De pelgrimsreis naar volwassen geloof Albert Vollbehr 2004

De typisch moderne druk om ‘bevrijding’ tot het uiterste te ervaren kan gemakkelijk uitmonden in anarchistische vrijheid die alle struktuur weggooit en inhoudsloos wordt. Vrijheid die niet wordt gevoed door spiritualiteit weet niet wat men moet doen met zichzelf en waarheen men op weg is. Wat wij nodig hebben wordt geïllustreerd door de creatieve kunstenaar. Zo’n persoon is gelukkig, want hij heeft zowel geestelijke vrijheid als een roeping. Zijn roeping functioneert als richtinggever aan zijn vrijheid. Op die manier groeit de vrijheid uit tot het hoogste potentieel. Zijn creaties zijn als een serie zichtbare geestelijke levensbeschrijvingen. Gelukkig hij wiens leven zo vrucht draagt...Wij hebben een spiritualiteit nodig die onze vrijheid richting geeft en het vruchtbaar maakt, zodat anderen uit dit kunstwerk gebaseerd op niets ontziende eerlijkheid en grote doordachtheid hun voordeel kunnen doen. [Don Cupitt, Taking leave of God]

Metgezellen zoekt de schepper, en medeoogsters: want alles staat rijp om te oogsten. Maar hem ontbreken de honderd sikkels: dus rukt hij aren uit en heeft spijt.Metgezellen zoekt de schepper, en hen die hun sikkels weten te scherpen. Vernietigers zal men hen noemen en verachters van goed en kwaad. Maar oogsters zijn het en feestvierders.Geen herder zal ik zijn, geen doodgraver. Zelfs praten wil ik niet meer met het volk. Bij de scheppers, de oogsters en feestvierders wil ik mij voegen: de regenboog wil ik hun tonen en alle trappen van de Bovenmens. [Nietzsche, Aldus sprak Zarathoestra]

Een kind van GodWanneer en hoe hij precies tot geloof kwam is moeilijk aan te geven. Eigenlijk kende hij zich al als kind van God zolang hij geleefd had. Eens toen hij in de donkerste tienertijd aangeland was, een jaar of 14, 15, had hij een keer grof gevloekt en het meisje dat in de klas achter hem zat had hem verschrikt met grote ogen aangekeken en uitgeroepen: ‘Johan!’ Één woord was genoeg. Johan keek het lieve meisje in haar ogen en wist dat alle anderen gerust mogen vloeken, maar hij niet. Hij schaamde zich ervoor haar zo teleurgesteld te hebben. Hij was Johannes, de man die door Jezus geliefd was. Het was de laatste vloek die hij ooit nog uitsprak, op één vloek na, die jaren later weer opnieuw de laatste zou worden.

Hoe zou hij het leven ook anders kunnen ervaren? Natuurlijk had hij God lief. Hij herinnerde zich een moment dat hij aangekomen in het centrum van Parijs uit de donkere diepten van de metro naar boven kwam. Daar stond hij dan voor een moment met zijn ogen te knipperen om aan het daglicht te wennen. Het was alsof hij als enige buitenstaander het gekrioel van een mierenhoop vanuit de mierenhoop zelf gadesloeg. Iedereen liep maar besluitvaardig met ferme schreden naar zijn doel. Iedereen hád een doel, dat was duidelijk. Iedereen wist hoe het moest in het leven. En hij? Hij stond er maar met een gevoel van verbijstering naar te kijken. Sans famille? Alleen op de wereld? Levensmoe terwijl het gehele leven nog voor hem lag? Op het leven van de moderne mens ligt een domper: de zinloosheid. De behoefte aan goddelijk doel van het leven en aan goddelijke steun is

1

gebleven, terwijl dat goddelijke verder weg van hem verwijderd schijnt dan ooit in de menselijke geschiedenis.

Waarom is dit leven? Zijn leven? Waartoe? Om God te eren? Maar wat is dat God eren op aarde nu eigenlijk? Hoe kan een mier bijvoorbeeld de mens eren behalve door hem maar zoveel mogelijk niet in de weg te staan, zoveel mogelijk te mijden? Bovendien, iemand die in het leven staat alsof hij ergens anders moet zijn, het liefst in de hemel, doet die eigenlijk wel eer aan God? Indien alles door God tot stand gekomen is, uit God geboren is, hoe zou men Hem meer pijn kunnen doen dan door dit godgegeven leven een tranendal te noemen, een zware opgave, een halve vergissing, een nare droom, een wereld die in de ban van Satan is, iets waar je maar doorheen moet om het betere te bereiken? Zover was Johan echter nog nooit gekomen in zijn denken. Hij was voornamelijk bezig met het zoeken naar steun. Een uitweg uit de onoplosbare probleemstellingen van het leven, de Vanitas, de nachtmerrie van het leven. Daarvoor had hij God nodig. Daarvoor heeft de mens van oudsher God nodig gehad. Het leven is voor de mens vaak een angstwekkende gebeurtenis, bijvoorbeeld zoals op dit punt van zijn leven, wanneer de mens de overgang van kind tot volwassene doormaakt.

Wat is dit leven? Vreemd en op velerlei manieren vijandig komt het op ons af. ‘Een mens moet toch ergens in geloven’, had iemand eens vertwijfeld tegen hem gezegd om zichzelf uit te leggen en zijn geloof in God te rechtvaardigen.

Johan had zijn leven in zijn tienertijd volkomen overgegeven aan de enige God die hij kende, de God van de bijbel. ‘Een persoonlijke relatie met Jezus’ noemen ze zoiets. ‘Wedergeboren’ noemen ze het ook. ‘Een nieuw geweldig mooi leven’, ‘bekeerd’. Wat een woorden nemen sommigen dan in hun mond om het uit te leggen! Het moet vooral in de meest glanzende woorden, in de overtreffende trap uitgelegd worden, alles moet fantastisch zijn, precies het omgekeerde van dat gevoel in Parijs... Aan de superlatieven had Johan nooit zo meegedaan, want hij had er lang over nagedacht maar vond weinig in zijn leven waarvan hij zich moest ‘bekeren’ (omdraaien, tegengesteld doen/denken), maar overgegeven had hij zich wel volkomen, dat bleek wel hieruit dat hij zich nu in Londen bevond en op de theologische hogeschool studeerde. Geweldig interessant was het allemaal, geweldig ook de gemeenschap met andere christenen. Hij voelde zich gelukkig, in de beschermende hand van God, in de vredige enclave van godvrezenden, in de boezem van het Antwoord op alle levensvragen. De wereld mocht dan wel steeds goddelozer zijn, het behoorde allemaal tot het plan van God, en de bijbel gaf met bijzondere goddelijke inspiratie aan dat alles in Gods hand was, van te voren al voorspeld was en het allemaal af zal lopen op de manier zoals God het wil, waarschijnlijk juist in onze moderne tijd. ‘We leven als in de dagen van Noach en Lot’, was de voor ingewijden gebezigde uitspraak, en daarmee werd zowel de grootste goddeloosheid als het komende strafgericht van God over deze wereld aangeduid.

En nu werd hem dan gevraagd om de vrijdagavondclub voor jongeren met een evangelisatiepraatje te besluiten. De hele week was hij al in gedachten nerveus met deze vuurdoop bezig. Hij een prediker? Alsof hij op deze onbegrijpelijke wereld ook maar enige vat had! Maar aan de andere kant: hij had toch een boodschap, de boodschap van God, en hij wilde zich daarvoor inzetten. Je kunt Johans leven ook nalezen in het leven van bijvoorbeeld Vincent van Gogh, maar daarvan wist Johan nog niets.

‘Maar hoe vertel ik dat aan die Londense jongeren?’ vroeg hij zich maar voortdurend af. Hij had van kindsafaan over God gehoord. Hij wist waar het over ging, hij had ‘het geloof’ vanaf klein kind in zich opgezogen, het was een onafscheidelijk deel van hem. Maar deze jongeren, hij zag ze dagelijks in lange rijen naar de school aan de overkant lopen. Wel 1600 jongeren konden er in die

2

school. En wanneer ze eraan kwamen ’s morgens zou je het liefst aan de andere kant van de straat willen lopen om ze maar niet tegemoet te hoeven gaan. Sommigen zagen er bijzonder gevaarlijk en griezelig uit met hun skinheads, zwarte leren kleren, kettingen die wel wapens leken, punkhoofden, metalen versieringen enz. Misschien zouden zij niet op de christelijke club komen, maar die er wel kwamen waren ook niet mis. Wild, teugelloos, schreeuwerig en zonder enige boekenkennis. In de wijk Northolt waar hij woonde groeide geen enkele boom. Dat zei er alles over.

Toen Johan arriveerde op het afgesproken tijdstip overschreeuwde de leider het stemgeweld van de meute en kondigde hij Johan aan. De jongelui gingen geleidelijk aan op de grond zitten en keken hem aan. Johan bleef staan en staarde stil terug. Hij probeerde zich tezelfdertijd moed in te spreken. Hij was een vreemde buitenlander, bokste in de klasse vedergewicht, was maar net boven de twintig, en zijn hart klopte onstuimig zodat hij er bijna zeker van was dat hij opeens geen engels meer kon spreken. Maar toch moest het nu.

In zijn hand hield Johan een draagbare radio-cassetterecorder. Misschien daarom keken ze hem allemaal aandachtig aan en werd het rustig. Net een paar uur tevoren was Johan op het idee gekomen die mee te nemen en hem te gebruiken om iets duidelijk te maken. Zo begon hij te spreken:

-Goedenavond, jullie weten allemaal dat dit een club is die jullie wordt aangeboden door de kerk. Ik wil jullie vertellen waarom mensen naar de kerk gaan, wat hun bezielt, waarom mensen christen zijn.-God bestaat helemaal niet, werd er enthousiast door een flinke jongen door de zaal geroepen, waarop meteen een begeleidend gegrinnik ontstond. -Ik wist natuurlijk wel dat iemand zoiets zou zeggen, daarom heb ik ook deze radio mee, zei Johan zonder de kluts kwijt te raken. Als ik jullie vertel dat de gehele omgeving waarin we leven vol zit van radiogolven kom je dan ook met dezelfde opmerking dat die niet bestaan? Iemand die slechts gelooft in wat hij kan horen, zien of aanraken is bepaald niet erg slim. Radiogolven bestaan inderdaad niet voor iemand die geen weet heeft van radio’s. Je moet een radio hebben om erachter te komen dat er inderdaad uitzendingen zijn die van honderden of zelfs duizenden kilometers afstand verzonden kunnen worden. Zelfs een radio is nog niet genoeg. Je moet vervolgens de stroom aanzetten. En zelfs dat is nog niet genoeg, je moet vervolgens weten op welke golflengte je het beste programma kunt beluisteren, en zelfs dat is nog niet genoeg, je moet de antenne zo draaien dat hij precies goed staat om het duidelijk te kunnen horen en er plezier van te kunnen ondervinden.

Precies zo zit het met God.

Alle jongelui waren inmiddels doodstil. Johan schrok er bijna van. Hij vervolgde meteen met een lange aanloop en om zijn toehoorders volkomen aan zich vast te klampen doorboorde hij ze met zijn ogen terwijl hij sprak:Als een blinde mol die zich een weg door de aarde graaft leven vele mensen hun leven met maar één doel: in leven blijven... Word wakker! Wat doe jij op deze planeet? Waarom ben je geboren? Wat is het nut van jouw leven dan? Denk jij nou echt dat dood echt dood is? Dat jouw ‘ik’ van de ene op de andere seconde compleet in het niets verdwijnt op het moment dat je lichaam niet meer werkt? Jij met al je eigenschappen en herinneringen? Je geest? Beweeg je vinger eens. Wie doet dat? Ja, een stroompje in je hersens door een zenuw naar je vinger. En wie doet dat? Jij doet dat! Je ‘ik’ juist, je geest. Voel en zie jij jezelf puur als een informatie verwerkende eenheid zoals een mol? Nee, er zit meer in, veel meer.

3

De tijd is gekomen dat je een antwoord op deze vraag moet zoeken. Ja, nu! Vraag het je maar af, pieker er maar lekker over. Leg het niet naast je neer. Je ‘ik’ is het meest waardevolle wat je ooit gekregen hebt. Een belangrijkere vraag dan deze bestaat niet. Terwijl je mij nu hoort praten begint het een beetje te kriebelen. Gedachten flitsen door je hoofd. Zijn we hier met een doel neergezet door een hogere macht? Of zijn we spontaan en zonder enig doel en nut ontstaan uit een hoeveelheid dode chemicaliën? Ruim alle vooroordelen nou eens uit de weg. Nee, je weet niet of er nou wel of geen hogere macht is. Je kunt niet bewijzen dat er iets is, en je kan niet bewijzen dat er niets is. Probeer deze vraag nou eens vast te houden voor jezelf. Niet nu alleen op dit moment dat ik tot jullie spreek, maar ook morgen, wanneer je wat zit te peinzen en te mijmeren over je leven. Blijf het jezelf afvragen tot je het antwoord hebt gevonden. En dat antwoord is er! Wees net zo kritisch als je wenst te zijn. En blijf de feiten voor ogen houden; je bent hier nou eenmaal.Ontstaan uit niets? Oerknal? Evolutie theorie bewezen? Niets is minder waar, het is en blijft een onbewezen theorie. Ja, zoek er maar veel informatie over op. Des te beter! Blijf denken, blijf je het afvragen en stop niet voor je het antwoord gevonden hebt!Jij kunt het antwoord vinden wanneer je al je vooroordelen aan de kant zet en eerlijk bent tegen jezelf. Het antwoord ligt namelijk in de Bijbel. Ik weet het ook zeker, net zo zeker als dat ik besta...Zo ging Johan nog een minuut of tien door. Het ging zo goed dat hij er zelfs van begon te genieten! Via de bijbel kwam hij nu op de prachtige boodschap van het evangelie: -God heeft je lief, Hij heeft een plan voor jouw leven! Miljoenen mensen wereldwijd kunnen getuigen dat Hij leeft, zij ervaren Hem in hun persoonlijk leven. En daarvoor hoef je Hem echt niet te zien, want als je écht christen bent dan kan je er niet meer omheen: dan behelst Hij je hele bestaan, je zult Hem altijd ervaren, dan is Hij je alles.Toen de preek afgerond was kreeg hij een schouderklop van de potige clubleider Jack, een man met een wijze grijze baard. De man zei tegen hem:-Ik heb ze zelden of nooit zo stil gehad. En nog wel voor zo’n lange preek! Je bent zeer begaafd, God zal jou gebruiken om grootse dingen te doen. Johan ging opgelucht naar huis en voelde zich voor het eerst (en als christen ook voor het laatst, maar hoe zou hij dat kunnen weten) als Paulus.

