De schaalsprong van AmsterdamEvaluatie Internationaal Beleid2008 - 2016

3

1. Inleiding 5

2. Achtergrond 9 2.1 Historisch voordeel: in de voetsporen van onze voorouders 9 2.2 Globalisering, informatisering en verstedelijking 10 2.3 Crisis of Derde Gouden Eeuw? 12

3. Visie: de verantwoordelijke hoofdstad 13

4. Ambitie: toegangspoort van Europa 14

5. De keerzijde van het succes 15

6. Ondertussen, in het Verenigd Koninkrijk 17

7. De stedelijke werkvloer 18 7.1 Onder leiding van Amsterdam 18 7.2 Een typisch Amsterdamse missie 19 7.3 Wie zit er in het vliegtuig? 22 7.4 Casussen 23 China: van Rijksmuseum tot Politbureau 24 India: een strategisch netwerk 27 Japan: oude vriendschap, nieuwe wereld 30 Argentinië: gedeelde ambities 32 Vietnam: bijna oogsttijd? 34 Tel Aviv & Ramallah: samenwerken op raakvlakken 35 Europa 37

8. De organisatie achter het internationale beleid 39 8.1 The basics: het huis op orde 39 8.2 De matrix 40 8.3 Wie doet wat? 42 8.4 Sturen op inhoud 45 8.5 De inhoud in de praktijk 47 Kunst & Cultuur 47 De Gouden Driehoek 48 Mensenrechten 51 Open Amsterdam! 52 Startup City 53

9. De schaalsprong van Amsterdam 55

10. Bijlagen 65 I Afschrift Motie Van Lammeren 65 II Afschrift Motie Paternotte & Capel 66 III Resultaten internationale acquisitie 2008 - 2016. amsterdam inbusiness 67 IV Wensenmatrix & Stand van Zaken. amsterdam inbusiness 68 V Overzicht Internationale Betrekkingen. Bureau Internationale Betrekkingen. 70

Inhoudsopgave

4

5

Amsterdam heeft een eeuwenlange geschiedenis als internationaal handels- centrum en is altijd een plek geweest waar mensen van over de hele wereld samenkomen. Dat maakt het een kleurrijke en cultureel diverse stad, een stad van burgers, niet van koningen of bisschoppen. Dit open karakter en het actieve burgerschap, de handelszin en tolerantie liggen verankerd in het DNA van de stad. Wie vandaag de dag meereist op een van de missies van de stad Amsterdam treedt letterlijk in de voet-sporen van onze voorouders.

Amsterdam heeft in het buitenland een positief imago. Die goede naam dekt een lading die verder reikt dan de grenzen van de hoofdstad en de omringende gemeenten. Amsterdam staat in dit verband voor typisch Nederlandse eigenschappen als ondernemerschap en creativiteit.

Amsterdam, of beter, de Metropoolregio Amsterdam (MRA), heeft zich ontwikkeld tot een van de belangrijkste stedelijke regio’s in Europa. De economische en culturele dynamiek oefent internationaal een grote aantrekkingskracht uit. Dat zien we terug in de demografische samenstelling van de stad. Mensen van alle mogelijke nationaliteiten en levensovertuiging strijken hier neer en maken de stad tot een bruisende global village. Ook voor internationale bedrijven die de Europese markt willen bedienen is Amsterdam een aan-trekkelijke vestigingslocatie. De stad staat in directe verbinding met de wereld, over de weg, het spoor en door de lucht. Die connectiviteit is er ook digitaal. Amsterdam is een van de belangrijkste knooppunten voor internationaal dataverkeer.

Enkele cijfers ter illustratie. In 2008 waren er iets minder dan tweeduizend buitenlandse bedrijven in Amsterdam. In de periode 2008-2016 zijn hier 1.127 nieuwe buitenlandse bedrijven bijgekomen. Van die nieuwe vestigingen hebben 272 de functie van hoofd-kantoor. Gezamenlijk hebben de bedrijven gezorgd voor 19.562 nieuwe directe arbeids-plaatsen. De mensen die deze plaatsen hebben

ingenomen, hebben Amsterdam een nóg internationaler gezicht gegeven, wat op zich zelf ook weer bijdraagt aan het gunstige vestigings-klimaat. Van de buitenlandse bedrijven die al in Amsterdam gevestigd waren, zijn er veel die in deze periode een natuurlijk groeiproces door-gemaakt hebben of fors zijn uitgebreid, en dat heeft ook veel nieuwe banen gecreëerd. Volgens de cijfers uit februari 2017 zijn er nu 3.045 buitenlandse bedrijven gevestigd in de regio Amsterdam, met in totaal 227.464 werknemers1. 32% van de beroepsbevolking in de private sector werkt voor een buitenlands bedrijf.2

De erkenning van Amsterdam als een inter-nationale stad is breed. Telkens wanneer vooraanstaande internationale steden op ver-schillende kwaliteiten de maat wordt genomen, staat Amsterdam bovenin het rijtje, of het nu gaat om veiligheid, duurzaamheid, menselijk kapitaal, connectiviteit, kwaliteit van leven, technologie of digitale slagkracht. In april 2016, heeft de Europese Commissie Amsterdam uit-geroepen tot innovatiehoofdstad van Europa.3 Amsterdam manifesteert zich meer en meer als een ideale kweekvijver voor startups. Scale-ups zijn op dit moment de grootste banen-motors van de stad. Ook de internationalisering van de cultuursector verhoogt de aantrekkingskracht van de stad.

Een historische stad die beschikt over zulke kwaliteiten heeft in een tijd van globalisering bijna per definitie de wind in de rug. Van deze economische motor moet iedereen in Nederland kunnen profiteren. Dat uitgangs-punt ligt vervat in het begrip van de verant-woordelijke hoofdstad, waarmee het College zich de laatste jaren ervoor heeft ingezet om alles wat er op internationaal gebied gebeurt bij elkaar samen te brengen, soms letterlijk in één en hetzelfde vliegtuig. Die verbindingen zijn intern gelegd, dus binnen de eigen bestuurlijke organisatie, maar ook regionaal, nationaal, inter-nationaal en tussen verschillende sectoren. Een aanpak waarin overheden, culturele en maat-schappelijke organisaties, kennisinstellingen en bedrijven elkaar versterken en ondersteunen in het realiseren van hun internationale ambities.

1. Inleiding

6

Een internationaal georiënteerde stad als Amsterdam opereert in een wereld die voort-durend verandert. In dit onstuimige krachten-veld is de onderlinge concurrentie fel. Dat dwingt om scherp te blijven op het vestigings-klimaat, maar ook om slim te navigeren zonder daarbij de hoofdlijnen uit het oog te verliezen en om mee te gaan op die stromen die ten grondslag liggen aan de transformatie van maatschappelijke, politieke, economische en culturele verhoudingen. Amsterdam heeft hiervoor voldoende weerbaarheid en veerkracht opgebouwd.

Tegelijkertijd vragen steeds meer Amsterdam-mers aandacht voor de negatieve gevolgen van het internationale succes. Door het grote aantal bezoekers, de drukte en de overlast op straat, voelen zij zich een vreemde in eigen stad. Een ander pijnpunt is het tekort aan betaalbare woningen. Het College deelt deze zorgen. Als we willen dat de bewoners in Amsterdam op de eerste plaats blijven staan en dat de sociale cohesie niet verslechtert, dan zijn ingrijpende oplossingen nodig.

Een andere recente ontwikkeling die in het kader van deze collegebrief speciale aandacht verdient is de Brexit. Het vertrek van de Britten markeert een ingrijpende verandering in de internationale verhoudingen en zal daarom ook gevolgen hebben voor Amsterdam en Nederland. In de internationale pers wordt Amsterdam genoemd als een alternatief voor die internationale bedrijven die nu overwegen om de Londense City te verlaten.4 Ook dat is te beschouwen als een bevestiging van de sterke internationale positie van Amsterdam. Daarover later meer. Op dit punt wil het College nogmaals wijzen op de centrale gedachte achter het internationale beleid van de stad Amsterdam, dat van de verantwoordelijke hoofdstad.

Want net als alle voorgaande stadsbesturen is dit College van mening dat de welvaart en het welzijn in de stad nauw verbonden zijn met de plek die Amsterdam inneemt in de wereld en dat het internationale beleid hierop moet

zijn ingericht. Alleen niet ten koste van alles. Amsterdam mag de grotere balans niet scheef trekken. Het is de verantwoordelijkheid van de hoofdstad om actief deel te nemen aan de internationale arena, zodat niet alleen de burgers in de regio Amsterdam, maar ook in de rest van Nederland en zelfs in Europa daar beter van worden. Het internationale succes van Amsterdam moet een gedeeld succes zijn. Wil Amsterdam trouw blijven aan zichzelf, dan zal het, ook in de relatie met Londen, zoeken naar de juiste balans van sociale en economische belangen.

Het predicaat van de verantwoordelijke hoofdstad is overigens een medaille met twee kanten. Het is geven en nemen. Amsterdam zet zich in voor Nederland, als economische motor, als merknaam, facilitator en reisleider. Nederland op zijn beurt, duwt de hoofdstad hogerop in het speelveld van die stedelijke regio’s waar het internationaal gezien echt om draait. Die interactie heeft alleen effect als het Amsterdam gegund wordt om de ‘leiderstrui’ te dragen.

Amsterdam speelt mee in de hoogste divisie. Dat hebben we deels te danken aan de directe buurgemeenten in de metropoolregio, maar ook aan Schiphol, het Rijk, de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) en talrijke andere publieke- en private partners.

Het College wil met deze notitie verantwoor-ding afleggen over het internationale beleid van de stad Amsterdam. Directe aanleiding is de motie van PvdD-raadslid Van Lammeren van 01/07/2015 waarin de Raad het College vraagt om een evaluatie en een kosten-batenanalyse van alle stedenbanden die Amsterdam onder-houdt.

Het College is blij met die motie, omdat zij een gelegenheid biedt om wat langer stil te staan bij de impact die onze internationale activiteiten hebben op de stad, op de regio en op Nederland als geheel. Wat hebben we gedaan en wat heeft het ons opgeleverd? Wat kan beter? Deze notitie is tevens een reactie

7

op de motie van Paternotte & Capel van 21/12/20116 waarin het College wordt gevraagd om concrete succesfactoren te benoemen achter ‘een Derde Gouden Eeuw voor Amsterdam’, een vooruitzicht dat de burgemeester eerder centraal had gesteld in zijn Amsterdamlezing aan de UvA in de zomer van 2011.7

Het internationale beleid van Amsterdam heeft zich het laatste decennium sterk ontwikkeld. Rode draad is dat er op tal van niveaus ver-bindingen worden gelegd. Deze benadering is begonnen met een matrix, een instrument dat helpt om per land, regio of economisch segment actiepunten te formuleren waarmee het vestigingsklimaat in Amsterdam kan worden verbeterd. De matrix brengt focus aan, niet alleen op het economische domein, maar ook binnen andere thema’s van het internationale beleid, zoals mensenrechten of stedelijke ont-wikkeling. De matrix helpt om meer doelgericht inhoudelijke en geografische keuzes te maken. De matrix is ook leidend in de vaststelling van de reisagenda en de samenstelling van meereizende delegaties.

Behalve dat er in het internationale beleid scherpere keuzes worden gemaakt, is er ook meer samenhang en regie in de uitvoering, zowel binnen de eigen organisatie als daarbuiten. Het College wil laten zien waarom en hoe die ontwikkeling zich heeft ingezet.

Het resultaat van de gezamenlijke inspanningen vertaalt zich overigens niet altijd in klinkende cijfers. Het kost soms meerdere raadsperiodes om een internationale relatie op te bouwen. Internationaal beleid is mensenwerk, het is vertrouwen opbouwen en uitproberen. Dat gaat ook wel eens mis. Daar komt bij dat cijfers pas echt betekenis krijgen als duidelijk is waaróm we de blik op het buitenland richten. Wat is de achterliggende strategie en motivatie?

Kort enkele opmerkingen vooraf:1. Daar waar ‘Amsterdam’ staat, kan meestal

ook de ‘Metropoolregio Amsterdam’ gelezen worden. In internationaal verband is Amsterdam namelijk naamgever van een regio waarvan in totaal 32 gemeenten en twee provincies deel uit maken. Op pagina 42 gaat het College in op de bestuurlijke organisatie achter het internationale beleid.

2. Deze evaluatie is géén feitenrelaas. Voor de meer cijfermatige kosten-batenanalyse, voor zover die een antwoord geeft op de vraag zoals geformuleerd in de motie Van Lammeren, verwijst het College op meerdere punten naar de volgende bijlagen:i. Resultaten internationale acquisitie 2008 -

2016. amsterdam inbusiness.ii. Overzicht Internationale Betrekkingen.

Bureau Internationale Betrekkingen.

3. Het internationale beleid is werk in uit-voering. Omstandigheden veranderen voortdurend. Deze evaluatie geeft een beeld van wat we afgelopen jaren hebben kunnen bijdragen aan de internationale positie van Amsterdam. Het is ook een uitnodiging om mee te denken over de toekomst van stad Amsterdam. Voor de versterking van het internationale profiel dat Amsterdam door de eeuwen heeft opgebouwd, is een solide strategie nodig. Waar willen we dat Amsterdam staat over, zeg, tien, twintig jaar? Wat bekent dat voor het internationale beleid?

4. De motie Van Lammeren spitst zich toe op de stedenband. Graag maakt het College een nuance bij het soms wat ouderwetse begrip van de stedenband als de ultieme for-malisering van een internationale betrekking op gemeentelijk niveau. De ‘stedenband’ of ‘zusterstad’ is slechts een element in een veel breder internationaal beleid.

Amsterdam heeft veel internationale partners, maar de manier waarop en de sectoren waarin met die partners wordt samengewerkt verschillen van land tot land.

8

Soms zijn de voornemens van de twee partnersteden vastgelegd in een Memoran-dum of Understanding (MoU). Zo’n MoU is in de eerste plaats een license to operate, een intentieverklaring waaraan soms wel, maar soms ook geen invulling wordt gegeven. Dat wil echter niet zeggen dat iedere MoU ook automatisch ‘verpakt’ is als een stedenband, evenmin dat iedere samenwerking wordt geformaliseerd met een MoU. Een MoU kan ook zijn toegespitst op één specifiek terrein waarop enkele betrokken partijen willen samenwerken, niets meer en niets minder. Het belang van een MoU verschilt bovendien per land. In bepaalde landen, Vietnam bij-voorbeeld, is de formalisering van een goede verstandhouding met lokale officials een absolute randvoorwaarde voor welke samen-werking dan ook. In de Verenigde Staten is er op gouvernementeel vrij veel contact, maar wordt er weinig geformaliseerd. Het kan ook gebeuren dat er wel een MoU is opgesteld, zoals in Mumbai, terwijl de eigenlijke samen-werking met partnerorganisaties uit die stad veel verder gaat dan wat op schrift is gesteld. Sterker nog: gedurende de looptijd van het MoU met Mumbai is er op gouvernementeel niveau geen enkel contact geweest.

Met andere woorden: de waarde van inter-nationale samenwerking komt niet zo zeer tot uitdrukking in de hoeveelheid gemeen-schappelijke papieren verklaringen, als wel in de keuze van de samenwerkingspartners

en in concrete projecten. Hierin spelen bedrijven, kennisinstellingen en culturele of maatschappelijke organisaties een centrale rol. De rol van een overheid is om dit contact zo goed mogelijk te faciliteren. Aangezien iedere samenwerking weer anders is, met of zonder MoU, is een hoge mate van flexibiliteit vereist.

5. De motie Van Lammeren refereert aan het tijdsvlak van 2008 tot 2013. Het College ziet echter 2006 als het inhoudelijke startpunt van deze notitie, want in dat jaar kwam het toenmalige college met de internationale strategie8 die er onder meer toe geleid heeft dat twee jaar later het Expatcenter (nu IN Amsterdam en amsterdam inbusiness (AIB) zijn opgericht, twee organisaties die een boost hebben gegeven aan het internationale profiel van de metropoolregio Amsterdam. In 2006 is de basis gelegd voor het huidige internationale beleid. Echter, de cijfermatige verantwoording onder deze notitie kan variëren, van 2008-2016 of 2010-2016, omdat op sommige punten zowel het Bureau Internationale Betrekkingen (IB) als AIB pas vanaf die tijd effectief zijn gaan monitoren en de meest betrouwbare gegevens kunnen ontsluiten.

9

2.1 Historisch voordeel: in de voetsporen van onze vooroudersVierhonderd jaar van koopmanschap, gastvrij-heid en burgerinitiatief hebben Amsterdam gemaakt tot wat het is: een pluriforme, open en inclusieve stad die de blik naar buiten heeft gericht. Dat verleden is de belangrijkste pijler onder het internationale beleid.

De Nederlandse delta ligt, net als in de Gouden Eeuw, nog altijd even sterk gepositioneerd ten opzichte van het grotere Europese achterland, de Britse eilanden en de rest van de wereld. De gemeenschappelijke strijd tegen het water heeft geleid tot een bestuursmodel waarbinnen publieke en private partijen goed met elkaar samenwerken. Door de kleine thuismarkt hebben de Nederlanders altijd al de blik naar buiten gericht. Zo zijn Nederlandse financiële en juridische dienstverleners gewend om ver over de eigen grenzen te kijken en hebben zij daarin een hoge mate van professionaliteit bereikt die zeer gewaardeerd wordt door bedrijven die een vestigingslocatie zoeken van waaruit ze heel Europa kunnen bedienen. Daar komt bij dat een klein land als Nederland niet zo snel gezien wordt als een bedreiging of als een concurrent. Wereldstad of global village, een stad als Amsterdam, met 180 nationaliteiten, is een ideale kweekvijver of proeftuin om nieuwe producten of diensten in uit te proberen.

Om een aantrekkelijke, open en concurrerende metropoolregio te blijven, zullen we er voort-durend op uit moeten gaan. Internationaal beleid is handwerk. Simpel gezegd: je kan geen wereldspeler zijn door thuis te blijven.

Dit besef is niet iets van het laatste decennium. Ook de colleges van vóór 2006 hebben hun best gedaan om aansluiting te vinden met de wereld en van die inspanningen plukt de stad nu nog steeds de vruchten. Bijvoorbeeld in de jaren zestig, toen in de slipstream van het Hilton

Hotel zich steeds meer Amerikaanse bedrijven in de hoofdstad vestigden. Hetzelfde gebeurde een kleine tien jaar later, toen Hotel Okura de deuren opende en Amsterdam een reeks Japanse bedrijven zoals Nikon, Ricoh, Canon en Yamaha mocht verwelkomen die hier hun Europese hoofdkantoor vestigden. En al in de vroege jaren negentig reisde het toenmalige College naar China om de basis te leggen voor de waardevolle relatie die Amsterdam in de laatste jaren met dit land heeft opgebouwd.

Op een hoger niveau hebben de strategische keuzes van het Rijk voor de twee mainports Schiphol en de haven van Rotterdam en de voortdurende inzet op bereikbaarheid en infrastructuur bijgedragen aan de gunstige internationale uitgangspositie van Amsterdam. Een belangrijke vestigingsfactor voor buiten-landse bedrijven is dat ze bijvoorbeeld 56 keer per dag naar Londen kunnen vliegen, of 12 keer naar München.9 Schiphol, met ruim 330 bestemmingen en een sterke homecarrier, is een hub die in die behoefte voorziet.10 Dit netwerk van verbindingen, deze hoge mate van connectiviteit mag niet onderschat worden. Schiphol is van groot belang voor de Neder-landse economie.

Het Internetknooppunt AMS-IX, het grootste knooppunt voor dataverkeer ter wereld, is inmiddels van een vergelijkbaar strategisch belang.11 De infrastructuur van een internet-knooppunt als AMS-IX is van directe invloed op de digitale economie. Dat komt onder meer tot uitdrukking in de markt voor datacenters in en rond Amsterdam. Met een capaciteitstoename van jaarlijks 15% maakt Amsterdam binnen Europa de sterkste groei door. Amsterdam is momenteel de derde datacentermarkt van Europa. AMS-IX trekt ook veel buitenlandse bedrijven aan. Vooral Amerikaanse bedrijven geven de voorkeur aan Amsterdam als hun eerste digitale hub op het Europese vasteland.12

2. Achtergrond

“Je kan geen wereldspeler zijn door thuis te blijven.”

10

Al deze ontwikkelingen van de afgelopen decennia maken deel uit van een continuüm dat eeuwen teruggaat. In het Stadsarchief bevindt zich een schat aan historisch materiaal dat getuigt van het eeuwenlange internationalisme van Amsterdam. Ter onder- steuning van het internationale beleid publiceert het Stadsarchief een reeks boekjes over de banden die Amsterdam door de eeuwen heen heeft opgebouwd met de overzeese gebieden. De boekjes geven een inkijk in die geschiedenis en illustreren de waarde van de langdurige, internationale vriendschappen die de Amsterdamse onder-nemerszin heeft opgeleverd. De boekjes gaan overigens niet voorbij aan de zwarte bladzijden van het verleden.

Ieder boek is tot stand gekomen ter gelegen-heid van een missie die onder leiding stond

van Amsterdam. De boeken zijn niet alleen een fraai relatiegeschenk, maar ook een herinnering aan een gemeenschappelijke geschiedenis en een afschrift van een vriendschap die onze voorouders lang geleden hebben opgebouwd. Amsterdam komt niet zo maar ergens binnen-wandelen. Internationale samenwerking anno 2017 is een voortzetting van wat is opgebouwd in het verleden. Dat mag vertrouwen scheppen.

2.2 Globalisering, informatisering en verstedelijkingDe afgelopen decennia hebben in het teken gestaan van twee grote ontwikkelingen; die van de globalisering en de informatisering.

Gestuwd door nieuwe technologische mogelijk-heden zijn mensen, goederen en informatie zich steeds vrijer gaan bewegen. Dit heeft geleid tot

Afbeelding van New Amsterdam uit 1660, uit de collectie van de New York Historical Society Library

11

een mondiale verweving van politiek, economie en cultuur. Een internationaal handelscentrum als Amsterdam heeft in dit complexe proces een groot voordeel. Uit de interactie tussen mensen en culturen ontstaat een gunstig klimaat voor startups, creatieve geesten, nieuwe ideeën en innovatie. Deze diversificatie van de samenleving en de economie is een belangrijke succesfactor.

