De rol van het comité voor preventie en

bescherming op het werk (CPBW)

Wetgeving

najaar 2016 1

najaar 2016 2

Algemeen overzicht

1. Welzijn op het werk?

2. Belgische welzijnswetgeving

3. Rol van het comité PB

4. Praktische toepassingen

1. Welzijn op het werk?

najaar 2016 3

Veiligheid

Elementen die impact

hebben op de fysische

integriteit van de

werknemers zoals

machines, werktuigen,

transportmiddelen,

werken op hoogte…

najaar 2016 4

najaar 2016 5

Onveiligheid

↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓

arbeidsongevallen

Gezondheid

Elementen die impact hebben op het

lichamelijke welzijn van de werknemers

zoals chemische agentia, biologische

agentia, nachtwerk, contact met zieke

kinderen…

najaar 2016 6

najaar 2016 7

Ongezonde omgeving

↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓

beroepsziekten

Psychosociale

aspecten

Elementen die impact

hebben op de psychische

integriteit van de

werknemers zoals

arbeidsorganisatie,

werkdruk,

najaar 2016 8

najaar 2016 9

Psychosociale belasting

↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓

stress – agressie

– pesten

Arbeidshygiëne

Alles wat impact heeft

op de arbeidsomgeving

zoals temperatuur,

geluid, trillingen…

najaar 2016 10

najaar 2016 11

Componenten om een

arbeidsomgeving

gezond en veilig

te maken

Ergonomie

Technieken die helpen

om het werk lichamelijk

en geestelijk minder

belastend te maken

zoals tiltechnieken,

opstelling

beeldschermen…

najaar 2016 12

najaar 2016 13

Helpt om de

arbeidsomstandigheden

aan de werknemer

aan te passen

Verfraaiing van de

arbeidsplaatsen

Het gaat niet enkel over

een “mooie” omgeving,

maar ook over indeling

van lokalen,

aangepaste burelen,

orde, netheid…

najaar 2016 14

najaar 2016 15

Heeft impact

op arbeidsrelaties,

psychosociale belasting

en veiligheid

Leefmilieu wat betreft de

invloed op vorige

elementen

Verontreiniging,

geluidsoverlast e.d.

beginnen of eindigen

niet op de grens van

het bedrijf en deze

milieuaspecten moeten

bijgevolg ook steeds in

overweging genomen

worden voor de eigen

werknemers: de

milieuaspecten van het

eigen bedrijf, maar ook

van naastliggende

bedrijven

najaar 2016 16

“Welzijn op het werk”

resultaat van het samengaan van

alle factoren met betrekking tot de

arbeidsvoorwaarden en -

omstandigheden waarin het werk

moet worden uitgevoerd

najaar 2016 17

2. Belgische welzijnswetgeving

najaar 2016 18

najaar 2016 19

Voorschriften betreffende het

veilig en gezond gebruik van

producten

Ter bescherming van de

veiligheid en gezondheid van

de werknemers

Voorschriften op vlak van

fabricage en op de markt

brengen van producten

Ter bescherming van de

veiligheid en gezondheid van

de consumenten

Economische richtlijnen Sociale richtlijnen

najaar 2016 20

Kaderrichtlijn 89/391/EEG van

de Raad van 12 juni 1989

betreffende de tenuitvoer-

legging van maatregelen ter

bevordering van de

verbetering van de veiligheid

en de gezondheid van de

werknemers op het werk

Wet van 4 augustus 1996

betreffende het welzijn van de

werknemers bij de uitvoering

van hun werk

Richtlijn 2001/95/EG van het

Europees Parlement en de

Raad van 3 december 2001

betreffende de algemene

productveiligheid

Opgenomen in boek IX van

het “Wetboek van

economisch recht” van 28

februari 2013

Economische richtlijn Sociale richtlijn

3. Rol van het comité voor

preventie en bescherming op

het werk bij de implementatie

van de welzijnswetgeving in

het bedrijf

najaar 2016 21

najaar 2016 22

Wettelijke basis voor het CPBW • Algemene wettelijke basis (oprichting, samenstelling, bevoegdheden,

werking) – de Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering

van hun werk (welzijnswet);

