*G

Daling agrarische vogels , .

Reportage gel. ~ o t in de jaren vijftig van de vorige

Patrijzen kijken eeuw was de patrijs een van de meest = , F # . algemene vogelsoorten van Neder-

vet kan raarlapen land. Naar schatting 200 duizend pa-

VOgeig wOegefZ$g je& . ren leefden er, verspreid over het land, vooral op akkers en weilanden. Nie-

pdwis nu hebGen mand die opkeekvan een patrijs. De pa-

PaMis nodig# Ligt het aan mdemiek landhuw

Van onze verslaggever'

GIESSEN Opwinding op de Maasdijlt bij het Noord-Brabantse plaatsje Gies- sen, zomaar op een koude, grauwe doordeweekse dag. Terwijl de lterlt- ldokken van het hervormde kerkje op de achtergrond luiden, stoppen op het smalledijkje dertien auto's en een mo- tor abrupt; fotografen, iournalisten en vogelbeschermers haasten zich naar buitenen richten hun camera's enver- rekijkers op een wat rommelig gras- landjein de bocht van de dijk. Daar be- neden lopen drie niet al te opvallende vogels geschrokken weg. Het zijn pa- trijzen.

Ze weten het niet, maar ze zijn on- derwerp en deelgenoot van een van de eerste activiteiten in het lader van het Jaar van de Patrijs, zoals dat is uitgeroe- pen door Vogelbescherming Neder- land en Sovon Vogelonderzoelt.

*7 Het kan soms raar lopen met een vo-

trijs was ook eeuwenlang eengeliefde prooi voor jagers en is talloze malen vereeuwigd op schilderijen van Hol- landse í7de-eeuwse meesters, door- gaans in de gedaante van jachtbuit.

Maar vanaf de jaren zestig ging het mis. De aantallen liepen hard terug en volgens de laatste tellingen zijn er nog geen tienduizend paren over; in grote delen van Noord- en Midden-Neder- land is de vogel al helemaal verdwe- nen. Die dramatische teruggang kreeg lange tijd nauwelijks aandacht, vogel-. - beschermers richtten zich of op weide- vogels of op akkervogels. De patrijs is lastiger in te delen in een van die twee categorieën. En, zo zegt Maja Roodber- gen van Sovon Vogelonderzoek, over de ecologie van de patrijs is nog lang niet alles bekend.

De patrijs is ook lastig te tellen. 'Je kunt acht leer door een gebiedje lopen zonder een patrijs te zien en de ne- gende keer zie je er opeens twintig,' al- dus Cees Wiltkamp van Vogelbescher- ming Nederland. De eieren van patrij- zen- één legsel per jaar, van tien tot zes- tien eieren - zijn bijna onvindbaar verscholen in ruigtes of onder heggen. En in de zomer, als de gewassen hoog staan op het land, houden de patrijzen

-. zich verborgen. Alleen nu, in de paar- tijd, is de kans om patrijzen te zien vrij groot.Al kan het ookvoorlzomen dat je in de winter, als er sneeuw ligt, opeens een groep van één of twee families bij elkaar ziet zitten. Zo'n groep heet een 'klucht', en het is een mooi gezicht, die bruine vogels, met de opvallende roest- bruine kop en de al even opvallende donker buikvlek, in de witte sneeuw.

Vogelbescherming en Sovon hebben een 'telflyer' gemaakt, met afbeeldin- gen van de patrijs, en dievan de fazant en de ltwartel, waarmee de patrijs nogal eens wordt verward. Intensief tellen is een van de activiteiten in het Jaar van de Patrijs. Patrijzen zenderen is een andere ambitie en het is de be- doeling een aantal gebieden 'patrijs- vriendelijker' in te richten.

duizend paren pat;ijzen leven er nog in Nederland; in de jaren vijftig waren er nog 200 duizend paren

li' ........................................... 60 .............. " .................................................................................................................................... .

o ' l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l "

'90 '95 'O0 '05 ' l0 ' l1 Agrarische vogels: Ooievaar, Grauwe Kiekendief, Patrijs, Kwartel, Kwartelkoning. Kievit, Kemphaan, Watersnip, Grutto, Tureluur, Kerkuil,Steenuil. Veldleeuwerik, Boerenzwaluw, Gele kwikstaart, Roek. Geelgors, Ortolaan, Grauwe Gors 010313 O de Volkskrant - rvdm. Bron: SOVON Vogelonderzo~k

Dat laatste betekent dat er wel iets bekend is over de oorzalten van de ach- teruitgang van de patrijs. Uit vooral buitenlands onderzoek (in heel Noord- west-Europa is de patrijs sinds de jaren tachtig met 94 procent afgenomen) blijkt dat ook de patrijs te lijden heeft gehad van de schaalvergroting en de intensivering van de landbouw. Maja Roodbergen: 'Er zijn minder heggen en ruige perceelranden, er is minder braakliggend land en er is minder va- riatie in gewassen. Daarnaast is er een gebrekaan insecten en aan onkruiden, voedsel dus, vanwege het gebruikvan pesticiden en herbiciden.' Predatie, door bijvoorbeeld vossen, speelt ook een rol.

De vogelorganisaties hebben bij het terugdringen van de achteruitgang van boerenlandvogels als de patrijs hun hoop gevestigd op Europa. Er was sprakevan dat in het kader van de aan- staande hervorming van het Gemeen- schappelij kLandbouw Beleid (GLB) re- latief meer geld voor boeren zou gaan

dienen voor 'vergroening' van de land- bouw. Bijvoorbeeldvoor het verhogen van het waterpeil in graslanden, voor gewasdiversificatie, voor meer heggen en houtwallen en de aanleg en verbre- ding van onbespoten akkerranden, on- behandelde stoppelvelden en bredere, hoge grasstroken. Maar volgens de laatste berichten blijft er weinig van die groene ambities over.

In het Land van Heusden en Altena gaat het nog tamelijk goed met de pa- trijs.

Dat komt, aldus een van de leden van de actieve natuurberschermingsver- eniging Altenatuur, omdat veel boeren hier meedoen met projecten voor wei- devogels en aklterranden. Tijdens de tocht door dit vlakke, strakke platte- land lijkt de oplossing voor de hand te liggen. Iedere keer als iemand een pa- trijs ziet, zijn we net bij een wat ruiger stukje grond aanbeland. 'Rommel- landjes', het woord valt alweer. Het lijkt het mantra in de strijd voor het be houd van de patrijs.