Informatisering en globalisering hebben geleid tot een belangrijke derde ontwikkeling, die van de verstedelijking. Sinds het begin van de 21ste eeuw woont voor het eerst meer dan de helft van de wereldbevolking in steden. In 2050 zal dat ongeveer 70% zijn. Dat is ook terug te zien in Amsterdam, waar het inwonerstal sinds de jaren negentig is gegroeid van 695.000 tot bijna 850.000. Het grootste deel van die groei is van de afgelopen vijf jaar. De prognose voor 2035 is dat het zal toenemen tot een miljoen.13

De mate van verstedelijking verschilt sterk. Amsterdam is een dwerg vergeleken bij de miljoenensteden van bijvoorbeeld China en India. Dat is zeker geen nadeel. Wereldsteden zijn er in soorten en maten. Vergeleken met deze verstopte metropolen is een prachtige, toegankelijke en wereldwijze stad als Amsterdam een verademing, zeker in een wereld waar mensen en ondernemingen zich vrij kunnen verplaatsen. Small is beautiful. Zo’n stad oefent een grote aantrekkingskracht uit op internationaal talent. Voor wie footloose is, voor wie zelf kan beslissen waar hij wil wonen werken of studeren, is Amsterdam een van de leukste steden om zich te vestigen. Denk aan studenten en postdocs, young professionals bij startups en scale-ups of managers bij een grote inter-nationale ondernemingen. Zij willen daar zijn, waar ze zich professioneel kunnen ontwikkelen, maar ook waar het fijn vertoeven is, waar ze inspiratie kunnen opdoen en waar ze in directe verbinding staan met de rest van de wereld. Uit een rondvraag door amsterdam inbusiness in het voorjaar van 2016 blijkt dat veel van de hier gevestigde internationale bedrijven meer dan 25 nationaliteiten in dienst hebben.

Ongeacht de schaalverschillen zijn het de steden die aan belang winnen en die in de internationale arena steeds vaker het initiatief overnemen van landen of staten. Die trend laat zich wereldwijd zien: economische en culturele activiteiten concentreren zich in een beperkt aantal, supersterke stedelijke regio’s. Ook in Europa. Zo wordt er algemeen aangenomen dat onder de vijfentwintig grootstedelijke gebieden in de lijn van Manchester tot Milaan zich vier of vijf van dit soort dominante agglomeraties zullen vormen. Het speelveld is zeer competitief, maar dit College stelt vast dat de regio Amsterdam alles in huis heeft om een van die posities in te nemen, zo lang we goed inspelen op de actualiteit, duidelijk omschrijven wat Amsterdam onderscheidt en nóg beter samenwerken.

Amsterdam staat voor een schaalsprong. Deze schaalsprong biedt Amsterdam de kans om zijn internationale positie nog verder uit te bouwen, maar plaatst de stad ook voor een aantal complexe vraagstukken.

Naast globalisering, informatisering en ver-stedelijking is er nog een verandering die van grote invloed is op het internationale verkeer en de rol die de stad daarin kan hebben. Weten-schap en techniek ontwikkelen zich momenteel exponentieel. Oude paradigma’s kantelen in hoog tempo. Deze ontwikkeling zal de wereld minstens even ingrijpend veranderen als de industrialisatie in de 18e en 19e eeuw. We bevinden ons in een transformatieperiode van razendsnelle innovaties die sociaal en economisch een grote impact hebben; in de zorg, het onderwijs, de transportsector en in de manier waarop we produceren, reizen, dienst verlenen of communiceren. Wat lange tijd een succesvol business-concept leek, kan door zo’n innovatie volledig worden ontwricht. Evengoed moet diezelfde innovatie vaak alweer snel het veld ruimen voor weer nieuwe ontwikkeling. Dat heeft ook vergaande gevolgen voor de arbeids-markt. Zo is het de verwachting dat tweederde van de kleuters die dit jaar beginnen op de basisschool straks een baan zullen hebben die nu nog niet bestaat.14

12

Er zijn verschillende manieren waarop de stad inspeelt op deze dynamiek. Een centrale speler is de Amsterdam Economic Board, de netwerk-organisatie van overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven uit de regio Amsterdam (de Triple Helix). De Board heeft zich tot doel gesteld om in 2025 in de top drie te staan van meest innovatieve regio’s in Europa, een innovatieve regio die gezond, groen en slim is. De Board heeft vijf grootstedelijke uitdagingen geformuleerd die bepalend zijn voor de toekomst van de stad: de circulaire economie, digitale connectiviteit, gezondheid, mobiliteit en talent voor de toekomst.15 Zo gaan de drie partijen van de Triple Helix met elkaar aan de slag rond concrete vragen, zoals op het thema ‘gezondheid’: wat is een effectieve aanpak voor de bestrijding van overgewicht en de daaraan gerelateerde gezondheidsproblemen? Of hoe zorgen we ervoor dat Amsterdammers op een gezonde manier twee jaar ouder kunnen worden?

2.3 Crisis of Derde Gouden Eeuw?Eveneens belangrijk voor een beter begrip van de context waarbinnen Amsterdam de afgelopen jaren het internationale beleid heeft vormgegeven, is de economische crisis. De crisis heeft ook Amsterdam hard geraakt. Er moest voor honderden miljoenen euro’s structureel worden bezuinigd.

Toch stond Amsterdam in vergelijking met andere steden en regio’s er eigenlijk helemaal niet zo slecht voor. De stad heeft zich vitaal en aantrekkelijk getoond en bevond zich als vanouds in het centrum van Europa. Daarom was het juist in crisistijd verstandig om de grote lijn vast te houden en te investeren in datgene waarin de oorspronkelijke kracht ligt. Voor Amsterdam was dat zijn internationale positie. Het was dan ook helemaal niet zo gek om in 2011, zoals de Burgemeester dat deed in zijn Amsterdamlezing aan de UvA16, te veronderstellen dat Amsterdam, eerder dan in een crisis te raken, wel eens aan de vooravond zou kunnen staan van een Derde Gouden Eeuw. En om daarnaar te handelen; met de verantwoordelijkheid die past bij een hoofdstad en met een duidelijke focus werken aan duurzame internationale betrekkingen. Deze opstelling heeft het zelfvertrouwen gesterkt en de blik op de toekomst gericht.

13

De crisis heeft geleerd dat Amsterdam ver-geleken met sommige andere regio’s, in Nederland en daarbuiten, een grote voorsprong heeft. Amsterdam is een welvarende stad. Niet alleen Amsterdammers moeten kunnen delen in die welvaart. Als hoofdstad heeft Amsterdam ook een verantwoordelijkheid voor de omringende regio, voor Nederland en voor Europa. Leidend in het internationale beleid is daarom het principe van de Verantwoordelijke Hoofdstad. Een en ander ligt vervat in de notitie Amsterdam Internationaal Verantwoordelijke Hoofdstad17 waarmee de Raad in 2014 heeft ingestemd.

Verantwoordelijkheid betekent in de eerste plaats dat Amsterdam wil samenwerken, niet concurreren, althans, niet ten koste van alles. Het heeft geen zin om elkaar hier in de Nederlandse polder de loef af te steken. Veel slimmer is het om gezamenlijk op te trekken en kennis en ervaringen met elkaar te delen, tussen de verschillende overheden, maar ook publiek en privaat. Die samenwerking draagt onmiddellijk bij aan een hoger rendement van het internationale beleid.

Verantwoordelijkheid betekent ook dat de stad er niet alleen op uit gaat om iets te halen, maar ook om iets te brengen: internationaal beleid op basis van wederkerigheid. Amsterdam beschikt bijvoorbeeld over een schat aan kennis en ervaring in de integrale benadering van waterbeheer, afval- en energiemanagement en ruimtelijke ordening. Die expertise kan in andere stedelijke gebieden ongelooflijk waardevol zijn. Waarom zouden wij die kennis en ervaring dan niet delen met die mensen die er écht iets aan hebben, zoals dat nu gebeurt met het initiatief van de Gouden Driehoek (meer hierover op pagina 48). Ander voorbeeld is het uitwisselingsprogramma voor startups met steden als New York, London of Parijs. Door netwerken te delen kunnen deze startups groeien (zie ook pag. 53).

Hoofdstedelijke verantwoordelijkheid komt ook tot uitdrukking in solidariteit en onbaat-

zuchtigheid. Juist in moeilijke tijden toont een vriendschap zijn werkelijke waarde. Sinds 2014 werkt Amsterdam samen met de stad Athene, die behalve een economische crisis ook nog eens gebukt gaat onder een enorme vluchtelingenproblematiek18. Ook is Amsterdam actief in een opvangkamp voor Syrische vluchtelingen in Jordanië19. Wanneer er sprake is van een crisis of een humanitaire ramp, dan heb je het niet over voor-wat-hoort-wat. Kort na de tsunami in Japan was er bijvoorbeeld in de Arena een inzamelingsactie voor de slachtoffers van de ramp met een wedstrijd tussen Ajax en de Japanse voetbalclub Shimizu S-Plus. Er was ook een benefietconcert. De avond leverde zes miljoen euro20 op.

Lefteris PapagiannakisLoco-burgemeester AtheneThe city of Amsterdam plays an important role in international cooperation and especially in the fields of human rights, migration and refugees. Amsterdam has a long standing tradition of acceptance, openness and inclusion and has been leading by example, showing how a society can be a contributing factor for the respect of human rights and the integration of ‘others’. The city of Amsterdam with its innovative and brave approach demonstrates that open minded policies are more effective and in the same time more flexible and adjustable to new and complicated realities.

3. Visie: de verantwoordelijke hoofdstad

14

De afgelopen tien jaar is het de ambitie van Amsterdam geweest om mee te doen in de wereldtop. Niet dat Amsterdam zich in omvang wil meten met de miljoenensteden van de wereld. De aantrekkingskracht van Amsterdam moet juist liggen in de menselijke maat. Hier fiets je in tien minuten van huis, langs het kinderdagverblijf en door naar je werk. Toch is het alles behalve een dorp. De stad staat middenin de wereld, cultureel en economisch. Amsterdam is kortom een makkelijke, groene en duurzame stad, waar je gewoon adem kunt halen.

Als metropool op broekzakformaat is Amsterdam een van de belangrijkste toe-gangspoorten van Europa, net als het trio veel grotere Europese steden Londen, Parijs en Frankfurt. Het is een stad waar leefbaarheid en sociale en culturele diversiteit hand in hand gaan met economisch succes. Een inclusieve stad waar welvaart gedeeld wordt. Een stad met aantrekkelijke wijken die tegelijkertijd sjiek en sjofel kunnen zijn. Die balans is iets waarop Amsterdam zich van oudsher onderscheidt van andere economisch krachtige regio’s en dat moet vooral zo blijven. Je zou kunnen zeggen dat Amsterdam de ambitie heeft om in de eerste plaats zichzelf te blijven; om dat te doen, waarin het altijd goed is geweest.

Werkgelegenheid is een belangrijk onderdeel van de internationale ambitie. Buitenlandse bedrijven en internationale samenwerkings-verbanden stimuleren de kenniseconomie en creëren hoogwaardige werkgelegenheid. De bedrijven nemen ook cateraars, schoonmakers en beveiligers in dienst. Voor iedere fulltime baan bij een buitenlandse onderneming mag nog eens 1,6 baan worden bijgerekend voor ondersteunende werkzaamheden21.

Ter illustratie: in februari 2017 waren buiten-landse 3.045 bedrijven gevestigd in de regio Amsterdam, met in totaal 227.464 werknemers. 32% van de beroepsbevolking in de private sector werkt voor een buitenlands bedrijf. Voor een overzicht van de nieuwe buitenlandse bedrijven in de MRA en de werkgelegenheid die zij creëren, zie bijlage ‘Resultaten internationale acquisitie 2008 - 2016’.

Pieter Elbers President-directeur KLMDe concurrentie in de luchtvaart is in toe-nemende mate tussen ‘systemen’. Daarbij werken autoriteiten, luchthaven en lucht-vaartmaatschappij intensief samen. Het bovenliggende belang is de lokale economie en werkgelegenheid. De stad Amsterdam is voor ons luchtvaartsysteem van groot belang. Een zichtbare rol van het stadsbestuur in het buitenland geeft voor buitenlandse partijen ‘legitimiteit’ aan dit systeem. Concrete voor-beelden zijn de betrekkingen met Xiamen en de komst van Jet Airways naar Amsterdam. De reizen naar China en India hebben onze partners laten zien dat Amsterdam serieus is over zijn steun aan dit soort nieuwe routes.

4. Ambitie: toegangspoort van Europa

“Als metropool op broekzakformaat is Amsterdam een van de belangrijkste toegangspoorten van Europa.”

15

Veel Amsterdammers vinden dat in de inter- nationalisering van de stad een keerpunt is bereikt. Zij vragen aandacht voor wat zij zien als de negatieve gevolgen van het internationale succes en wijzen op de prijs die zij hiervoor moeten betalen. Door het grote aantal bezoekers, de drukte en de overlast op straat, voelen zij zich in toenemende mate een vreemde in eigen stad. Het College deelt deze zorgen en onderneemt stappen om deze weg te nemen. Het College wijst er echter ook op dat het internationale beleid van de stad hierin slechts een beperkte factor is en dat het grote aantal bezoekers feitelijk buiten de scope van deze notitie valt, ook al is de drukte mede te beschouwen als een exponent van een internationale stad.

Amsterdam is een populaire bestemming. Daarvan dragen Amsterdammers de lasten, maar zeker ook de lusten. Het is druk op straat, maar er is mede daardoor ook een rijk aanbod van uitgaansgelegenheden, kunst en cultuur. Ook de druk op Schiphol neemt toe. Dat is een last voor omwonenden. Maar met een luchthaven van die omvang op twintig minuten van de stad staan alle Amsterdammers wel in directe verbinding met de rest van de wereld. Wie niet anders gewend is zou bijna vergeten hoe waardevol dat is.

Dat neemt niet weg dat we moeten voorkomen dat Amsterdam ten onder gaat aan het eigen succes.

In de afgelopen 6 jaar is het inwonertal van Amsterdam met zo’n 70.000 gegroeid. Dat is een stad zo groot als Assen erbij. In 2010 waren er nog geen 22.000 hotelkamers. Dat zijn er nu rond de 30.000. Het aantal bezoekers is gestegen van veertien miljoen tot zeventien miljoen. Via Airbnb werden in 2010 zo’n honderd woningen aangeboden, dat aanbod is nu gegroeid tot 14.000 woningen.

De drukte in de stad confronteert ons met een fundamentele vraag. Wat wil Amsterdam wél en wat wil Amsterdam níet? Het internati-onale beleid moet daarop zijn afgestemd. De

discussie hierover loopt volop. De urgentie van de problematiek is hoog, zo blijkt uit het programma ‘Stad in Balans’22, dat tot doel heeft de stad leefbaar en toegankelijk te houden voor bewoners en om de drukte in de stad in goede banen te leiden.

Het is van belang om onderscheid te maken tussen toeristen, bezoekers, congresgangers en bedrijven. Hoe duidelijker dit onderscheid, hoe effectiever we kunnen sturen op deze groepen. Voor wat betreft de toeristen. We zijn inmiddels op het punt gekomen dat ook zonder promotie- inspanningen de toeristen Amsterdam wel weten te vinden, vooral met de groeiende middenklasse in China en India in gedachten, waar honderden miljoenen mensen op reis willen naar een knappe Europese stad als Amsterdam. Amsterdam is dan ook gestopt met buitenlandse toerisme-seminars en andere promotieactiviteiten. Voor het inkomend toerisme ligt de uitdaging er nu in om de aanwassende stroom bezoekers slimmer te accommoderen en te spreiden binnen de stad, de regio en over andere steden in Nederland. Ook geldt vanaf volgend jaar een stringent hotelbeleid.

Als we willen dat de bewoners in Amsterdam op de eerste plaats blijven staan en dat de sociale cohesie wordt versterkt, dan zijn er echter meer ingrijpende oplossingen nodig. Er bestaat niet één sluitende oplossing voor het probleem en zoals gezegd ligt de oplossing ook niet in het internationale beleid. Het College werkt daarom aan een pakket van vergaande maatregelen. De eerste aanzet is hiervoor gedaan.23

Een ander pijnpunt in de stad is het tekort aan betaalbare woningen. Amsterdammers zitten niet te wachten op penthouses van miljoenen euro’s. Om de druk op de woningmarkt te ver-lichten moeten er passende woningen worden gebouwd, voor alle bevolkingsgroepen, maar vooral voor de middengroepen. Dat gebeurt al, maar is het genoeg?

Londen is wat dat betreft een afschrikwekkend voorbeeld. Veel Londenaars zijn door de

5. De keerzijde van het succes

16

stijgende huizenprijzen de stad uitgedreven en wonen nu op twee uur reizen van hun werk. Dit kan, als we niet op tijd handelen, de Amsterdammers ook overkomen. De ambitie om woningen te bouwen ligt daarom hoog, maar door het potentiële internationale succes van de stad Amsterdam zou het aantal te bouwen woningen nog wel eens fors omhoog kunnen.

Een ding staat voorop, en hierin zit ook het directe verband met het internationale beleid: Amsterdam wil blijven meedraaien in de wereldtop van internationale, creatieve en zakelijke knooppunten, alleen zo lang dit in het belang is van alle Amsterdammers. Maar er kan geen muur om de stad. Amsterdam blijft een toegangspoort voor Europa en een internationale broedplaats voor talent van over de hele wereld. Want dat is wat Amsterdam is: gastvrij, open en internationaal.

In tegenstelling tot de toeristen en de bezoekers is het voor buitenlandse bedrijven en investeerders helemaal niet vanzelfsprekend dat zij naar Amsterdam komen. Wanneer Amsterdam op economisch vlak de teugels laat vieren en het gunstige vestigingsklimaat onvoldoende onderhoudt, is het niet ondenk-baar dat de stad degradeert naar een lagere divisie. Daarvan zullen alle Amsterdammers zeker de gevolgen ervaren. Amsterdam moet daarom onverkort werken aan een gunstig ondernemersklimaat, doorgaan met de acquisitie en de ondersteuning van buitenlandse bedrijven en bijdragen aan de internationaliseringsambitie van maat-schappelijke en culturele organisaties en kennisinstellingen.

17

De meeste grote internationale ontwikkelingen voltrekken zich min of meer geleidelijk. Door de Brexit daarentegen lijken alle verhoudingen plotsklaps te veranderen. Veel internationale bedrijven die gevestigd zijn in Londen over-wegen om de stap naar het vasteland te maken.

De Brexit biedt nieuwe kansen voor Amsterdam, maar het brengt zeker ook nieuwe risico’s met zich mee, niet in de laatste plaats voor de bijna vijftienduizend Britten die wonen en werken in de regio Amsterdam.

Het internationale beleid van Amsterdam is er op gericht de sociaal-economische balans in Amsterdam te versterken. Het acquisitiebeleid moet hiermee in overeenstemming zijn. Dat geldt dus ook in de onvoorziene situatie van de Brexit en alles wat hierdoor in beweging is gezet.

De afgelopen jaren is Amsterdam ná Londen het meest succesvol geweest in het binnenhalen van Europese hoofdkantoren en de marketing & sales afdelingen van internationale bedrijven. Amsterdam is ook aantrekkelijk voor de

dienstverleners die onderdeel uitmaken van het ecosysteem van internationale hoofd-kantoren en voor bedrijven uit specifieke sectoren, zoals fintech en logistiek. De stad beschikt over een hoge mate van connectiviteit (de havens, Schiphol en het internetknooppunt AMS-IX) en oefent een grote aantrekkingskracht uit op internationaal talent. Amsterdam valt bovendien op door de snelle ontwikkeling die het doormaakt als internationaal centrum voor startups en innovatie.

Ondanks de Brexit en ondanks de onderlinge concurrentie, zijn en blijven Amsterdam en Londen goede vrienden. Amsterdam is er niet op uit om met een agressieve campagne hele bedrijfstakken weg te lokken. Zo’n opstelling past niet bij een verantwoordelijke hoofdstad. Maar wanneer de Londense bedrijven zich daadwerkelijk gaan verplaatsen, dan is Amsterdam een serieus alternatief. Amsterdam hoeft zichzelf dan niet tekort te doen. Bedrijven die van plan zijn om het Verenigd Koninkrijk te verlaten, mogen weten dat zij welkom zijn en verdienen onze volledige aandacht.

6. Ondertussen, in het Verenigd Koninkrijk

18

In het volgende deel geeft het College een schets van de praktijk van het internationale beleid. Allereerst hoe Amsterdam op het niveau van ‘de stedelijke werkvloer’ vlaggendrager is geweest op buitenlandse missies die een breder Nederlands belang hebben gediend. Hierop volgt een aantal casussen of verhalende beschrijvingen van concrete internationale betrekkingen die in de afgelopen jaren zijn opgebouwd.

7.1 Onder leiding van AmsterdamHet groeiende belang van steden heeft ertoe geleid dat Amsterdam steeds vaker namens Nederland het voortouw neemt in de opbouw van nieuwe en bestaande inter- nationale betrekkingen. Onder leiding van een burgemeester of wethouder zijn meerdere buitenlandse missies georganiseerd waaraan partijen deelnamen van ver buiten de regio Amsterdam, van Rotterdam, Wageningen tot Eindhoven. Op pagina 30 leest u meer over zo’n typisch ‘Amsterdamse’ missie.

De Amsterdamse missies zijn een succesvolle formule gebleken, wat ook spreekt uit de testimonials die zijn opgenomen in deze notitie. Het Amsterdamse leiderschap volgt uit de pragmatische afweging dat onder de paraplu van de hoofdstad effectief naar buiten kan worden getreden. Amsterdam is een pro- actieve matchmaker die Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en culturele organisaties kunnen inzetten om hun internationale ambities te realiseren. Andersom geven diezelfde orga-nisaties invulling aan de goede internationale reputatie van Amsterdam.