• Algemene bevoegdheid - het koninklijk besluit van 3 mei 1999 betreffende de opdrachten en de werking van de

Comités voor Preventie en Bescherming op het Werk (KB CPBW) ;

- Specifieke bevoegdheid in andere besluiten die in de Codex zijn opgenomen, zoals :

- het koninklijk besluit van 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (KB beleid);

- het koninklijk besluit van 27 maart 1998 betreffende de Interne Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk (KB IDPB);

- het koninklijk besluit van 27 maart 1998 betreffende de Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het Werk (KB EDPB);

- het koninklijk besluit van 28 mei 2003 betreffende het gezondheidstoezicht op de werknemers (KB Gezondheidstoezicht)

• Specifieke bevoegdheid sporadisch in andere regelgevingen zoals deze die betrekking hebben op de sociale verkiezingen, evenals deze die verband houden met gewestelijke materies (vooral leefmilieu).

najaar 2016 23

Basisprincipe

De inspraak van de werknemers over vraagstukken in

verband met het welzijn van de werknemers

(veiligheid, gezondheid, ergonomie, hygiëne en

psychosociale belasting) wordt geregeld via het

CPBW.

Opmerking: bij afwezigheid van een CPBW, welke ook de reden daarvoor

is, worden de taken en bevoegdheden automatisch doorgeschoven naar

de vakbondsafvaardiging. In ondernemingen waar er noch een CPBW,

noch een vakbondsafvaardiging bestaat, moet een beroep worden

gedaan op de werknemers zelf.

najaar 2016 24

Opdracht

• In toepassing van artikel 65 van de welzijnswet heeft het CPBW hoofdzakelijk als opdracht alle middelen op te sporen en voor te stellen en actief bij te dragen tot alles wat wordt ondernomen om het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk te bevorderen.

• Dit omvat het uitbrengen van voorafgaand advies, het geven van een voorafgaand akkoord, het uitwerken van voorstellen, het recht op informatie, het aanduiden van een afvaardiging en enkele specifieke bevoegdheden.

najaar 2016 25

Akkoord of advies?

• Een advies veronderstelt niet noodzakelijk een

gemeenschappelijk standpunt.

• Een akkoord is strikter en veronderstelt minstens

een meerderheid.

• Hoe een akkoord wordt bereikt, kan worden

geregeld in het huishoudelijk reglement van het

comité. Als niets is vastgelegd, wordt

aangenomen dat er unanimiteit nodig is. Soms

bepaalt de wet zelf wanneer er een akkoord is.

najaar 2016 26

Indien de werkgever niet overeenkomstig de

adviezen heeft gehandeld, er geen gevolg aan

heeft gegeven of gekozen heeft onder de

uiteenlopende adviezen, deelt hij de redenen

hiervan mee aan het comité.

Hij verklaart tevens de maatregelen die in

gewettigd dringend geval werden genomen

zonder het comité vooraf te raadplegen of te

informeren.

najaar 2016 27

Voorafgaand advies

ALGEMENE ADVIESBEVOEGDHEID > KB CPBW

Maatregelen inzake het beleid van de onderneming

• alle voorstellen, maatregelen en toe te passen middelen, die

rechtstreeks of onrechtstreeks, meteen of na afloop van tijd gevolgen kunnen hebben voor het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk;

• de planning en invoering van nieuwe technologieën, wat betreft de gevolgen voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers, verbonden aan de keuze inzake uitrusting, de arbeidsomstandigheden en de invloed op de omgevingsfactoren op het werk, met uitzondering van die gevolgen, waarop een collectieve arbeidsovereenkomst van toepassing is, die in gelijkaardige waarborgen voorziet;

najaar 2016 28

Preventiemaatregelen

• elke maatregel die overwogen wordt om de technieken en de arbeidsvoorwaarden aan de mens aan te passen en om de beroepsvermoeidheid te voorkomen;

• de specifieke maatregelen voor de inrichting van de arbeidsplaats teneinde, in voorkomend geval, rekening te houden met de tewerkgestelde minder-valide werknemers;

• de keuze, de aankoop, het onderhoud en het gebruik van arbeidsmiddelen en persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen.