Johan was nu inmiddels al jaren ouder. Hij lag na een vermoeiende dag op zijn bed, duizenden kilometers van Londen en Parijs, op een plaats waar de wereld bijna ophoudt, en dacht nostalgisch aan bovenstaande gebeurtenissen. Hij zag zichzelf glimlachen tegen zijn jonge verschijning. Wat hij steeds meer in zichzelf bij het ouderworden opmerkte was dat het er in het leven niet zo om schijnt te gaan de antwoorden te vinden. Antwoorden vinden lukt namelijk alleen wanneer mensen met denken ophouden en geestelijk lui worden, iets wat blijkbaar vele mensen overkomt en hetgeen niet bepaald de hoogste menselijkheid oproept, maar –dit had hij duidelijk opgemerkt in het leven-

4

veelal domme verstarring, stilstaand water dat stinkt, ontoelaatbare vereenvoudiging van het bestaan. Veel mensen lepelen als formule elke dag dezelfde woorden op en weigeren nieuwe vragen te stellen of hun broze ‘antwoorden’ door te prikken. In precies dezelfde bewoordingen hetzelfde antwoord op dezelfde vraag. Het eindeloos repeteren ervan geeft een mens zeker een gevoel van geborgenheid. Maar iemand die zich voortdurend wil ontwikkelen en altijd onbevooroordeeld de laatste antwoorden zoekt, dieper graaft, zal voortdurend zijn hoofd tegen een betonnen muur stoten. Zoiets wist hij nog niet toen hij die inspirerende preek voor jongeren had gehouden. Maar zoveel ervaring had hij nu wel opgedaan om dit te kunnen zeggen: telkens komt er in het leven een storm die ons anker oplicht.

Ook de bijbel is niet het laatste antwoord. Ook zij roept meer vragen op dan ze beantwoordt. Denk er eens over na: zelfs de laatste woorden van de gekruisigde Jezus waren een kolossale vraag aan het adres van God en de laatste woorden van de bijbel zijn een leugen. De onverschilligheid van God ten opzichte van de mens doet niet onder voor de onverschilligheid van de mens...

Johan huiverde van bovenstaande gedachten. Maar tezelfdertijd voelde hij met het ouder worden dat de wetenschap een stofdeeltje te zijn in een oneindig heelal hem steeds minder beangstigde. Het is eigenlijk juist het leuke en spannende van ouder worden dat er steeds meer vragen bijkomen en steeds minder antwoorden tegen de realiteit van het leven bestand blijken, dat alles altijd anders is dan je denkt. Ook dat een mens door alle ervaringen die in zijn leven op hem afkomen steeds nederiger wordt, hij zich steeds kleiner voelt en zich steeds meer verbaast over het wonder van het leven. Een mens leert er zo door andere mensen lief te hebben, hoe verschillend ze ook zijn. En ook leert hij erdoor zichzelf te vergeven.

Voor een denker is het leven in ieder geval nooit saai. Altijd doorgaan met verder denken. Nooit denken dat je klaar bent. Zó moet het in het leven. Het wonder van het leven kan nooit groot genoeg gedacht worden! Met deze overweldigende gedachte viel Johan weer eens in slaap. Hij kreeg die nacht de vreemdste droom uit zijn leven:

De nachtmerrie van de christenOp een nacht viel de christen na alweer een vermoeiende dag van strijd tegen de satan waarin hij slechts ten dele de overwinning op behaald had in een diepe slaap en werd hij voor de troon van God gezet. Hij stond natuurlijk even te knipperen in zo'n verblindend licht, maar hoorde al gauw de stem:

-Ja, Ik dacht dat jij toch wel de meest geschikte persoon bent om eens een paar vragen aan te stellen, want je moet weten dat Ik me stierlijk verveel hier in de hemel. Af en toe kan Ik wel eens wat converseren met m'n Zoon, maar die weet al wat Ik wil zeggen voordat Ik wat uitspreek. Er is natuurlijk ook nog mijn geest, maar aangezien Ikzelf niet kan praten zonder diezelfde geest, hoef Ik ook niet tegen hem te praten en op een antwoord te wachten. We kunnen ook nooit schaken, want ons spel is het toppunt van saaiheid. Telkens doen we de perfecte zet en er komt dus nooit een eind aan. De schepping is ook al iets wat maar een paar dagen in beslag nam, en vanaf die tijd loopt alles op rolletjes, eeh, op mijn geschapen natuurwetten dus. Er zijn hier natuurlijk wel een hoop engelen om me heen, maar dat zijn allemaal onderworpen geesten, ze hebben geen vrije wil, deze saaie geesten doen nooit wat fout en alles wat ze doen is waarvoor ze zijn voorgeprogrammeerd. Ze zijn een beetje als jullie honden die af en toe de krant voor jullie ophalen of een stokje dat ik naar de aarde gooi weer terugbrengen. En de engelen die zo intelligent waren niet te geloven dat ze geen

5

vrije wil hadden maar in opstand kwamen zijn allemaal al lang geleden door Michael de hemel uitgegooid. Aangezien satan slechts af en toe verslag komt uitbrengen van hoe zijn zaken lopen, en Ik bovendien ook dát al van te voren weet, blijft er voor mij niet veel anders over dan eindeloze saaiheid. Welnu, om wat vermaak te hebben heb Ik je hier naar boven gehaald. Ik wil je om te beginnen een antwoord laten geven op de vraag :

-Waar kom Ik vandaan? Ik hoorde eens vanuit de hemel een tiener die vraag aan zijn vrome vader stellen en zag hem daar een klap om z'n oren voor krijgen, omdat hij zo brutaal was. Maar echt, de tiener vroeg een vraag waar Ik ook nog altijd mee zit. Ik begrijp wel dat jij uit het bestaan de conclusie trekt dat het alles een schepper moet hebben, maar wie heeft Mij dan geschapen? Door wie ben Ik dan ontworpen?

-Gij zijt van alle eeuwigheid en hebt geen begin noch einde, antwoordde de christen.

-Ja, dat is juist mijn probleem, Ik begrijp niet wat je hiermee bedoelt. Mijn herinnering kan zich niet uitstrekken tot de eeuwigheid achter mij omdat het eeuwig verder gaat. Ik zou er ook een eeuwigheid voor moeten uittrekken om te weten te komen of Ik eeuwig ben, en dat kan ook niet, omdat de eeuwigheid altijd verder de toekomst ingaat. Ik weet het, Ik kan wel denken natuurlijk dat Ik geen Schepper heb boven mij, maar wie zegt mij dat dit niet even arrogant is als uw arrogante buren op aarde die zeggen atheïst te zijn en geen schepper te hebben?

Aangezien de christen het zweet uitbrak en hij met rode oortjes maar wat begon te stamelen ging God maar meteen over op een andere vraag:

-Waarom ben Ik? Het is allemaal best leuk en aardig voor jullie mensen dat Ik jullie doel en inhoud van het leven ben, maar wat is het doel en de inhoud van mijn bestaan? Ik verveel me afschuwelijk met al die aanbidding van lui die geen idee hebben van mijn ellendig bestaan, maar mij slechts nodig hebben om dit of dat te krijgen. Jullie hebben tenminste iets te doen. Jullie voelen je zwak en onvolmaakt. Jullie hebben iets om naartoe te streven. Maar Ik, wat moet Ik nu deze godganse eeuwigheid? 't Is natuurlijk een leuk gevoel om perfect te zijn, maar het geeft me niets meer om te doen. Zoals gezegd, van kwarken tot sterrennevels loopt alles op rolletjes. Scheppen is voor mij net zoiets als even gapen voor jullie. Ik zou net als Vivaldi natuurlijk duizend keer opnieuw hetzelfde kunnen scheppen, maar omdat Ik God ben weet Ik dat zoiets beneden mijn peil is. Ik heb alles wat perfect is al in één keer gemaakt. Er valt voor iemand zo perfect als Ik nooit iets bij te schaven of opnieuw te doen. Geloof me, Ik heb geen redenen om te bestaan, het is allemaal zinloos! Waar heb Ik jullie lof, prijs en eer voor nodig? Ik ben van eeuwigheid dezelfde. Ik zou het dus niet hebben kunnen vermijden anders te zijn, bijvoorbeeld niet oneindig goed te zijn, of niet oneindig wijs. Ik heb dit alles nu eenmaal, zonder dat het maar ook iets met Mijn wil of wens te maken zou hebben. Ik ben tenslotte niet geproduceerd en heb geen begin. Wat Ik ben, ben Ik van alle eeuwigheid en zal Ik altijd zijn. Onveranderd, onveranderbaar. Ik maak nooit vooruitgang en verandering door, ben van begin tot eind perfect. Ik vraag dan ook: Waarom willen jullie Mij altijd prijzen? Ik kan echt niet anders zijn dan Ik eeuwig ben. Waarom aanbidden jullie Mij? Ik heb nooit iets hoeven leren, Me nooit iets hoeven te ontzeggen, ben nooit door iets of iemand in verzoeking gebracht, heb nooit last gehad van angst, heb nooit hoop nodig gehad en heb geen behoeften. Wat moet Ik met jullie lof voor wat Ik ben? Eigenlijk schaam ik me vreselijk voor mezelf, omdat Ik het zoveel gemakkelijker heb als jullie.

Op dit moment zag de christen een traan van verdriet in Gods ogen en kon hij niet anders reageren dan Zijn hand maar in zijn eigen handen te klemmen. De christen vermande zich en sprak nu met ferme woorden:

6

-Ja, maar de kern van alles is de Liefde (met een grote L). Het ervaren van liefde.

-Ik weet het, zei God triest zijn hoofd schuddend, Ik heb ook hier lang over nagedacht, om precies te zijn een halve eeuwigheid, maar het is allemaal een hopeloze zaak. Voor liefde is er namelijk een onafhankelijke entiteit buiten mij noodzakelijk. Een die op gelijkwaardige voet met mij staat. Maar buiten Mij is er niets en het is bovendien onmogelijk voor Mij om iets te scheppen wat niet een deel van mezelf is. Ik heb het wel geprobeerd natuurlijk. Jullie christenen denken dat alle mensen vrije wil hebben om voor of tegen het christelijk geloof te kiezen, maar in werkelijkheid bestaat jullie vrije wil niet. Maar omdat jullie van mening zijn dat jullie mensen wél vrije wil hebben is er nog een probleem voor Mij bijgekomen waarmee jullie Mij nu hebben opgezadeld. Er zijn miljarden die geen christen willen zijn, geen liefde voelen voor Mij, en ontelbare miljoenen die niets van Mij kunnen weten. En nu zit Ik dank zij jullie godsdienst met het probleem met die schepsels ook iets te doen. Ik kan ze niet meer ontscheppen, ze zijn er nu eenmaal. Ik heb ze ook wel eens allemaal verdronken, dat leek eerst een goede oplossing, maar na een paar duizend jaar (toevallig net in de moderne tijd waarin jij leeft) kreeg Ik daar een kater van, klaagde mijn geweten mij aan. Ik had in mijn alwetendheid natuurlijk alles van tevoren geweten en ze dus beter in de eerste plaats niet hebben moeten scheppen. Het allerergste is nog wel dat Ik jullie ook nog als eeuwige wezens geschapen heb. Ik kom nooit meer van jullie af. Sorry hoor, niet persoonlijk tegen u bedoeld natuurlijk, zei God met een glimlach tegen de christen.Nu moeten al die godloochenaars naar de hel, een plaats waar Ik niet ben. En Ik probeer al een eeuwigheid te bedenken hoe Ik zoiets voor elkaar krijg: een plaats te creëren waar Ik afwezig ben, en bovendien nog een plaats die in alles het omgekeerde van mijzelf is, alsof zoiets mogelijk zou zijn...Ik omvat tenslotte het alles. Bovendien ben Ik zo dom geweest om in de heilige geschriften de mensen van tevoren te laten weten dat er een hemel en een hel is. Hoe kan Ik nu weten of mensen die aan mijn evangelie geloof schenken echt oprecht zijn en niet slechts maar kiezen om die enge hel te ontlopen?

-Dat gaat te ver, Gij weet alles, gij kendet mij al in de moederschoot, antwoordde de christen. U weet dat ik U liefheb, riep de christen -op het gevaar af heel oneerbiedig God in de rede te vallen- met verontwaardiging uit.

-Ja, ik weet alles, zei God er meteen achteraan, dat is ook wat het zo moeilijk maakt, het belet me ooit echte liefde te ervaren. De meeste liefde heb Ik trouwens ervaren van mensen die jullie in de regel mislukt noemen, bijvoorbeeld de godmoordenaar Nietzsche, dat was nou iemand die Mij werkelijk zocht, voor zo’n titanenworsteling kan Ik nu echt respect opbrengen, meer nog, liefde: want hij die zijn God kastijdde doorgrondde als enige Mijn Ziel. Ik zal nu een geheimenis vertellen, de waarheid over hem: hem vloog ik het langst achterna, en ook al hield ik me voor hem verborgen, toch was Ik zijn beste Schaduw. Overal waar hij heeft gezeten, daar was Ik eveneens. Met hem heb Ik rondgewaard in de verste, koudste werelden. Met hem heb Ik verbroken al wat Mijn hart ooit vereerde, alle grensstenen en beelden wierp Ik met hem omver. Hierop volgde een kleine stilte. Even overdacht God dat einde van Nietzsches leven. Er ging een kleine rilling door Hem heen. Maar meteen hierop vervolgde Hij gedecideerd: Ik laat Johan ook zo lopen, als spook die uit vrije wil loopt over sneeuw en winterlandschappen. En hij zal moeten leren dansen op deze weg als de vlinder en de zeepbel die de Middag aankondigen.