Meer dan op nationaal niveau, vindt het contact op stedelijk niveau plaats op wat het College in dit verband ‘de werkvloer’ zou willen noemen. Op de werkvloer van de stad gelden collegiale omgangsvormen en dat biedt interessante openingen om ook politiek gevoelige of cultureel beladen onderwerpen op een con-structieve manier aan de orde te stellen. Het internationale beleid heeft zich steeds meer geprofessionaliseerd, zo ook de samenwerking

tussen alle betrokken partijen binnen de regio. Er is een waardevol en duurzaam netwerk opgebouwd van overheden, binnenlandse en buitenlandse bedrijven, culturele en maat-schappelijke organisaties en kennisinstellingen, die samen optrekken om hun respectievelijke internationale ambities te verwezenlijken. De interdisciplinaire benadering op thema’s als economie, kennis en innovatie, kunst en cultuur, burgerschap en participatie, duurzame stedelijke ontwikkeling, afvalverwerking, watermanagement en mensenrechten is het handelsmerk geworden van Amsterdam.

Caspar VeldkampAmbassadeur in Athene, voorheen Tel AvivAmsterdam is een sterk merk. Maatschappelijk, economisch en cultureel bevindt het zich on the edge. Het is creatiever, wereldser, ge-avanceerder, kortom, spannender dan al die andere Europese steden van ongeveer dezelfde omvang. Amsterdam spreekt tot de verbeelding en genereert zoveel creativiteit; zo’n stad moet het buitenland opzoeken. Daar krijgt Nederland veel voor terug.

Jeroen NijlandCommissionair Netherlands Foreign Investment AgencyHet is van groot belang dat buitenlandse ondernemingen weten wat Nederland hen te bieden heeft, dat ze hier welkom zijn en dat ze kunnen groeien. Amsterdam neemt hierbij een belangrijke plek in. Voor veel internationale bedrijven is Amsterdam een thuishaven. Ook bij nieuwkomers staat de regio hoog op het keuzelijstje. De gemeentebesturen van met name Amsterdam en Amstelveen zijn geweldige ambassadeurs voor de regio, en voor Nederland in den brede. Zij overtuigen bedrijven over de gehele wereld dat hun keuze voor ons land de juiste is. We hebben niet de luxe de waarde hiervan te onderschatten.

7. De stedelijke werkvloer

19

Carole ThateGeneral Manager World of Johan CruyffNederland heeft een aantal mensen, merken en prestaties waar het trots op kan zijn en die het ook moet uitdragen. Amsterdam is als hoofdstad onlosmakelijk verbonden aan Nederland en internationaal gezien misschien nog wel bekender dan ons land. Zo was Johan Cruyff niet alleen een bekende Nederlander, maar vooral ook Amsterdammer.

7.2 Een typisch Amsterdamse missieOnder aanvoering van de stad Amsterdam zijn er sinds 2008 tientallen missies georganiseerd. Hoe komt zo’n missie tot stand? Wie zit er in het vliegtuig?

Aan het hoofd van de delegatie staat gewoonlijk de burgemeester of een wethouder uit Amsterdam of een van de regio-gemeenten. De uitvoerende partijen zijn het Bureau Internationale Betrekkingen, amsterdam inbusiness, en Amsterdam Marketing. In de aanloop naar de missie is er op verschillende niveaus overleg om informatie in te winnen over het betreffende land. Denk aan ambassades die al vroeg in de voorbereiding van de missie meedenken en adviseren, het Rijk, de Nether-lands Foreign Investment Agency, een Chamber of Commerce, bedrijven uit het te bezoeken land die hier gevestigd zijn en tal van andere partijen uit het netwerk. De matrix (zie ook pag. 40) bepaalt de agenda. Waaraan bestaat behoefte in het land dat we gaan bezoeken? Wat kan Amsterdam er halen en wat heeft het er te bieden? Welke lopende relaties verdienen aandacht? Welke afspraken moeten nog nagekomen?

Vaak volgt een missie op een eerder werk- bezoek of betreft het een tegenbezoek aan een land dat eerst in Amsterdam te gast is geweest. Dan staat er meestal al het een en ander in de steigers waaraan een vervolg kan

worden gegeven. Ook valt de reis vaak samen met een cultureel evenement; bijvoorbeeld een optreden van het Concertgebouworkest (New York, Tokyo, Beijing) of het Nationale Ballet (Beijing), of een expositie van een culturele instelling als het Rijksmuseum (Beijing) of het Fotografiemuseum FOAM (Beijing).

Op basis van alle input wordt een aantal reisdoelen geformuleerd. Hieruit volgt als vanzelf een profiel voor de partijen die vanuit Nederland meegaan op deze missie. Dat betekent dat niet iedere partij die mee wil ook mee gaat. Elke deelnemer heeft eigen relaties en doelen in het te bezoeken land en moet iets kunnen toevoegen aan het grotere geheel. Ook is het van belang dat van deze bedrijven en organisaties de hoogste directieleden meegaan.

De delegatie is als het goed is een afspiegeling van de ‘werkvloer’. Onder de deelnemers zitten ondernemers, klein en groot, van bedrijven uit het te bezoeken land, maar ook vertegen-woordigers van kennisinstellingen, culturele en maatschappelijke organisaties en overheden.24

Het resultaat is een bont gezelschap aan Amsterdammers. Of beter: Nederlanders. Want Amsterdam is in dit geval een ruim begrip. De stad handelt met dit soort missies nadrukkelijk vanuit zijn verantwoordelijkheid als nationale hoofdstad en is zich bewust van de internationale bekendheid die Amsterdam geniet. Amsterdam is een visitekaartje, zo leert de ervaring. Hiervan moet iedere Nederlander kunnen profiteren, want komen de delegatie- leden er op zo’n missie verder mee, dan dragen zij op hun beurt bij aan de versterking van de reputatie van Amsterdam in het buitenland. Het economisch belang van Amsterdam houdt dus niet op bij de stadsgrenzen. Bovendien, voor de gemiddelde Chinees of Amerikaan is het totaal oninteressant dat er een administratieve grens ligt tussen Amsterdam, Rotterdam, Almere, Eindhoven of Wageningen. Laten we daar dan ook geen nadruk op leggen.

20

Na de voorbereiding en de selectie van de delegatie vindt nog in Nederland een briefing plaats, vaak met een aftrap in de ambtswoning van de burgemeester. De deelnemers krijgen de gelegenheid zich voor te stellen aan de groep en om hun verwachtingen van de reis uit te spreken.

Het programma laat geen minuut onbenut. Een- maal ter plaatse gaat de delegatie in wisselende samenstellingen uit elkaar en zo zwermt de groep een ingewikkeld blokkenschema af van werkbezoeken, seminars, kennismakingen, pre-sentaties, officiële ontmoetingen en openingen van culturele evenementen. Er is altijd een officieel diner, georganiseerd in samenwerking met de ambassade, dat vaak gekoppeld is aan een cultureel event waar alle delegatieleden hun relaties voor mogen uitnodigen.

Vast moment in het programma waarop de hele delegatie bij elkaar komt, is ’s morgens voor een briefing tijdens een breakfast-meeting en laat in de avond, om verslag te doen van de bevindingen. De briefings worden geleid door de burgemeester, wethouder of de directeur van amsterdam inbusiness. De uitwisseling van ervaringen is goed voor de teamgeest. Hier leert men elkaar pas echt kennen. Er ontstaat een gevoel van saamhorigheid dat inspirerend werkt in het contact met lokale partners. ‘Alles voor de stad’, is het motto. Netwerken worden verbreed en er worden nieuwe dwarsverbanden gelegd. Het komt ook vaak genoeg voor dat delegatieleden tijdens zo’n ontbijtsessie op het idee komen om de handen ineen te slaan in weer een totaal nieuw samenwerkingsverband. Ook belangrijk: de briefings voorzien het leider-schap van de delegatie van nuttige feedback die het mee kan nemen in het overleg met de officials van het gastland.

De beste vertolkers van de Amsterdamse boodschap zijn overigens buitenlandse onder-nemers die zich hier gevestigd hebben. Als geen ander kunnen zij hun landgenoten ervan overtuigen dat Amsterdam een gunstig vestigingsklimaat heeft. In de delegatie van iedere missie spelen deze ‘ambassadeurs’ dan

ook een belangrijke rol. Ze nemen actief deel aan het officiële programma en gaan mee op werkbezoeken. Het enthousiasme en de be-trokkenheid van de ambassadeur draagt bij aan de exposure van Amsterdam in het gastland. Overtuigt de ambassadeur zijn landgenoten om naar Nederland komen, dan is dit in de regel ook goed voor zijn business. Er is wat dat betreft een duidelijk gemeenschappelijk belang. De meereizende CEO’s zien het bovendien als een eer om in het land van herkomst Amsterdam te kunnen vertegenwoordigen, maar het biedt hen ook een kans om zich in eigen land en binnen de eigen organisatie persoonlijk te profileren als succesvol en ‘well connected’.

Aart JacobiAmbassadeur in Tokyo, voorheen BeijingAls Nederlands ambassadeur in China heb ik twee Amsterdamse missies meegemaakt. Die stel ik nog steeds als voorbeeld aan andere steden. De missies waren strak georganiseerd, uitermate effectief, met contacten tot op het hoogste niveau. Een goede mix van zakelijk en cultureel.

Bas PullesDirecteur Internationale Programma’s, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Vanuit het perspectief van buitenlandse investeringen (NFIA) en Holland Branding heb ik meerdere keren meegereisd in de delegatie van Amsterdamse missies. Gezamenlijk hebben we de promotie vormgegeven van Nederland en Amsterdam als optimale vestigingslocatie voor Europese hoofdkantoren, dienstverleners, onderzoeksinstellingen en creatieve industrie. Mits goed afgestemd, versterken de merken Amsterdam en Holland elkaar. Het groeiende aantal toonaangevende buitenlandse investeerders in de regio Amsterdam is het resultaat van de gezamenlijke inspanning van Rijk en regio.

21

Edwin van der SarDirecteur AFC AjaxWij vinden dit soort reizen goed voor ons internationale netwerk, maar ook voor het netwerk van Amsterdamse bedrijven onder elkaar. Iets wat mij is bij gebleven, is dat het overhandigen van gepersonaliseerde Ajax-shirts aan hoogwaardigheidsbekleders en topmensen uit het bedrijfsleven veel media-exposure genereert. Goed voor Ajax. Goed voor Amsterdam.

22

7.3 Wie zit er in het vliegtuig?

Burgemeesters

amsterdam inbusiness

Amsterdam Marketing

Amsterdam Economic Board

Amsterdam Trade

Startup Amsterdam

Europa Desk

Gemeenten

Provincies

Schiphol/KLM

AMS-IX

Expat Center

Wethouders

Bureau IB

AMS MRA

Rijk

Ambassades

NFIA

Ministeries

Rijksdienstondernemend NL

KunstCultuur

FOAM

Van Gogh

Dutch Culture

Nationale Ballet

Rijksmuseum

Maatschappelijke Organisaties

Cruijff Foundation

Mensenrechten

LHBT

Gouden driehoek

Bedrijsleven

Amsterdams

Regionaal

Nederland

Buitenlands

MKB

Clusters

Watermanagement

ICT/Tech

Creatieve industrie

Voedselveiligheid

Stedelijke ontwikkeling

Kennis

Wageningen RU

Eindhoven

UvA

VU

23

7.4 CasussenHieronder volgen verhalende beschrijvingen van een selectie landen of steden en wat de Amsterdam er gedaan heeft: China (Beijing), India (Mumbai), Japan (Tokyo), Argentinië (Buenos Aires), Vietnam (Hanoi) en Israël en Palestina (Tel Aviv en Ramallah). De verhalen zijn bedoeld als illustratie van hoe er invulling is gegeven aan het internationale beleid. Het overzicht is verre van volledig. Het College had hier ook kunnen schrijven over Seoul, San Francisco of Sao Paolo. Voor een volledig overzicht van alle reizen en missies verwijst het College naar de bijlage ‘Verantwoording Bureau Internationaal Beleid’.

24

In 2011 maakt de toenmalige burgemeester van Beijing een boottocht over de Amsterdamse grachten. Hij is onder de indruk, zegt hij tegen zijn Amsterdamse collega, als ze bij de ambtswoning aan wal stappen. Natuurlijk is hij gecharmeerd door de monumentale grachten-panden, de fietsen en de tulpen, maar wat hem het meest is opgevallen, zegt hij, is de openheid en het inclusieve karakter van de oude handels-stad. Een oprecht compliment. Uit het gesprek dat hierop volgt blijkt dat ook Chinese bestuur-ders zich bezighouden met het vraagstuk van sociale cohesie en burgerschap.

Cruciaal in de goede betrekkingen met China is de persoonlijke relatie en het wederzijdse respect die het Amsterdamse leiderschap in de afgelopen decennia heeft opgebouwd met politici in de hoogste echelons van de Chinese macht, in het bijzonder met Liu Qi, partij-secretaris van Beijing en lid van het politburo

van de CCP van 2002 tot 2012, en diens opvolger, de burgemeester van Beijing, Guo Jinlong. De relatie biedt een goede basis om bijvoorbeeld ook mensenrechten te sprake te brengen. Dat een Europese stad op dit niveau contacten onderhoudt is bijzonder.

De hoofdrol in deze geschiedenis is echter weggelegd voor de Nederlandse meester Vincent van Gogh, dat wil zeggen, een zelf-portret van Van Gogh uit de collectie van het Rijksmuseum dat in 2011 de reis naar Beijing maakt voor een bijzondere tentoonstelling van Nederlandse impressionisten in het Capital Museum.

Het idee voor die expo ontstaat een jaar eerder in 2010, tijdens een bezoek aan Amsterdam door die andere Chinese leider, Liu Qi, die hier is om het kantoor van de Bank of Beijing te openen. Liu Qi is een groot liefhebber van Van Gogh. Er wordt gewerkt aan een vertaling naar het Chinees van de brieven Van van Gogh die het jaar daarop, in 2011, op de Chinese boeken-beurs zal worden gepresenteerd. Nederland is partnerland op die beurs. Misschien dat daar ook een expositie van Van Gogh aan kan worden gekoppeld? Het idee blijft plakken, zowel aan de Chinese als aan de Nederlandse kant. Een volledige overzichtsexpositie van Van Gogh blijkt niet mogelijk, maar het zelfportret uit de collectie van het Rijksmuseum, dat moet lukken.

Het Rijksmuseum zorgt met Van Gogh’s zelf-portret voor een cultureel hoogtepunt, een geraffineerde amuse in een grote culturele en zakelijke missie van Amsterdam aan Beijing en Shenzen.25 De exposure en de goodwill die het oplevert is evident, maar is desalniettemin moeilijk te meten. Feit is dat het portret van Van Gogh de onderlinge verhouding een nieuwe, persoonlijke dimensie heeft gegeven. Amsterdam en China zijn vrienden geworden en dit is in alles terug te zien. Amsterdam heeft in Beijing een streepje voor. En dat is wederzijds.

In 2011 opent de grootste Chinese bank, ICBC, kantoor in Nederland. ICBC wordt een be-

Niet alleen de burgemeester, maar ook partners zoals Ajax openen deuren in het buitenland; op de foto de burgemeester en Edwin van der Sar bij de partijsecretaris van Beijing dhr. Guo Shengkun

China: van Rijksmuseum tot Politbureau

25

langrijke partner en treedt op als matchmaker tussen Nederlandse en Chinese bedrijven. Prominent lid van de delegatie in 2011 is dan ook de Amsterdamse ICBC-baas Zhang Weiwu. ICBC is de bedenker van de China Holland Business Summit (CHBS), een initiatief waarbij eerst zo’n 40 Chinese bedrijven (potentiële investeerders en allemaal klant van ICBC) een bezoek brengen aan Amsterdam. De bedrijven worden gekoppeld aan Nederlandse bedrijven en doorlopen een aantal speciaal voor hen georganiseerde seminars. Deze exercitie wordt herhaald in Beijijng, met een groep die is gegroeid tot 60 Nederlandse bedrijven en een dubbel zo grote groep Chinese bedrijven. Uit dit contact ontstaan nieuwe partnerschappen, investeringen en leads. Een succesformule. Het format van de CHBS ligt aan de basis van Amsterdam Trade, dat vanaf 2016 is begonnen om MKB’ers uit Amsterdam te laten profiteren van dit soort internationale uitwisselingen.

Voor de Chinese partners is voedselveiligheid misschien wel het belangrijkste thema. Daarom is de Universiteit van Wageningen op meerdere missies een prominent lid in de delegatie. Geholpen door de goede relatie tussen Amsterdam en Beijing heeft Wageningen UR een samenwerkingsverband kunnen aangaan met Chinese boeren. Enkele andere hoogte-punten uit de afgelopen jaren: Amsterdam mag, mede dankzij het succes het zelfportret van Van Gogh, ook gaststad zijn in de Beijing Design Week 2013; het Amsterdamse conservatorium zet samen met het conser-vatorium in Beijing een opleiding Jazz op; Waternet en het Afval Energiebedrijf Amsterdam tekenen een overeenkomst met de Beijing Water Authority; en Ajax-directeur Edwin van der Sar overhandigt Ajax-shirtjes en verstevigt de relatie met zijn Chinese sponsor Huawei. En, zoals de gemeente Amsterdam bevriend is geraakt met Beijing, zo is Almere zusterstad geworden van Shenzen.

Dit is slechts zeer beperkte impressie van alles wat er tussen de Amsterdam en China tot stand is gekomen. Er zijn in 2016 97 Chinese bedrijven met 1.776 werknemers actief in de de

regio Amsterdam26, en meer dan 3.300 Chinese expats die hier voor langere of kortere tijd ver-blijven27.

Wonder Wang CEO Huawei Nederland The Amsterdam leadership is committed to make Amsterdam a world class city for foreign investment and is driven to create a favorable business environment, always looking ahead in terms of attracting innovations to the city that will benefit the citizens of Amsterdam. Huawei Netherlands received lots of support and jointly with the municipality we hope to create a more innovative and international Amsterdam and use the latest technologies to create a better connected world.

Aalt DijkhuizenOud-voorzitter Raad van Bestuur Wageningen University & Research Centre Voor China is agri & food van het hoogste belang. Alleen al een stad als Beijing, dat tweemaal zoveel mensen te voeden heeft als Nederland, biedt Wageningen UR en de Nederlandse agrifoodsector grote kansen. Op een Amsterdamse missie naar Beijing kwamen we binnen op het niveau van de toenmalige burgemeester Guo Jinlong, tegen-woordig de hoogste partijman in de Chinese hoofdstad. Dat was ons anders nooit gelukt. Het is de start geweest van een succesvolle samenwerking met Beijing. Een mooie spin-off is bovendien dat Amsterdam en Wageningen UR nu nauwer samenwerken.

26

Borre AkkersdijkOntwerper en creatief ondernemerIn 2013 reisde ik met de Amsterdamse delegatie mee naar China, als onderdeel van Salon Beijing. Ik heb op die reis contacten opgedaan die als katalysator hebben gewerkt voor de ontwikkeling van zelfstandig ontwerper tot creatief ondernemer en de lancering van het merk BYBORRE. In 2014 ging ik opnieuw mee op een missie van Amsterdam naar China. Nu dus als ondernemer. Uit een ontbijtsessie met Jos Baeten van het Centrum voor Wiskunde en Informatica is een mooie samenwerking ontstaan. BYBORRE heeft nu een eigen lab waar Technologie en Textiel samenkomen.

Louise Gunning-SchepersOud-voorzitter College van Bestuur Universiteit van AmsterdamDe UvA is een aantal keren mee geweest met de Gemeentelijke delegatie, ook naar China. Wij hebben daar met de vooraanstaande Tsinghua Universiteit de basis gelegd voor een zeer prestigieus instituut op het gebied van Logica. Een ander resultaat is dat Huawei voor onze studenten een unieke stagemogelijkheid bij het hoofdkantoor in China heeft aangeboden. De afgelopen drie jaar zijn daar jaarlijks zo’n twintig studenten voor zes weken geweest.

27

Burgemeester van der Laan tijdens een potje voetbal met de lokale kinderen dat de ‘eerste steen’ van het Cruyff Court in Mumbai symboliseerde; Cruyff Foundation is een belangrijke partner in het internationale beleid

In 2015, tijdens de tweede grote reis naar India, was er een ontmoeting tussen een af-vaardiging van de Amsterdamse delegatie en vertegenwoordigers van een aantal Indiase maatschappelijke organisatie die zich inzetten voor vrouwenrechten, vrouwenemancipatie en de bestrijding van seksueel of huiselijk geweld. De Amsterdammers kregen op deze meeting een beter begrip van de complexe problematiek die de Indiase vrouwen aan de orde stellen. Met hun werk zwengelen zij in India een moeizaam en beladen publiek debat aan over de achter-gestelde positie van de vrouw, waarin zij voort-durend worden gehinderd door taboes en andere culturele obstakels.

Nog tijdens de missie ontstond het idee om de vrouwen uit te nodigen naar Amsterdam. Een eerste tegenbezoek van vier vrouwen-organisaties vond plaats in juni 2015. Begin 2016 maakten de vrouwenorganisaties een tweede bezoek. Een drietal Indiase vrouwen doorliep hier een programma vol workshops,

seminars, discussies en presentaties. Zo ging het bij de Amsterdamse politie over de vraag hoe je de belangen van lesbiennes, homo’s, biseksuelen en transgenders het best kunt borgen binnen de eigen politie-organisatie, maar ook daarbuiten. De vrouwen bezochten ook het Oranjehuis, de nieuwe opvanglocatie in Oud-West voor slachtoffers van huiselijk geweld. De uitwisseling was voor beide kanten leerzaam en nuttig en zal ongetwijfeld leiden tot nieuwe samenwerkingen.

In de betrekkingen tussen Amsterdam en India gaan het economische belang en maat-schappelijke verantwoordelijkheid hand in hand. Al sinds Amsterdam in 2010 heeft besloten om zich te concentreren op een aantal van de BRIC-landen, waaronder ook India, vormt dit sociale aspect de rode draad.