De diensten waarop een beroep wordt gedaan

• de keuze of de vervanging van een EDTC en andere instellingen en deskundigen;

• de keuze of de verandering van de diensten waarop een beroep wordt gedaan in toepassing van de arbeidsongevallenwetten.

najaar 2016 29

Specifieke adviesbevoegdheid > andere KB’s

• Bv. interne/externe diensten : – de wijze van samenstelling van de IDPB;

– bepalen welke vaardigheden intern moeten zijn en waarvoor beroep op de EDPB wordt gedaan;

– keuze/verandering/beroep op meerdere EDPB

• Bv. de technische en wetenschappelijke middelen, de lokalen en de financiële middelen, het administratief personeel van de IDPB;

• Bv. onderzoek EAO en preventiemaatregelen

• Bv. gezondheidstoezicht (bv. lijst risicofuncties, uitbreiding gezondheidstoezicht)

• Bv. preventiemaatregelen inzake psychosociale aspecten

najaar 2016 30

Voorafgaand akkoord • de minimumduur van de prestaties van de preventieadviseur

dermate dat de aan de IDPB toegewezen opdrachten te allen tijde volledig en doeltreffend worden vervuld;

• de aanduiding en vervanging van de preventieadviseurs deskundig inzake arbeidsveiligheid en arbeidsgeneeskunde van de IDPB;

• de interne procedure in het kader van de preventie van psychosociale risico’s

• wijzigingen naamlijst gezondheidstoezicht

• afwijking verplichting werkkledij te dragen na risicoanalyse

• andere gevallen bepaald door specifieke besluiten (bv. het afwijken van de door de reglementering voorgeschreven afmetingen van arbeidsplaatsen, temperaturen, de vermindering van bepaalde sanitaire installaties, de toegang tot sociale voorzieningen: refter, kleedkamers, …)

najaar 2016 31

Speciale gevallen

• Bij de aanduiding van de preventieadviseur van de interne dienst gespecialiseerd in de psychosociale aspecten van het werk, waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk, moeten alle leden-vertegenwoordigers van de personeelsleden binnen het comité hun voorafgaand akkoord geven. Indien geen akkoord bereikt wordt, moet de werkgever beroep doen op een preventieadviseur van een EDPB

• Bij het beëindigen van de overeenkomst met een preventieadviseur van een IDPB of bij de verwijdering uit zijn functie, vraagt de werkgever voorafgaand en per aangetekende brief het akkoord van de leden van het comité. Wanneer het gaat om de preventieadviseur gespecialiseerd in psychosociale aspecten van het werk, moeten alle leden-vertegenwoordigers van de personeelsleden binnen het comité hun akkoord geven.

najaar 2016 32

Voorstellen

• Het voorstel onderscheidt zich van het advies door het feit

dat het advies gewoonlijk wordt gevraagd door een andere

persoon terwijl het voorstel gedaan wordt op eigen initiatief

van het CPBW zonder dat hier uitdrukkelijk om gevraagd

werd.

• Het CPBW formuleert voorstellen omtrent het beleid inzake

het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun

werk, omtrent het globaal preventieplan en het jaarlijks

actieplan opgesteld door de werkgever, de wijzigingen, de

uitvoering en de resultaten ervan en werkt voorstellen uit

om de arbeidsplaats en de omgeving ervan te verfraaien.

najaar 2016 33

Recht op documentatie en informatie

• De werkgever stelt documentatie samen betreffende de vraagstukken inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, het intern en extern milieu en houdt deze ter beschikking van het CPBW.

– alle documenten intern en extern de onderneming die betrekking hebben op het welzijn van de werknemers (wetgeving, jaarverslagen, verslagen EDPB; keuringsverslagen…)

• De werkgever verstrekt aan de CPBW’s alle nodige informatie betreffende de elementen die van invloed kunnen zijn op het welzijn van de werknemers.