Weer zat God een moment te peinzen, om opeens weer op te kijken met een glimlach:

-Ach, Vincent! Ook hij doorgrondde Mij, de man die zelfmoord deed. Ook hij zag Mij zijn gehele leven. Hij was evangelist totdat hij de kerk werd uitgegooid omdat hij in vodden gekleed een

7

kerkdienst leidde (hij had al zijn kleren aan de armen gegeven) en Gods tempel dus verontreinigde. Daarna verkondigde hij Mij in de schilderkunst. Elk schilderij van hem was een boodschap. Hij vereeuwigde de gebrekkigen, de allerarmsten, de op sterven na dood zijnden, de noeste werkers, de hoer die hij uit de goot had getild, en riep ze zo uit tot eerbiedwaardig deel van Mijn schepping. Ik heb trouwens een schilderij van hem gekregen. Een prachtige perzikboom in bloesem. Daar hangt het, ik ben er erg mee in mijn schik. Hij schreef er ook een briefje bij:

‘Arles, voorjaar 1888. Ik ben in uiterste scheppingsdrang. De bomen staan in bloei en ik wil een Provencaalse boomgaarde schilderen in de meest bijzondere kleuren. Vandaag maakte ik een schilderij ter ere van Mauve. Uiteindelijk maak ik er zes schilderijen van die je kan zien als drieluik, een gevleugeld altaar in drie delen.’

God ging hierna even in gepeins over en overdacht dat laatste schilderij dat van Gogh gemaakt had, twee jaar later. Hij werd hierdoor al meer dan een eeuw gepijnigd, maar zei niets hierover. Hij wist dat ‘het korenveld met de zwarte raven’ eigenlijk als titel had ‘zielsverlatenheid’; in de taal die tegenwoordig in de hemel het meest gebezigd wordt: ‘desolation’, ‘utter loneliness’.

-Maar om weer even op Mijn ellendig bestaan terug te komen -vermande God zich opeens- het probleem met mij is dat Ik geen liefde nodig heb. Ik ben perfect en heb dus helemaal niets nodig. Als iemand Mij zou kunnen beledigen zou Ik niet perfect zijn. Maar indien niemand Mij kan beledigen kan Ik ook geen liefde voelen. God keek naar beneden, legde zijn handen om zijn gelaat en sprak met innerlijke kwelling en ontzetting: Hen Ik nog een doel? een haven waarheen Mijn zeil koerst? Ik moet de hele eeuwigheid maar in talloze onoplosbare dilemma’s leven. Dit zoeken naar Mijn thuis, dit is Mijn bezoeking, het vreet Mij op. Waar is Mijn thuis? O eeuwig overal, o eeuwig nergens, o eeuwig -tevergeefs! Wie kan Mij verlossen van dit lichaam des doods?

-Nee, God, het is niet Uw schuld, het is allemaal de schuld van ons mensen. Kop op, de satan heeft alles verpest, de mensen zelf willen niet luisteren. Hij geeft ons mensen allemaal bovenstaande goddeloze gedachten. Gij zijt echt perfect, geloof mij nu maar, zei de christen om God wat op te fleuren. Maar niets hielp. God keek hem aan en zei:

-Ja, maar wie heeft satan geschapen, wie heeft de mens zijn natuur gegeven? Wie heeft de brandnetels gemaakt, de schorpioenen, de bloedzuigers, de wolven, de giftige paddestoelen, de spastische mensen, de radioaktieve radon die uit de rotsen opstijgt? Mijn eigen zoon heeft notabene gezegd dat je de boom herkennen kunt aan zijn vrucht. Wat zegt dit dan over mij? Zelfs de eerste vrouw had al een programmeringsfout. Bij deze gedachte barstte God in snikken uit. Hij was nog wel zo in zijn schik geweest met Eva! Het was namelijk zijn laatste schepping en dus de flonkerende kroon op alles.

Opeens richtte God zijn hoofd op en keek de christen recht in zijn ogen. Weet je wanneer Ik nu echt gelukkig zou zijn? Als Ik slechts het produkt van ’s mensen denken zou zijn. In dat geval zou Ik gewoon God zijn, Ik Ben, en me niet meer hoeven te pijnigen met talloze zaken in de bijbel om er maar anders uit te zien.

8

Op dit moment werd Johan wakker. Hij voelde zich overal op zijn lichaam bezweet. Hij schaamde zich voor bovenstaand visioen, maar gelukkig was het slechts een nachtmerrie. Hij wreef zijn ogen uit en probeerde zijn vreemde gedachten maar van zich af te zetten. Naar het plafond starend zag hij een grote blauwachtige vlieg zitten. Het was alsof de Glansvlieg zijn nek uitstak en hem vlak voor zijn eigen ogen met zijn enorme vliegen-bol-ogen grijnzend aankeek en zei:

-Filosoferen in verhaalvorm is ok Wil je hier verder nog een discussie mee beginnen over een specifiek onderwerp of ben je gewoon benieuwd wie in deze tijd van soundbits dit lange verhaal van begin tot einde leest?

Johan draaide zich ietwat geïrriteerd om en kwam met zijn ogen op de mooie Vlinder uit die hij op de muur geprikt had. Het was alsof die ook tegen hem sprak:

-Erg mooi geschreven! Wou dat ik die kwaliteiten bezat, dan had ik graag een vervolg geschreven, maar ik kan nu eenmaal mijn gedachten nooit goed onder woorden brengen, en al helemaal niet in zo'n verhaal-vorm.

Johan sloot zijn ogen weer. Het was zaterdag en hij mocht uitslapen. Hij dommelde al spoedig weer in een volgende rusteloze droom:

Op dit moment werd het gesprek onderbroken en kreeg God een telefoontje. Er werd hem gevraagd of hij verder nog een discussie wilde of het hem alleen te doen was om slaapverwekkend lange preken te houden. Hoewel filosoferen wel mag natuuurlijk.

-Daar had je nu weer zo'n ongelovige, zei de christen. Beschouwt zichzelf als blauwe supervlieg; opgegroeid in een wereld van stripverhalen, geweldfilms en oppervlakkige amerikaanse shows. Geen enkel respect voor de grond van zijn bestaan, voor de hoogten, breedten en diepten van de dilemma's waar we hier mee bezig zijn. Dit bedoelen wij christenen met de verdorvenheid van de mens. Geen respect voor God. Eigen gang gaan, denken dat ze glans uitstralen, puur kwaadmoedigheid. Hij verdient straf. Als ik wakker word zal ik meteen de vliegenmepper opzoeken.

9

-Of wie weet is het gewoon een programmeringsfoutje van Mij, misschien te weinig denkvermogen aan hem gegeven, te weinig geduld? Wel belangrijk natuurlijk voor mijn uiteindelijke oordeel over dit schepsel..., zei God er mijmerend achteraan. Ik heb ook miljoenen mensen geboren doen worden die zelfs geen denkvermogen hadden om maar een zin uit te spreken. Wat Ik daar mee moet doen is me trouwens nog steeds niet helemaal duidelijk.

-O jawel, dat zijn absoluut onschuldige mensen, zei de christen, die mogen de hemel in.

-Ja, maar wat heeft eeuwig leven voor nut als hun geest er niets van kan bevatten? Bovendien, indien we deze mensen toch als mens beschouwen, zei God, dan zijn ze volgens de christelijke logica in zonde geboren, zelfs als ze maar drie keer ademen voordat ze sterven. Net zoals een kat in zonde geboren is. De bereidheid tot het doden om voedsel te bemachtigen zit ook ingeboren in dieren. Op aarde is er –zoals de bijbel duidelijk laat horen- niet één die goed doet, zelfs al hebben ze er nog niet de kans voor gekregen om iets te doen is hun dispositie voor het verkeerde dus al aanwezig.

Maar om op het onderwerp van die hemel te komen, ook daar ben Ik nog niet uit. Reden waarom Ik de wereld eerst nog maar oneindig door zal laten bestaan en Ik de bijbelse uitspraak ‘Zie, Ik kom spoedig’ met dezelfde goddelijke vrijheid interpreteer als de oudtestamentische uitspraak ‘dit zal u tot een eeuwige inzetting zijn’ en om welke reden de toekomstige bijbelvertaling van Petrus’ uitleg over het uitblijven van Jezus’ tweede komst zo zal luiden: ‘Een dag is bij de Here als miljoen jaar en miljoen jaar is als één dag’, maar dit terzijde...Stel je voor dat Ik alle oprechte en goede christenen zou moeten ontvangen in de hemel, en ze voor één keer eens ophouden met redetwisten onder elkaar over wat wel mag en wat niet mag, over waar wel in geloofd moet worden en waar niet in. Wat zullen ze van de hemel maken? Hoe kunnen we het ons bijvoorbeeld voorstellen dat mensen in de hemel niet meer kunnen zondigen? Een mens is toch alleen maar mens als hij de keuze tussen goed en kwaad altijd behoudt?Hoe moeten de gelovigen dus hun eeuwigheid doorbrengen zonder het ooit oneens te zijn met elkaar, zonder ooit iets te kunnen doen wat niet mag? Zonder ooit honger te voelen en het verlangen naar eten te kennen, te hoeven verlangen naar elkaar, te hoeven werken, wedstrijden te hoeven houden, jaloers te zijn op anderen, zichzelf te hoeven overwinnen, strijd te leveren, te mislukken, te hoeven hopen, te hoeven worstelen met het scheppen van dingen. Hoe zullen deze mensen ooit nog mens kunnen zijn in de hemel? Dat brengt me trouwens op het probleem van de hel. Hoe in vredesnaam zal Ik de hel zo kunnen inrichten dat het de mensen die eronder moeten lijden ervan weerhoudt mensen te zijn? Want als ze mensen blijven zullen ze het zich zo gerieflijk mogelijk voor zichzelf maken. Indien het ‘slechts’ de afwezigheid van God inhoudt, hoe moeten we ons dit voorstellen indien het blijkbaar toch mogelijk is eeuwig als mens zonder God te leven?

-Nou zo’n leven is werkelijk mensonterend en immer lijden, sprak de christen meteen verontwaardigd uit.

-Een mens zal ook mens in de hel moeten zijn, zei God hierop. Dwz dat het leven in de hel voor hun niet mensonterender kan zijn dan het leven op aarde. En dat is toch het leven wat Ik jullie allemaal gegeven heb, en waar jij toch ook dankbaar voor bent.

-Ja, natuurlijk, ik bedoelde geenszins dit prachtige leven op aarde vies te maken. Het leven is echt...eeh, fantastisch perfect, een volmaakt kunstwerk van U...maar ik prefereer de hemel.

10

-Ach, het eerste deel van je uitspraak is slechts een holle frase waar je een halve bladzijde later in dit boek weer anders over zal denken, en wat het tweede deel ervan betreft: je weet niet wat je zegt, zei God hierop. Afgezien van de vreselijke saaiheid die je dan met mij moet delen omdat je geen zondig mens meer kunt zijn, zul je alles moeten missen wat de christenen voor zonde hebben uitgemaakt...Ik moet dan helaas opmerken dat er weinig voor je overblijft...heel wat dingen die de mens uitgevonden heeft zijn bovendien door de godsdienst als ‘mensonterend’ of ‘zondig’ bestempeld, terwijl de mensen die eraan deden er niets anders dan plezier van ondervonden, en daar mee door mogen gaan in de hel. Te denken valt aan duizenden dingen die met genot te maken hebben...om je op weg te helpen.

-Eeh, ja, maar, ik...eeh,

-En als Ik de hel echt tot een hel maak, met een hoop gruwelijke pijn en helse vuurvlammen, dan zullen jullie het tot in eeuwigheid moeten aanzien hoe Ik maar een prutser geweest ben, en al dat gepraat over mijn perfektheid maar onzin was. Hoe kunnen jullie trouwens een hemels bestaan van zaligheid doormaken met tegelijkertijd het besef en aanzien van de hel, het aanzien van eeuwig lijden? Daar zou je als je straks weer naar de aarde gaat toch maar eens lang over moeten nadenken, want Ik kan je de oplossing ervoor niet geven, zei God onverwacht resoluut. Wel kan Ik je nog vertellen wat een van de beroemdste christelijke denkers hierover uitgesproken heeft. Thomas van Aquino: ‘De zaligen in de hemel zijn toeschouwer van de straffen der verdoemden, opdat de gelukzaligheid hun des te meer bevalt’. Deze wijsheid had hij eerlijk gezegd niet van zichzelf. Hij herhaalde slechts wat al duizend jaar door de christenen gedacht was en bijvoorbeeld al door de kerkvader Tertullianus was opgeschreven. Deze kerkvader ontried de christenen naar de onchristelijke romeinse publieke spelen te gaan, en gaf als troost een voorproefje van de toekomstige gelukzaligheid:

Maar er komen nog heel andere schouwspelen: de dag van het laatste en definitieve oordeel, die de heidenen niet verwachten, waarover zij spotten, de dag waarop de oud geworden wereld en al haar voortbrengselen in één alomvattende brand verteerd zullen worden. Welke grootse tonelen zullen zich dan afspelen? Wat zal het voorwerp zijn van mijn verbazing, van mijn lachen zijn? Waar de plaats van mijn vreugde, mijn jubel? Wanneer ik zo vele en zulke machtige koningen, van wie men zei dat zij in de hemel waren opgenomen, in gezelschap van Jupiter en hun getuigen zelf in de uiterste duisternis zie zuchten; wanneer zo vele stadhouders, de vervolgers van de naam des Heren, in verschrikkelijker vlammen dan die waarmee zij honend tegen de christenen woedden te gronde gaan! Wanneer bovendien die wijze filosofen met hun leerlingen, die zij wijsmaakten dat God zich over niets bekommerde, die zij leerden dat een mens geen ziel heeft, of dat de ziel toch niet in het vroegere lichaam zal terugkeren –wanneer zij dus samen met hun leerlingen en door hen beschaamd gemaakt branden in het vuur en tegen hun verwachting in voor de rechterstoel van Christus staan te beven!...Ik zou dan niet zozeer de hier genoemden willen zien, als wel er de voorkeur aan geven, mijn onverzadigbare blik op hen te richten die tegen de persoon van de Heer zelf gezondigd hebben...Zulks te aanschouwen en daarover te jubelen, dat kan geen praetor, geen consul, geen quaestor of afgodenpriester, hoe vrijgevig ze ook zijn, geven! En toch zijn deze dingen door het geloof reeds in zekere zin in de geest en in de voorstelling aan ons tegenwoordig. Ik meen dat het lieflijker moet zijn dan het circus, het toneel en de renbaan!