Het grootste buitenlandse bedrijf in Nederland en in de regio Amsterdam is Tata Group.28 Dit Indiase conglomeraat draagt zowel in eigen

India: een strategisch netwerk

28

land als in het buitenland maatschappelijk ver-antwoord ondernemerschap hoog in het vaandel. De Amsterdammers en de Indiërs hebben elkaar dan ook gevonden in een gedeeld besef van publieke verantwoordelijk-heid. Zo sloot Waternet een overeenkomst met de Tata Trust voor samenwerking op het gebied van waterzuivering. Hier in Nederland is een grote IT-dienstverlener als Tata Consultancy Services (TCS) met zijn Europese hoofdkantoor op de Zuidas de hoofdsponsor geworden van de Amsterdam Marathon. TCS financiert ook een belangrijk kankeronderzoek door het VU MC.29

Net als in China, en eigenlijk alle andere internationale betrekkingen, heeft Amsterdam in India geïnvesteerd in duurzame, persoonlijke relaties. De Indiërs gaan niet over een nacht ijs en de Amsterdammers, of beter, de Nederlanders, zijn zeker niet de enigen op het Europese continent die India zijn gaan her-kennen als een aantrekkelijke handelspartner. Het is hard werk, niet alleen om binnen te komen, maar ook om binnen te blijven. In 2007 is daarom de India-desk in het leven geroepen, een afdeling van amsterdam inbusiness die zich toelegt op de acquisitie en ondersteuning van Indiase bedrijven. In 2009 heeft de toenmalige wethouder EZ een eerste bezoek gebracht aan India. Hierop volgen in 2011 een werkbezoek waar ook de burgemeester van de partij is en in 201230 en 201531 twee grote missies onder leiding van de stad Amsterdam met burgemeester en wethouder.

Het voert te ver om hier alle resultaten van die inspanningen op te sommen. Maar zeker het vermelden waard is dat er nu in Mumbai een Cruyff Court ligt32, bekostigd door Nederlandse bedrijven die meereisden in de handelsdelegatie; dat oud-topman Ratan Tata een eredoctoraat heeft aan de UvA33; dat Waternet samenwerkt met Tata Trusts India om de watervoorraad in dichtbevolkte stedelijke gebieden van India te zuiveren34 (zie ook ‘De Gouden Driehoek’, pag. 48); dat de Indiase luchtvaartmaatschappij Jet Airways naar Amsterdam is gekomen en heeft gezorgd voor

een cruciale directe verbinding met Delhi en Mumbai35; dat tientallen Indiase bedrijven zich in Amsterdam gevestigd hebben; dat er onder-handelingen lopen met een gerenommeerde Indiase bank over een vestiging in Amsterdam; en tot slot, dat Amsterdam na Londen dé Europese stad waar Indiërs zich het meest thuis kunnen voelen, met een relatief grote Indiase en Hindoestaanse gemeenschap.

De feiten: 60 Indiase bedrijven met 10.450 werknemers zijn gevestigd in de regio Amsterdam36, en er verblijven meer dan 5.600 Indiase expats.37

Amit KapurDirector & Head Benelux at Tata Consultancy ServicesAmsterdam region offers a prolific investment climate. It is strategically located, offers a high quality lifestyle, is home to a talented workforce and has a strong appetite for innovation. There’s an ecosystem where Indian businesses can thrive in. Trade missions to and from India have strengthened existing ties between Amsterdam and India but have also led to new cooperations with companies in India. Amsterdam inbusiness plays a pivotal role in nurturing these relations. Thanks to their efforts Amsterdam is a connected, inclusive and transparent business hub, which, in today’s economy, are key factors for the success of international organizations.

29

Vikas ChaturvediFounder Director, Europe India Chamber of Commerce. Secretary General, ASSOCHAM EuropeThe Amsterdam leadership has given a new shape and dynamics to the relations between India and the Netherlands. Their pro-active, persistent and focused approach has been very conducive in fostering more investments by Indian companies into Amsterdam.

Geoffrey van LeeuwenConsul-Generaal MumbaiEen persoonlijk band is uitermate belangrijk voor succesvol zaken doen in India. De laatste jaren heeft Amsterdam op verschillende missies een strategisch netwerk opgebouwd. Daarvan plukken zij nu de vruchten. De regio is de belangrijkste vestigingsplaats geworden van Indiase bedrijven in Nederland. Deze bedrijven vertegenwoordigen niet alleen kapitaal-investeringen, maar nog belangrijker: ze creëren banen en dragen bij aan kennis-uitwisseling. Voor het Consulaat-Generaal in Mumbai bieden de missies een kans om het lokale netwerk te verbreden. We krijgen toe-gang tot de belangrijkste decision makers en er ontstaan nieuwe samenwerkingsverbanden.

30

De relatie met Japan gaat terug tot het begin van de 17e eeuw, toen de eerste Nederlanders voet zetten op Japanse bodem. Ruim tweeën-halve eeuw waren de Nederlanders vanuit hun handelspost Dejima op het zuidelijke eiland Kyushu de enige Europeanen die handels-relaties mochten onderhouden met het oude Japanse keizerrijk. Op Dejima ligt het startpunt van een culturele en economische uitwisseling die voortduurt tot de dag van vandaag. Amsterdam speelt in die gedeelde geschiedenis een belangrijke rol. Ook anno 2017.

Japan is na de Verenigde Staten, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, de grootste investeer-der in Nederland.38 De regio Amsterdam is voor veel Japanse bedrijven de meest aantrekkelijke vestigingsstad in Europa. De regio Amsterdam huisvest, op Düsseldorf na, de grootste Japanse gemeenschap van Europa. De meeste Japanse expats en hun gezinnen kiezen de gemeente Amstelveen als hun woonplaats. Er zijn op dit moment 301 Japanse bedrijven39 met 12.193 werknemers en meer dan 2.700 expats.40

De MRA, in het bijzonder Amstelveen, luistert goed naar de wensen van de Japanse gemeen-schap en handelt daarnaar, bijvoorbeeld op het gebied van internationale scholen, gezond-heidszorg en cultuur. amsterdam inbusiness werkt nauw samen met Japanse bedrijven om andere Japanse bedrijven aan te trekken. Drie keer per jaar is er vanuit de regio een bestuur-lijke missie naar Japan. Deze wordt geleid door een burgemeester of een wethouder van één van de vier gemeenten waarvoor amsterdam inbusiness werkzaam is (Amsterdam, Amstelveen, Haarlemmermeer en Almere).

De samenwerking met Japan heeft zich ook buiten het economische domein ontwikkeld. Tokyo en Amsterdam zijn inmiddels partner-steden op het gebied van stedelijke vraag-stukken. De Olympische en Paralympische Spelen van Tokyo in 2020 bieden behalve commerciële kansen ook een mogelijkheid voor kennisuitwisseling op gebieden als stedelijke transformatie, toegankelijkheid en gehandicaptensport.

Japan: oude vriendschap, nieuwe wereld

Kaart van Deshima van de hand van Kawahara Keiga (1800-1850), uit de collectie van het Scheepvaartmuseum

31

Akira SakumaBestuursvoorzitter Japanese Chamber of CommerceI greatly appreciate the work done by Amsterdam leadership to support Japanese companies in the Netherlands. The regularly held meetings with the mayors of Amsterdam and Amstelveen, the NFIA and amsterdam inbusiness provide an opportunity for Japanese companies to know what is playing in Dutch society, and to ask for support in case there are any problems. The people from amsterdam inbusiness show great efforts to support Japanese companies and encourage new companies to come to Amsterdam. The city highly values the presence of Japanese companies and gives the Japanese community a feeling of being welcome and wanting to stay in the Netherlands.

Kiyomi KatoGeneral Manager Internal Audit Div., Mizuho Financial GroupForeign investors face complex issues (economic, tax, regulation, labor) in addition to differences in culture and language. Japanese companies typically start a foreign investment project with a small team of expats, so AIB’s one-stop support proves truly instrumental. Many Japanese managers say “why don’t we give a quick call to AIB”, regardless of the nature of the issue. AIB is well established among Japanese corporate community as a first-call window. AIB-representatives are truly dedicated to their work, solution-oriented, and take ‘ownership’ of the requests from Japanese companies. The AIB-representative in charge of Japan is a senior who has deep understanding of Japanese companies and corporate culture.

Tinus KrikkeManaging Director Japan Group AONEr is een groot verschil tussen het Westerse en het Aziatische zakenleven. Met name Japan met zijn eigenzinnige cultuur, hanteert volstrekt andere normen en waarden. Centrale begrippen in het zaken doen zijn: respect, langdurige zakelijke relaties en het sociale aspect. Uit het oogpunt van het laatste kernwoord zijn de bestuurlijke missies aan Japan uiterst zinvol. Een goede relatie wordt meegenomen in de keuze voor de regio Amsterdam.

32

Sinds Argentinië in december 2015 een nieuwe president heeft en Buenos Aires een nieuwe burgemeester, waait er een andere wind door het Zuid-Amerikaanse land. Onmiddellijk bij aantreden heeft het nieuwe landsbestuur een aantal handelsbelemmeringen weggenomen, waardoor Argentinië een aantrekkelijker land is geworden om zaken te doen. Ook op stedelijk niveau gaan de deuren open. De burgemeester van Buenos Aires noemt Amsterdam een stad waaraan hij zich wil spiegelen. Hoe komt dat?

Nederland had in 2013 al veel goodwill opgebouwd met een omvangrijk cultureel programma rondom de Buenos Aires Book Fair, de grootste boekenbeurs van Latijns Amerika waarin Amsterdam de gaststad was. De Argentijnse roots van koningin Máxima hebben uiteraard ook bijgedragen aan de allure van de Nederlandse hoofdstad. Er waren ook al enkele Nederlandse bedrijven actief in Argentinië. Maar de werkelijke aantrekkings-kracht van Amsterdam ligt volgens de Argentijnen in wat de twee steden met elkaar gemeenschappelijk hebben. Dat is niet alleen de schaal van de stad, de leefbaarheid, het

rijke culturele leven en het Europese verleden, maar ook de niet-hiërarchische bestuurscultuur en eenzelfde opvatting van het concept van de Smart City41, namelijk dat van een voor-uitstrevende stad waar technologische ontwikkeling in de eerste plaats moet bijdragen aan het welzijn van de inwoners. Amsterdam en Buenos Aires geven bovendien allebei een centrale positie aan de creatieve industrie en delen de ambitie om het bedrijfsleven te inter-nationaliseren.

In 2015 is er een ambtelijke fact-finding mission naar Buenos Aires gemaakt om te verkennen op welke terreinen samenwerking mogelijk is. Er is enthousiasme aan beide zijden. In de zomer van 2016 heeft een kleine delegatie van stad, bedrijven, kennisinstellingen en culturele organisaties een missie naar Argentinië en Brazilië gemaakt. Daarbij is nauw samengewerkt met de Nederlandse ambassade. Ook vertegen-woordigers van Nederlandse bedrijven die al decennia in beide landen actief zijn, doen mee en leveren met hun lokale netwerk een waarde-volle bijdrage.

Amsterdamse delegatie en lokale jongeren in de tuin van het Centro Ana Frank in Buenos Aires, bij de nakomeling van de kastanjeboom waar Anne Frank in haar dagboek over schreef

Argentinië: gedeelde ambities

33

Wat opvalt in het contact tot dusver is dat het Amsterdamse internationale beleid, waarin het economische aspect nauw verbonden is met het sociaal-maatschappelijke en culturele aspect, indruk maakt in Argentinië. Buenos Aires is bijvoorbeeld zeer geïnteresseerd in de werkwijze van de Gouden Driehoek (zie ook pag. 48), de typisch Amsterdamse aanpak van waterbeheer, afval- en energiemanagement en ruimtelijke ordening. Amsterdam op zijn beurt kan leren van Buenos Aires op het gebied van de creatieve industrie en de keuzes die de stad hierin gemaakt heeft, of van de programma’s die het heeft ontwikkeld voor de LHBT-gemeenschap, in het bijzonder als het gaat om de transgenders. Een hoogtepunt op de missie naar Buenos Aires was de opening van een tentoonstelling over het leven van Anne Frank in het Centro Ana Frank Argentina. In het verhaal van Anne Frank herkennen veel Argentijnen hun verleden met de militaire dictatuur in Argentinië.

Tot voor kort zat het werk in Argentinië nog in de pioniersfase. Tijdens de laatste missie hebben beide steden een samenwerkings- overeenkomst getekend42. Het voornaamste doel op dit moment is om een strategisch netwerk op te bouwen in die segmenten van het economische en maatschappelijke leven waar Amsterdam en Buenos Aires voor elkaar van betekenis kunnen zijn. Alles wijst erop dat dit gaat leiden tot een vruchtbare samen-werking.43

Amsterdam is wegbereider geweest voor het staatsbezoek van president Macri in maart 2017. Tijdens dit bezoek ging het behalve over water en energie ook over onderwijs en mensenrechten. Dit laat duidelijk zien dat de stad tegenwoordig een belangrijke rol vervult in het realiseren van nationale ambities.

34

Vietnam is een van de snelst opkomende economieën van Zuidoost-Azië en ontwikkelt zich als de rijstschuur van de wereld. De afgelopen jaren is er steeds meer contact tussen Hanoi en Amsterdam. In december 2014 hebben de twee steden een Memorandum of Understanding ondertekend tijdens een relatief kleine missie onder leiding van de burgemeester van Amsterdam.44 Op die reis waren ook de partijen van de Gouden Driehoek vertegenwoordigd. Hierop volgde in 2015 een tegenbezoek door de Vietnamezen. Op de agenda stonden duurzame stedelijke ont-wikkeling, water- en afvalmanagement en urban solutions.

Hierop volgde het verzoek van Hanoi aan de Gouden Driehoek om een voorstel in te dienen over hoe Amsterdam Hanoi kan ondersteunen bij de ontwikkeling van de To Lich River. Hanoi kijkt nu naar dit voorstel en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland bestudeert hoe de Wereldbank bij een dergelijk project betrokken kan worden.

Vietnam: bijna oogsttijd?

De betrekking met Hanoi zit nog in een begin- fase. Het Memorandum of Understanding45 fungeert als een license to operate.

Vietnam is werk in uitvoering. De aandachts-gebieden zijn vergelijkbaar met andere landen. Bijvoorbeeld het punt van connectiviteit. KLM en de stad Amsterdam trekken daarom samen op in het contact Vietnam Airlines met het doel de verbinding met Hanoi te intensiveren. De Vietnamese luchtvaartmaatschappij vliegt inmiddels met cargo en overweegt ook om een passagiersvlucht op Amsterdam te beginnen.

35

Internationale relaties tussen steden zijn van grote waarde, vooral wanneer het contact tussen regeringen stroef wordt. In een conflict-situatie, wanneer de nadruk ligt op verschillen en tegenstellingen, is het voor steden makkelijker om toch ook de overeenkomsten te blijven zien. De stad krijgt hierdoor een belangrijke rol op het internationale toneel. Die rol zien we ook terug in de pogingen van Amsterdam om samen te werken met de steden Tel Aviv en Ramallah.

Naar beide steden heeft Amsterdam drie werkbezoeken gemaakt onder leiding van de burgemeester of wethouder.46 Op de meest recente reis in maart 2017 zijn zeven raadsleden meegegaan.

Amsterdam, Tel Aviv en Ramallah hebben één ding met elkaar gemeen: het zijn in meer of mindere mate ‘a-typische’ steden. Zo is het liberale Tel Aviv geen typisch Israëlische stad, net zo min als Ramallah representatief is voor Palestina. Inwoners van Ramallah omschrijven hun stad zelf als ‘een bubbel’. Het is, ondanks de talloze obstakels die de vrije beweging van mensen en goederen ernstig frustreren, een opvallend bedrijvige en open stad.

Door hun diverse bevolkingssamenstelling, het type stad dat ze zijn en hun functie in eigen land, hebben Tel Aviv en Ramallah voor Amsterdam, ieder op een eigen manier, iets

Tel Aviv & Ramallah: samenwerken op raakvlakken

Wethouder Ollongren met Amsterdamse raadsleden en delegatie bij het standbeeld van Nelson Mandela in Ramallah en in de Bialik Rogozin school voor migrantenkinderen in Tel Aviv

herkenbaars. De steden bieden Amsterdam een aantal interessante raakvlakken voor samen-werking op commercieel, cultureel en educatief gebied. Een samenwerking die verrijkend kan zijn voor beide partijen.

Dat wil niet zeggen dat Amsterdam de ogen sluit voor het conflict in de regio. In tegendeel. Voorop staat dat Amsterdam de Nederlandse regering volgt die pleit voor een tweestaten-oplossing en van mening is dat de bouw van nederzettingen door Israël in de Palestijnse gebieden in strijd is met het internationaal recht. Amsterdam gaat een stap verder en zet zich in om te voorkomen dat samenwerking ten gunste komt van het leger en het militair- industriële complex van Israël.

Het doel is om zowel in Tel Aviv als Ramallah ‘een veilige bodem’ te vinden; een gemeen-schappelijke basis van waaruit concrete samenwerkingen mogelijk zijn.

De Amsterdamse expertise op het gebied van watermanagement en drinkwatervoorziening kan in Ramallah van grote betekenis zijn. Om die reden zijn op enkele reizen vertegenwoor-digers van de Gouden Driehoek mee geweest (zie ook pag. 48). Van geheel andere orde is de studentenbioscoop Kriterion, die onderzoekt of het mogelijk is om in Ramallah naar eigen model een bioscoop op te zetten, net zoals Kriterion zichzelf eerder ‘gekloond’ heeft in

36

de door oorlog getekende steden Sarajevo en Monrovia. Een andere mogelijk project is dat van het Stadsarchief Amsterdam, dat gevraagd is om Ramallah te adviseren in het opzetten van een eigen stadsarchief en te helpen om archiefmateriaal te ontsluiten als ‘grondstof’ voor exposities en presentaties in een nieuw te bouwen museum.

In Tel Aviv wil Amsterdam leren van de levendige startup-gemeenschap. Een bevinding op de reizen naar Tel Aviv is dat men hier op een andere manier omgaat met risico’s. Simpel gezegd: in Tel Aviv mag er ook wel eens wat misgaan. In Nederland is men van nature risicomijdend, wat een zekere verkramping tot gevolg heeft die niet bevorderlijk is voor het startup-klimaat. Een van de manieren om deze culturele belemmering weg te nemen is door de startup-gemeenschap van Amsterdam te verbinden met die van Tel Aviv in een uitwis-selingsprogramma zoals dat ook bestaat met steden als Parijs, Berlijn of New York City (zie ook Startup City, pag. 53).

37

Burgemeester van der Laan en Minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders bij de opening van het Nederlands voorzitterschap van de EU; Amsterdam organiseerde in diezelfde periode de Europese hoofdstedenconferentie

Binnen het internationale beleid van Amsterdam neemt Europa een plek in die voor een deel buiten de scope van deze notitie valt. Het College verwijst daarom in de eerste plaats naar de Europa-strategie47, zoals die in 2012 door de Raad is bekrachtigd.

Binnen de context van deze notitie is het Europabeleid grofweg in te delen vier delen.

Allereerst zijn er de bilaterale relaties met andere Europese steden. In het bijzonder Parijs, Londen en Berlijn hebben veel aandacht gekregen. Het is in de relatie met dit trio de inzet geweest om Amsterdam als volwaardig gesprekspartner te profileren.

De contacten met deze en andere Europese hoofdsteden zijn er vooral op gouvernemen-teel niveau en zijn minder gericht op business, omdat het economisch verkeer binnen de interne markt van Europa zijn eigen weg vindt. De Europese steden hebben veel met elkaar gemeen. Daarom deelt Amsterdam kennis en ervaring op terreinen als stedelijke planning,

Europa

diversiteit, sociale cohesie, radicalisering, duurzaamheid, innovatie of de opvang van vluchtelingen. Veel van deze thema’s stonden in 2016 ook op de agenda van de Europese Hoofdstedenconferentie, waarvan Amsterdam de organisator was. De conferentie heeft het contact met de 28 hoofdsteden blijvend versterkt.

Met diverse Europese steden is een intensieve samenwerking tot stand gekomen op het gebied van startups en innovaties (zie ook pag. 53, Amsterdam StartupCity). Met Parijs bij-voorbeeld worden start-ups van Hollandse en Franse bodem uitgewisseld. Met Berlijn deelt Amsterdam kennis op het gebied van broed-plaatsen. Met Brussel werkt Amsterdam samen op het gebied van radicalisering.

Ten tweede is er de interactie met de Europese Unie als supranationaal instituut, die feitelijk neerkomt op een combinatie van Public Affairs, beleidsbeïnvloeding en lobby-werk-zaamheden. De prioriteiten worden periodiek herzien. In maart 2017 heeft het College een

38

lijst met Europese prioriteiten geactualiseerd48, waaronder de versterking van de hub-positie van Amsterdam, de werving internationaal talent, duurzame stedelijke ontwikkeling en de Brexit.

Het bereik van de stad Amsterdam is relatief beperkt, daarom verloopt een groot deel via het Rijk. Niettemin is er in Brussel veel te halen. Amsterdam op zijn beurt heeft Europa veel te bieden. De deelname aan het duurzaam-heidsforum van Eurocities49 en de inbreng in the Urban Agenda for the EU50 zijn daar voor-beelden van. Met een krachtige en heldere internationale boodschap vindt de stad aansluiting op bestaande en toekomstige Europese programma’s en initiatieven en krijgt toegang tot Europese financiering.