– Informatie gaat veel verder dan documentatie. Het gaat bv. over de wijzigingen (gepland of aangebracht) aan de fabricageprocedés, de werkmethodes of de installaties als ze de bestaande risico’s voor het welzijn van de werknemers, het intern of extern milieu kunnen verzwaren of er nieuwe kunnen vormen, de aanwending of fabricage van nieuwe producten…

najaar 2016 34

Aanduiding afvaardiging

• Het CPBW draagt bij tot de toepassing van het dynamisch risicobeheersingsysteem door sommige van zijn leden werkgevers en werknemers af te vaardigen om samen met de bevoegde preventieadviseur en het bevoegde lid van de hiërarchische lijn, periodiek en ten minste één maal per jaar een grondig onderzoek in te stellen op al de arbeidsplaatsen waarvoor het CPBW bevoegd is.

• Het CPBW wijst een afvaardiging aan die zich onmiddellijk ter plaatse begeeft, wanneer er ernstige risico’s zijn, waarbij de schade dreigend is en telkens er een ernstig ongeval of incident gebeurd is, of wanneer ten minste een derde van de werknemersafvaardiging in het CPBW erom verzoekt.

• Het CPBW wijst tevens een afvaardiging aan om de met toezicht belast ambtenaren te woord te staan bij hun toezichtsbezoeken.

najaar 2016 35

Initiatiefrecht

• Wanneer een preventieadviseur van een EDPB die bij een werkgever opdrachten uitvoert niet langer het vertrouwen geniet van de werknemers of zijn onafhankelijkheid of bekwaamheid in het gedrang is, doet de werkgever deze preventieadviseur vervangen, indien het geheel van de leden die de werknemers vertegenwoordigen in het CPBW, hierom verzoekt.

• Wanneer vaststaat dat een arbeidsgeneesheer niet al zijn opdrachten volbrengt of niet langer het vertrouwen geniet van de afgevaardigden van de werknemers in het CPBW, kunnen de afgevaardigden van de werknemers in het CPBW of, bij ontstentenis van een CPBW, de leden van de vakbondsafvaardiging van het personeel, een arbeidsgeneesheer doen vervangen.

najaar 2016 36

Specifieke opdrachten

• de betrokkenheid van het CPBW bij het beheer en de werkzaamheden van het departement belast met het medisch toezicht van de IDPB

• het stimuleren van de activiteiten en het opvolgen van de werking van de IDPB;

• het uitwerken en toepassen van propagandamiddelen en maatregelen in verband met onthaal, informatie en opleiding van werknemers

• het onderzoeken van de door de werknemers geuite klachten betreffende welzijn op het werk en over de manier waarop de diensten, waarop in toepassing van de arbeidsongevallenwetten een beroep wordt gedaan, hun opdracht vervullen;

• de relaties met de EDPB, onder meer betreffende de wijze waarop het CPBW wordt betrokken bij de opdrachten die de EDPB in de onderneming uitoefent en worden bepaald in de overeenkomst tussen de werkgever en de EDPB.

najaar 2016 37

Draagwijdte van de adviezen

• Aan de met algemene stemmen uitgebrachte adviezen (indien ernstige risico’s voor het welzijn van de werknemers waarbij de schade dreigend is) : de werkgever geeft zo vlug mogelijk een conform gevolg.

• In geval van uiteenlopende adviezen : de werkgever geeft een passend gevolg binnen de door het CPBW gestelde termijn of, indien geen termijn is bepaald, uiterlijk binnen de zes maanden.

• De werkgever die niet overeenkomstig de adviezen heeft gehandeld, er geen gevolg aan heeft gegeven of gekozen heeft onder de uiteenlopende adviezen, deelt de redenen hiervan mee aan het CPBW.

• De werkgever verklaart tevens de maatregelen die in gewettigd dringend geval werden genomen zonder het CPBW vooraf te raadplegen of te informeren.

• De werkgever deelt zijn standpunt of, in voorkomend geval, dat van de IDPB, EDPB, EDTC of andere betrokken instellingen en deskundigen mee aan het CPBW omtrent de adviezen van het CPBW inzake de door de werknemers geuite klachten.

