mogelijk afvoeren, is niet langer houdbaar. daarom wordt op zoek gegaan naar alternatieven om water in de stad te houden, te laten infiltreren, te hergebruiken, in te zetten in de publieke ruimte en zicht­baar te maken. Er wordt niet enkel gezocht naar mogelijkheden om het hemelwater ter plaatse te houden. Wellicht kan de stad of delen ervan als ‘spons’ dienen voor een deel van het buitengebied, of waters die daarvan afkomstig zijn. deze vernieuwde benadering, die afwijkt van de traditionele manier van bufferen in het buitengebied buiten de stad en zo snel mogelijk afvoeren uit de stad, biedt kansen om de stad meer klimaatbestendig te maken.

Er zijn twee cases in oostende die in sCapE onderzocht en uitgevoerd zullen worden: de case Oosteroever en de case Tuinen van Stene.

op de foto

hiernaast:

hammarby

in stockholm

30

Oosteroeverop de oosteroever zijn er de komende jaren heel wat ontwikkelingen gepland. Tussen het Vuurtorendok, de hendrik Baelskaai en de Victoria­laan worden woonprojecten ontwikkeld. aan deze ontwikkelingen wordt de heraanleg van de publieke ruimte en de creatie van een deel nieuwe publieke ruimte gekoppeld. in het kader van zuinig ruimtegebruik, het verantwoord omgaan met natuurlijke bronnen en de zorg voor landschap en natuur wordt bij deze heraanleg op een andere manier omgegaan met onder andere het regenwater. daarom wordt er in het kader van dit Europees project onderzocht op welke manier we het regenwater, voor een groot deel van het gebied, kunnen opvangen en ter plaatse houden bij de heraanleg van de Victorialaan. daarnaast zal dit regenwater ook zichtbaar gemaakt worden en, gebruikmakend van alternatieve energie, deel uitmaken van de beleving van de publieke ruimte. het water zal niet langer worden weggestopt in buizen onder de grond maar deel uitmaken van de zichtbare realiteit. op die manier zal er bijgedragen worden aan het beheersen van overstromingen en het vermijden van droogte in een aangename omgeving. We onderzoeken of dit, in de toekomst, ook op andere plaatsen in de stad of regio kan worden toegepast.

OO

ST

EN

DE

.BE 

Dit is een uitgave van stad Oostende

STRATEGISCHE COÖRDINATIEVindictivelaan 1 • 8400 Oostende

059 80 55 00 • stadsbestuur@oostende.beD/2016/0342/28

Gegevens van april 2017

Verantwoordelijke uitgever: Kristof Beuren, stadssecretaris

Volg het project op www.oostende.be/vuurtorenwijk