Dan is er nog het Europa waarvoor Amsterdam zich als Nederlandse hoofdstad mede- verantwoordelijk voelt. Dat betekent dat Amsterdam niet alleen wil delen in de lusten, maar ook in de lasten van een verenigd Europa. Het is meer dan vanzelfsprekend dat wanneer ergens in Europa zwaar weer heerst, Amsterdam zich ervoor inzet om de betreffende regio daarin te ontlasten. De samenwerking met Athene is hiervan een goed voorbeeld.51 Tijdens het recente EU-voorzitterschap heeft de burgemeester van Athene, op bezoek in Amsterdam voor een conferentie van Europese hoofdsteden, gevraagd om solidariteit met de Griekse hoofdstad, die gebukt graat onder grote vluchtelingenstromen. De aanwezige burgemeesters waren unaniem in hun toe-zegging om Athene te helpen. Op verzoek van de Europese Commissie heeft Amsterdam hierin een leidende rol op zich genomen.

Los van dit beleid is de economie van de regio Amsterdam nauw verweven met die van een groot aantal andere Europese steden. Ook kennisinstellingen en culturele instellingen be-schikken over een uitgebreid Europees netwerk. Deze relaties dragen bij aan de internationale kracht van Amsterdam. Onder de vlag van Amsterdam zijn er daarom geregeld missies en werkbezoeken naar Europese steden.

Belangrijk is dat de Amsterdamse boodschap in Brussel dezelfde is als die waarmee de stad elders in Europa en de rest van de wereld naar buiten treedt.

De feiten: Er zijn in en rond Amsterdam 1.207 Europese bedrijven gevestigd (exclusief de Nederlandse) met 110.983 werknemers. Er verblijven 118.115 mensen met een Europese nationaliteit anders dan de Nederlandse. De grootste herkomstlanden voor wat betreft de bedrijven: zijn Verenigd Koninkrijk (349), Duitsland (207), Frankrijk (118), Zwitserland (76), België (68). De grootste herkomstlanden voor wat betreft de werknemers zijn: Turkije, Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië, Spanje, Frankrijk en Polen.52

39

Dit hoofdstuk gaat over hoe het internationale beleid is georganiseerd. Het afgelopen decennium heeft een aantal duidelijke ver-schuivingen plaatsgevonden. De laatste keer dat hierover in de Raad is gesproken was in februari 2014, toen bij een evaluatie van het internationale beleid is afgesproken dat de internationale strategie op een aantal punten zou worden aangepast.53 De aanpassingen kwamen kort gezegd op het volgende neer: a) meer samenhang en regie brengen in de uit-voering, zowel binnen de eigen organisatie als daarbuiten; b) de voortgang in de internationale betrekkingen beter monitoren en waar nodig bijsturen; en c) nauwkeurig focussen op zowel de inhoudelijke als geografische keuzes. In dit hoofdstuk wil het College het internationaal beleid ruwweg langs dezelfde lijnen evalueren.

Er is veel gebeurd en gedaan en alles is volop in beweging. Dit deel is een poging om hiervan gestructureerd verslag te doen. Het begint met een aantal ingrepen waarmee het huis op orde is gebracht. Zo is de stofkam gehaald door de stedenbanden, is de achterstand in de reis-verslagen weggewerkt en is er streng toezicht ingesteld op alle reisbewegingen vanuit de gemeente.

Met de matrix is structuur en samenhang aangebracht in het internationale beleid, een instrument dat helpt om prioriteiten te stellen in zowel geografische als inhoudelijke keuzes en om te monitoren in de uitvoering. Over hoe de matrix een manier van denken is geworden, meer in het tweede deel van dit hoofdstuk.

Het derde deel gaat over de bestuurlijke organisatie. Bij internationaal beleid is zijn meerdere afdelingen en organisaties betrokken. Een drietal spelers hebben hierin een centrale rol gekregen. Dit zijn het Bureau Internationale Betrekkingen, amsterdam inbusiness en het IN Amsterdam. Zij kunnen terugvallen op een aantal kundige partners.

Het daarop volgende deel staat stil bij de inhoud. Er is een zestal inhoudelijke thema’s

geformuleerd waarmee Amsterdam de wereld ingaat. Op al deze onderwerpen heeft Amsterdam een goede staat van dienst. Ze zijn bovendien nauw verbonden met de waarden die Amsterdam hoog in het vaandel heeft. Vanuit de inhoud volgen tenslotte de geografische keuzes.

Ter illustratie volgt een beschrijving van aantal programma’s die uit deze inhoudelijke keuzes voortkomen, zoals de Gouden Driehoek, Open Amsterdam! of Startup City.

8.1 The basics: het huis op ordeDe stedenbandenIn 2010 had Amsterdam nog een aanzienlijk aantal stedenbanden waarmee feitelijk weinig gebeurde. Het betrof hoofdzakelijk Oost-Europese steden die na de val van het IJzeren Gordijn zo snel mogelijk wilden integreren in Europa. De stedenband heeft wat dat betreft zijn nut bewezen, maar in 2010 hadden de meeste nog maar weinig om het lijf. Het merendeel van deze stedenbanden is daarom niet verlengd.

In de inleiding maakt het College de kant-tekening dat de stedenband an sich niet het doel is van een internationale betrekking. De waarde van internationale samenwerking komt tot uitdrukking in de keuze van de juiste partner, in concrete projecten en in het resultaat uit deze samenwerking, ongeacht of er sprake is van een stedenband. Overigens zijn het vaak bedrijven en kennisinstellingen die het meest gebaat zijn bij een duurzame relatie, meer dan een overheid of een ambtelijke organisatie.

Bij internationale betrekkingen spelen in de partnerkeuze tal van factoren een rol die overal een eigen smaak of kleur hebben, zoals politieke cycli, de lokale zakencultuur of de mate waarin overheid en bedrijfsleven met elkaar verweven zijn. Vast staat dat het elders bijna nooit zo is georganiseerd als thuis. Voor Amsterdam, dat zich zo nadrukkelijk internatio-naal profileert, is het van groot belang dat het in

8. De organisatie achter het internationale beleid

40

het proces van partnerkeuze en relatie-opbouw een hoge mate van professionaliteit verwerft. Er is op dit gebied al veel geleerd, maar het kan beter en efficiënter. Dit is een professionalise-ringslag die ook de komende jaren aandacht en inzet verdient.

De reisverslagenEr bestond in 2010 een grote achterstand in de rapportage van de internationale reizen die op de verschillende niveaus van de gemeentelijke organisatie werden gemaakt. Van 44 reizen was er geen verslag. Dat gebrek aan transparantie is weggewerkt. De verslagen van alle bestuur-lijke missies staan inmiddels binnen een maand na de reis of het werkbezoek op de site van de gemeente.

Het toezicht op de reisbewegingenTegelijkertijd is het Bureau Internationale Be-trekkingen de internationale reisbewegingen vanuit de gemeentelijke organisatie nauwlet-tend gaan monitoren. Daar was namelijk lange tijd geen goed zicht op. Tegenwoordig moeten internationale reizen vóóraf ter goedkeuring door het College worden aangemeld bij het Bureau IB. De richtlijn is duidelijk: wie nu nog een reis boekt zonder deze af te stemmen met Bureau IB, zal deze uit eigen zak moeten betalen. Iedereen die naar het buitenland reist moet kunnen uitleggen op welke manier dit in het belang is van de stad, hoe dit past in het grotere geheel en waarom hij of zij degene is die deze reis namens Amsterdam maakt. Er zijn ook heldere regels geformuleerd voor de manier waarop gereisd wordt. Zo is het niet toegestaan om privéreizen en zakelijke reizen te vermengen of om van gemeentelijke reizen airmiles te sparen.

8.2 De matrixEen andere cruciale eerste stap is de ont-wikkeling geweest van een matrix. De matrix54 is een instrument waarmee per land, regio of economisch segment (cluster) in beeld wordt gebracht op welke punten het vestigingsklimaat kan worden geoptimaliseerd. De matrix geeft ook richting in de ontwikkeling van nieuwe en

bestaande internationale betrekkingen en is leidend in de vaststelling van de reisagenda en de samenstelling van de delegatie. Het instrument helpt om prioriteiten te stellen en om de uitvoering van het internationale beleid nauwkeurig te monitoren en, waar nodig, aan te passen. De matrix is een werkblad met in de basis een eenvoudig patroon. Het is ontworpen om structuur en houvast te bieden in een domein dat voortdurend verandert en zodoende trouw te blijven aan de fundamenten van de in-ternationale strategie van Amsterdam. In die zin is de matrix een manier van denken geworden.

Voor wat betreft de acquisitie wordt de matrix ingevuld op basis van de wensen en ver- wachtingen die leven bij de buitenlandse partners op punten als ondernemersklimaat, scholen, de verbinding met het thuisland of gezondheids-zorg. Alle activiteiten die Amsterdam heeft ontwikkeld in relatie tot de geselecteerde landen of ‘clusters’ zijn vervolgens afgestemd op de ‘scores’ in de matrix.

Dat heeft bij ieder land weer een ander plaatje opgeleverd. Bijvoorbeeld, voor bedrijven uit India is connectiviteit een doorslaggevend argument om zich al dan niet te vestigen in de regio Amsterdam. Om die reden hebben de KLM en Amsterdam zich hard gemaakt voor de komst van de Indiase carrier Jet Airways55 die nu zorgt voor een rechtstreekse verbinding met Mumbai en Delhi. Om dezelfde reden voert de stad onderhandelingen met een gerenommeerde Indiase bank over een vestiging in Amsterdam. Ook streeft het stads-bestuur naar de vestiging van een Indiaas hotel dat voor de Indiase gemeenschap dezelfde uit-straling en betekenis zal hebben die het Okura heeft voor de Japanse gemeenschap.

Een ander voorbeeld zijn de specifieke behoeften binnen de Japanse gemeenschap op het gebied van lager onderwijs en gezond-heidszorg. Hoe effectiever de inzet om in die behoeften te voorzien, hoe meer de Japanners zich hier thuis voelen en hoe aantrekkelijker het vestigingsklimaat wordt voor die Japanners die ook overwegen naar Amsterdam te komen.

41

Internationale scholen staan bij alle buiten-landse gemeenschappen hoog op de wenslijst. De kwaliteit en de toegankelijkheid van het onderwijs op internationale scholen is een cruciaal criterium in de keuze voor internationals om zich hier te vestigen. Amsterdam en het Rijk zetten er gezamenlijk de schouders onder om het tekort (het gaat de komende jaren om duizenden plekken) op internationale scholen weg te werken. Haast is daarbij geboden. Vast staat dat de kosten van de ingreep in het niet vallen tegen de opbrengsten. Het is simpel: een buitenlandse gemeenschap die stevig verankerd is in de Nederlandse samenleving staat garant voor een duurzame economische relatie die Nederland vele tienduizenden banen oplevert.

Een ander wensbeeld dat binnen alle clusters terugkomt is de behoefte aan innovatie en talent. Hiervoor is het zaak om alle aanwezige kennis en talent met elkaar te verbinden. Het internationale beleid is er in dit verband op gericht om het maximale te halen uit de zoge-

naamde Triple Helix; de samenwerking tussen kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheden. Het programma Open Amsterdam! van het IN Amsterdam (zie ook pag. 52) is erop gericht internationaal talent binnen te halen.

Ook in de vaststelling van de reisagenda dwingt de matrix om strategisch te denken. Waar reist Amsterdam naartoe? Een land als Mexico hoort er op dit moment niet in thuis. Rusland ook niet. Argentinië wel. Amsterdam en Buenos Aires kunnen zich op meerdere domeinen aan elkaar spiegelen. Welke thema’s stelt Amsterdam centraal, wie gaat mee in de delegatie en met wie wordt in het gastland gesproken? Als in China voedselveiligheid hoog op de agenda staat, dan gaat natuurlijk ook de Universiteit van Wageningen - een autoriteit die op dat gebied wereldfaam geniet - mee in het vliegtuig naar Beijing.De matrix is bovendien een geschikt instrument om de voortgang in een internationale betrekking te evalueren en om hierin tussen-

‘The people in Amsterdam understand our culture and the way we do business in Japan.’

Akira Sakuma Japanese Chamber of Commerce

Een recente campagne van Amsterdam Marketing waarin de relatie tussen Amsterdamse kernwaarden en het ondernemersklimaat in Amsterdam goed tot uitdrukking komt is Open Mind, Sharp Business. (Zie ook voetnoot 61).

42

tijds bij te sturen. Het gaat daarbij niet om de vraag hoeveel contracten een specifieke missie heeft opgeleverd. Die vraag is soms helemaal niet relevant of niet te beantwoorden, omdat er op zo’n missie misschien alleen maar een eerste contact is gelegd. Ook al wijst alles erop dat dit eerste contact een succesvol vervolg kan hebben, op het moment zelf is het niets meer dan een eerste contact. Maar zoals het gegaan is met de KLM en Jet Airways; twee jaar nadat een kleine Amsterdamse delegatie het hoofdkantoor in Mumbai binnenstapte voor een eerste kennismaking, hebben de KLM en Amsterdam er uiteindelijk wel twee dagelijkse verbindingen met India bij.

Edward E. Greene, Ph.D.Director International School of AmsterdamThe Amsterdam leadership has recognized the vital importance of the International School of Amsterdam as a major selling point to global companies considering a move to the Amsterdam region. We have had the pleasure of traveling on various trade missions. I think it is fair to say that whether they are on a mission to Berlin, Tokyo, Copenhagen, Seoul or New York, the foreign policy team of the Amsterdam Region should be considered a veritable national resource. It has been our privilege to participate in these events.

Mitsuhide SanoTeijin / JCCWe truly appreciate the efforts of the Amsterdam-leadership in supporting the life of Japanese people. They’ve helped establishing the Japan Desk in Amstelland Hospital, the Japan Expat Clinic, the Japanese school of Amsterdam and the Tulip Kindergarten. Also they organized fantastic events such as the Cherry Blossom Festival and The Japan Festival.

8.3 Wie doet wat?In dit deel wil het College, wellicht ten over-vloede, kort uiteenzetten hoe de bestuurlijke organisatie achter het internationale beleid eruit ziet.

De rode draad in de uitvoering van het inter-nationale beleid is het streven geweest om zowel intern als extern de juiste verbindingen te leggen, om als een hecht team en met een helder verhaal naar buiten te treden en om de verschillende componenten die Amsterdam sterk maken op de juiste manier samen te brengen. Vergeleken met 2006 is het internationaal beleid nu dan ook coherenter. Er doen meer partijen mee en zij stemmen hun werk beter op elkaar af. Nu door het Bureau IB nauwkeurig wordt bij-gehouden op welke thema’s Amsterdam vanuit het buitenland wordt bevraagd en voor welke onderwerpen Amsterdamse experts reizen, kan het onderscheidend vermogen van Amsterdam beter worden beschreven. Dat impliceert dat ook nieuwe partners in beeld komen.

Er zijn binnen de regio Amsterdam altijd veel partijen geweest die internationale activiteiten ontwikkelden, maar veel gebeurde los van elkaar of op eigen kracht. Daarin is zichtbaar verandering in gekomen. Uit al die verschillende partijen is een netwerkorganisatie opgebouwd waarin alle facetten van wat Amsterdam in het internationale bedrijf te bieden heeft inhoudelijk met elkaar verbonden zijn. Deze partijen weten wat ze elkaar hebben, gaan onderling nieuwe verbindingen aan die leiden tot nieuwe inzichten en samenwerkingsverbanden.

De centrale spelersIn 2008 hebben de vier gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Almere en Haarlemmermeer-polder, geld en menskracht vrijgemaakt voor amsterdam inbusiness (AIB) (gemo-delleerd naar de NFIA). Kort daarna hebben de gemeenten Amsterdam en Amstelveen in samenwerking met het Rijk en de IND het IN Amsterdam opgericht. Deze twee hoog ge-waardeerde organisaties zijn een belangrijke rol gaan spelen in de acquisitie en ondersteuning

43

van buitenlandse bedrijven en investeerders en internationaal talent. AIB en het IN Amsterdam werken voor de MRA.

Het Bureau Internationale Betrekkingen (IB) is de gemeentelijke afdeling die sinds 2014 de algehele regie over alle internationale activiteiten voert. Het adviseert het College en het ambtelijke apparaat over het internationale beleid en de uitvoering daarvan en legt de onderlinge dwarsverbanden. Niet alleen binnen de gemeente, maar ook met de andere gemeenten van de MRA. Het Bureau IB gaat de boer op met het verhaal dat de stad wil uitdragen. Dit heeft zijn vruchten afgeworpen. De ervaring is dat bedrijven, universiteiten, culturele organisaties en andere overheden open staan voor deze inclusieve benadering en graag samen optrekken bij het realiseren van hun internationale ambities. Dat heeft geleid tot inspirerende cross-overs en onvoorziene samenwerkingen. Zo heeft het succes van een culturele organisatie bijgedragen aan het succes van een zakelijke missie, en andersom.

Zo kan het dat ook het ‘Amsterdamse’ Bureau IB een rol speelt in de reis van de burgemeester van Amstelveen naar Japan. Hoofddoel van die reis is acquisitie, waarvoor AIB de expertise heeft, maar op de overige thema’s, zoals gender

issues en cultuur, adviseert het Bureau IB. Juist door op deze manier samen te werken kan de regio zich in het buitenland als één entiteit en met een eenduidige boodschap profileren.

AIB en het Bureau IB zijn de spil gaan vormen in het internationale beleid. Samen met de inhoudelijke afdelingen, het Kabinet van de Burgemeester, de Wethouder Economie, Amsterdam Marketing en de Amsterdam Economic Board zijn zij rond de tafel gaan zitten om meer focus aan te brengen in het Internationaal Beleid.

Gemeente AmsterdamCollege B&W

Bureau Internationale Betrekkingen

Europa Desk

amsterdam inbusiness

Expat Center

Amsterdam Marketing

Amsterdam Trade

Startup Amsterdam

Amsterdam Economic Board

Overheden MRAKennisinstellingen MRABedrijfsleven MRA

Metropoolregio Amsterdam

32 gemeenten2 provicies

1 stadsregio

Bestuurlijke organisatie

De Burgemeester van Amstelveen Mirjam Van ’t Veld ontmoette in 2015 en 2016 in Japan professor Yoko Ishikura (r) en mevrouw Kaoki Sasaki, die zich beiden inzetten voor de economische en sociale positie van vrouwen in Japan

44

De partnersEen andere belangrijke speler is de Amsterdam Economic Board. Deze netwerkorganisatie van overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven uit de regio Amsterdam (de Triple Helix), werkt sinds 2010 aan de versterking van de regionale economie en het stimuleren van innovatie. De agenda van de Board is verbonden met de matrix, en vice versa.

De city marketing is in handen van Amsterdam Marketing. City marketing is een cruciaal onderdeel in het persbeleid en de promotie van Amsterdam in het buitenland als een dynamisch woon- en werkgebied, een aantrekkelijke congresbestemming en een proeftuin voor in-novaties. Aan de basis van het positieve imago van Amsterdam liggen kernwaarden als creativi-teit, innovatie en handelsgeest. Het is van groot belang dat dit merk in alle internationale betrek-kingen sterk en eenduidig wordt uitgedragen. Amsterdam Marketing is daarom betrokken bij alle internationale missies. De integrale strategie van city marketing van Amsterdam wordt internationaal hoog gewaardeerd en dient als voorbeeld voor veel andere steden.

De laatste jaren zijn enkele zichtbare koers- wijzigingen aangebracht in de city marketing, die nauw samenhangen met het programma Stad in Balans.56 Marketing is nu in de eerste plaats gericht op reputatie en laat zich sturen op inhoud. De voornaamste doelgroepen zijn bedrijven, congresgangers en bewoners. Aspecten waarop marketing zich kan richten zijn cultuur, business of connectiviteit. Voor zover het bezoekers betreft ligt de nadruk op het kwalitatieve aanbod en het streven om bezoekers beter te spreiden over de stad en de regio en binnen Nederland. Er zijn voldoende regio’s in Nederland die wel graag meer bezoekers willen. Zo kan Amsterdam ook de toeristische attracties in Rotterdam of Den Haag promoten. In 2014 is Amsterdam Marketing gestopt met bezoekerspromotie in het buitenland. Voor een meer gedetailleerd overzicht van de marketing-activiteiten verwijst het College naar de brief ‘Amsterdam Marketing in relatie tot Stad in Balans’, aan de leden van de Raadscommissie Werk en Economie.57

In 2016 is begonnen met Amsterdam Trade, een nieuw regionaal initiatief dat zich volgens de formule van amsterdam inbusiness volledig gaat richten op de internationalisering van het MKB uit Amsterdam. Het doel is het Amsterdamse midden- en kleinbedrijf te ondersteunen in hun buitenlandse handel, onder meer door deze ondernemingen de gelegenheid te bieden mee te reizen op Amsterdamse buitenlandse reizen.

Sinds 2015 heeft Amsterdam een organisatie die tot doel heeft een zo gunstig mogelijk ecosysteem te creëren voor startups: StartupAmsterdam58. Dit programma sluit nauw aan op het landelijke initiatief van de StartupDelta59, dat eveneens in 2015 van start is gegaan, eerst onder leiding van Neelie Kroes en sinds kort Prins Constantijn. Amsterdam staat op de kaart als een succesvolle Startup-City en is in de internationale rankings omhoog geschoten naar de derde of vierde plek in Europa, na Londen, Berlijn of Parijs. Vanzelf-sprekend speelt StartupAmsterdam ook een belangrijke rol in het internationale beleid. Het zoekt actief naar internationale verbindingen en, met dat doel voor ogen, zijn er onder meer bestuurlijke missies gemaakt naar Tel Aviv en Ramallah, San Francisco, London, Parijs, New York en Berlijn. In de profilering van Amsterdam als StartupCity wordt nauw samengewerkt met AIB en Amsterdam Marketing. Startups uit Amsterdam maken ook integraal deel uit van economische missies naar het buitenland. (Meer over StartupCity, zie pag. 53.)

45

8.4 Sturen op inhoud

Zes disciplines waar Amsterdam goed in isHet College heeft een aantal inhoudelijke thema’s60 geformuleerd die het internationale beleid een duidelijke sectorale focus hebben gegeven. Deze thema’s houden een afbakening in van die terreinen waarop Amsterdam ex-celleert en waarop het in het buitenland het verschil kan maken. De thema’s zijn nauw verbonden met de waarden die Amsterdam hoog in het vaandel heeft.61 Ieder thema draagt als het ware het keurmerk ‘Amsterdam’.

