1

Vernieuwen en verjongen van

je vereniging.Trefdag zelfzorg 2016

Welkom!

#kwadraet

… ontwikkelt en begeleidt cocreatieve processen, veranderingsprocessen en leertrajecten.

…versterkt, ondersteunt en begeleidt mensen, organisaties en overheden in het omgaan met complexe uitdagingen en in hun zoektocht naar draagvlak en engagement.

kwadraet.be#kwadraet

• Hedendaags vrijwilligerswerk• Oplossingsgericht coachen• Versterken van de samenwerking• Conflicthantering• Zeker van jezelf

Inge Van Droogenbroeckprocesbegeleidsteringe@kwadraet.be

3

inzichten over de vrijwilliger van vandaag, over het

engagement en de motieven.

Eigen succesverhalen met vernieuwen en verjongen

mogelijke stappen om in je eigen vereniging verder

te vernieuwen en te verjongen

De komende 2 uren hebben we het over …

4

● Wie ben je?

● Wat wil je in de wereld zetten? Wat is jullie kracht?

Kennismaking aan de tafel…

5

Hedendaags vrijwilligerswerk

● Back to basics

● Noteer woorden en uitspraken die iets vertellen over

tendensen in vrijwillige inzet en motieven van

vrijwilligers.

6

Wat is voor jou herkenbaar?

Wat is jouw succes met vernieuwen en verjongen?

Hedendaags vrijwilligerswerk

7

Maatschappelijke veranderingen: impact op

vrijwilligerswerk, uit Vrij en Gewillig, vrijwilligers werven, Laura van Selm voor ATK

´De vrijwilliger vergrijst, studeert, individualiseert en krijgt kleur.´ (Willem-Jan de Gast, 2012)

Er zijn enorm veel maatschappelijke trends de laatste decennia geanalyseerd en onderzocht. Het Nederlands Sociaal Cultureel

Planbureau (SCP) gaf in 2007 een overzicht van maatschappelijke ontwikkelingen die hun invloed hebben op het vrijwilligerswerk.

● Ontzuiling: levensbeschouwelijke groepen in de samenleving verliezen dwingende karakter

● Ontkerkelijking

● Groter vrijetijdsaanbod: groeiend aanbod in vrijetijdsbesteding, alles willen meemaken

● Individualisering: keuzes op basis van eigen interesse, competenties en behoeften

● Informatisering: sociale media, online community, online vrijwilligerswerk

● Intensivering: versnelling, plezier, behoefte aan variatie en verandering.

● Informalisering: informele, zichzelf organiserende verbanden, directe inspraak

● Internationalisering: globalisering

● Professionalisering: vrijwilligersbeleid, kwaliteitsbewaking, efficiëntere werkwijze

● Populariteit issues: mensen zetten zich in voor wat een ´hot´ item is.

● Stijging opleidingsniveau

● Vergrijzing

● Succesvolle emancipatie bevolkingsgroepen

● Verkleuring

(Socius.be geeft een overzichtelijke bespreking van de belangrijkste ontwikkelingen op hun site.)

8

Motieven voor vrijwillig

engagement?

● maatschappelijke motieven•een bijdrage leveren, meewerken aan een betere wereld

•mee realiseren van doelen van project, vereniging, organisatie

• wens om haastige samenleving in te ruilen voor socialere, zorgende samenleving

• zich nuttig maken voor de omgeving

• sociale motieven

• leermotieven

9

● maatschappelijke motieven

● sociale motieven•sociaal contact

•groepsgevoel (‘wij’)

•sociale erkenning krijgen

• iets kunnen betekenen voor het welzijn van anderen

•samen iets realiseren

• imago of status versterken

• eenzaamheid doorbreken

• kennis overdragen aan anderen

• inburgering in nieuwe wijk of gemeente

• een lief vinden

• iets bijverdienen

• leermotieven

Motieven voor vrijwillig engagement?

10

● maatschappelijke motieven

● sociale motieven

● leermotieven• iets bijleren

•zelfvertrouwen, persoonlijkheid versterken

•als werkzoekende competenties uitbreiden of blijven inzetten

•actief blijven als (brug-) gepensioneerde

• interesse waarmaken

• verrijking, o.a. via vorming

• herintegratie in samenleving

• experimenteren met competenties

• netwerk van mensen leren kennen

• zelfontplooiing

Motieven voor vrijwillig

engagement?