11

Vrijzinnig christendomZo ontwaakte Johan voor de tweede maal deze morgen en zag hij weer de Vlinder zitten.

-Zonde ( ) dat er waarschijnlijk weinig mensen zijn die de moeite zullen nemen om dit boek te lezen, scheen hij te zeggen.

Johan keek naar de schitterende vlinder. Zijn kleurenpracht was indrukwekkend. Terwijl hij er met diepe bewondering naar keek zei de Vlinder tegen hem:

-Je schildert God in je droom wel af als een depressieve man moet ik zeggen, is het niet mogelijk dat Hij toch ergens vreugde in vindt??

Vooral die twee vraagtekens waren irritant. Ook één zou best volstaan. Johan begreep de opmerking maar al te goed, want de vlinder had kleuren die een geheel andere boodschap predikten.

Opeens schrok Johan wakker, richtte hij zich met een ruk op en keek verbrouwereerd om zich heen: om hem heen zag hij allemaal schimmen staan! Hij keek ze één voor één aan en het leek net alsof hij telkens naar zichzelf keek.

-Wie ben jij, als ik vragen mag? Vroeg hij aan de figuur die het meest indruk op hem maakte. De figuur zag er oud en verzadigd uit. Hij had een gegroefd en mager gezicht, en keek naar Johan met een traan in zijn ogen. Maar zijn gezicht vertoonde ook een glimlach. Hij had een ontwapenend voorkomen en mooie lange grijze haren.

-Ik ben Rereformed, de persoon waar je langzaamaan naartoe groeit, zei de oude man. Ik ben de persoon die alles ervaren heeft, alles gelezen heeft, al jouw gedachten heeft gehad, jouw gehele leven voorbij is gegaan. Hij liet er meteen dit op volgen:-Sta op en laat mij in je bed liggen. Die droom was namelijk van mij, niet van jou, Johan. Jij bestaat slechts nog in mijn herinnering. Ga maar naast die anderen staan.

Johan klom met een energieke jeugdige sprong zijn bed uit -alsof hij nog nooit van nachtmerries gehoord had- en ruilde zijn plaats met die van Rereformed, die maar moeizaam ging liggen -alsof hij een leven lang door nachtmerries gekweld was.

-En wie ben jij? Zei Johan tegen de schim waarnaast hij nu stond, een lachende volwassen vent met een bos haar en een klein baardje, een brilletje dat een hoop kennis verried en een enorme hoeveelheid energie.

-Wel, dat zou je toch wel moeten weten. Ik ben Albert, nota bene het andere deel van je naam. Zoals je weet betekent die naam All-Bright! Ik ben een opgegroeide Johan, heb mijn veelzijdige scholing afgemaakt en sta met beide benen in het dagelijks leven. Wat ben jij vroeger trouwens blauwogig geweest, Johan! Maar wat geeft het. Je was een mooi persoon! Ietwat naief misschien –want evangelisatiepraatjes zijn voor goedgelovigen, wanhopigen of kinderen- maar je stond onschuldig in het leven. En zoiets is toch een schat op aarde, dat wil ik van je zeggen! Maar

12

tegenwoordig ben je een Modern Christen, dwz opgegroeid, opleiding genoten, verdiept in achtergronden, causale relaties, hermeneutiek en cultuur-historische verbanden, een cosmopoliet en diepzinnig en helder denker.

Daarna richtte All-Bright zich tot Rereformed en zei:

-In je droom schilder je God helemaal af alsof het om iets totaal onmogelijks gaat. Je gebruikt daarbij alle stompzinnige vooroordelen en gooit alle menselijke logica in de strijd. Ik vind het een beetje kinderachtig.

de Vlinder op de muur zei lachend:

-Excentriek zal God in ieder geval wel zijn, wie weet wel een soort machts-fetish ofzo.

All-Bright liet op deze reaktie zijn verheven gedachten weer eens gaan over zijn diepzinnige geloof:-Is God wel een man? In de bijbel en de traditie duidt men God wel met een mannelijk woord aan, maar geeft verder geen mannelijke kenmerken. Jezus spreekt over God de Vader, maar de liefde van God wordt als moederliefde omschreven... Ik zie wel iets bemoedigends in een God die meelijdt met de onvolmaakte wereld.

Met bovenstaande steeds maar weer nieuwe vreemde dilemma’s opwerpende gesprekken was Johan nogal depressief geworden. Hij had alle ellende van de wereld dapper doorstaan en altijd met moeite in de goede richting gezwommen en dagelijks gesteund op het perfekte Anker, God, en nu werd hij opeens geconfronteerd met een onverwacht gezichtspunt: de zaak bekeken vanuit het gezichtspunt van God. En alsof dat nog niet genoeg was, nu weer vanuit tegenstrijdige gezichtspunten van allerlei vormen van zichzelf. Hij werd door zichzelf kinderachtig genoemd! Hij was nu klaarwakker, maar –zoals dat gaat- wilde de droom verder zelf voortzetten om enigszins tot rust te komen:

-Wel God, nu u het erover heeft, ik zou best graag een vrijzinnig christen willen worden als U daar toestemming voor geeft en alle mensen naar de hemel laat gaan. All-Bright heeft wellicht gelijk. God is humaan, Hij is Liefde met de allergrootste L. Ik zou me eerlijk gezegd een stuk opgeluchter voelen. Billy Graham zei met betrekking tot de leerstelling van de hel ook: ‘Ik geef toe dat het de moeilijkst te aanvaarden leer van alle leerstellingen van het christendom is.’ En C.S Lewis zei dat hij het liefst deze lering van het christendom uit de bijbel wilde gooien.Maar Billy Graham voegde eraan toe: ‘De leerstelling van een letterlijke hel vindt men in de geloofsbelijdenissen van alle belangrijke kerken... God achtte de hel reëel genoeg om Zijn enige Zoon naar de wereld te zenden ten einde mensen van de hel te redden.’ U zit dus wel vast aan die hel, want anders is het offer van Uw Zoon voor niets geweest. U had dit toch wel wat eerder moeten bedenken als U ermee in uw maag zit. Ik moet zeggen dat ik nu wel een beetje wat U betreft aan het twijfelen raak. Spreek ik eigenlijk wel met de enige echte God? Sorry, als ik even te ver ga nu. Dit bidden van mij, dit gesprek van mij met U, is toch niet een valse streek van de duivel of zo?

-Ja beste christen, zoals je ziet praat Ik met je en zie Ik er uit als God. Daaruit moet je opmaken dat Ik dus niet precies overeenkom met de werkelijkheid, want die gaat je te boven. Je praat slechts met je eigen bedenksels. Moet Ik je dat nu echt uitleggen?

-Hoezo, eigen bedenksels? U hebt ons toch de bijbel gegeven? Daar staat toch de waarheid in?

13

-Dat is maar net hoe je het allemaal leest.

Hierop werd Johan een beetje kribbig.

-Wel, God, ik heb echt grondig de bijbel gelezen en weet wat er in staat over God.

-Ach, Johan, zei God, je weet niet half van wat je denkt te weten. Ik zal je toch een lesje moeten geven en je laten zien hoe mensen hun eigen God maken. Ik zal je een stukje bijbel laten zien dat je NOOIT gelezen hebt.

-Ha, dat is onmogelijk, zei Johan opgewekt, ik heb de gehele bijbel doorgelezen!

-Wel, Johan, je weet dat Ik mijzelf voor het eerst openbaarde aan Abraham. Weet je wanneer hij leefde?

-Zo ongeveer 2000 voor Christus, misschien iets ervoor, misschien een paar honderd jaar later. Het hangt er van af op welk tijdstip je de exodus dateert. Het probleem is dat de Egyptische geschiedenis niets van zo’n uittocht weet. Aan de andere kant zijn er aanwijzingen van monotheïsme tijdens de regering van Akhenaten, ook wel Amenhotep IV en dat doet vermoeden...

-Genoeg! Wat Ik met deze vraag bedoel is dit: jij schijnt er in het geheel geen last van te hebben dat al die duizenden jaren mensengeschiedenis daarvoor niemand een idee had van Mij. Dat Ik me in het geheel niet bekommerde om de mensheid vóór die tijd.

-O jawel, ook daarvoor eerbiedigden mensen God. Hij werd de Allerhoogste genoemd.

-En wat was dat voor God? vroeg God.

-Wel, eh, we weten er weinig van af. Het behoort tot de schemering van onze cultuur.

-Wellicht weet jij er weinig van af, maar voor Mij is het bepaald niet schemerig. Ik zal je op weg helpen om het in te zien. Toen de Israelieten in de woestijn rondliepen en Mozes een poosje te lang op die berg bleef, wat gebeurde er toen?

-Het volk maakte meteen een gouden kalf en beschouwde dat als hun God!

‘Hoe in vredesnaam is dat mogelijk? Wat zegt dat over hun godsdienst, hun godsbeeld? Ik zal je nu dat bijbelvers laten zien dat je nooit gelezen hebt, sla eens Genesis 49:24 op. Hoe word Ik daar beschreven?

-Ik heb het opgezocht. Er staat ‘de Machtige Jacobs’, in de GrootNieuwsBijbel ‘Jacobs sterke God’.

-Welnu, zei God met een verontschuldigend glimlachje, jij denkt het gelezen te hebben, maar hebt niet de grondtekst doorgenomen. De uitdrukking wordt wel zo vertaald, maar in het originele hebreeuws staat er letterlijk: ‘de Stier Jacobs’. De vertalers hebben vroom gedacht dat dit het symbool voor kracht is (dus vertaald kan worden met Machtige), maar het is eigenlijk een beetje oneerlijk, in een eerlijke bui zullen ze het toegeven. Vroeger werd Ik in de cultuur waar de bijbel uit komt namelijk letterlijk vereerd als Stier. Je kunt het ook nog zien in het alfabet. Je weet dat de eerste letter de A is, en die staat in het oude denken voor God. Het dient tevens als het getal 1, het is de Oorsprong. De A komt van het griekse alfabet, hij heet daar Alpha. En de Grieken leerden dat

14

weer van de zeevarende Foeniciërs, die hetzelfde alfabet hadden als de Israelieten. In het hebreeuws heet de eerste letter dan ook Alef. Maar in het hebreeuwse alfabet hebben alle letters nog een betekenis. Alef betekent ‘hoofd van stier’.

-Bent U, God, dus toch een modern theoloog? Ik wil in dat geval eindelijk wel eens weten hoe het met het Nieuwe Testament zit. Ik heb wel eens gehoord dat het leven van Uw Zoon op aarde in feite gewoon maar een staaltje solidariteit van U was. Zo van, God lijdt met de wereld mee, is er ook de dupe van, komt naar de aarde, krijgt dezelfde ellende als de mens op zich en gaat eraan ten onder met pijn en moeite. Zo heeft U ons een mooi verhaal gestuurd van solidariteit en medelijden, zo van: Ik kan jullie begrijpen. Daar kunnen wij mooi bemoediging uit putten.

-Ja, ik weet het, er zijn mensen die zo over mij spreken. Zij vereren natuurlijk niet meer de christelijke God van de bijbel, maar aanbidden de pijnlijdende moderne mens. Zij aanbidden niet de God van de bijbel, maar gebruiken de bijbel als een verhaal, een inzicht om het moderne leven te overleven.

-Nee, ik heb ze echt horen zeggen: ‘Uiteindelijk heeft God zelf het lijden van de mens op zich genomen om zo de wereld van de zonde te bevrijden’. Het gaat om bevrijding.

-En, waar zijn die mensen van bevrijd, als Ik het vragen mag in vergelijking met die mensen die niets van deze christelijke boodschap willen hebben?

-Nou, ze geloven dat het voor het merendeel na dit leven ervaren wordt, maar toch ook een beetje hier in dit leven al. De gedachte fleurt hen op.

-Kijk, christen, Mijn probleem is dit: medelijden van God in een onvolmaakte wereld is leuk voor de christenen natuurlijk, maar niet voor God. Hij hoort namelijk dat woordje onvolmaakt meteen als een klacht aan zijn adres. Ik zie daar niet zoveel bemoedigends in voor Mij, maar meer iets om me voor te schamen. De kern van jullie christenen (of ze nu behoudend of vrijzinnig zijn) is toch dit: deze wereld waarin je geboren bent zien jullie als mislukt en onvolmaakt. Ik weet wel dat jullie jezelf daarvan de schuld geven, dat is erg aardig van jullie, maar omdat Ik God ben, zie ik natuurlijk wel dat dit een wel zeer goedkope oplossing is om mij van het dilemma te redden. Die aardbeving van gisteren in Iran hebben jullie echt niet op jullie geweten, het is meer mijn werk, zo beroerd ben Ik niet om dat toe te geven. Wel wil Ik even opmerken dat jullie slachtoffercijfers zoals gewoonlijk overdreven zijn. Men heeft 40.000 opgegeven, maar na tweede telling zal het aantal slachtoffers toch dalen tot onder de 30.000.Maar om nog eens op die moderne theologen te komen, kijk maar uit met hun theologie, die ziet er van buiten uit alsof ze glans heeft, zelfs All-Bright is, maar van binnen is ze oneerlijk en leeg. Men neemt bijvoorbeeld in die mooie volzin van hierboven het woordje ‘wereld’ in de mond, maar in werkelijkheid bedoelt het christendom altijd te zeggen ‘de uitverkorenen’. En men heeft het over ‘bevrijding’, maar het christendom geeft de mens veelal juist zijn zondelast en schuldgevoel. Moderne theologie is niets anders dan met mooie woorden de God van de bijbel opnieuw en opnieuw proberen te rechtvaardigen, te redden, en de denkende mens om de tuin te lijden en in een gezapige roes van bemoediging te laten verkeren. Ik wil als God wel wat gedegener antwoorden krijgen op Mijn dilemma’s.

Weer stond het zweet op Johans voorhoofd.

All-Bright:

15

-Zozo, de evangelische fundamentalist Johan die zich in God verplaatst... hoogmoed komt voor de val amice...‘Ik wil als God wel eens gedegener antwoorden krijgen’, wel, dan zou mijn vraag zijn: stelt U dan eens een goede vraag God! En ook eentje die binnen mijn taalveld valt, want anders snapt U mijn antwoorden niet.Waarom praat U anders niet verder met een atheïst in plaats van mij te vermoeien? Niet uw woorden zijn de nachtmerrie, de nachtmerrie is dat ik in dit boek het gevoel krijg dat u niet de God bent waartoe ik mij richt als ik bid, u bent niet de God waarin ik geloof, waardoor ik mij geïnspireerd weet. U bent niet de God die mensen uit mijn omgeving zo merkbaar gesteund hebt toen zij ziek waren. Ik accepteer dat ik een heleboel niet van u weet, maar één ding weet ik wel: als u God was geweest dan had u niet zo gezwamd in deze droom.