De keuze voor de thema’s wordt gemaakt op basis van voortschrijdend inzicht en kan op ieder moment worden bijgestuurd of aangescherpt.

Er zijn zes inhoudelijke thema’s. 1) Duurzame stedelijke ontwikkeling en transformatie; 2) Mobiliteit; 3) Gezondheid; 4) Burgerschap en inclusie; 5) Cultuur en erfgoed; en 6) Innovatie, smart city & data.

Deze selectie is afgeleid van de grootstedelijke uitdagingen zoals die zijn geformuleerd door de Amsterdam Economic Board. Amsterdam is sterk op deze thema’s, maar ze hebben ook een universele relevantie. Alle steden van de wereld staan in meer of mindere voor dezelfde uitdagingen.

In 2017 zullen deze thema’s in hun onderlinge samenhang worden aangescherpt. Het resultaat zal het internationale profiel van Amsterdam inhoudelijk versterken en zal de centrale spelers ondersteunen in hun respectievelijke rol als voortrekker of regisseur.

En dan de vraag: waar naartoe?Geografisch gezien is het internationale beleid gericht geweest op vier categorieën.

In de eerste plaats zijn dit de landen, steden of regio’s waarmee Amsterdam en Nederland al lange tijd warme betrekkingen onderhouden, zoals Japan, de Verenigde Staten of Korea. Als oude vrienden weten we wat we aan elkaar

hebben. Dat wil niet zeggen dat we er vanuit kunnen gaan dat de relatie altijd op hetzelfde niveau blijft en dat de samenwerkingspartners dezelfde blijven. Ook hier geldt dat resultaten uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst. Daarvoor draait de wereld simpelweg te snel. Het vergt onze voortdurende inzet om de relatie in stand te houden, uit te breiden en zo mogelijk een nieuwe invulling te geven. Gelukkig kunnen we, zoals dat geldt voor oude vrienden, rekenen op een flinke dosis weder-zijds respect en vertrouwen.

Een tweede categorie zijn de opkomende eco-nomieën van de BRIC-landen die Amsterdam in navolging van het Rijk in 2010 heeft geïden-tificeerd als kansrijke regio’s. Later zijn ook Vietnam en Argentinië hieraan toegevoegd. Rusland ontbreekt in dit rijtje, omdat hier de laatste jaren de mensenrechten onder zware druk zijn komen te staan.

De stand van zaken in de internationale betrekkingen verschilt sterk per stad of land. In China en India heeft de samenwerking een vlucht genomen. In Vietnam beginnen zich de eerste opbrengsten te tonen en in het pionier- land Argentinië worden momenteel de eerste waardevolle contacten gelegd. Een land als Brazilië, dat het economisch zwaar heeft, blijft Amsterdam ook in moeilijke tijden te vriend. Hier is juist het op tal van sociale vraagstukken zinvol om de samenwerking te verdiepen.

Overigens geldt ook voor de geografische keuzes dat zij niet gehouwen zijn in steen. Als de feiten veranderen moet de koers hierop worden aangepast.

De derde categorie betreft wat in de inter- nationale strategie de herkomstlanden worden genoemd. Dit zijn landen van oor- sprong van grote (of minder grote) groepen Amsterdammers, zoals Marokko, Turkije of de Antillen. Weggevallen uit dit rijtje zijn Ghana en Suriname. Ghana, omdat er vanuit Accra geen interesse werd getoond voor samenwerking. Suriname vanwege het aantreden van Bouterse als president.

46

Tot slot is er ook nog Europa, het oude continent waarmee Amsterdam zo diepgaand vervlochten is en dat moeilijk is onder te brengen in bovengenoemde categorieën. Belangrijk in Europa is de samenwerking met de drie grote Europese hoofdsteden Londen, Parijs en Berlijn.

Voor alle landen geldt dat Amsterdam zich flexibel opstelt en bereid is om op project-basis en met verschillende partners te werken, telkens vanuit de overkoepelende gedachte van de verantwoordelijke hoofdstad. Een land als Turkije is natuurlijk niet alleen interessant als herkomstland, maar op ook economisch vlak. Tegelijkertijd zien we ook de destabiliserende werking van de oorlog in Syrië, de humanitaire ramp die deze veroorzaakt en de vluchtelingen-stoom die via Turkije Europa probeert te bereiken. Evenmin kunnen we de ogen sluiten voor de politieke ontwikkelingen in Turkije en de weerslag die deze hebben op het gebied van de mensenrechten en de persvrijheid. Het internationale beleid van Amsterdam beweegt mee met die ontwikkelingen en dat vergt een voortdurende heroverweging van strategische aannames en de keuze voor instrumentaria die hieruit volgt. Dat kan betekenen dat ondanks alles wat je in de jaren met elkaar hebt opgebouwd, je soms een aantal stappen terug moet zetten.

47

8.5 De inhoud in de praktijkHieronder volgen ter illustratie enkele voorbeelden van hoe een inhoudelijk thema zich vertaalt naar de praktijk van het internationale beleid.

Kunst & cultuurKunst en cultuur zijn onmisbaar voor de diepgang van het maatschappelijk leven en de weerbaarheid van de rechtsstaat en democratie. Amsterdam heeft een levendige kunst & cultuur sector. Dat is goed voor de persoonlijke ontwikkeling van Amsterdammers en voor de vitaliteit en leefbaarheid van buurten, maar ook voor het vestigingsklimaat. Kunst en cultuur dragen in sterke mate bij aan de internationale reputatie van Amsterdam, zijn een motor voor de sociale en economische ontwikkeling en verhogen de aantrekkingskracht die de stad heeft op creatief talent, bezoekers en bedrijven.

Een belangrijke verbinding in het internationale beleid die in het afgelopen decennium door de verschillende colleges is gelegd, is die tussen economie en cultuur. Culturele organisaties maken al jaren integraal deel uit van Amsterdamse delegaties. Evenementen waaraan wereldvermaarde Amsterdamse cultuurinstellingen deelnemen zoals het Concertgebouworkest, de Nationale Opera en Ballet, Foam of het Rijksmuseum, vormen vaak het hoogtepunt van een Amsterdamse missie en tillen de Nederlandse hoofdstad in het buitenland naar een hoger plan. De waarde, of in een meer economische term, het rendement hiervan, is niet te onderschatten.

Dit college wil daarop voortbouwen. In november 2015 heeft de Raad ingestemd met een reeks plannen die tot doel hebben de kunst- en cultuursector te versterken.62 Een belangrijk component hierin is de inter-nationalisering van kunst en cultuur. Door internationale samenwerking te stimuleren en door internationale bedrijven en professionals te verbinden met de kunst- en cultuursector, zal ook de positie van Amsterdam aan kracht winnen.

Een recente reis waar het hoofdzakelijk om kunst & cultuur draaide is de missie naar New York in september 2016.63 Aan deze reis, die onder leiding stond van de wethouder Kunst & Cultuur en die was georganiseerd in samen-werking met AIB, IB en Amsterdam Marketing, namen zo’n 115 mensen deel uit de culturele sector, de creatieve industrie en de startup community. De omvang en de samenstel-ling van de groep heeft bijgedragen aan de exposure van de individuele leden. Men kon delen in elkaars netwerk en er zijn nieuwe verbanden gelegd, wat er toe heeft geleid dat het reeds bestaande netwerk in New York verder is uitgebouwd.

Marloes KrijnenDirecteur FOAMOp het gebied van kunst en cultuur heeft Amsterdam een blinkende reputatie. Naast grote publiekstrekkers zoals het Van Gogh Museum of het Anne Frank Huis, is er ook een spannend en verassend aanbod aan de randen van het culturele veld. Hier worden zaken ter discussie gesteld en is ruimte voor experiment en vernieuwing, wat zorgt voor doorbloeding. Dit spreekt een andere groep mensen aan: jong, open minded, nieuwsgierig en betrokken. Het is fantastisch dat de gemeente ook dit culturele aanbod ziet als eminent exportproduct en op de reizen naar het buitenland, naast de geliefde iconen, ook deze culturele organisaties presenteert als hedendaagse vertolkers van Amsterdamse waarden. Foam is trots hiervan onderdeel te zijn.

48

Jan RaesAlgemeen Directeur Koninklijk Concert-gebouworkestHet internationale beleid van Amsterdam is een ‘best practice’ dat wij regelmatig ten voorbeeld stellen aan onze andere subsidiënt, de Rijksoverheid. Amsterdam maakt goed gebruik van de exposure en impact die een optreden in het buitenland kan hebben. Door op het juiste moment de keuze voor het geschikte optreden te maken en daaromheen, samen met het Concertgebouworkest, de meereizende sponsors en de diplomatieke vertegenwoordiging ter plaatse, een goede vorm van activatie te realiseren, rendeert de samenwerking optimaal.

Karin van GilstZakelijk Directeur van het Stedelijk MuseumHet Stedelijk Museum Amsterdam trekt met de stad op om de zichtbaarheid en de connecties van de stad en het museum over de landsgrenzen te vergroten. Zonder enige twijfel levert het buitenlandbeleid positieve resultaten op voor Amsterdam en alle bedrijven en instellingen met buitenlandse aspiraties.

De Gouden DriehoekAlle grote steden van de wereld staan in meer of mindere mate voor eenzelfde uitdaging. Met de almaar groeiende populaties stijgt ook de vraag naar schoon drinkwater en goede sanitaire voorzieningen. Ook zoeken steden naar de meest effectieve verwerking van de steeds grotere berg afval die zij produceren. Deze uitdagingen hangen nauw samen met de gevolgen van de klimaatverandering en de groeiende schaarste van traditionele energie-bronnen en andere grondstoffen. Het antwoord ligt in duurzame ruimtelijke ordening, waarvoor leefbaarheid de primaire maatstaf is.

Amsterdam is een stad die zijn geschiedenis deelt met het water. Die historische band met het water heeft geleid tot een integrale benadering op het gebied van waterbeheer, afval- en energiemanagement en stedelijke planning. Ofwel: de Gouden Driehoek, de samenwerking tussen de publieke organisaties Waternet, het Afval- & Energiebedrijf en de RvE Ruimte & Duurzaamheid. Deze samenwerking is uniek. In de meeste buitenlandse steden zijn dit namelijk strikt gescheiden domeinen.

Laten we het daarom de Amsterdamse aanpak noemen; een werkwijze die zich niet alleen goed leent als inspiratiebron en exportproduct voor andere steden, maar die bovendien zodanig open en adaptief is dat Amsterdam de perfecte condities biedt als proeftuin of living lab voor innovaties en experimenten die ontstaan in de interactie met partnersteden. Zo is Amsterdam een werkelijk slimme stad, een voorbeeld van publieke efficiëntie die bijdraagt aan de leef-baarheid en daarmee de aantrekkingskracht die Amsterdam heeft op buitenlandse bedrijven en organisaties. Dat is een niet te onderschatten kwaliteit vergeleken met andere steden die zich misschien op economisch vlak kunnen rekenen onder de zwaargewichten, maar waar de vervuiling onhoudbare proporties heeft aangenomen.

49

De integrale benadering van de Gouden Driehoek sluit naadloos aan op het idee van Amsterdam als Internationaal Verantwoordelijke Hoofdstad.

Inmiddels is het concept vervat in een plan van aanpak waarmee de stad Amsterdam gericht naar buiten kan treden. De Gouden Driehoek kan hierin voortbouwen op een aantal eerste succesvolle en veelbelovende pilots of samen-werkingsverbanden in bijvoorbeeld het vluchtelingenkamp Al Zaatari in Jordanië, de Vietnamese hoofdstad Hanoi, Buenos Aires en Sao Paulo, de Chinese mega-steden Shenzen, Deyang en Beijing en de samenwerking met de Tata Trusts in India.

Kees van der Lugt (Waternet), Evert Lichtenbelt (Amsterdam Economic Board), Eric van der Kooij (Ruimte & Duurzaamheid).Een Amsterdamse missie opent deuren zodat wij als Gouden Driehoek de relevante beslissers en deskundigen een presentatie kunnen geven van Amsterdamse (en Neder-landse) oplossingen. Bijvoorbeeld de duurzame ruimtelijke ontwikkeling van zowel de 400 jaar oude grachtengordel als het nieuwe IJburg, de unieke samenwerking tussen de RioolWaterZuiveringsInstallatie-West en de Afvalverwerkingsinstallatie in het Westelijk Havengebied, Amsterdam Rainproof en de Waterfrontontwikkeling. Die presentatie wordt altijd met enthousiasme ontvangen. De volgende stap is om te kijken hoe publieke, private en kennispartijen uit Amsterdam en Nederland kunnen bijdragen aan een lokale oplossing. Daar leren wij zelf ook weer van, omdat we ons spiegelen aan kwaliteiten van andere metropolen.

Aart JacobiAmbassadeur in Tokyo, voorheen BeijingVoor een miljoenenstad als Tokyo is Amsterdam natuurlijk geen voor de hand liggende match. Maar door in te zetten op inhoud, wisten de Amsterdammers toch interesse voor samen-werking te wekken, bijvoorbeeld op terreinen als slimme mobiliteit, afvalverwerking en creatieve industrie. Voor de Tokyo Metropolitan Government is het een bron van ideeën.

Nienke TroosterAmbassadeur Hanoi, VietnamHet feit dat de hoofdstad van Nederland een formele relatie heeft met Hanoi is in Vietnamese ogen een bewijs dat niet alleen Amsterdam maar ook Nederland oprechte interesse heeft in het land. De persoonlijke ‘touch’ die het Amsterdamse bestuur aanbrengt in het contact met Vietnamese partners heeft een verstandhouding geschapen die Nederland bijzondere ingangen biedt. Dat helpt ook de ambassade in haar werk. De regio Amsterdam heeft Hanoi veel te bieden op terreinen als watermanagement en stadsplanning. Maar ook instellingen als de Anne Frank stichting en universiteiten hebben via de Amsterdam-connectie hun meerwaarde kunnen laten zien.

50

Wereldvermaarde street artist Eduardo Kobra uit São Paolo wilde Anne Frank in Amsterdam portretteren; zij staat in veel landen symbool voor weerbaarheid en rechtvaardigheid

51

MensenrechtenAmsterdam is een pluriforme, diverse en tolerante stad. Dit open karakter is onlos-makelijk verbonden met de internationale oriëntatie van de stad. Amsterdam is altijd een veilige haven geweest voor andersdenkenden of mensen die op de vlucht zijn omdat zij worden vervolgd om hun overtuigingen of geaardheid. Hier kunnen zij zijn wie zij willen zijn en kunnen zij actief deelnemen aan het maatschappelijk proces.

Sociale thema’s zoals diversiteit en mensen-rechten dragen in belangrijke mate bij aan het rendement van het internationale beleid. Amsterdam heeft op dit terrein een fantastisch track record.

Amsterdam is een stad van burgers, niet van absolute vorsten. De rechtsstaat, het actieve burgerschap en de mensenrechten hebben de identiteit van de stad bepaald. Rechtsgelijkheid, bescherming van minderheden, vrijheid van meningsuiting en persvrijheid zijn de kern-waarden in alles wat Amsterdam doet. Dat dragen we ook uit in onze buitenlandse relaties. Direct of indirect.

Dat deze kernwaarden voelbaar zijn, bleek toen de voormalige burgemeester van Beijing bij zijn bezoek aan Amsterdam zijn complimenten uitsprak voor het inclusieve karakter van de stad. De observatie van de Chinese burge-meester bood een ideale gelegenheid om de Amsterdamse kernwaarden toe te lichten en het thema van de mensenrechten expliciet te verbinden aan het maatschappelijke en het economische belang.

Hoe komt het thema mensenrechten tot uit-drukking in het internationale beleid? Een paar voorbeelden.

Anne Frank en Amsterdam zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bijna 70 jaar na de eerste publicatie van haar dagboek wordt haar boodschap van hoop, inspiratie en liefde wereldwijd herkend. Anne Frank verbindt culturen. Haar verhaal is universeel. De Anne

Frank Stichting en Amsterdam dragen die boodschap wereldwijd uit. In 2014 op de Amsterdamse missie naar Hanoi was de opening van de tentoonstelling ‘Anne Frank – een geschiedenis voor vandaag’ het hoogte-punt van de reis.64 In 2016, tijdens de missie naar Buenos Aires, werd in het Centro Ana Frank Argentina een vergelijkbare tentoonstelling over het leven van Anne Frank geopend. Eveneens een hoogtepunt.

Op de missie naar China in 201465 had de Amsterdamse delegatie een ontmoeting met de Chinese kunstenaar Ai Weiwei. Ook spraken de Amsterdammers met een organisatie van ouders van LHBT’ers en met activisten die zich bezighouden met de rechtsachterstand van de honderden miljoenen Chinezen die van het platteland naar de grote stad zijn gemigreerd. Deze juristen pleiten voor de hervorming van het systeem waarin deze rechtsongelijkheid besloten ligt en dat op termijn het sociale leven in China zou kunnen ontwrichten.

In India onderhoudt Amsterdam een warm contact met een aantal maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor vrouwen-rechten (Zie pag. 27: India een strategisch netwerk). Of dichter bij huis: het initiatief van de Amsterdamse Gemeenteraad voor Shelter City, waarmee Amsterdam tijdelijk onderdak biedt aan mensenrechtenactivisten die hier op adem kunnen komen en zich verder kunnen ontwikke-len. Het project is vergelijkbaar met Amsterdam Vluchtstad van het Letterenfonds dat zich richt op schrijvers, dichters en publicisten die vanwege hun werk worden onderdrukt of met het leven worden bedreigd.

In 2016 was Amsterdam tijdens de Gaypride gaststad van de Europide, waaraan vertegen-woordigers deelnamen uit San Francisco, Buenos Aires, São Paulo en Sisli, een deel-gemeente van Istanbul. In dezelfde periode kwamen ook alle Europese steden van het Rainbow Cities Network bijeen.

52

Al dit soort uitwisselingen, hoe kleinschalig ook, laten niet alleen zien waar Amsterdam voor staat, ze brengen ook een bepaalde nuance en verdieping in een internationale relatie.

Ronald LeopoldAlgemeen directeur Anne Frank Stichting Door mee te reizen in een delegatie van de gemeente onder leiding van de burgemeester zijn we in contact gekomen met organisaties en mensen die we op eigen kracht niet zo makkelijk hadden kunnen bereiken. We hebben netwerken opgebouwd die cruciaal zijn voor ons werk in bijvoorbeeld Vietnam of Marokko. Onze aanwezigheid in het buitenland dient niet alleen een lokaal belang. Met het verhaal van Anne Frank maken onze buitenlandse partners kennis met een voor Amsterdam even pijnlijke als bepalende periode uit haar geschiedenis. Anne Frank was een vertolker van de kern-waarden van Amsterdam. Haar levensverhaal vormt een inspiratiebron voor een eigentijdse missie, gericht op de bestrijding van antisemitis-me, racisme en discriminatie en het belang van vrijheid, gelijke rechten en democratie. De samenwerking tussen de Anne Frank Stichting en de gemeente draagt bij aan de profilering van Amsterdam als internationaal verantwoordelijke hoofdstad, met een duidelijk accent op mensenrechten.

Open Amsterdam!Internationaal talent wordt een steeds belangrijker criterium voor bedrijven die overwegen zich in Amsterdam te vestigen. Het IN Amsterdam heeft daarom een strategie66 ontwikkeld die er op gericht is om inter-nationaal talent te doen besluiten naar Amsterdam te komen en om het talent dat hier al is te doen blijven.

Het programma ‘Open Amsterdam!’ concen-treert zich op drie thema’s die voor internationals belangrijk zijn: ‘Onderwijs’, ‘Werk’ en ‘Kwaliteit van leven’.

Onder het thema Onderwijs draait om het capaciteitstekort op internationale scholen, het internationale Amsterdammertje en de inter-nationalisering van instellingen voor Hoger Onderwijs.

Het doel is om het aanbod van internationaal basis en voortgezet onderwijs fors uit te breiden, zowel op private als publieke inter-nationale scholen, maar ook door reguliere onderwijsinstellingen een meer internationale oriëntatie te geven. Zo leren ook de jongste Amsterdammertjes al vroeg hoe leuk het is om de blik naar buiten te richten. Het tekort aan plek op internationale scholen is een probleem waarvoor snel een oplossing moet komen. Internationale families zullen Amsterdam mijden als hun kinderen hier geen toegang tot kwalitatief internationaal onderwijs hebben. (Zie ook: ‘De Matrix’, pag. 40.) Daarom is in 2016 in MRA-verband het Deltaplan Interna-tionaal Onderwijs in het leven geroepen. Het begin is gemaakt, maar is nog een moeilijke weg te gaan.

Voor wat betreft het hoger onderwijs, om buitenlandse studenten en onderzoekers aan zich te binden zullen Amsterdamse onderwijs-instellingen hun internationale profiel moeten versterken. In 2016 zijn de VU, UvA, HvA en Inholland gestart met een gezamenlijke inter-nationaliseringsagenda onder de titel ‘Open Kennis Amsterdam!’. Op de agenda staan vier onderwerpen: huisvesting, wet- en regelgeving,

53

carrièremogelijkheden en beurzen. Een succes-volle activiteit is de International Talent Event Amsterdam (ITEA)67 waar internationale talent wordt gekoppeld aan bedrijven in de regio.

Het thema Werk gaat over ondernemerschap, toegang tot de arbeidsmarkt en de mogelijk-heid voor alumni om een carrière op te kunnen bouwen in de stad waar ze zijn afgestudeerd. Voor ondernemers is het van belang dat zij makkelijk van start kunnen en toegang hebben tot relevante informatie over lokale wet- en regelgeving.