11

Motieven van vrijwilligers uit Vrij en Gewillig, vrijwilligers werven, Laura van

Selm voor ATK

Wat beweegt mensen om een deel van hun tijd te besteden aan vrijwilligerswerk, terwijl de druk van

betaald werk, sociale contacten, opvoeding kinderen, hulpbehoevende ouders en hobby´s al een flink beslag legt op beschikbare tijd? Inzicht in wat vrijwilligers motiveert, draagt bij aan het binden en

behouden van vrijwilligers. (Linda Bridges Karr, 2012)

Waarom doen mensen vrijwilligerswerk? Over het onderwerp vrijwilligerswerk wordt zeer weinig onderzoek verricht in en buiten Vlaanderen. Maar het onderzoek (veelal thesisonderzoek) dat wordt gedaan, gaat

verrassend vaak over de motivaties van vrijwilligers.

Welke motieven hebben vrijwilligers?

Een van de belangrijkste onderzoeken met betrekking tot motivaties bij vrijwilligers is dat van Clary en Snyder (1998). Hierbij zijn de functies die het vrijwilligerswerk heeft voor de vrijwilliger bepalend voor de

motivatie. Zij maakten een opdeling van 6 categorieën.

● 1. Normatieve motieven: iets waardevol doen, verantwoordelijkheid opnemen voor anderen of de

samenleving, nuttig zijn, anderen helpen

● 2. Carrière motieven: competenties ontwikkelen, netwerk uitbreiden, CV uitbreiden

● 3. Sociale motieven: mensen ontmoeten, ontspanning, erkend worden

● 4. Leermotieven: begrip vergroten, kennis uitbreiden, talenten ontwikkelen

● 5. Kwaliteitsmotieven: verhoogde levenskwaliteit, actief bezig zijn

● 6. Beschermingsmotieven: vrijwilligerswerk als plek om negatieve omstandigheden te vergeten, leren omgaan met tegenslag

Lesley Hustinx (Universiteit Gent, 2001)voegde hier aan toe:

● 7. Erkenning en gewaardeerd worden: trots kunnen zijn op jezelf, dingen kunnen doen waar je goed in

bent, ervaring en kennis doorgeven

12

Motieven van vrijwilligers uit Vrij en Gewillig, vrijwilligers werven, Laura van

Selm voor ATK

● Andere motieven die een rol kunnen spelen bij de keuze voor vrijwilligerswerk zijn: het leuk

vinden, een uniform dragen, met bekende mensen in contact komen,

gezondheidsredenen, bijverdienste, reismogelijkheden, taal leren, geloofsovertuiging, zich verplicht voelen, boosheid ervaren over een bepaald onderwerp, een nieuw lief?

● Onderzoek naar vrijwilligersmotieven overschouwend bekeken, komt het altruïstische,

normatieve motief steeds als belangrijkste motief om vrijwilligerswerk te doen uit de bus:

● Nichols en King (1999): ´the desire to help others is the most frequently cited reason amongst volunteers of all ages. Altruism must be the central motive where the reward is

intrinsic to the act of volunteering.´

● Vergelijkend motivatieonderzoek tussen verschillende landen wijst uit dat dit ook nu nog

zo is: ´The prevalence of a post-material value pattern did not represent a threat tofeelings of altruism. ´( o.a. Lesley Hustinx, data uit 1990 World Values Surveys, 2015)

13

Werven: inspelen op verschillende motieven

● Benoem wat iemand kan leren

● Benoem ook andere voordelen: je komt in een tof team terecht, we lunchen samen,

jaarlijkse uitstap

● Biedt variatie aan: verschillende taken, voor ieder wat. Organisaties met een gevarieerd

aanbod aan taken zullen beter in staat zijn om met verschillen en met de verschuivingen in motivatie om te gaan dan organisaties waar het aanbod beperkt is.