Rereformed:-Wel, ik zou toch wel eens willen weten waarom jij, All-Bright, in God gelooft om de wereld en het bestaan logisch te kunnen verklaren, maar het dan weer stompzinnig logisch en kinderachtig vindt wanneer je denkbeelden die mensen algemeen hebben over God aan de kaak stelt. En al die ‘stompzinnige’ denkbeelden zijn ons aangeleerd door de bijbel, het boek waar jij ook je godsdienst op berust. Heb jij je als christen ooit wel eens afgevraagd hoevaak je in jouw bijbel tegenkomt dat God letterlijk spreekt? (700 keer tegen Mozes, 2600 keer in de rest van het oude Testament). Aan de ene kant wil je begrijpen, en daarvoor denk je logischerwijs God nodig te hebben. Aan de andere kant wil je pertinent niet inzien dat je aan God allerlei onzin, tegenstrijdigheden en onmogelijkheden verbindt (waarvan je uitspraak ‘in de bijbel heeft God niet zozeer mannelijke kenmerken. Jezus spreekt over God de Vader, maar de liefde van God wordt als moederliefde omschreven...’ wel de allergrootste blindheid in je denken laat zien). Jij eindigt in een groter wereldraadsel dan waar je al voor stond voordat je de bijbelse God als uitleg voor je vragen gebruikte. Al die ongerijmdheden veeg je zonder moeite in een vergaarbak ‘maar dat gaat ons denken te boven’, terwijl het in werkelijkheid ons denken helemaal niet te boven gaat, maar het ons denken pas te boven gaat indien we eerst zelf de onmogelijkheden in onze gedachten scheppen. Neem bijvoorbeeld Gods Alwetendheid, dit is een fundamenteel axioma in gelovig denken. Gelovigen vinden deze gedachte zo logisch dat ze nooit tot het inzicht komen dat ‘Alwetendheid’ een volkomen onmogelijkheid is. Dit zien ze niet omdat ze er nooit verder over nadenken.

All-Bright:-Ik vind je nogal vervelend door zo uit de hoogte tegen mij te spreken. Ik heb wel degelijk een hoop nagedacht in mijn leven.

Rereformed:-Laat mij dan uitleggen wat ik ermee bedoel. Het concept ‘alles weten’ omspant de eeuwigheid. Maar omdat ‘eeuwigheid’ per definitie oneindig is komt er aan dit ‘alles weten’ nooit een eind. Het is een logische onmogelijkheid en dus een foutieve uitspraak over God. Het is ook onmogelijk vanuit een andere redenering gedacht. Om alles te weten moet God van tevoren zijn eigen gedachten en handelingen weten. Hij moet vervolgens weer van te voren weten dat hij van tevoren moet weten wat Hij zal denken of hoe Hij zal handelen. Daarna moet hij weer van te voren weten dat Hij van tevoren moet weten dat Hij van tevoren moet weten...Logischerwijs komt men met dit soort onmogelijke opmerkingen ‘God weet alles’ in een nooit ophoudend proces: God moet al zijn aandacht besteden aan het kennen van Hemzelf zodat Hij totaal verlamd niets anders meer kan doen. Een parallel die het je doet begrijpen is bepaalde computervirussen die zo werken. En zo zijn er talloze dingen die volkomen onzin zijn wanneer we over God spreken. ‘God is Almachtig’ is bijvoorbeeld weer zo’n uitspraak die volkomen onrecht doet aan God. Waarom zou God namelijk in bewoordingen van Macht moeten beschreven worden? Wat heeft God te doen met

16

machtig zijn? Macht is slechts betekenisvol wanneer iets of iemand geen of weinig macht heeft. God heeft helemaal geen macht nodig. God te verdedigen door Hem Almachtig te maken laat juist zien dat Hij het niet is! Door te zeggen dat God Almachtig is beledigen wij mensen God, want we geven dan toe dat Hij problemen heeft. Hij moet verdedigd worden, optreden in bepaalde bijzondere daden bijvoorbeeld omdat Hij boos wordt, door de Satan gedwarsboomd wordt, iets mislukt is en moet worden rechtgezet; natuurwetten moeten worden opgeheven omdat het anders foutloopt of omdat iets of iemand gestraft moet worden enz. Door God af te schilderen als ‘Hij wil dit, hij wil dat van mensen’, beledigen wij God, want dan geven wij toe dat Hij behoeftes heeft. Wanneer God bijvoorbeeld een zondvloed moet sturen om van een probleem af te komen dan maken wij van God een stumper. Wij maken van Hem een nog grotere stumper indien we geloven dat Hij ons in Numeri 31 opdracht geeft tot het uitroeien van gehele volkeren, en het blijkbaar niet zelf kan doen, of –een andere mogelijkheid- er blijkbaar mee in zijn schik is en er naar wil kijken hoe wij dit spektakel voor Hem uitvoeren. Hij houdt blijkbaar van onze spektakels en zijn strijd met de duivel net zoals wij van voetbalwedstrijden en worstelpartijen.

All-Bright:Ik snap totaal niet wat je bedoelt. Volgens mij is het namelijk zeer eenvoudig in te zien dat God boven tijd staat en boven allerlei andere menselijke logica. Punt uit.

Rereformed:Helemaal niet punt uit. Wanneer je zo redeneert moet je ook toegeven dat die term Alwetendheid, en alle andere termen die je gebruikt om God te beschrijven, totaal geen betekenis hebben. Indien Alwetendheid, Algoedheid, Almachtig enz niet betekent wat het voor ieder mens betekent, dan is het onzin om deze woorden te gebruiken om God ermee te beschrijven. Indien ‘Jahweh sprak tot Mozes’ geen letterlijk spreken betekent is het onzin dit spreken te noemen. Je zou dan eigenlijk moeten zeggen: ‘God is mnmkkthlup’. Vervolgens zou ik je volkomen gelijk geven. Dát is nog eens een waarheid over God! Nog beter, je zou het allerbeste kunnen zeggen: God is (en er nooit ook maar iets achter zetten). Dat is de allergrootste wijsheid die een mens over God maar kan uitspreken.

Rereformed zuchtte en richtte zich tot de god die door mensen is geschapen:

-God, iemand die zich All-Bright noemt wil een gedegen vraag van U. Kunt U alstublieft een goede vraag bedenken? Het moet een goeie zijn, want het is een hoog opgeleide man, en het mag niets met menselijke logica te maken hebben, omdat U en hij daarboven staan en bovendien mag het niets te maken hebben met stompzinnige vooroordelen, maar deze vraagsteller gelooft wel in moederliefde en uw medelijden met een onvolmaakte wereld, merkbare bemoediging en steun voor zieken. Hij wil christen zijn, maar niet in een zwamgod geloven.

God antwoordde hierop kort en bondig:

-Een gedegen vraag? Welnu, laat hem als christen eens een antwoord hierop geven: Jezus zegt dat hij moet sterven als losprijs voor velen. Wat betekent dat?

All-Bright:-Een citaat uit Marcus 10:45 (overgenomen door Mattheüs in 20:28 als we de gangbare oplossing voor het synoptische probleem accepteren).Het gehele vers luidt: ‘Want ook de zoon des mensen is niet gekomen om zich te laten dienen maar om te dienen en zijn leven te geven als losprijs voor velen.’

17

Jezus zegt hier niets meer en niets minder, dat de zoon des mensen gekomen is om zijn leven te geven als losprijs voor velen. Spreekt hij over zichzelf als hij het over de mensenzoon heeft? Wat heeft hij in gedachten bij het geven van een leven als losprijs? Uit dit vers valt dat niet af te leiden. Je kunt je zelfs de vraag stellen of Jezus deze woorden wel gesproken heeft. Maakt dat uit voor de uitleg hoe de historische Jezus zichzelf verstond? Dikwijls wordt iemand na zijn dood anders bekeken dan zij/hij tijdens zijn/haar leven naar zichzelf keek. Tot zover de formele kant van de vraag, om aan te geven dat aan de formulering nogal wat vooronderstellingen kleven (eerste conclusie).

Traditioneel wordt dit vers zo uitgelegd dat Jezus als de mensenzoon verstaan wordt, en zijn leven gaf als losprijs voor velen duidt op zijn kruisdood en opstanding. Die losprijs wordt ook wel geduid als verlossing, en geplaatst in een schema van zonde/verlossing. In Jezus gaat God de weg voor de mens om de mens te verlossen van het kwaad. ‘De mens is vervreemd van God’ is de achterliggende gedachte, verwijderd geraakt van zijn oorspronkelijke bedoeling, een moment dat in Genesis verteld wordt als het verhaal van Adam, Eva en de verboden vrucht. De mens is zo ver verwijderd geraakt van God, dat de mens de afstand op eigen kracht niet kan overbruggen. God is rechtvaardig (je zou het kunnen uitleggen als dat hij geen opdrachten wil geven die de mens niet kan vervullen, dat zou namelijk onrechtvaardig zijn) en daarom overbrugt hij voor de mensheid (de ‘velen’) de kloof tussen mensen en zichzelf.Hieruit vloeien natuurlijk bepaalde vragen voort zoals: de wereld geeft niet bepaald het beeld verlost te zijn,. Om Martin Buber te citeren: ‘Ik zou niet graag met een verloste ziel rondlopen in een onverloste wereld.’ En toch is dat het ‘lot’ van de christen. Deel krijgen aan de verlossing die God in Jezus tot stand bracht vraagt nogal wat van je. Niet het wegcijferen van jezelf onder wetten als regels, maar jezelf uit de gevangenschap van je eigen negativiteit, je eigen kwaad laten halen...en –jammergenoeg- er steeds weer in terugvallen. Alleen God kan de eenheid van de mens met hem bewerken, zijn eenworden met Jezus is de belofte dat hij dat ook echt wil. Als verloste ziel in een onverloste wereld leven is dus leven vanuit een belofte, en hopen en vertrouwen dat af en toe stukjes van die belofte zichtbaar worden. Wie er een ‘verloste ziel’ bezitten? In Jezus is de mensheid verlost, iedereen bezit dus een verloste ziel. Bestrijd het kwade en doe het goede, veronderstelt dat je je rekenschap geeft van je slechte kanten zonder erin te zwelgen.

Rereformed:-Wat een ongelofelijk verhaal! Jarenlang theologie gestudeerd om op zulke taalacrobatiek te komen? Lees het nog eens:

‘Jezus zegt hier niets meer en niets minder, dat de zoon des mensen gekomen is om zijn leven te geven als losprijs voor velen.’ Wat een prachtig begin! Dat is een wel zeer heldere uitleg! Neem ik mijn pet voor af!

‘Spreekt hij over zichzelf als hij het over de mensenzoon heeft?’Goed opgemerkt, hoor, het ligt echt voor de hand meteen aan een ander te denken wanneer je deze tekst leest.

‘Wat heeft hij in gedachten bij het geven van een leven als losprijs?’Wat doet het er nog toe aangezien hij het volgens de vorige opmerking best over jou en ik kan hebben, er volgens jouw theologie zo ongeveer alles mee kan bedoelen?

‘Uit dit vers valt dat niet af te leiden. Je kunt je zelfs de vraag stellen of Jezus deze woorden wel gesproken heeft.’ De moderne theologie in een optimale belichting: Wat er ook staat, het is niet te

18

begrijpen, oftewel (in andere woorden) net zo te begrijpen als je het maar wilt. Christendom = De taart die je zelf het lekkerst vindt. Veel plezier verder met het bakken ervan!

‘Maakt het uit voor de uitleg hoe de historische Jezus zichzelf verstond?’Rethorische vraag die je al beantwoord hebt; voor jou en alle andere moderne schilders van het christelijk geloof is het antwoord nee, dus de volledige omkering van wat tevoren zo ongeveer 1900 jaar gepredikt is...

Hierna vervolg je met een theologische boodschap in verpakking anno 21ste eeuw, waarin wordt uitgelegd dat men 'traditioneel' losprijs als op 'overbrugging van afstand tussen God en mens' laat duiden. Ten eerste is het volkomen onmogelijk dat in Gods schepping iets van God vervreemd zou kunnen zijn, maar ook wanneer we ons slechts bezighouden met de christelijke voorstellingen is dit een uitleg die de term ‘losprijs’ willens en wetens van al zijn woordenboekbetekenis berooft. Valselijk wordt hier de goegemeente volledig in het duister gelaten over de traditie. Losprijs heeft namelijk altijd in de vorm gestaan zoals ieder mens het nog steeds kan begrijpen: de prijs die betaald moet worden (zoals in de betekenis van voldoening aan de eisen van terroristen). Dus aan wie moet betaald worden? Traditioneel heeft men erover getwist of het aan de duivel zou moeten worden betaald, de terrorist, of aan God zelf, de gedupeerde. Het eerste geeft teveel waarde aan de duivel, het tweede laat het werkelijke karakter zien van de God van de christenheid: hij is onderworpen aan een soort 'moraalwet' boven hem die het hem verplicht bloed te laten vloeien vanwege overtreding. ‘Het lijden’ gebeurt in het leven van Christus helemaal niet uit solidariteit van God met de mensheid (zoals moderne theologie ons mooi voorhoudt) maar eenvoudig in de betekenis van ‘losprijs’ als ‘afrekening van schuld’. ‘Zonder bloedvloeien is er geen vergeving van zonden’ is de bijbelse leer.Welke traditionele voorstelling is naiever? Bloedvloeien met of zonder duivel?

Maar in alles overtreft de moderne theologie deze naïviteit, door te vervolgen met een mooi verhaal van ‘verlost zijn’, terwijl je er niets van merkt. Een verhaal dat vervolgt met ‘tot stand gebrachte verlossing’ die je dan toch weer zelf tot stand moet brengen! De enige parallel die bestaat is de kwakzalver die op de markt Wondermedicijn aanbiedt met de bijgevoegde sluiter: ‘Driemaal daags innemen, Gelieve wel zichzelf te genezen van alle kwalen door te geloven dat het medicijn werkt!'