Een internationale stad is een gastvrije stad. Maar wat maakt het dat iemand zich hier thuis voelt? Een kleine geste kan een groot verschil maken. Een speech in het Engels bijvoorbeeld, in plaats van in het Nederlands. Of meertalige informatievoorziening door de gemeente aan bewoners. Het thema Kwaliteit van Leven is gericht op een soepele integratie, zodat inter-nationals bijvoorbeeld hun weg weten te vinden in de Nederlandse gezondheidszorg, kunnen deelnemen aan het culturele leven en begeleiding krijgen bij het vinden van huisvesting. Er zijn verschillende initiatieven ontwikkeld om dat bevorderen. Zo verzorgt het IN Amsterdam interculturele trainingen voor groep huisartsen om meer bewustzijn te creëren voor culturele verschillen in de huisarts-praktijk. Op cultureel gebied is begonnen met de Amsterdam Salon68, waar de internationale gemeenschap wordt gekoppeld aan de Amsterdamse cultuursector. Ook stimuleert het IN Amsterdam Amsterdamse organisaties om zo veel mogelijk informatie ook in het Engels aan te bieden.

Startup CityDat Amsterdam inmiddels beschikt over een bruisende startup-gemeenschap is ook de grote buitenlandse media opgevallen. ‘The flexible and outward-looking nature of Amsterdam has infected its startup scene - and its worldly aspect means the city is gradually becoming an accelerator for the rest of the globe’, schrijft Wired. Bloomberg stelt vast dat Amsterdam met recht aanspraak kan maken op de status van ‘Next Global Tech Hotspot ’.69

Technologie, creativiteit, innovatie, een vrucht-bare interactie tussen startups, multinationals en venture capitalists, de aanwezigheid van een tech-savvy populatie die ervoor openstaat om nieuwe producten en diensten uit te proberen - het zijn allemaal factoren die bepalend zijn voor het vestigingsklimaat van Amsterdam. StartupAmsterdam heeft een breed programma ontwikkeld om die dynamiek zo goed mogelijk te faciliteren. De hoofdlijnen:

Er bestaat een wederkerige relatie tussen startups en multinationals en die komt goed tot uitdrukking op platforms zoals het zoge-naamde LaunchPad-netwerk70 en het Corporate Partnership. Multinationals behouden hun lenigheid door zich open te stellen voor de innovatiekracht van de snel groeiende startups. De startups, op hun beurt, profiteren optimaal van de economische ruggensteun die de grote internationale bedrijven hen kunnen bieden. Inmiddels zijn er meer dan 125 corporate partners actief binnen StartupAmsterdam.

StartupAmsterdam heeft in samenwerking met het landelijke Startup Delta71 meerdere evenementen georganiseerd waarop de startup-gemeenschap, investeerders en inter-nationale ondernemingen zijn samengebracht, zoals de The Next Web Conference72 (in 2016 gegroeid tot 20.000 bezoekers), het Startup Fest Europe73 en de AmsterdamCapitalWeek74.

Amsterdam werkt samen met andere Nederlandse steden, zoals met Den Haag, de provincie Gelderland en Eindhoven in het initiatief StartupInResidence75, waarin overheden

54

startups uitnodigen om innovatieve oplossingen te bedenken voor sociale kwesties.

Een ander voorbeeld is de Rotterdamse internationale startup-competitie Get in The Ring76 dat meegedaan heeft tijdens de AmsterdamCapitalWeek.

De samenwerking strekt zich uit tot het buitenland. Met Parijs en New York heeft Amsterdam een uitwisselingsprogramma opgezet voor startups. Dit zijn bootcamps waar startups uit de respectievelijke steden onder intensieve begeleiding van professionals bij elkaar op bezoek gaan en geïntroduceerd worden aan potentiële klanten of investeerders. Iets vergelijkbaar gebeurt via het Europese accelerator-programma SCALE waaraan de twaalf belangrijkste Europese startup-steden deelnemen, waaronder London, Parijs, Stockholm, Berlijn, Barcelona en Rome. (Zie ook Europa, pag. 37)

Janneke NiessenImprove DigitalYou don’t have to speak Dutch to live and work here, which makes everyone feel welcome.

Oscar KneppersRockstartA company can have an international outlook right from the start - you hit the ground running.

Kim LiebregtsTeslaAmsterdam is energetic, vibrant and sustainable.

55

Met deze evaluatie wil het College benadrukken hoe belangrijk het internationale beleid is voor de stad Amsterdam, de MRA en Nederland. De cijfers achter deze notitie spreken voor zichzelf. In de regio Amsterdam werken 227.464 mensen bij een buitenlandse onderneming. Voor iedere fulltime baan bij een buitenlandse onderneming mag 1,6 baan worden bijgerekend voor ondersteunende werkzaamheden. 32% van de banen in de private sector in de regio Amsterdam wordt gegenereerd door buiten-landse bedrijven. Sinds de oprichting van het IN Amsterdam in 2008 is het aantal buitenlandse werknemers dat bij hen aanklopt jaarlijks met minimaal tien procent toegenomen. De afgelopen drie jaar heeft zich ieder jaar een recordaantal buitenlandse bedrijven gevestigd in de regio Amsterdam. In 2016 waren dat er 157. Er zijn nu meer dan drieduizend buiten-landse bedrijven in de MRA.

Een groot deel van het succes is niet in cijfers uit te drukken. Amsterdam heeft de reputatie opgebouwd van een stad die er in de wereld toe doet. De Nederlandse hoofdstad wordt wereldwijd gewaardeerd om zijn eigenheid en het aanstekelijke enthousiasme waarmee het naar buiten treedt. De goodwill die dat oplevert is van onschatbare waarde. Amsterdam doet mee in het rijtje van New York, Londen, Berlijn of Parijs. Dat heeft een zelfversterkend effect. We mogen ons weliswaar niet blindstaren op benchmarks en lijstjes, maar er is ook geen reden om er laatdunkend over te doen. De afgelopen tien jaar heeft Amsterdam op alle terreinen een grote sprong gemaakt.

De internationale oriëntatie van Amsterdam is een historisch gegeven. Amsterdammers kijken al vierhonderd jaar over de horizon. Als een wereldstad-op-broekzakformaat eist Amsterdam een plek op die, vergeleken met de grote miljoenensteden van de wereld, wellicht niet in verhouding staat tot zijn omvang. Toch is dit niet zo gek. Het is de voortzetting van iets waar de stad al eeuwen aan bouwt.

Wat nieuw is aan het internationale beleid is dat er meer structuur en samenhang in is aan-

gebracht, zowel inhoudelijk als organisatorisch. Dat betekent dat bedrijfsleven, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en culturele instellingen gezamenlijk de internationale arena betreden. Het afgelopen decennium hebben de opeenvolgende Colleges in binnen- en buiten-land telkens weer die verbinding gezocht of benadrukt. De stad is bovendien doelmatiger gaan reizen en is nauwkeuriger gaan ‘sleutelen’ aan het vestigingsklimaat. Deze werkwijze is bij alle partijen een standaard geworden, een manier van denken.

Met deze integrale aanpak wil Amsterdam zich onderscheiden van andere internationale steden. Deze strategie is tot stand gekomen vanuit de centrale gedachte dat Amsterdam, als hoofdstad, een verantwoordelijkheid heeft voor de grotere sociaal-economische balans, dus niet alleen binnen de eigen regio, maar ook nationaal en internationaal. Zoals Amsterdam de wereld in het klein is, zo zou Amsterdam ook graag de wereld in het groot zien. Dus een plek waar het prettig leven is, waar veel groen is, waar voor alle kinderen goede scholen zijn en waar iedereen welkom is en mee mag doen, alleen niet tegen ieder aannemelijk bod.

De brede inzet in het internationale beleid werpt zijn vruchten af en het instrumentarium dat hiervoor is ontwikkeld, klopt. Er zijn goede redenen om aan de huidige lijn vast te houden, maar dat is niet genoeg. Met het oog op de te verwachten groei van Amsterdam zullen we nóg beter moeten anticiperen op wat er gebeurt in de wereld, we zullen moeten weten wat dit betekent voor de stad en nóg beter moeten samenwerken. Niet voor niets staat het College in deze notitie stil bij de grotere achtergrond van de globalisering en informatisering, maar ook bij de vraag hoe we Amsterdam het best kunnen voorbereiden op een tijdsvlak waarin wetenschap en technologie zich exponentieel ontwikkelen en waarin we oude paradigma’s in versneld tempo zien kantelen. Dit zijn wereld-wijd ingrijpende veranderingen. Wat betekenen die voor Amsterdam? Hoe richten we de stad hierop in? Hoe zullen we straks wonen, werken, communiceren? Op welke sectoren moeten we

9. De schaalsprong van Amsterdam

56

ons richten? Hoe blijven we mobiel en gezond? Er zijn andere internationale ontwikkelingen die we niet mogen negeren. Neem de groeiende middenklasse van honderden miljoenen Chinezen en Indiërs die op hun aanstaande wereldreis ook Amsterdam willen aandoen. Het zou onverstandig zijn om ons door hun komst te laten verrassen.

Sinds het begin van de 21ste eeuw woont voor het eerst meer dan de helft van de wereld-bevolking in steden. In 2050 zal dat ongeveer 70% zijn. Die urbanisatie is ook terug te zien in Amsterdam, waar het inwonerstal sinds 1990 is gegroeid van 695.000 tot bijna 850.000. Het grootste deel van die groei is van de afgelopen vijf jaar. Volgens de prognose van het CBS en PBL heeft Amsterdam rond 2035 een inwoners-tal van een miljoen. In die prognose groeit de bevolking van de gehele MRA van 2,42 miljoen in 2017 tot 2,75 miljoen in 2035.77 Veel zal echter afhangen van het aantal woningen dat kan worden gebouwd.78

Amsterdam staat voor een schaalsprong. Deze schaalsprong biedt de kans om de inter-nationale positie van Amsterdam nog verder uit te bouwen. Amsterdam heeft, zoals het College heeft uiteengezet, alles in huis om de kansen van de schaalsprong optimaal te benutten. Tegelijkertijd brengt groei ook reële bedreigingen met zich mee. Dat zijn complexe vraagstukken waarop we ook nu al stuiten. Het College staat dan ook nadrukkelijk stil bij wat het ‘de keerzijde’ van het succes noemt (zie ook pag. 15). De drukte op straat, de aanwassende bezoekersstroom, de zoveelste ijssalon in het centrum, het tekort aan betaalbare woningen of de uitstroom van mensen met lage en midden-inkomens naar wijken buiten de ring of de buurgemeenten in de regio; dit soort ontwikkelingen ondermijnen de sociale cohesie.

De schaalsprong is echter geen autonoom proces. Er zijn wel degelijk keuzemogelijkheden. We kunnen bijsturen. Of beter: we móeten bijsturen. Welke kansen willen we wel benutten en welke niet? Hoe zorgvuldiger we ons hierop

beraden, hoe beter we de negatieve effecten van die keuzes kunnen beperken.We doen er daarom goed aan om de groei van de regio Amsterdam te beschouwen als een gegeven. Daarop volgt als vanzelf de vraag wat voor stad Amsterdam dan wil zijn. Het antwoord op die vraag ligt wat dit College betreft besloten in de ambitie om als internationaal zakelijk en cultureel centrum een toegangs-poort van Europa te zijn. Aan die ambitie wordt invulling gegeven vanuit de gedachte dat alle Amsterdammers hiervan moeten kunnen profiteren. Een aantal typisch Amsterdamse kernwaarden staan daarin centraal zoals openheid, inclusie en burgerschap. Iedereen moet kunnen meedoen en iedereen moet kunnen delen in het succes; alles vanuit de gedachte van de verantwoordelijke hoofdstad. Groei moet bovendien duurzaam zijn, de stad moet leefbaar blijven. Dit zijn waarden die Amsterdam overal uitdraagt en waarmee het internationaal veel goodwill heeft opgebouwd.

De schaalsprong nodigt uit om zowel de problemen van vandaag als de stedelijke uit-dagingen van de toekomst te bezien vanaf een hoger plan. Als we weten wat we willen, kunnen we daarvoor afgewogen en samenhangend beleid ontwikkelen. In plaats van te reageren op dingen die ons lijken te overkomen, stellen we ons op als een pro-actieve en zelfbewuste stad die optimaal navigeert op de getijden-stromen van de globalisering of zelfs richting geeft aan dit soort wereldwijde ontwikkelingen. Zo’n stad denkt groter dan zichzelf en is niet bang voor radicale stappen, maar durft evengoed op de rem te trappen als dingen te hard gaan of een ongewenste wending nemen. Dat biedt zekerheid in tal van dossiers. Zo bezien is bijvoorbeeld de Brexit geen reden voor paniekvoetbal, evenmin voor ‘lijkenpikkerij’. Amsterdam en Londen zijn en blijven partners. De Brexit biedt kansen en bedreigingen, maar de schaalsprong waarover het hier gaat, heeft zich ook zónder de Brexit al ingezet. Er komen ongetwijfeld nog meer kansen en bedreigingen. Zo bezien komt er ook meer ‘lucht’ in complexe vraagstukken rondom stedelijke ontwikkeling, zoals het aantal woningen dat moet worden

57

gebouwd om in de stijgende vraag op de huizenmarkt te voorzien. Die vrijheid is geen luxe, maar noodzaak. Voor de verwachte schaal-sprong zal de bestaande bouwambitie eigenlijk nu al naar boven moeten worden bijgesteld. Willen we vasthouden aan het principe van de leefbaarheid en verder geen groen of water opofferen voor de ontwikkeling van bouw-grond, dan zullen we met creatieve en slimme oplossingen moeten komen. Dat op zichzelf is een enorme uitdaging, iets waarmee Amsterdam, als het goed uitpakt, zich ook weer internationaal sterk kan maken.

Met al deze overwegingen in gedachten pleit het College ervoor om voor wat betreft het international beleid de ingeslagen weg voort te zetten. Er lopen momenteel een groot aantal activiteiten en programma’s. Het voert te ver om die in de context van deze evaluatie allemaal te benoemen. Wel wil het College een aantal richtlijnen benoemen die het de komende jaren voor ogen houdt bij de uitvoering van het internationaal beleid en de dossiers die daarmee verband houden.

1. Omarm de schaalsprong van de metropool-regio Amsterdam en bekijk deze groei vanuit een internationaal perspectief. Zorg ervoor dat de groei in goede banen wordt geleid en dat negatieve effecten tot een minimum worden beperkt. We zullen groter moeten denken, nóg beter moeten samenwerken en, onmiddellijk op het schaalniveau van de MRA, strategieën moeten ontwikkelen. Een recent voorbeeld is het ‘Deltaplan Internationaal Onderwijs’,79 waarmee de regio-gemeenten en Amsterdam zorgen voor voldoende plek op internationale scholen. De komende jaren moeten er duizenden plekken bij. Door het aanbod van internationaal onderwijs te spreiden over de regio, zullen internationals verhuizen naar die gemeenten, wat weer zal bijdragen aan een nieuwe dynamiek in de samenleving. Eenzelfde regionale aanpak is nodig op vrijwel alle andere dossiers, zoals infrastructuur en mobiliteit, woningbouw of de ontwikkeling van hotels.

2. Blijf ervoor waken dat het internationale beleid meerwaarde heeft voor alle Amsterdammers.

3. Voorkom dat we aan het succes ten onder gaan. Blijf daarom voortdurend alert, ook wanneer alles voor de wind lijkt te gaan. Anticipeer op de ontwikkelingen in de wereld door mee te bewegen en slim te manoeuvreren. Zorg ervoor dat de eigen organisatie hierop is ingericht, maar maak dat geen doel op zich zelf. Blijf vooral naar buiten kijken, want dáár gebeurt het. Stel beleid waar nodig bij, want, zoals het College heeft vastgesteld, het succes kan ook een keerzijde hebben. Een recent voorbeeld: de stop op deelname aan buitenlandse toerisme- seminars en de maatregelen die bedoeld zijn de druk op de stad te verlagen, onder meer door de bezoekersstroom om te buigen naar andere plekken in Nederland.

4. Blijf trouw aan het principe van de verantwoordelijke hoofdstad. Dit is het morele kader van waaruit Amsterdam de wereld tegemoet treedt. Het principe geeft ook richting in complexe en onzekere situaties, bijvoorbeeld in de strategische afweging over de positionering van Amsterdam in het krachtenveld van ná de Brexit.

5. Maak scherpe keuzes, stel prioriteiten, hou de focus in het beleid en blijf de voortgang in de internationale betrekkingen nauw-lettend monitoren. Laat de matrix hierin vormend en leidend zijn. De matrix is meer dan een middel om het vestigingsklimaat te verbeteren, het is het werkblad waarop inhoudelijke en geografische keuzes in het internationale beleid met elkaar gekruist worden.

6. Blijf zoeken naar de verbinding tussen het economische, het sociale en het culturele. Het internationale beleid raakt álle por-tefeuilles. Op alle beleidsterreinen heeft Amsterdam in het buitenland waardevolle expertise te bieden, maar er is ook veel te

58

halen. Hoe breder de inzet, hoe beter het succes van de huidige aanpak kan worden bestendigd. Daar profiteren uiteindelijk alle Amsterdammers van. Het College mag daarom geen kansen onbenut laten en moet zich bij het programma van iedere buiten-landse reis en bij de samenstelling van iedere delegatie afvragen of de grotere samenhang wel voldoende gediend wordt.

7. Ga verder met de professionalisering van de netwerkorganisatie. Als voorbeeld noemt het College de rol van de Amsterdam Economic Board, waarbinnen overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen zich gezamenlijk buigen over de grootstedelijke vraagstukken die volgens de Board bepalend zijn voor de toekomst van de stad: de circulaire economie, digitale connectiviteit, gezond-heid, mobiliteit en talent voor de toekomst. De kennis en expertise die de metropool- regio op deze terreinen ontwikkelt, vormen het uitgangspunt voor internationale betrekkingen. Dit is de inhoud waarmee Amsterdam zich profileert.

8. Bouw verder aan strategische allianties met steden, landen, bedrijven, culturele organisaties of kennisinstellingen, die net als Amsterdam een internationale ambitie koesteren en die verantwoordelijkheid, inclusie en diversiteit hoog in het vaandel hebben.

9. Onderken het belang van persoonlijke relaties en werk er voortdurend aan om het internationale netwerk levend te houden en verder uit te bouwen. Internationaal beleid is mensenwerk, dus investeer in mensen. Reis efficiënt, met delegaties die optimaal zijn samengesteld en breng op het juiste moment een burgemeester, regiobestuurder of vestigingsmanager in het gelid.

Terugblikkend op het afgelopen decennium kunnen we vaststellen dat er op internationaal vlak veel is gebeurd en dat die dynamiek nauw samenhangt met de snelle groei die Amsterdam heeft doorgemaakt. Dat hebben alle Amster-

dammers aan den lijve ondervonden. Deze groei zal zich de komende decennia doorzetten, maar de implicaties van de schaalsprong zijn voor een groot deel onbekend. Er zijn verschillende scenario’s denkbaar. Deze collegebrief heeft dan ook een open einde. Het College hoopt een constructieve bijdrage te leveren aan de discussie over mogelijke strategieën voor de lange termijn.

We hebben veel in eigen hand, maar we moeten wel realistisch blijven. Er zijn allerlei factoren en onzekerheden waarop de gemeente Amsterdam geen of weinig invloed heeft, maar die een groot effect kunnen hebben op het economische en maatschappelijke leven in de stad, in positieve en in negatieve zin. Denk aan verschuivingen in de geopolitieke verhoudingen of de dynamiek in macro- economische ontwikkelingen. Of recent: de chaos en de verwarring sinds de Brexit. Ook heeft de gemeente Amsterdam maar een beperkte invloed op bijvoorbeeld het monetaire of fiscale beleid van de hogere overheden van het Rijk of de EU. Dit zijn, of we het willen of niet, de grote kaders waarbinnen we op de spreekwoordelijke werkvloer van Amsterdam, waarover we het eerder in deze notitie hadden, moeten opereren.

Dit doet allemaal weinig af aan de internationale ambitie van de ‘global village’ Amsterdam. Want met schrik van de economische crisis nog in de benen, kunnen we evenwel vaststellen dat diezelfde werkvloer het gewoon hartstikke goed doet. De lat ligt niettemin onveranderd hoog. Wil Amsterdam zich blijven meten met de meest aantrekkelijke steden van de wereld, dan moet alle hens aan dek. Uiteraard op een manier die past bij een verantwoordelijke hoofdstad.

Om in dit kader een nieuwe Gouden Eeuw uit te roepen, is misschien nog steeds wat voorbarig, maar laten we met een gezonde dosis bravoure zo’n Gouden Eeuw toch eens in het vooruit-zicht stellen, alleen deze keer een Gouden Eeuw zónder zwarte rand. Er werken op dit moment zoveel positieve krachten in en rond Amsterdam, op ieder denkbaar terrein; breng

59

deze samen en er is van alles mogelijk. Het zou niet de eerste keer zijn. Amsterdam heeft alles in zich om in de komende tien, twintig jaar uit te groeien tot een van de sterkste grootstedelijke regio’s van Europa.

60

61

1 Bron: database amsterdam inbusiness / NFIA. Zie ook de bijlage: Resultaten internationale acquisitie 2008 - 2016, amsterdam inbusiness.

2 Bron: CBS, 20153 Meer over iCapital (The European Capital of Innovation

Award): http://ec.europa.eu/research/innovation-union/index_en.cfm?section=icapital. Zie ook: Persbericht European Commission: Amsterdam is the European Capital of Innovation 2016. http://ec.europa.eu/research/index.cfm?pg=newsalert&year=2016&na=-na-080416. En: Het Parool, 8 april 2016. Amsterdam innovatiehoofdstad van Europa. http://www.parool.nl/amsterdam/amsterdam-innovatiehoofdstad-van-euro-pa~a4278494/

4 The New York Times, 1 juli 2016. After ‘Brexit,’ Finding a New London for the Financial World to Call Home.

http://www.nytimes.com/2016/07/01/business/after-brexit-finding-a-new-london-for-the-financial-wor-ld-to-call-home

Bloomberg, 21 juli 2016. Watch Out London, Amsterdam Is Coming to Get You.

http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-07-20/post-brexit-amsterdam-targets-specific-london-finan-ce-sectors

5 Zie bijlage, afschrift motie Van Lammeren6 Zie bijlage, afschrift motie Paternotte.7 ‘Kansen voor een derde Gouden Eeuw’, Amsterdamle-

zing van burgemeester Eberhard van der Laan, UvA, juni 2011.