4. Praktische toepassingen

Globaal preventieplan en jaarlijks

actieplan

Werkplaatsonderzoek

Arbeidsongevallenonderzoek

najaar 2016 38

najaar 2016 39

Belang bij GPP en JAP

Bouwstenen van het beleid:

• De uitwerking van het beleid, dat vooral de

doelstellingen en de beoogde middelen bepaalt

• De programmatie van het beleid, dat vooral de toe

te passen methodes, de opdrachten, de

verplichtingen en de middelen van de

betrokkenen bepaalt

• De uitvoering van het beleid

• De evaluatie van het beleid, dat vooral betrekking

heeft op de vaststelling van de evaluatiecriteria

najaar 2016 40

Hoe

Het systeem houdt rekening met:

• De aard van de activiteiten

• De specifieke risico’s verbonden aan deze

activiteiten

• De speciale risico’s eigen aan bepaalde groepen

werknemers

najaar 2016 41

Doel

Het opstellen van de preventiemaatregelen

• Maatregelen die tot doel hebben de risico’s te

voorkomen

• Maatregelen die tot doel hebben de schade te

voorkomen

• Maatregelen die tot doel hebben de schade te

beperken

De volgorde van de maatregelen is belangrijk !

najaar 2016 42

Resultaat

• Globaal preventieplan

• Jaarlijks actieplan

najaar 2016 43

Globaal preventieplan

• bevat de concrete omschrijving van de resultaten van de risicoanalyse, van de prioritaire doelstellingen en de activiteiten die moeten worden verricht om deze doelstellingen te bereiken;

• beschrijft welke middelen er worden gebruikt en wat de opdrachten en verplichtingen zijn van alle betrokken personen;

• wordt regelmatig geëvalueerd (bv. jaarlijks) en ten minste om de vijf jaar volledig herbekeken.

najaar 2016 44

Jaarlijks actieplan

Dit plan bevat :

• de prioritaire doelstellingen van het dienstjaar;

• de middelen en methodes om die doestellingen te

bereiken;

• de opdrachten, verplichtingen en middelen van

de betrokken personen;

• de aanpassingen aan te brengen aan het globaal

preventieplan ingevolge gewijzigde

omstandigheden, incidenten en ongevallen.

najaar 2016 45

KB Beleid - 27 maart 1998

• Art. 12.– De werkgever betrekt de leden van de

hiërarchische lijn en de Diensten voor Preventie en

Bescherming op het werk bij de uitwerking,

programmatie, uitvoering en evaluatie van het

dynamisch risicobeheersingsysteem, het schriftelijk

globaal preventieplan en het schriftelijk jaarlijks

actieplan.

Hij raadpleegt tevens het comité.

De werkgever legt het schriftelijk vastgelegde globaal

preventieplan bij elke wijziging of aanpassing vooraf ter

advies voor aan het comité.

najaar 2016 46

De werkgever legt het ontwerp van jaarlijks

actieplan voor advies voor aan het comité uiterlijk

de eerste dag van de tweede maand voorafgaand

aan het begin van het dienstjaar waarop het

betrekking heeft.

Het jaarlijks actieplan mag niet in uitvoering

worden gebracht voordat het comité zijn advies

heeft verstrekt of, zo niet, vóór het begin van het

dienstjaar waarop het slaat.

najaar 2016 47

Opdrachten en werking van het comité

(KB 3 mei 1999)

• Art. 2.- In toepassing van artikel 65 van de wet heeft

het comité inzonderheid als opdracht adviezen uit te

brengen en voorstellen te formuleren omtrent het

beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de

uitvoering van hun werk, omtrent het globaal

preventieplan en het jaarlijks actieplan opgesteld door

de werkgever, de wijzigingen, de uitvoering en de

resultaten ervan.

najaar 2016 48

• Art. 10.- Het comité draagt bij tot de toepassing van het

dynamisch risicobeheersingsysteem door sommige van

zijn leden werkgevers en werknemers af te vaardigen

om samen met de bevoegde preventieadviseur en het

bevoegde lid van de hiërarchische lijn, periodiek en ten

minste één maal per jaar een grondig onderzoek in te

stellen op al de arbeidsplaatsen waarvoor het comité

bevoegd is.

najaar 2016 49

• Art. 14.- De werkgever is er toe gehouden het

comité alle nodige informatie te verstrekken

opdat het met volkomen kennis van zaken advies

zou kunnen uitbrengen.

najaar 2016 50

Belang van werkplaatsonderzoek

Bij het ontwerp van een nieuwe werkplaats of de bestelling van een nieuw arbeidsmiddel is het maken van een risicoanalyse noodzakelijk. Deze is op dat moment nogal theoretisch en houdt vaak onvoldoende rekening met de concrete arbeidsomstandigheden.