‘Deel krijgen aan de verlossing die God in Jezus tot stand bracht vraagt nogal wat van je.’Om precies te zijn: het vraagt van je dat je jezelf op een uiterst verfijnde vorm van gegoochel met taal op de meest naieve manier voor de gek kan houden.Het vraagt van je ‘door Christus tot stand gebrachte verlossing’ (= objektief beschouwd niets, nul) zelf om te turnen tot ‘jezelf uit de gevangenschap van je eigen negativiteit, je eigen kwaad laten halen’ (= subjectief bezien tenminste iets, niet nul). Ten slotte: losprijs voor velen (begin van verhaal) kan na lange flarden van mistbanken mooi zonder dat iemand het opmerkt worden omgeturnd in de woorden:

‘iedereen bezit dus een verloste ziel.’

Zoals gezegd mensen: houd je ver van moderne theologie, het is erger dan fundamentalisme. Met fundamentalisme krijg je tenminste iets aangeboden en weet je bovendien waar je aan toe bent. In moderne theologie word je alles -behalve een vloed van woorden- ontnomen en kom je na lange preken uit op dat wat iedereen al had voordat men ooit over godsdienst nagedacht had:

Bestrijd het kwade en doe het goede.’

19

Het is de moderne theologen nooit opgevallen dat ze best goede recenties zouden kunnen schrijven op Hollywood films. Moderne christelijk theologie zou je ook kunnen prediken met bijvoorbeeld de film Titanic in je hand als bijbel.

All-Bright:-Je steekt alweer de draak met mij, maar in werkelijkheid ben ik juist een heel serieuze denker. Ten eerste kun je als er geschreven wordt dat Jezus spreekt, niet zonder meer ervan uitgaan dat Jezus zelf die woorden gesproken heeft, ten tweede kun je er niet zonder meer van uitgaan dat je die woorden kunt uitleggen volgens de betekenis die ze NU hebben, je weet nooit zeker wat de schrijver (of, zo je wilt, Jezus) ermee bedoelde. Dit niet in te zien leidt tot biblicisme, iets waaraan jij je in je boek dikwijls bezondigt, waarschijnlijk omdat je nooit anders met de bijbel hebt leren omgaan.

Je uitspraak dat ik met mijn theologie een ‘volledige omkering’ predik van wat er 1900 jaar lang als christelijke leer verkondigd is, weerspreek ik ten zeerste! Het is in het christendom namelijk maar ten dele van belang hoe de historische Jezus zichzelf verstaan heeft. Het gaat erom hoe zijn volgelingen, Paulus, de kerkvaders, theologen door alle eeuwen heen hem verstaan hebben. Ik geloof namelijk dat het verstaan van Gods boodschap in Jezus zich ontwikkelt, en niet star, rigide, dogmatisch is. Uitleggers van vandaag de dag moeten zich rekenschap geven van de traditie waarin zij staan, en de ontwikkelingen in die traditie kritisch bekijken, maar ook met respect. De kernboodschap -dat God in Jezus heeft gehandeld tot heil van mensen- is namelijk fier overeind gebleven tot op de huidige dag. Het gaat dus om het handelen van God in Jezus Christus, en niet in de eerste plaats om het handelen van de historische Jezus. Het merendeel van de theologen uit de afgelopen 1900 jaren zullen dit met mij eens zijn.

Wat de traditie betreft, die heeft twee kanten: enerzijds het tradere, het doorgeven, anderzijds ook het traditum, hetgeen doorgegeven wordt. Het is goed Reformatorisch om het traditum kritisch te bekijken in het licht van het tradere. In het doorgeven kleven aan het doorgegevene altijd tijdsgebonden elementen aan. Relativeert dat het doorgegevene? Geenszins, zoals hierboven al opgemerkt: het centrale element van Gods handelen door Jezus Christus blijft fier overeind staan. De goegemeente wordt niet altijd om de oren geslagen met wat men er vroeger over dacht. Het overgeleverde blijkt niet dermate statisch te zijn dat we ons vandaag de dag verkrampt moeten opstellen rond onze waarheid tegenover onze tijd. Mensen zijn geïnteresseerd in de geschiedenis, maar willen vooral horen hoe zij zich vandaag de dag de boodschap van de Schrift eigen kunnen maken. De centrale boodschap van het heil in Christus in deze tijd verteld, in de 21e eeuwse theologie stel ik mij dus op de weg van de traditie die in de 1900 eeuwen voor mij gegaan is.

Bedankt voor dit lesje ‘geschiedenis’ met betrekking tot de term ‘losprijs’. Jij doet alsof theologie, alsof geloven stilstand is. Stilstaan rond een schrift als Woord van God. Ik heb je hierboven al gezegd dat traditie niets met stilstand te maken heeft. Het traditum vertolken in deze tijd, daar gaat het om, en niet om de aanklevingen die in het doorgeven zijn ontstaan tot vaststaand geloofsfeit te verheffen. Je gaat er dan vanuit dat de gelovige geen subject is, maar slechts een object. God is voor de gelovige dan ook een object. Je gaat dan voorbij aan de subject-subjectrelatie die met iedere communicatie gegeven is, en die intrinsiek is aan geloven.In je uitleg van ‘losprijs voor velen’ pak je een mixer en mixt een eigen versie van ‘de betekenis’ ervan (met de vooronderstelling dat die woorden toen door de historische Jezus gesproken zijn en dat je ook nog precies weet wat hij ermee bedoelde... een nogal onwetenschappelijk standpunt amice!) met scholastiek gesteggel over ‘hoe het nu werkelijk in zijn werk gegaan is’ en ‘aan wie die losprijs betaald moet worden’. Wake up to a new millennium man! Je schakelt over van de traditionele twisten naar een ‘dus betekent het dit’. Een uiterst onverantwoorde zet, waarbij je je

20

eigen verstaan ondergeschikt maakt aan hoe men het vroeger begrepen heeft, en dat laatste ook nog eens tot waarheid verheft. Tenslotte vat je dit alles onder ‘de bijbelse leer’.Je doet alsof je precies weet hoe ‘de christelijke God’ werkt, een beetje meer bescheidenheid zou ik van jou als voormalig christen toch wel verwachten, maar goed, in de traditie waaruit jij afkomstig bent is het heel normaal dat uitleggers claimen de enige ware uitleg te brengen, waarmee ze zichzelf dus even naast God opgesteld hebben om over zijn schouder mee te kijken.

‘Zonder bloedvloeien is er geen vergeving mogelijk’ vind ik nogal een kort-door-de-bocht formulering. Je blijft dan namelijk staan bij het lijden, terwijl het lijden iets van voorbijgaande aard was. Niet minder heftig, maar het ging voorbij. Het bijzondere, paradoxale, van de kruisdood, wat jij niet laat zien, is dat God mens is geworden, de weg van een mens is gegaan, om de mens met zichzelf te verzoenen.Er is geen verschil tussen een God die lijdt uit solidariteit, en een God die uit solidariteit zichzelf verzoent met de mens. Die solidariteit van God met de mens blijft raadselachtig, maar geweldig.

Je uitspraak ‘Welke traditionele voorstelling is naiever? Bloedvloeien met of zonder duivel?’ is betreurenswaardig. Je ontpopt je hier als een echte ‘traditionalist’. Een naïeve traditionalist die zo naïef is te denken dat hij arrogant meent de bijbel als enige juist te kunnen interpreteren en bovendien hoogmoedig meent dat alles wat hem steekt, alles wat een andere kant uit wijst, dom en kinderachtig moet zijn. Dat zo iemand dan ook nog eens de Liefde zegt te prediken slaat dan ook alles! Je sluit je ogen voor het geschenk van Gods genade omdat het je steekt, en verwart genade met oordeel.

Je ziet volgens mij niet dat het om een paradoxen gaat; we leven verlost in een onverloste wereld, en kunnen dus niet lui achterover gaan zitten, maar moeten er hard aan trekken om als verlosten te leven en ons niet naar beneden te laten halen door onze schaduwkanten. We hopen dat het waar is, dat onze schaduwkant van ons weggenomen zal worden zoals in het verhaal van Genesis al staat in de ‘moederbelofte’, dat de ‘mens’ de ‘slang’ de kop zal vermorzelen en de slang de mens de hiel zal vermorzelen. De kop van de slang, het kwaad is vermorzeld, maar de hiel van de mens ook. De sprong naar God kan ondanks de verlossing niet door de mens worden gemaakt. Daarin is de mens van God afhankelijk, maar zij mag geloven dat God in Christus beloofd heeft dat hij er zal zijn.

Iedereen bezit een verloste ziel, maar kan zich daarop niet laten voorstaan, en is zijn schaduwkanten niet kwijt, maar mag weten dat in Christus de belofte, de genade van een helpende God zijn deel is. Daarom mag je bidden om hulp, daarom mag je jezelf aanvaarden ondanks je schaduwkant. Daardoor realiseer je je dat de wereld niet is wat zij zou moeten zijn, en zet je je in voor een verbetering van de relaties tussen mensen onderling, tussen mens en dier, tussen mens en natuur, alles vanuit de gedachte dat God een relatie met jou als mens is aangegaan, die steeds weer vernieuwd wordt, en dat de wereld van diezelfde God in bruikleen gegeven is.

Wat mijn woorden ‘bestrijd het kwade en doe het goede’ betreft, doe je het voorkomen alsof deze laatste boodschap niets voorstelt. Ten tweede doe je het voorkomen alsof deze ’open deur’ gemakkelijk binnen te gaan is. Het kwade bestrijden met woorden is makkelijk. Maar het kwade bestrijden door goed te doen is een stuk moeilijker. Hoe weet je namelijk of datgene waarmee je het kwaad bestrijdt niet zelf ook een kwaad is, zoals zo vaak?Het is veelbetekenend dat je het citaat afdoet als een plattitude, amice!

Op eens tuurde er iemand door het raam van de kamer waar deze verhitte gesprekken zich afspeelden en deed iemand die zich Simpele Ziel noemde de volgende uitspraak:

21

-tof topic.... kmoet er wel voor zwoegen om het allemaal door te werkn... want het is wel EEEERG lang allemaal...maar kga ’t tot het eind lezen zodat ik mss ook een zinnige reactie kan geven...trouwens... iig tot nu toe ben ik het helemaal met All-Bright eens...Tot horens verder.

Rereformed:-Zeg, Simpele Ziel, ik vind het best dat je meeluistert, maar ik zou je toch willen vragen om het allemaal goed tot je door te laten dringen. All-Bright probeert Rereformed af te schilderen als iemand die hoogmoedig is, de waarheid denkt in bezit te hebben, iedereen zijn wil wil opleggen, per sé gelijk moet hebben. ‘Een naïeve traditionalist die zo naïef en arrogant is te denken de bijbel als enige juist te kunnen interpreteren en bovendien hoogmoedig meent dat alles wat hem steekt, alles wat een andere kant uit wijst, dom en kinderachtig moet zijn. Dat zo iemand dan ook nog eens de Liefde zegt te prediken slaat dan ook alles!’ was het hoogtepunt van deze smeercampagne tegen Rereformed. In hoeverre ben jij, Simpele Ziel, door deze rethoriek beïnvloed? Het is een nogal zielige manier van argumenteren, en afgezien van het feit dat ik inderdaad de Liefde denk te prediken, bovendien pertinent niet waar, hetgeen iedereen die Rereformed in dit boek uitgebreid van begin tot eind leest zal kunnen nagaan.

Nog vreemder is dat All-Bright mij afschildert alsof ik een vreemde karikatuur van het christendom zou schilderen, alsof ik iemand ben die opvattingen heeft van het christendom die ‘achterhaald’ zijn en ‘traditionalistisch’ genoemd kunnen worden, dus niet ter zake zijn. Ook dit is pertinent niet waar. Als iemand die veertig jaar een christen is geweest en theologie heeft gestudeerd weet ik waar ik het over heb bij mijn analyses van het christendom. In feite keert All-Bright in zijn schrijven tegen mij zich fel tegen bijbelgetrouwe gelovigen. Hij is dus wat vele christenen zouden beschouwen als de grootste vijand van het christendom. Daarom vroeg ik hem ook om uitleg te geven van ‘losprijs’, zodat het voor echte christenen duidelijk wordt. In hoeverre ben jij, Simpele Ziel, van het christendom op de hoogte?

Vervolgens komt All-Bright met zijn ‘mooie woorden’, zijn ‘mooie boodschap’, maar doet hij er juist zelf voortdurend zijn best voor om te laten zien dat het allemaal niet historisch is! Wanneer er een uitspraak van Jezus in de bijbel staat, begint hij al meteen met de opmerking: We weten niet eens of Jezus dit echt gezegd heeft! En wanneer Jezus wat over zichzelf zegt begint hij met de opmerking: We weten niet eens of hij wel zichzelf ermee bedoelde! Hij denkt met deze vorm van ‘hoogwaardig denken’ zeker pluspunten te zullen krijgen, want het klinkt allemaal eerlijk en ontwapenend, maar iedere denker zal hier meteen doorheen prikken. Begrijp je, Simpele Ziel, dat zonder de historiciteit en duidelijkheid van de bijbelse woorden en zogenaamde daden van God het onzin is om te spreken van ‘Gods handelen’ en de boodschap van genade, verlossing en wat al niet voor moois wat uit de bijbel komt? Zie je in dat je viel voor mooie woorden, maar dat ze geen bodem hebben?All-Bright schreef: ‘Het gaat dus om het handelen van God in Jezus Christus, en niet in de eerste plaats om het handelen van de historische Jezus.’ In andere woorden: het gaat erom dat mensen er in geloven, het is onbelangrijk of het waar is! Dat is de kern van modern geloof, heb je dat begrepen?Stel je geeft deze historische Jezus op omdat hij nergens te vinden is. Vraag dan vervolgens aan wie dan ook die niet bekend is met het christelijk geloof wat hij kan zeggen over het handelen van God in Jezus Christus. Hij zal je dan vragen waar die Jezus is om het te bezien. Jij zult dan moeten zeggen dat de historische persoon er niet is. Hij zal je dan precies vertellen wat je over het handelen van God kunt zeggen zonder historische Jezus: niets.