8 Zie ook: ‘Amsterdam Topstad: Metropool.’ https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/organisaties/organisaties/bureau-broedplaatsen/publicaties-0/cul-tuur-creatieve-0/amsterdam-topstad/

9 Bron: Schiphol Flight Explorer: https://flightexplorer.schiphol.nl/web/show#welcome

10 Zie ook: http://nos.nl/artikel/2118255-schiphol-is-twee-de-luchthaven-ter-wereld.html

11 Zie ook: FD. ‘AMS-IX: de groei van ’s werelds grootste internethub.’ http://fd.nl/fd-outlook/1100541/ams-ix-de-groei-van-s-werelds-grootste-internethub

12 Bron: Deloitte, Dutch Digital Infrastructure, November 2016

13 Bron: CBS/PBL.14 Zie ook: https://www.amsterdameconomicboard.com/

ambitie-talent-toekomst15 Zie ook: https://www.amsterdameconomicboard.com/

grootstedelijke-uitdagingen 16 Kansen voor een derde Gouden Eeuw’. Amsterdamlezing

van burgemeester Eberhard van der Laan, UvA, juni 201117 Herijking Internationaal Beleid 2014-2018. Amsterdam

Internationaal Verantwoordelijke Hoofdstad. https://www.amsterdam.nl/publish/pages/739435/herijking_in-ternationaal_beleid_2014-2018.pdf

18 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/volg-beleid/internationale/oude-site-(okt-2015)/lan-den-europese-unie/griekenland-athene/

19 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/pmb/uitgelicht/ex-periment-jordanie/

20 Zie ook: http://nos.nl/video/232995-6-miljoen-voor-ne-derland-helpt-japan.html

21 Bron: NFIA, Economic Impact Study OCO22 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/

volg-beleid/stad-in-balans/ 23 Toespraak Eberhard van der Laan, ‘Staat van de

Stad’, 25 oktober 2016. https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/college/burgemeester/speeches/toespraak-staat-stad/

24 Zie ook: Wie zit er in het vliegtuig?’ op pag. 2225 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/publish/

pages/542336/verslag_chinareis_amsterdam_2011_def.pdf

26 Bron: NFIA, Achilles27 Bronnen: Gemeente Amsterdam; Onderzoek, In-

formatie & Statistiek: http://www.ois.amsterdam.nl/feiten-en-cijfers/#

Gemeente Amstelveen: https://www.amstelveen.nl/web/Feiten-en-Cijfers.htm

28 Bron: NFIA, Achilles29 Zie ook: https://www.vumc.nl/afdelingen/over-vumc/

nieuws/opbrengst-marathon-2015/ 30 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/publish/

pages/542310/verslag_delegatie_india_25-31_maart_2012.pdf

31 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/publish/pages/716290/verslag_amsterdam_india_days_2015.pdf

32 Zie ook: RTL Nieuws. Minister schopt eerste Cruyff Court India open. http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/bui-tenland/minister-schopt-eerste-cruyff-court-india-open

33 Zie ook: http://www.uva.nl/nieuws-agenda/nieuws/uva-nieuws/content/uva-nieuws/eredoctoraten-2013.html

34 Waternet International signs MoU with Tata Trusts for safe water and sanitation in India

http://www.dutchwatersector.com/news-events/news/13695-waternet-international-signs-mou-with-tata-trusts-for-safe-water-and-sanitation.html

35 Zie ook: https://insideflyer.nl/jet-airways-naar-schip-hol-2/

36 Bron: NFIA, Achilles37 Bronnen: Bron: Gemeente Amsterdam; Onderzoek,

Informatie & Statistiek: http://www.ois.amsterdam.nl/feiten-en-cijfers/# en Gemeente Amstelveen: https://www.amstelveen.nl/web/Feiten-en-Cijfers.htm

38 Bron: NFIA en FDI.39 Bron: NFIA, Achilles40 Bron: Gemeente Amsterdam; Onderzoek, Informatie &

Statistiek: http://www.ois.amsterdam.nl/feiten-en-cij-fers/# en Gemeente Amstelveen: https://www.amstelveen.nl/web/Feiten-en-Cijfers.htm

41 Zie ook: https://amsterdamsmartcity.com42 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/publish/

pages/793358/buenos_aires_-_memorandum_of_un-derstanding.pdf

43 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisa-tie/college/burgemeester/artikelen/amsterdamse/.

Het verslag van de reis: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/volg-beleid/internationale/be-stuurlijke/bestuurlijke-f/verslag-werkbezoek-2/

44 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisa-tie/volg-beleid/internationale/virtuele-map/vietnam/

45 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/publish/pages/739381/mou_engels.pdf

46 Zie ook de verslagen van deze reizen: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/volg-beleid/interna-tionale/

47 ‘Europa en Amsterdam. Op weg naar een smart global hub.’ Zie ook: https://www.amsterdam.nl/bestuur-or-ganisatie/organisatie/ruimte-economie/economie/economie/doet-economie/amsterdam-europa/euro-pastrategie/

48 Voor een volledig overzicht van de Europese prioritei-ten 2017

49 Zie ook: http://www.eurocities.eu50 Zie ook: http://urbanagendaforthe.eu/pactofamster-

dam/ 51 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisa-

tie/volg-beleid/internationale/oude-site-(okt-2015)/landen-europese-unie/griekenland-athene/

52 Bron: Gemeente Amsterdam; Onderzoek, Informatie & Statistiek (2015)

Voetnoten

62

53 Herijking Internationaal Beleid 2014-2018. Amsterdam Internationaal Verantwoordelijke Hoofdstad. https://www.amsterdam.nl/publish/pages/739435/herijking_internationaal_beleid_2014-2018.pdf

54 Zie bijlage: de matrix.55 Zie ook: http://news.klm.com/

jet-airways-enhances-connectivity-between-india-eu-rope-and-north-america-with-launch-of-daily-amster-dam-flights

56 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisa-tie/volg-beleid/stad-balans/

57 Zie ook: ‘Amsterdam Marketing in relatie tot Stad in Balans’, dd 13 februari 2017. Brief aan de raadcommis-sie WE over strategie en citymarketingactiviteiten van Amsterdam Marketing Nr. BD2017-003034

58 Site: https://www.iamsterdam.com/en/business/startu-pamsterdam

59 Site: https://www.startupdelta.org 60 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisa-

tie/volg-beleid/internationale/ 61 Een recente campagne van Amsterdam Marketing

waarin de relatie tussen Amsterdamse kernwaarden en het ondernemersklimaat in Amsterdam goed tot uit-drukking komt is Open Mind, Sharp Business. Zie ook: http://www.iamsterdam.com/en/business/open-mind-sharp-business

62 Zie ook: Hoofdlijnen Kunst en Cultuur 2017-2020. https://www.amsterdam.nl/kunst-cultuur/kunst-cultuur-beleid/kunstenplan/

63 Zie ook het verslag van deze reis: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/volg-beleid/interna-tionale/bestuurlijke/bestuurlijke-11/2016_09_ollongren/

64 Zie het verslag van de reis: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/volg-beleid/internationale/be-stuurlijke/bestuurlijke-10/verslag-werkbezoek/

65 Zie ook: https://www.amsterdam.nl/publish/pages/679174/verslag_werkbezoek_china_2014.pdf

66 Zie ook: https://www.iamsterdam.com/en/expatcenter/open-amsterdam-international-talent-strategy

67 Zie ook: http://www.iamsterdam.com/en/study/itea68 Zie ook: http://www.amsterdamsalon.org69 Een greep uit de internationale artikelen over

Amsterdam StartupCity: Bloomberg, 2016: ‘The Next Global Tech Hotspot?

Amsterdam Stakes Its Claim.’ http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-05-22/the-next-global-tech-hotspot-amsterdam-stakes-its-claim

Forbes, 2016: ‘Tech Startups: The Nether-lands Wants You.’ http://www.forbes.com/sites/shelliekarabell/2016/05/21/tech-startups-the-nether-lands-wants-you/#3f1eb53a7f27

Venture Beat, 2016: ‘A look at Amsterdam’s electric startup scene.’ http://venturebeat.com/2016/06/19/a-look-at-amsterdams-electric-startup-scene/

Les Echos, 2016: ‘Amsterdam, le rêve européen.’ http://business.lesechos.fr/entrepreneurs/startup/021663260847-amsterdam-le-reve-europ-een-206861.php

tech.eu, 2015: ‘Startup Amsterdam: can the Dutch capital catch up to Europe’s top startup hubs, London and Berlin?’ http://tech.eu/features/4351/deep-di-ve-amsterdam-startup-ecosystem/

Wired, 2015: ‘Europe’s hottest startups 2015: Amsterdam.’ http://www.wired.co.uk/article/100-hot-test-european-startups-2015-amsterdam

70 Zie ook: https://www.iamsterdam.com/en/business/startupamsterdam/launchpad

71 Zie ook: https://www.startupdelta.org 72 Site: http://thenextweb.com/conference/europe/#gref 73 Site: https://www.startupfesteurope.com/site/74 Site: http://capitalweek.amsterdam

75 Site: https://startupinresidence.com76 Site: http://getinthering.co 77 Bron: CBS/PBL.78 Onderzoek, Informatie en Statistiek verwacht een

minder snelle groei. Uitgaande van de plannen voor woningbouw zoals die nu bekend zijn heeft Amsterdam in 2035 een bevolking van 959.000. Zie ook: http://www.ois.amsterdam.nl/nieuwsarchief/2017/bevolkings-prognose-2016-meer-groei-door-woningbouw

79 Zie ook: http://www.parool.nl/amsterdam/miljoe-nen-voor-populaire-internationale-scholen~a4473270/

64

65

Gemeente Amsterdam Gemeenteraad Gemeenteblad

Motie

R

1

Jaar 2015 Afdeling 1Nummer 721 Publicatiedatum 7 augustus 2015 Ingekomen onder CIngekomen op woensdag 1 juli 2015 Behandeld op woensdag 1 juli 2015 Status aangenomen

Onderwerp

Motie van het raadslid de heer Van Lammeren inzake de uitkomsten van de verkenning naar een mogelijke samenwerking met Tel Aviv en Ramallah.

Aan de gemeenteraad

Ondergetekende heeft de eer voor te stellen:

De raad,

Gehoord de discussie over de uitkomsten van de verkenning naar een mogelijke samenwerking met Tel Aviv en Ramallah (Gemeenteblad afd. 1, nr. 660); Constaterende dat: Amsterdam tussen 2008 en 2013 3,5 miljoen euro heeft besteed aan

stedenbanden; het onduidelijk is wat de baten hiervan zijn voor de Amsterdammer; ondertussen vele pijnlijke bezuinigingen worden doorgevoerd in de stad die veel

Amsterdammers raken; Overwegende dat: Amsterdam meerdere stedenbanden heeft en nieuwe stedenbanden onderzoekt.

Verzoekt het college van burgemeester en wethouders:

uiterlijk aan het eind van 2015 alle stedenbanden van Amsterdam te evalueren, waarbij wordt geanalyseerd welke kosten en baten iedere stedenband heeft opgeleverd tot nu toe;

de gemeenteraad hiertoe te voorzien van alle benodigde stukken.

Het lid van de gemeenteraad

J.F.W. van Lammeren

Bijlage I

66

Gemeente Amsterdam Gemeenteraad Gemeenteblad

Motie

R

1

Jaar 2011 Afdeling 1 Nummer 903 Publicatiedatum 18 november 2011 Ingekomen op 9 november 2011 Ingekomen onder D Te behandelen op 21/22 december 2011

Onderwerp Motie van de raadsleden de heer Paternotte en de heer Capel inzake de begroting voor 2012 (Gouden Eeuw). Aan de gemeenteraad Ondergetekenden hebben de eer voor te stellen: De raad, Gehoord de discussie over de begroting voor 2012; Overwegende dat: − tot 21 juni 2011 (UvA-lezing Burgemeester) gesproken werd over de ambitie om

de derde Gouden Eeuw van Amsterdam binnen te varen; − voor het verbeteren van de economische positie van Amsterdam volgens het

college van burgemeester en wethouders een aantal essentiële zaken moesten gebeuren en een aantal dingen moeten worden gelaten;

− burgemeester Van der Laan in het ‘MetropoolJournaal’ van maart 2011 stelde: "Het gaat nog beter indien we tien dingen niet en tien andere dingen juist wel gaan doen. Uitdaging is die in beeld te brengen.",

Verzoekt het college van burgemeester en wethouders: in beeld te brengen wat de tien dingen zijn die Amsterdam moet gaan doen en wat de tien andere dingen zijn die Amsterdam juist niet moet doen voor het verbeteren van de economische positie van Amsterdam. De leden van de gemeenteraad, J.M. Paternotte S.T. Capel

Bijlage II

67

Overzicht inkomende en uitgaande bezoeken IB bestemmingen alsmede IB Projecten over de periode 2008-2016

Jaar Inkomend Uitgaand Uitgaand Uitgaand bestuurlijk Projecten ambtelijk IB bestuurlijk IB overige bestemmingen

2008 14 25 4 0 182009 7 27 6 19 112010 7 21 2 5 142011 10 17 6 13 132012 14 22 6 14 32013 16 22 9 6 22014 12 15 8 1 12015 64 75 20 2 12016 176 218 25 2 1

Bijlage III

68

Bijlage IV

Matrix wensenlijst acquisitielanden en clusters Metropoolregio Amsterdam

De matrix wensenlijst acquisitielanden en clusters in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) is opgesteld door amsterdam inbusiness. Doel van de matrix is het inzichtelijk te maken van de factoren die voor buitenlandse bedrijven en landen van belang zijn in de keuze voor vestiging in de MRA boven andere regio’s in Europa. De matrix is ontstaan door analyse van jarenlange acquisitiekennis en gesprekken met internationale bedrijven in de MRA, en zijn gerelateerd aan de internationale acquisitiestrategie van de MRA en de landen en clusters die voor dat doel zijn gedefinieerd.

Voor wie is de matrix?De matrix is bedoeld voor interne stakeholders en geeft de binnen de Amsterdam Economic Board actieve triple helix partijen (wetenschap, bedrijfsleven en overheid) handvatten voor samenwerking om de behoeftes van buitenlandse bedrijven zo optimaal mogelijk te kunnen faciliteren. Daarnaast bouwt de regio Amsterdam hiermee aan een sterke internationale positie voor alle partijen en aan de Global Business Hubstrategie voor de metropoolregio als geheel.

Voorbeeld wensbeeld landen: JapanIn de loop der jaren zijn door de gemeenten in de regio en (Nederlandse en Japanse) private partijen de specifieke behoeften van Japanse bedrijven ingevuld. Het gaat dan bijvoorbeeld om de aanwezigheid van een Japanse kleuter- en lagere school, Japanse winkels, een health-care systeem dat lijkt op het Japanse systeem, goede luchtvaartverbindingen tussen Japan en Nederland, etc. Door dit op de juiste manier te faciliteren en/of in gang te zetten, ontstaat

er (sneller) een vanzelfsprekende binding met de MRA. Hierdoor is er in de loop van de tijd een sterk Japans cluster ontstaan in de regio wat ook weer nieuwe Japanse bedrijven aantrekt. Voor China en India, belangrijke, maar in vergelijking met Japan nog relatief nieuwe acquisitielanden, kunnen met behulp van de matrix nu ook de specifieke behoeften in kaart worden gebracht en de juiste keuzes worden gemaakt om te bepalen waar (extra) op ingezet moet worden.

Samenwerkingamsterdam inbusiness zoekt nadrukkelijk samenwerking met alle triple helix partijen binnen de clusters en nodigt hen uit om te onderzoeken of de clustermatrix ook vanuit andere gezichtspunten klopt, en te kijken hoe we gezamenlijk zo efficiënt en effectief mogelijk kunnen werken aan sterke clusters en een excellent vestigingsklimaat door de aanwezige kennis en het talent in de metropoolregio met elkaar te verbinden.

69

Countries

Japan USA China India South

Korea Brazil Taiwan Turkey Europe MENA

Businessclimate √! √! √! √! √! √! √! √! √! √!

√Present

Healthcare √ √ ♫ √ √ × × × × ×

!Needsattention

Campus × × ♫ ♫ × × × × × ×

♫Opportunity

School √! √! √! √! √! √! √! √! √! √!

xNotApplicable

Bank √ √ √ ♫! √ ♫ ♫ √! √ ♫

Hotel √ √ √ ♫! × × × √ √ √♫

Othercommunityfacilities √ √ √♫ √ √ × × √ √ √♫

Directflights √! √! √ √ √ √ √ √ √ √

CSR √♫ √♫ ♫ √♫ ♫ ♫ ♫ ♫ ♫ ♫

Chamberofcommerce √ √ ♫ √♫ √ √ √ √♫ √ ♫

Amsterdamambassadors √♫ √♫ √♫ √♫ √♫ √♫ √♫ √♫ √♫ √♫

Countries

Japan USA China India South

Korea Brazil Taiwan Turkey Europe MENA

Businessclimate √! √! √! √! √! √! √! √! √! √!

√Present

Healthcare √ √ ♫ √ √ × × × × ×

!Needsattention

Campus × × ♫ ♫ × × × × × ×

♫Opportunity

School √! √! √! √! √! √! √! √! √! √!

xNotApplicable

Bank √ √ √ ♫! √ ♫ ♫ √! √ ♫

Hotel √ √ √ ♫! × × × √ √ √♫

Othercommunityfacilities √ √ √♫ √ √ × × √ √ √♫

Directflights √! √! √ √ √ √ √ √ √ √

CSR √♫ √♫ ♫ √♫ ♫ ♫ ♫ ♫ ♫ ♫

Chamberofcommerce √ √ ♫ √♫ √ √ √ √♫ √ ♫

Amsterdamambassadors √♫ √♫ √♫ √♫ √♫ √♫ √♫ √♫ √♫ √♫

70

Afrika

Azië

Europa

Midden-Oosten

Noord-Amerika

Zuid-Amerika

Uitgaande werkbezoeken naar werelddeel:

7%

11%

70%

4%5% 3%

Europa

Noord-Amerika

Zuidoost Azië

Midden-Oosten

Afrika

Zuid-Amerika

Uitgaande werkbezoeken naar werelddeel:

71%

11%

8%

5%3% 2%

0

10

20

30

40

50

Kenn

is e

n in

nova

tie

Bur

ger

scha

p e

n p

artic

ipat

ie

Kun

st e

n cu

ltuur

Duu

rzam

e st

edel

ijke

ontw

ikke

ling

Econ

omie

Wat

er-

en a

fval

man

agem

ent

Euro

pas

trat

egie

Ove

rig

20%23%

9%7% 6% 6%

41%

21%

Uitgaande werkbezoeken naar thema:

0

5

10

15

20

25

30

35

Bur

ger

scha

p e

n p

artic

ipat

ie

Duu

rzam

e st

edel

ijke

ontw

ikke

ling

Econ

omie

Kun

st e

n cu

ltuur

Ove

rig

Kenn

is e

n in

nova

tie

Wat

er-

en a

fval

man

agem

ent

Men

senr

echt

en31%

22%

18%

7%

3% 3%

8% 8%

Uitgaande werkbezoeken naar thema:

Bijlage V

2015

2015

2016

2016

Gedetailleerde cijfers Internationale Betrekkingen 2015-2016

71

2015

2015

2016

2016

Bestuurlijk

Ambtelijk

Uitgaande werkbezoeken naar soort delegatie:

77%

23%

Bestuurlijk

Ambtelijk

Uitgaande werkbezoeken naar soort delegatie:

89%

11%

0 2 4 6 8 10 12

VK

Frankrijk

Duitsland

Marokko

Verenigde Staten

Israël/Palestijnse gebieden

India

Turkije

Japan

Curaçao

Argentinië

St. Maarten

Jordanië

Zuid-Korea

Uitgaande werkbezoeken naar partners naar land:

Totaal reizen naar partners: 50

11

8

6

6

4

3

3

2

2

1

1

1

1

1

0 5 10 15 20 25

Marokko (Casablanca)

China (Beijing en Shenzen)

Turkijke (Istanbul)

St Maarten

Israel (Tel Aviv)

Japan (Tokio)

Brazilië (Sao Paulo)

Argentinië (Buenos Aires)

India (Mumbai)

Griekenland (Athene)

Curacao

Zuid Korea (Seoul)

Jordanië (Al Zaatari)

VS (New York, San Francisco, Boston)

Duitsland (Berlijn)

Frankrijk (Parijs)

VK (Londen)

Uitgaande werkbezoeken naar partners naar land:

1

1

1

2

2

2

2

2

4

4

4

5

7

10

16

18

21

72

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Kenn

is e

n in

nova

tie

Bur

ger

scha

p e

n p

artic

ipat

ie

Kun

st e

n cu

ltuur

Duu

rzam

e st

edel

ijke

ontw

ikke

ling

Econ

omie

Wat

er-

en a

fval

man

agem

ent

26%

22%

9%11% 11%

39%

Inkomende bezoeken naar thema:

0

5

10

15

20

25

30

35

Duu

rzam

e st

edel

ijke

ontw

ikke

ling

Kenn

is e

n in

nova

tie

Bur

ger

scha

p e

n p

artic

ipat

ie

Econ

omie

Wat

er-

en a

fval

man

agem

ent

Men

senr

echt

en

Kun

st e

n cu

ltuur

35%

18%

15%

6% 6%5%

2%

Inkomende bezoeken naar thema:

Afrika

Azië

Europa

Midden-Oosten

Noord-Amerika

Zuid-Amerika

Inkomende bezoeken naar werelddeel:

8%

25%

42%

2%

8%

15%Afrika

Azië

Europa

Midden-Oosten

Noord-Amerika

Internationaal

Midden Amerika

Zuid-Amerika

Inkomende bezoeken naar werelddeel:

5%

32%

45%

3%2% 1%

5%

7%

2015

2015

2016

2016

73

Bestuurlijk

Anders

Inkomende bezoeken naar soort delegatie:

56%44%

Bestuurlijk

Anders

Inkomende bezoeken naar soort delegatie:

80%

20%

2015 2016