● Spreek mensen aan op hun talenten, hun sterktes. Bijvoorbeeld: We zoeken mensen die met veranderingen in hun eigen leven hebben leren omgaan en goesting hebben om

deze ervaringen te delen met mensen die op dit moment niet mee kunnen in de

maatschappij. (Laura van Selm, 2015)

14

STERK VRIJWILLIGERSWERK

Mensen willen zich inzettenbron sci-traject socius

● In eigen buurt, directe leefomgeving

● Met/via eigen netwerk

● Belang van ontmoeting, persoonlijk contact

● Niet voor één organisatie (inzetten voor een idee, niet voor een organisatie); pluralisme; buiten de grenzen van een organisatie (succes 4e pijler); afgebakend; anywhere any time; combineren

● Voor thema's die ze zelf interessant vinden

● What's in it for me (ruilrelatie), waardering

● Geen stempel als 'vrijwilliger' (niet 'gesjost')

● Online

>> Individualisering, informalisering

15

STERK VRIJWILLIGERSWERK

Opdracht voor de ondersteunerbron: sci-traject sterk vrijwilligerswerk

● Faciliteren

● Mensen eigenaar maken: van bij begin samen mét de mensen (dus

niet aanbodgericht werken), van onderuit werken, cocreatie

● Perspectief van de organisatie loslaten ten voordele van perspectief

van de vrijwilliger, vooraf bepaalde verwachtingen/doelstellingen

durven loslaten

● Enten op natuurlijke, bestaande netwerken van mensen

● Verschillende, laagdrempelige, concrete vormen van

betrokkenheid/ vrijwillige inzet herkennen en mogelijk maken

● Ook buiten bestaande groepen (gesloten clubjes), naar 'buiten'

komen

● Aandacht voor de cultuur van de organisatie, ontmoeting,

persoonlijke en menselijke communicatie

● Persoonlijk aanspreken

16

STERK VRIJWILLIGERSWERK

Competenties van de ondersteuner(bron sci traject ‘sterk vrijwilligerswerk)

● Experimenteren, doen, wroeten, trial & error (= pionieren)

● Tussen mensen gaan staan, aanwezig zijn

● Netwerken, mensen verbinden

● Observeren, mogelijkheden zien

● Samenwerken met andere organisatie(s)(vormen)

>> Voorwaarden / context:

● Juist klimaat in de organisatie

● Niet vanuit concurrentie (t.a.v. andere organisaties)

● Bevlogenheid

17

● combineert inzet met persoonlijke zoektocht naar identiteit en zingeving vrijwilligerswerk als inspiratie voor de keuzes die hij/zij maakt

solidariteit en zelfontplooiing vallen samen

‘solidair individualisme’

inzet niet langer volledig belangeloos

● is kieskeurig activiteiten in verlengde van persoonlijke interesses en

ontplooiing, kosten-batenanalyse

De hedendaagse vrijwilliger (1)

18

● is kieskeurig, maar onzeker vrijwilligerswerk als plaats om te experimenteren met keuzes

● engageert zich ‘nomadisch’ ‘sedimentaire’, statische vrijwillige inzet wordt verlaten voor

dynamisch engagement

geen ‘bindingen’ meer met vaste structuren, bijeenkomsten en groepen

● is pragmatisch ingesteld tastbare/haalbare doeleinden i.p.v. idealisme

• “vrijwilligerswerk is persoonlijke constructie ‘op maat’ van de biografie” (L. Hustinx)

De hedendaagse vrijwilliger (2)

19

● De nieuwe levenspatronen en de keuze maatschappij

hebben gevolgen voor de beschikbaarheid en/of

bereidheid tot vrijwillige inzet

(L. Hustinx)

● Vrijwilligers willen authentiek zijn

authenticiteit is moreel ideaal achter de individualisering (C.

Taylor)

Veranderende maatschappij: invloed op

vrijwilligerswerk

20

Hoe benaderen we de hedendaagse

vrijwilliger?

Rekening houden met … vrijwillig engagement =

onderdeel van de persoonlijke levensloopbaan van mensen

ligt in het verlengde van persoonlijke interesses en ontplooiing.

De 4 sleutelbegrippen:

kritische zelfbevraging

doordachte rekrutering

inspraak

FLEXIVOL

21

Hoe kan mijn organisatie aantrekkelijk zijn voor

vrijwilligers?

