De vrijwillige burgerA (wo)man for all seasons?

Marc Hooghe

Politicoloog Robert Putnam lanceerde de term sociaal kapitaal hechte samenlevingen, waarbinnen de burgers

op intensieve wijze formele en informele banden met elkaar onderhouden,

- functioneren beter- sterke en stabiele democratie- algemene levenskwaliteit ligt hoger

Conclusie: samenlevingen hebben nood aan: fysiek kapitaal (geld, goederen, …) Menselijk kapitaal (opleiding, vaardigheden, …) Sociaal kapitaal (verbondenheid, maatschappelijke

inzet en vertrouwen) Verband: waarden en participatiemensen zijn beïnvloed door nomen uit hun omgeving en interactie met anderen -> wij nemen min of meer deze waarden over.

Sociaal kapitaal

Intensieve wisselwerking tussen:◦ eigen opvattingen◦ opvattingen van de directe omgeving◦ de ruimere cultuur waarvan men deel uitmaakt

Samen brengen van mensen levert:◦ Een bijdrage aan de opbouw van een

democtratische politieke cultuur op Verantwoordelijkheid

◦ Individuele burgers◦ De inrichting van politiek systeem, de economie

en de arbeidsmarkt maken het een stuk minder aantrekkelijk om zich nog vrijwillig in te zetten

Gedeelde verantwoordelijkheid

Inzichten door theorie van Sociaal kapitaal mogen niet leiden tot een abicatie van het politiek systeem.◦ basis vormen voor een nieuw partnerschap

tussen overheid, middenveld en individuele burger

3 aspecten die problematisch zijn voor de politieke rol van het maatschappelijk middenveld

◦ Sterke ongelijkheid inzake de deelname aan het vrijwilligerswerk

◦ Sterke invloed van levensbeschouwelijke dimensie◦ vrijwilligerswerk roept onopgeloste vragen op over

de terreinafbakening tussen burger en overheid.

Politiek niet abdiceren

Overdracht van maatschappelijke functies van de overheid naar het middenveldÞvorm van democratisering

Actieve vrijwilligerswerk bijzonder ongelijk gespreid over onze samenlevingÞHoger opgeleide burgers zijn sterk

oververtegenwoordigd

Romig vrijwillgerswerk

Overheidsbeleid dat gericht is om maatschappelijk leven te bevorderen◦ RVA doet nog altijd moeilijk als een werkloze

vrijwilligerswerk wil verrichten Compensatielogica

◦ Diegenen die geen betaalde baan hebben omwille van werkloosheid, pensioenen of loopbaanonderbreking zouden dit compenseren door vrijwilligerswerk te verrichten

Cumulatielogica

Geen daling van participatiebereidheid Verjonging van het middenveld waardoor

oude organisaties het moeilijker krijgen. Van gelovigen wordt verwacht dat ze zich

inzetten voor de medemens maar in onze geseculariseerde tijden werkt dit niet meer motiverend.

Van kerkwerk tot netwerk

Ideologieën boeten sterk aan betekenis in. Nood aan meer actief optredende en meer

sturende overheid

Tussen burger en overheid

Initiatieven die er in slagen kwetsbare mensen samen te brengen, leveren een belangrijke bijdrage:◦ aan het versterken van het maatschappelijk

weefsel◦ aan het democratisch gehalte van onze

samenleving Nieuw partnerschap tussen overheid en

middenveld◦ Elke partner neemt zijn verantwoordelijkheid op

Elk speelt zijn rol

Patrick Dewael (2001), Wederzijds respect. De gevaren van het Blok. Houtekiet, Antwerpen, pp. 116-177.

Robert Putnam (2000), Bowling Alone. The Collapse and Revival of American Community. Siman and Schuster, New York.

Mark Elchardus, Luc Hyse en Marc Hooghe (red., 2001), Het maatschappelijk middenveld in Vlaanderen. VUB Press, Brussel.

Marc Hooghe (2001), Waardecongruentie binnen vrijwillige verenigingen. Een sociaal-psychologisch verklaringsmodel voor de interactie van zelfselectie en socialisering, Mens en Maatschappij, 76(2), 102-120.

Marc Hooghe (1999), Participatie en de vorming van sociaal kapitaal. Een exploratie van het causaal verband tussen participatie en maatschappelijke houdingen, Sociologische Gids, 46(6), 494-520.

Dietlind Stolle (2000), Het onderzoek naar sociaal kapitaal, pp. 25-60 in M. Hooghe (red.), Sociaal kapitaal en democratie. Acco, Leuven

Marc Hooghe (2001), ‘Not for our kind of people’. The sour grapes phenomenon as a causal mechanism for political passivity, pp. 162-175 in P. Dekker & E. Uslaner (eds.), Social Capital and Participation in Everyday Life. Routledge, London.

Suzana Koelet (2002), Zorgen voor morgen. Ouderschap tussen 1988 en 1999, Jaarboek 2002. Seksualiteit. Relaties. Geboortenregeling. Trefpunt Cgso, Gent.

Marc Hooghe (2000), Culturele en maatschappelijke kenmerken en het participatieniveau van de Vlaamse bevolking, pp. 113-146 in M. Hooghe (red.), Sociaal kapitaal en democratie. Acco, Leuven.

Verwijzingen

Peer Scheepers & Jacques Jansen (2001), Informele aspecten van sociaal kapitaal. Ontwikkelingen in Nederland, 1970-1998, Mens en Maatschappij, 76(3), 183-201.

Joep de Hart & Paul Dekker (2000), Kerkelijkheid en maatschappelijke participatie, pp. 147-174 in M. Hooghe (red.), Sociaal kapitaal en democratie. Acco, Leuven; René Bekkers, Kerklidmaatschap en participatie in vrijwilligerswerk, Sociologische Gids, 47, 268-292.

Marc Hooghe (1997), Burgerschap na de verzuiling?, Alert, 23(3), 51-55. Nadia Molenaers (2000), Sociaal kapitaal en de performantie van lokale ontwikkelingsprojecten, pp.

287-316 in M. Hooghe (red.), Sociaal kapitaal en democratie. Acco, Leuven

Verwijzingen