Een werkplaatsonderzoek bij de effectieve indienstneming geeft de mogelijkheid om de werkplaats/arbeidsmiddel in situ te analyseren en is dan ook aanvullend op de theoretische risicoanalyse.

najaar 2016 51

Arbeidsmiddelen zijn onderhevig aan slijtage en er kunnen dan ook na verloop van tijd nieuwe risico’s ontstaan. Ook hiervoor is een werkplaatsonderzoek een belangrijk middel om deze vast te stellen en te evalueren.

Ook worden heel wat arbeidsmiddelen in functie van gewijzigde productieprocessen aangepast of verplaatst. Ook dit kan weer nieuwe risico’s met zich meebrengen waarbij opnieuw het werkplaatsonderzoek een belangrijk preventiemiddel is.

najaar 2016 52

• De meerwaarde van de betrokkenheid van het CPBW

(werknemers- en werkgeversvertegenwoordiging) bij

elk werkplaatsonderzoek is dat het:

• beschikt over een grote praktijkervaring

• via de directe contacten met de werknemers informatie

krijgt/kan geven over de concrete problemen in de

betrokken werkplaats of over het arbeidsmiddel

• het best geplaatst is om na te gaan of de binnen dit

CPBW genomen beslissingen effectief werden

geïmplementeerd.

najaar 2016 53

Naast algemene werkplaatsonderzoeken is het

aangewezen om gestructureerde onderzoeken te

doen gericht naar meer specifieke risico’s. Een

goed voorbeeld hiervan is de jaarlijkse

evacuatieoefening.

Dit kan echter ook gedaan worden voor zeer

uiteenlopende actiepunten: bv machineveiligheid

en goede werking en bereikbaarheid van

noodstoppen, orde en netheid, intern

verkeersplan…

najaar 2016 54

Belang van

arbeidsongevallenonderzoeken

Een arbeidsongeval, hoe klein ook, is een signaal dat er iets misloopt in het bedrijf. Elk ongeval verdient dus de nodige aandacht.

Elk ongeval heeft meerdere oorzaken. Het is belangrijk al de oorzaken op te sporen en de relaties te onderzoeken. Het kan gaan om : – primaire oorzaken (machines, producten,

omgevingsfactoren…)

– secundaire oorzaken (organisatie, opleiding, arbeidsrelaties…)

– tertiaire oorzaken (oorzaken die liggen bij derden)

– andere oorzaken (o.a. deze van psychosociale aard)

najaar 2016 55

• Het is belangrijk het CPBW direct te betrekken bij

ongevallenonderzoeken wegens :

– het inbrengen van praktische ervaring van op de

werkvloer

– het als collega geven van ondersteuning aan

slachtoffers en bij het ongeval betrokken personen

– Het waken over de wettelijke procedure van het

onderzoek

najaar 2016 56

Werkgever HL, IDPB en

EDPB

De preventiecirkel

Arbeids-

situatie

Risicoanalyse

Vaststellen

van

knelpunten

Beleids-

beslissingen

Multidisciplinaire

evaluatie

Vaststellen van

prioriteiten

Werksituatie

aanpassen

trigger voor dynamisch

risicobeersingssysteem

Inbreng van

Comité PB

najaar 2016 57

Het belang van een goede comitéwerking kan samengevat

worden als de:

B rug tussen theorie en praktijk

A anvulling vanuit de werksituatie

S timulering van de dialoog met de werknemers

I mplementatie van beslissingen op de werkvloer

S tructurele aanpak van preventiebeleid

van een geïntegreerd preventiebeleid

Toezicht op het Welzijn op het Werk

najaar 2016 58