Een helpend letterwoord: FLEXIVOL (Gaskin)

● Flexibility flexibiliteit

● Legitimacy legitimiteit, imago

● Ease of acces eenvoudig toegankelijk

● Xperiment experiment

● Incentives stimulansen, prikkels

● Variatie variatie

● Organisation organisatie is vlot

● Laughs lachen, ontspanning

22

Subgroepen

• Waar staan jullie nu in verhouding

tot al deze successen/

tendensen?

• Wat is een volgende stap die je

kan zetten?

Prikkel en bevraag mekaar.

23

18

Werven?Enkele vragen vooraf…

Waarom zou iemand vrijwilliger bij mijn organisatie willen worden?

Welke kwaliteiten vraag ik van de vrijwilliger? (leeftijd, opleiding, ervaring, beschikbaarheid, motivatie, continuïteit, stressbestendigheid, betrouwbaar, discreet…)

Waar wil ik vrijwilligers voor werven?

Past wat de vrijwilliger wil, bij wat de organisatie wilt?

Waar zitten de vrijwilligers? Via welke weg bereiken? Welke communicatiekanalen gebruiken?

Kunnen we met elkaar overweg? Klikt het?

24

Kerncijfers – onderzoek vanuit de KBS

bron: onderzoek KBS – studiedag VVSG – verwerking Socius

25

Vrijwilligerswerk in België

● Tot voor deze studie: geen of weinig solide

statistische data over het vrijwilligerswerk

beschikbaar

● 10.000 personen bevraagd - 15 en 76 jaar

Extrapolatie naar de Belgische bevolking

basis om nog veel meer te onderzoeken omtrent

vrijwilligerswerk (bv drempels, voordelen vrijwilligerswerk…)

26

Vrijwilligerswerk versus vrijwillige inzet

Vrijwillige inzet

● vrijwillige inzet = formele (in organisaties) EN informele inzet (buiten organisaties)

● 20% van de Vlamingen of dus ruim 1 miljoen Vlamingen zetten zich vrijwillig in

● voor België is dat 19,4% of dus ruim 1.800.000 Belgen

Vrijwilligerswerk

● 13,9% van de Vlamingen of ruim 750.000 Vlamingen doen aan vrijwilligerswerk

● voor België is dat 12,5% van de totale bevolking en voor Brussel 7,2%

Onderzoek focust op vrijwilligerswerk, voor heel België!

27

Omvang vrijwilligerswerk

• Goed voor 221,2 miljoen onbetaalde activiteiten

• Goed voor 130.000 FTE

• Grensoverschrijdend vrijwilligerswerk = zeer klein

=> Vrijwilligerswerk is een lokaal verhaal!

28

Omvang vrijwilligerswerk

• Meer dan de helft van de vrijwilligers (52%) verricht

maar 1 of slechts enkele vrijwillige activiteiten per jaar

• Wekelijks = 20%

• Maandelijks = 25%

• Dagelijks = 2%

• bijna 80% is maar in 1 enkele organisatie actief

• Gemiddeld bijna 4u per week per vrijwilliger of 190u per

jaar

• Schommelt per vrijwilliger van een aantal uren per

jaar tot meer dan 100 u per jaar

29

Omvang vrijwilligerswerk

-

Vier dominante sectoren:

sport, cultuur,

maatschappelijke

dienstverlening en

onderwijs.

Dat de gezondheidssector

minder vertegenwoordigd

is, is te wijten aan de

competenties die nodig zijn

en waar de vrijwilligers

doorgaans niet over

beschikken.

30

Wie is de vrijwilliger?

● Mannen en vrouwen nagenoeg even sterk vertegenwoordigd

● Verschil in taken: Mannen: leidinggevende functies, taken i.v.m. geschoold of semi-

geschoold werk

Vrouwen: meer dienstverlenende functies

● Verschil in sector: Mannen: sport

Vrouwen: onderwijs, vorming, onderzoek, religieuze organisaties

Geen verschil wat de sectoren gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening betreft!

31

Wie is de vrijwilliger?

● Alle leeftijden doen

aan vrijwilligerswerk

● 60+: t.o.v. de totale

Belgische bevolking

weinig

vertegenwoordigd,

binnen de groep

van vrijwilligers zelf =

1 op 4 ouder dan 60

32

Wie is de vrijwilliger?