22

En tegen All-Bright zou ik nog het volgende willen zeggen. Je schreef: ‘Wat jij niet laat zien, is dat God mens is geworden, de weg van een mens is gegaan, om de mens met zichzelf te verzoenen.’Maar dat laat jij ook niet zien zonder historische Jezus, dat zuig jij dus volkomen uit jouw duim! Op dezelfde manier (zonder enige gegronde reden) zuig jij verzoening tussen de mens en God uit je duim, omdat zoiets inhoudt dat er überhaupt verzoening nodig is, iets wat ons door de bijbel maar aangepraat is. In werkelijkheid is de mens niet in opstand tegen God, hij heeft het slechts moeilijk in zijn leven en hij zoekt daarom juist naar God. Als onze ‘vervreemding’ al een reden heeft dan is het wel de afwezigheid van God, niet de zogenaamde ruzie die we hebben met Hem.Mijn bezwaren tegen het christendom zijn inderdaad onoverkomelijk wanneer we van de modern-christelijke visie uitgaan, een christendom dat de twijfelachtige historiciteit van de bijbel toegeeft. Want dan valt het gehele gebouw van het christendom in duigen. Begrijp me nu goed: Niet dat gebouw van de boodschap van All-Bright, want veel ervan is best mooi en inspirerend, dat wil ik best toegeven! Dat is ook de reden waarom vele mensen eraan blijven vasthouden of er na het stadium van Johan naartoe groeien. Wat hij ermee wil zeggen is hetzelfde als wat ik en ieder ander ervaar: God is afwezig en we willen een verhaal, een teken, iets waaraan we ons kunnen vastklampen om ons te doen geloven dat Hij niet afwezig is. Dit verhaal kun je best opbouwen zoals hij het doet. Maar het is geen christendom meer. Het is de opheffing van het unieke van het christendom en het verhaal te scharen onder de duizenden andere heroïsche en troostrijke verhalen die wij mensheid kennen en kunnen gebruiken als inspiratie. Om het nog duidelijker te maken weer eens die vergelijking met die Hollywood film:

All-Brights geloof is een ‘krachtige energie’ uit een verhaal, te vergelijken met ‘het verlossend handelen van God’ en ‘vervulling van het menselijk bestaan’ in de film Titanic van Cameron en je kunt het vieren door het wekelijks zingen van de tune My heart will go on.

Let eens op hoe christelijk: (dominee legt gemeente de diepere strekking van het lied uit: You = God)… Betoverende stem klinkt:

Every night in my dreams I see you, I feel you,That is how I know you go on.

Far across the distance and spaces between usYou have come to show you go on.

Near, far, wherever you are,I believe that the heart does go on.

Once more, you open the doorAnd you're here in my heart,

And my heart will go on and on.

Love can touch us one time and last for a lifetime,And never let go till we're gone.

Love was when I loved you, one true time I hold to.In my life we'll always go on.

Hierna liggen we allemaal aan de voeten van God met tranen in onze ogen. Weet je het nog, Simpele Ziel, toen je dit lied voor het eerst hoorde in de bioscoop? Let op de ‘subject-subjectrelatie’. Let op hoe mooi dit alles jouw behoefte vult: ‘Die solidariteit van God met de mens blijft raadselachtig, maar geweldig.’ Weet je nog wat de jonge held in de film net

23

voor zijn ondergang als laatste woorden nog zei tegen zijn geliefde die op het vlot zat? Het was de boodschap van geloof, hoop en liefde. Wat een full gospel!Waar heb jij dus de bijbel voor nodig wanneer je de boodschap overal uit kunt vissen?Een christendom zonder historiciteit is precies als de verhalen die hindoes je kunnen vertellen. Vraag iedere hindoe hoe zij het in hun hoofd halen Gods handelen, het gehele universum te zien in de koe, en zij zullen niet begrijpen dat je zoiets wat zo overduidelijk is niet begrijpt.

De bijbel geheel achter ons laten...Rereformed:-Ach, wat zal ik verder van All-Brights moderne theologie zeggen? Ik heb er eigenlijk geen behoefte aan een mooie vogel die vliegt neer te schieten. Waar het mij in mijn boek altijd om bedoeld is geweest, is te wijzen op schadelijk denken in fundamentalistische godsdienst. Als iemand zich mooie fantasiën schept, wat voor zin heeft het om die vies te maken? In princiepe heb ik dus niets tegen je te zeggen All-Bright. Ten hoogste zou ik kunnen zeggen dat deze fantasie mij niets meer doet, omdat het voor mij de bijsmaak heeft van dat waar ik me uit moest onttrekken en ik er bovendien veel te intelligent voor ben. Maar tezelfdertijd begrijp ik best dat ik als mens wel weer een nieuwe fantasie schep, en het geen nut heeft voor mij jouw fantasie tegen de mijne uit te spelen. Dus zou ik tegenover modern christelijk geloof liever stil willen zijn.Wel moet ik dit nog even opmerken:Je schreef: ‘Zonder bloedvloeien is er geen vergeving mogelijk vind ik nogal een kort-door-de-bocht formulering’. Kort door de bocht of niet, zo staat het toch wel in de bijbel: ‘Zonder bloedstorting geschiedt er geen vergeving’, zegt Hebreeën 9:22. En de schrijver van de Hebreeënbrief ontleent deze stelling weer aan Leviticus 17: 11 ‘want het bloed bewerkt verzoening’. Ik ben bepaald de enige niet die tegen jou zou zeggen dat het niet-aanvaarden van dit begrip op de traditionele manier inhoudt dat je het christendom vaarwel zegt. En deze tekst is ook voor mij als niet-christen van het allergrootste belang, want zij is juist de reden waarom ik het christendom met de grootst mogelijke kracht verwerp. Een God die onschuldig bloedvloeien nodig heeft om verzoend te kunnen worden kan slechts het produkt van antiek menselijk denken zijn. Jij begrijpt dit volkomen en daarom heb je aan het verhaal een moderne draai gegeven alsof het om solidariteit gaat en alsof je de goddelijke eis van bloedvloeien zo maar even uit het geloof kunt halen. Je bent vreselijk oneerlijk wanneer je zo redeneert. De grootste misleider van mensen. Ik kan me best vinden in veel van de ethische opvattingen van deze mensen, maar vind het oneerlijk dat ze het nog christendom blijven noemen. Net zoals je moderne orkestmuziek met geen mogelijkheid ‘klassieke muziek’ mag noemen. De enige overeenkomst met klassieke muziek is dat een orkest de muziek speelt.

Johan had alles aangehoord en gaf toe dat All-Bright op nogal losse grond scharrelde en met kunstmest werkte.-Maar hij heeft toch best wel een mooie boodschap van verlossing! Dat moet van hem gezegd worden, prees Johan hem.

Rereformed:-Ik kan er niet genoeg op hameren dat de christelijke God als uitgangspunt heeft dat het aardse leven verdorven is en dit probleem op een de moderne mens volkomen onwaardige en voor hem buiten kijf staande mythische wijze oplost. De meest centrale mythologie van het christendom is de

24

stelling dat God ‘verzoend’, moet worden en ‘redding brengt’ door een onschuldig mens te offeren. Dit denken kunnen we in alle oude heidense godsdiensten tegenkomen.

Wat in de viering van het christelijke avondmaal (eucharistie) dus eigenlijk gedaan wordt is een verheerlijking van het mensenoffer, een zeer macabere gedachte, een ritueel dat we ook al algemeen in de heidense godsdiensten tegenkomen. De christelijke godsdienst heeft dit natuurlijk geprobeerd goed te praten door te stellen dat het God zelf is die in de vorm van een Godmens het offer aan zichzelf brengt. Zo wordt barbaarsheid met jongleurstechniek omgezet in liefde en de mythologie steeds absurder. Ook zijn we zo gewend aan het christendom, dat bijna niemand er meer erg in heeft hoe de gehele godsdienst staat of valt met deze mythe.Christelijke godsdienst is de negatie van de schepping, het menselijk leven, de werkelijkheid, en daarom is het zelfs de negatie van God zelf.

Nietzsche legde het zo uit:

Christendom wil heer en meester worden van roofdieren. Het middel daartoe is ze ziek te maken. Verzwakking is het christelijke recept tot temmen, tot ‘civiliseren’. Om mensen het gevoel te geven dat ze lijden en verlossing nodig hebben heeft men een machtige vijand -de duivel- nodig, slechts een streepje minder machtig dan God. Op die manier is het geen schande dat je lijdt. (De Antichrist)

Boven dit basisgegeven wordt dan een ‘mooie boodschap’ (evangelie) gelegd die de mensen dat geeft wat ze na de eerdere hersenspoeling hard nodig hebben: verlichting, troost, verlossing, vergeving. In verhouding tot het voorgaande is dit echter slechts een vernisje. Christendom is ahw de godsdienst die de positie laat zien van een kind dat opgroeit met een vader die telkens rood aanloopt van woede, heftig reageert, een pak slaag geeft....om je even later weer op schoot te trekken en te zeggen dat hij zo van je houdt en het allemaal voor je bestwil is. Dit wordt letterlijk toegegeven in de bijbel:

‘Als tuchtiging hebt gij dit te dragen: God behandelt u als zonen. Want is er wel een zoon, die door zijn vader niet getuchtigd wordt [= lijfstraffen krijgt]? Blijft gij echter vrij van de tuchtiging, welke allen ondergaan hebben, dan zijt gij bastaards en geen zonen...Hij doet het tot ons nut, opdat wij deel verkrijgen aan zijn heerlijkheid’ (Hebr. 12: 7-10).

Met betrekking tot hoongelach dat men kan lezen in All-Brights commentaar, de reaktie van een verlichte moderne gelovige, over de droom waarin de argeloze christen wat dingen in zijn geloof logisch probeert te begrijpen zegt Nietzsche:

Eerst en vooral weet het geloof dat het op zichzelf volkomen onverschillig is of iets waar is, maar dat het van het grootste belang is in hoeverre geloofd wordt dat het waar is. De waarheid en het geloof dat iets waar is: twee volkomen uiteenlopende belangen, haast tegenovergestelde werelden- men komt tot het een of het andere langs fundamenteel verschillende wegen. Als het bijvoorbeeld gelukkig stemt te geloven dat je van de zonde verlost bent, dan is het daarvoor als voorwaarde niet nodig dat de mens zondig is, maar alleen dat hij zich zondig voelt. Maar als er allereerst behoefte aan geloof is, moeten rede, kennis en onderzoek in diskrediet worden gebracht: de weg naar wat de waarheid is wordt de verboden weg. Vurige hoop is een veel grotere stimulans van het leven dan welk incidenteel werkelijk voorkomend geluk ook. Lijdende mensen moeten overeind gehouden worden door middel van een hoop die door geen werkelijkheid weerlegd kan worden -die nooit in vervulling gaat en dus nooit afgedaan wordt: hoop op het hiernamaals. Om liefde mogelijk te maken moet God een persoon zijn. Om de laagste instincten gelegenheid te geven hun woordje mee te spreken, moet God een knappe heilige jongeman als zoon hebben. Ten behoeve van de mannen

25

komt een Maria opdraven.. Het gebod van de kuisheid versterkt de felheid en innerlijkheid van het religieuze instinct. Het maakt de cultus warmer, dweperiger, bezielder. De liefde is de toestand waarin de mens de dingen het meest ziet zoals ze niet zijn. Hier bereikt de kracht van de illusie haar hoogtepunt, evenals de kracht van verzoetelijking, van de verheerlijking. In liefde verdraagt men meer dan anders, men duldt alles. Het was zaak een religie uit te denken waarin bemind kan worden: daarmee is men over het ergste van het leven heen - men ziet het niet eens meer.Tot zover de drie deugden van het christelijke geloof: liefde, hoop en geloof. Ik noem ze de drie christelijke slimmigheden.(De Antichrist)

De ‘moderne christelijke gelovige’ heeft zijn kinderlijk geloof achter zich gelaten en zoekt naar een nieuwe relatie tot God, maar ziet niet in dat dit niet kan zonder de bijbel volledig achter zich te laten. Hij kan God niet losdenken van de bijbel. Voor hem is nog steeds de waarheid niet van belang. Bij hem gaat het er slechts om het geluk te voelen, en hij kan dit op elke gewenste manier doen. Wat de waarheid uiteindelijk is lapt hij aan z’n laars.

Johan:Denk je dat het christendom ooit had kunnen ontstaan als Jezus niet echt was opgestaan uit de dood? Wie wil er nu een martelaarsdood sterven voor een leugen? Dat is voor mij toch wel het bewijs dat het christendom op waarheid berust.

Rereformed:Vraag je vraag aan nabestaanden van enkele niet nader te noemen personen die op 11 september 2001 een stel vliegtuigen foutief parkeerden!

Johan:Die mensen waren zo geïndoctrineerd dat ze dat deden. Het christelijke geloof is geen indoctrinatie, maar een geloof waarbij je ook je verstand moet gebruiken, en dat vrij is om te geloven.

Rereformed:Omdat je je verstand wil gebruiken zou je moeten inzien dat het christendom van God een karikatuur maakt. De enige reden waarom je het niet ziet is omdat je zelf geïndoctrineerd bent. Christenen denken nooit na over het monsterachtige van de bloedvergelding die God eist.

Maar ik wil er ook dit nog over zeggen:Je kan mijn gedachten ook zo formuleren: Christus had nooit (in de gedachten van de eerste gelovige christenen) uit de dood kunnen opstaan als mensen er toen niet van die antieke mythologische gedachten op na hielden dat Gods toorn tot bedaren zou kunnen komen door het offeren van een onschuldig mens. Blijf maar mooi een tijd denken over het godsbeeld dat het christendom ons aanbiedt. Voor mij is het doorslaggevend geweest om de waanzin ervan in te zien. Dat de opstanding van Christus een mythologische ‘must’ is kun je goed zien in de gedachtenwereld van Paulus. Met het verhaal van Christus opstanding vielen alle stukjes van de legpuzzel voor hem op z’n plaats. Hij is het dan ook die deze mythologie uitspinde tot in de kleinste details en het ‘christendom’ schiep zoals wij het kennen. Zijn theologie is volledig gebaseerd op deze mythe. Hij had verlossing nodig van de vreselijke toorn van God die hij in zich voelde. Voor de levende Jezus, wat hij zoal deed en tijdens zijn leven zei, heeft Paulus geen enkele aandacht, sterker nog, vrijwel geen enkele kennis.