● 57% van de vrijwilligers heeft een job

Opvallend: vrijwilligerswerk ligt vaak NIET in

het verlengde van de eigen job

● ook studenten doen beduidend meer

aan vrijwilligerswerk

33

Wie is de vrijwilliger?

● Opleiding: het percentage vrijwilligers

stijgt met het behaalde diploma (58%

heeft diploma hoger onderwijs)

Hoe hoger de opleiding: hoe meer men kiest

voor leidinggevende functie, intellectuele,

wetenschappelijke of artistieke activiteiten

of intermediaire functies met technisch

kader

-

34

Wie is de vrijwilliger?

● Intensiteit van het vrijwilligerswerk:

Jongeren 20-24 jaar: meeste tijd

Daalt tijdens gezins- en beroepsleven

Stijgt weer vanaf 55jaar

● Vooral weduwenaars of weduwes

participeren minder

● De grootste groep heeft geen

thuiswonende kinderen (geen kinderen of

reeds uit huis)

35

Enkele algemene conclusies

● Vrijwilligers zijn monogaam

80% is actief in één organisatie

● Vier uur per week

een gemiddelde waar grote verschillen achter zitten

● Vrouwen en mannen doen evenveel vrijwilligerswerk

● Ouderen engageren zich niet méér dan jongeren

● Opleiding en job hebben een positieve invloed

36

Doel● binnen de drie maanden

● telt de vrijwilligersploeg

● met de hulp van huidige vrijwilligers

● minstens 2 nieuwe vrijwilligers

Stappen1. namen zoeken en afspraken maken

2. iedereen spreekt minstens 2 mensen aan uit de

brede kennissenkring

3. nieuwe mensen verwelkomen

De « +2 methode »bedoeling en stappen

37

a. beantwoord de vraag ‘Zoeken we mensen voor welbepaalde taken? Zo ja, voor welke?’

b. iedereen noemt 2 tot 5 namen uit brede kennissenkring

• gepensioneerde kruidenier, loodgieter, loketbediende, familielid, buurvrouw, dokter, lid (vroegere) sportclub, enz. …

• nooit zeggen/denken ‘die gaat dat toch niet willen doen’

c. afspraken noteren op blad papier met titel « actieplan +2-methode »

• wie spreekt wie aan? tegen wanneer?

• dit blad aan alle bestuursleden bezorgen

De « +2 methode »stap 1: namen zoeken en afspraken

38

ieder bestuurslid spreekt de afgesproken personen

aan

● tips:

kies een goed moment

vertel dat je op zoek bent naar extra vrijwilligers

leg uit wat je initiatief allemaal doet

vertel waarom jij je engageert

zeg dat het absoluut niet moeilijk is om zich te

engageren

vraag ‘Wil je het eens voor een half jaar

proberen?’

beloof een goede verwelkoming

De « +2 methode »stap 2: kennissen aanspreken

39

40

tijdens vergadering de nieuwe vrijwilligers…

a. zeer hartelijk verwelkomen

b. vragen te vertellen wie ze zijn (naam, interesses…)

c. vertellen wie de andere vrijwilligers zijn

d. kort vertellen wat de afdeling het komende half

jaar zoal van plan is

e. documentatie en eventueel een bloemetje geven

direct na de eerste twee à drie bijeenkomsten…

a. individueel vragen ‘Hoe ervaar je het?

b. ingaan op hun antwoorden

De « +2 methode »stap 3: verwelkoming

41

- in beweging brengen

- mensen bewegen tot engagement

INZET EN BETROKKENHEID

= wat je ziet wanneer vrijwilligers gemotiveerd

zijn

Motiveren…

- Wat is dat eigenlijk?

42

duurzame motivatie: het 5 bouwstenen model

● 3 psychologische basisbehoeften

competentie

autonomie

verbondenheid

● intrinsiek: aspiraties en waarden

● de spil: waarderend samenwerken

Hoe en wanneer functioneren mensen enthousiast?

43

De 5 bouwstenen om een stimulerende

omgeving te creëren

Competentie: je talenten en krachten inzetten

Autonomie: op je eigen manier

Verbinding: je verbonden voelen

Met je eigen aspiraties en waarden

Je gewaardeerd voelen en zelf kunnen waarderen,

werken vanuit een positief toekomstbeeld