Ik zal het nog beter uitleggen. Heb je wel eens de religies bestudeerd die er 2000 jaar geleden zo de ronde deden? Ze zijn verbluffend van dezelfde makelij. Ik zal als voorbeeld over één vertellen. In Frygië had je de religie van Attis. Hij was de god van de opstanding, het tot leven komen van de

26

natuur. Zijn dood en opstanding werd dan ook elk voorjaar beweend en gevierd. Attis was een mooie jonge man die geliefd was door Cybille, de Moeder van alle goden, de vruchtbaarheidsgodin. In feite was Attis haar zoon. Attis werd namelijk geboren uit een maagd, genaamd Nana. Het verhaal van zijn dood is niet zo leuk: hij ontmande zichzelf onder een pijnboom en bloedde dood. In navolging van deze god ontmanden de Attispriesters zichzelf als teken van vroomheid. Maar gelukkig herrees Attis weer, en wel in de vorm van een pijnboom. Cybille en Attis werden ook geïmporteerd naar Rome. Keizer Claudius maakte de heilige boom zelfs een onderdeel van de officiele godsdienst. Op de 22ste maart begon het grote feest. Er werd een mooie pijnboom uit het bos gehaald en in de tempel van Cybille geplaatst, waar het goddelijke aanbidding kreeg. Op de boom werd het beeltenis van een jonge man gebonden. De 24ste maart stond bekend als de Dag van Bloed. De hogepriester sneed zijn beide armen open en schonk zijn bloed als een offergave aan God. Daarna, onder een geweldig kabaal van muziek en wilde dans, deden alle priesters en ingewijden mee aan een spektakel waarin men geleidelijk in een staat van trance verkeerde en zichzelf met messen en scherpe potscherven verminkte. Dit ritueel was het bewenen van de dood van Attis. Een nieuw ingewijde ontmande zichzelf op dit moment en gooide het verminkte lichaamsdeel als een bloedoffer op het beeld van de wrede godin Cybille. Op deze manier offerde men zijn liefde geheel aan God. (vgl de uitspraak van Jezus. ‘..en er zijn die zichzelf ontmand hebben terwille van het koninkrijk der hemelen’, Mt 19:12). Na deze gruwelijke spektakels werd het beeltenis van Attis van de boom genomen en begraven. Nu begon het vasten als voorbereiding voor de Heilige Maaltijd. De volgende dag, bij het verschijnen van het eerste daglicht, werd het graf geopend en terwijl de wenende gelovigen droevig bij het graf stonden kwamen de priesters hun één voor één begroeten met een goede tijding: ‘Hij is verrezen!’ ‘Moge dit het teken zijn ook van uw verrijzenis, het graf zal over u geen heerschappij hebben’, werd er aan toegevoegd. Cybille had namelijk de aarde waarlijk lief en deed Attis, in ruil voor het bloed en de overgave aan Haar, weer herleven en daarmee kwam de gehele natuur weer tot leven! Zo werd de 25 ste maart met uitbundige vreugde gevierd met karnaval. Zij droeg de naam ‘vreugdefeest’, en zo ongeveer alles was toegestaan op die dag. Soms ontstond algehele chaos. Tenslotte, op de 26ste maart kwam het feest ten einde met een heilige processie. Mensen liepen plechtstatig op blote voeten en begeleid door getrommel naar de Almo rivier, waar het beeltenis en de wagen van Attis en andere heilige voorwerpen werd gewassen. Op de terugweg werden de voorwerpen en de trekossen met bloemen bestrooid.

Naast dit grote feest als jaarlijks hoogtepunt had de Attis/Cybille religie ook andere rituelen. Sacramenten, die als doel hadden de gelovigen een mystieke ervaring van het goddelijke te geven. Om de spanning op te voeren waren deze sacramenten strikt geheim. Tot de sacramenten behoorden het Heilig Maal en de Doop met bloed. Het Heilig Maal bestond uit het eten uit een heilige trom en drinken uit een heilige cymbaal, de belangrijkste muziekinstrumenten van de Attisreligie. Bij het sacrament van de doop werd de gelovige bekleed met een kroon en moest hij in een put staan. Hierboven werd een rooster van hout gelegd, waarna een stier met een heilige speer op het rooster geslacht werd. Daarna werd de stier opengesneden en zijn warme bloed stroomde door het rooster op de gelovige die daar met reikhalzen op stond te wachten en zoveel mogelijk probeerde op te vangen. Na afloop kwam de gelovige van hoofd tot voet onder het bloed naar boven en werd hij ontvangen met eerbied. Hij was opgestaan uit de dood en had een nieuw leven gekregen! Al zijn zonden waren gewassen in het bloed van de stier. Daarna moest de herrezene een tijd alleen melk drinken, als teken van wedergeboorte. In Rome gebeurde dit ritueel in de tempel van de frygische Godin, op de heuvel genaamd Vatikaan, op precies dezelfde plaats als waar nu de St. Petrusbasiliek staat. Bij de uitbreiding van dit heiligdom in 1609 werden vele inscripties gevonden die op de oude godsdienstrituelen betrekking hadden.Wil je ook nog wat horen over Adonis of Mythras?

27

Simpele Ziel:-Ik wil liever niets meer horen. Ik word er bang van. Ik begrijp namelijk wel veel meer dan mijn naam doet vermoeden. Ik heb alles van het bovenstaande begrepen.

Even was de Simpele Ziel stil. Hij leek tot een nieuw inzicht te komen. Maar toen schudde hij met kracht zijn hoofd en vervolgde met de volgende gedachte:-Maar deze gruwelijke dingen laten misschien slechts zien hoe de duivel God telkens dwarsboomt. Hij is geniepig, imiteert God om ons te verleiden!Een kennis van me werkt als zendelinge in Indonesië, in een gebied waar demonie en bezetenheid heel veel voorkomen. Als ze een kerkdienst houden, is het steevast tijdens de avondmaalsviering dat die bezetenheid zich manifesteert, dat mensen die bezeten zijn, schuimbekkend en schreeuwend over de grond beginnen te kronkelen en zichzelf beginnen te verwonden. De duivel en zijn demonen trekken het gewoon niet om op zo’n letterlijke manier herinnerd te worden aan dat offer wat hem ‘de kop vermorzeld’ heeft, zoals God al in het boek Genesis voorzegd heeft. Maar wat ik ook schrijf, ik kan niemand de ogen opendoen. Dat kan alleen God. En Die zegt, klop en de deur zal voor je geopend worden, zoek en je zult vinden. Je kunt nog terug Rereformed!

Rereformed:-Nee, Simpele Ziel, de werkelijkheid van het leven is dit: Klop op welke deur dan ook van ideologiën en waandenken, en de deur zal voor je opengaan. Het heeft totaal niets met God te maken.

de Vlinder:-Tja, Rereformed, je zal wel pijn aan je vingers hebben wanneer je klaar bent met het typen van dit boek, maar helaas, ik denk dat je je energie verspild hebt. Sommige mensen zijn nu eenmaal totaal geindoctrineerd door een of ander geloof. Wat je ook zegt, het zal er weinig toe doen om ze iets anders in te laten zien. Toch weet ik zeker dat het best goede mensen zijn (de meesten in ieder geval wel) en het is hun goed recht om te geloven en te denken wat ze willen.

Rereformed:-Ik bedoel geenszins mensen te beledigen. Indien we mensen echter een goed recht geven te geloven wat ze willen, dan moet er toch wel de kanttekening bij dat er dan nog slechts één manier overblijft om de wereld iets anders te maken dan zo ze er nu uitziet: met behulp van overredingskracht, dus redeneringen en woorden. En als dat ook gezien gaat worden als te ver gaand verzandt onze maatschappij in onverschilligheid waaraan een cultuur ten gronde gaat. Als je mij wil begrijpen kijk dan naar iets waar je objektiever naar kan kijken omdat het verder van je cultuur verwijderd staat. In de fanatiek-vrome uitingen van de Islam zien we namelijk precies hetzelfde als waartegen ik me verzet in het christendom. Maar het is daar voor ons gemakkelijker te zien omdat het nog beleefd wordt op dezelfde manier als het christendom vele eeuwen geleden. De christelijke godsdienst heeft zich al een paar eeuwen gemoderniseerd en aangepast. Nu is mijn opvatting deze: te zwijgen over hoe de huidige vrome vorm van de Islam vrouwen letterlijk opsluit en inpakt geeft blijk van buitengewone onverschilligheid en zoiets is erger dan je er fel tegen te verzetten. Zo is ook stilzijn over het christendom om de lieve vrede te behouden niets anders dan onverschilligheid, niet het dienen van de vrede.

Het kwalijke dat aan de basis van ons denken ligt, te ontmaskeren, is de wereld opbouwen. Het christendom heeft de schijn mensen te verlossen en hun een levensinstelling van liefde te schenken, net zoals de Islam de schijn heeft voor gerechtigheid en barmhartigheid op te komen, en daarom is het voor mensen die slaaf van deze ideologiën zijn bijna onmogelijk in te zien dat het geloof juist vaak het tegenovergestelde doet: liefde kan voor hun betekenen dat anderen voor eeuwig verdoemd

28

worden en je niet mag omgaan met valse leraren, andersdenkenden en goddelozen, en ‘verlossing’ betekent in de praktijk dat je een slaaf wordt van bijgeloof en van wat anderen (of de bijbel) jou voorschrijven en alle andersdenkenden worden gezien als in duisternis wandelend. Zie hoe gemakkelijk Paulus dat doet: ‘Let op de honden, let op de slechte arbeiders, let op de aanhangers van de besnijdenis!’ (Fil. 3:2) Verre van liefdevol bezigzijn laat zo’n uitspraak zien hoe slechts een centimeter onder de vrome bovenlaag een man staat die meteen fanatiek rood aanloopt wanneer iemand het anders ziet of doet. Let op hoe hij over ongelovigen spreekt: ‘...want velen wandelen –ik heb het u dikwijls van hen gezegd, maar nu zeg ik het ook wenende- als vijanden van het kruis van Christus. Hun einde is het verderf, hun God is de buik, hun eer stellen zij in hun schande, zij zijn aardsgericht’ (Fil. 3:17). Wat een conclusie! Mensen die de boodschap van de gekruisigde Christus niet willen aannemen gaan meteen hun verderf tegemoet, zijn meteen mensen die ‘de buik’ als afgod hebben en schande als eer zien! ‘Aardsgezind’ wordt meteen negatief geinterpreteerd, zelfs al zouden het de grootste wereldverbeteraars zijn. Lees hoe Paulus in de Efezenbrief spreekt over ongelovigen:

‘dood door hun overtredingen..., levend overeenkomstig de overste van de macht der lucht [=satan]..., kinderen der ongehoorzaamheid, van nature kinderen des toorns’ (2:1-3), ‘levend in de ijdelheid van hun denken, verduisterd in hun verstand, vervreemd van God...in hun verdoving overgegeven aan losbandigheid om gretig winst te slaan uit allerlei onreinheid.’

En God ziet men als een uitvergroot mens die rustig het allergruwelijkste kan doen of bevelen en toch rechtvaardig genoemd kan worden. En godsdienstig leven ziet men naief en negatief als eeuwige strijd tegen boze geestelijke machten om ons heen:

‘Ziet dus nauwlettend toe hoe gij wandelt...want de dagen zijn kwaad’ (Ef. 5:15-16). ‘Doet de wapenrusting Gods aan, om te kunnen standhouden tegen de verleidingen des duivels; want wij hebben niet te worstelen tegen bloed en vlees, maar tegen de overheden, tegen de machten, tegen de wereldbeheersers dezer duisternis, tegen de boze geesten in de hemelse gewesten. Neemt daarom de wapenrusting Gods, om weerstand te kunnen bieden in de boze dag en om –uw taak geheel vervuld hebbende- stand te houden.’ (Ef 6:10-13).

Waar het om gaat is in te zien dat de problemen waar we veelal mee zitten niet te wijten zijn aan bepaalde mensen die de godsdienst verkeerd begrepen hebben en spelbrekers zijn (zo lossen gelovigen de problemen van alle eeuwen op), maar de oorzaak van allerlei menselijke ellende op aarde diep in de godsdienst zelf ligt. Het is trouwens zeker niet waar dat ik mijn tijd verspil door met deze mensen in discussie te gaan. Ik ben vroeger ook één van hun geweest, een slaaf van de bijbel. Gelukkig kan een mens wel degelijk van opvattingen veranderen! De onwaarachtigheid en het benauwende van de voorstellingen in de bijbel druipt er als het ware van af. De waarheid over het christelijk geloof is voor een modern kind zo gemakkelijk als wat in te zien. Gelovigen zitten nooit met te weinig inzicht, maar slechts met de beklemmende angst die hun ervan weerhoudt de conclusies over hun geloof echt te trekken. Omdat de bijbel de allerwreedste straffen en allergrootste toorn van God over afvalligen uitgiet (en te pas en te onpas hierover uitwijdt: ‘Laat niemand u misleiden met drogredenen, want door zulke dingen komt de toorn Gods’ Ef 5:6) hebben velen een boeklang of nog langer therapie nodig om de moed ervoor te vinden mondig te worden in het denken.

Wat alle boekgelovigen nodig hebben is op te groeien om zelf eens een deur open of dicht te doen. Gebruik je gezond verstand eens! Het is gek, maar zo’n gedachte is een gelovige volkomen vreemd. De gelovige heeft zichzelf onvoorwaardelijk uitgeleverd aan bijgeloof vanaf het moment dat hij christen werd en ‘iets’ in zich voelde. Probeer eens een moment de wereld te zien zonder bijbelse

29

indoctrinatie. Er zal geen vleugje van duivels en demonen en goden die bloedoffers eisen meer overblijven. Een heks valt van haar bezemsteel uit de lucht op hetzelfde moment dat je er niet meer in gelooft dat ze kunnen vliegen. Bloedoffer verliest alle betekenis zodra je een begin maakt met het eren van de werkelijkheid, dus met het eren van de ware Schepper van het heelal.

Johan:-Door het feit dat je zo lichtvaardig praat over de geestelijke wereld, weet ik zeker dat je er geen enkele ervaring mee hebt. Als jij ooit een greintje inzicht had gehad in wat voor krachten er allemaal spelen in de geestelijke wereld, en wat voor invloed die op ons hebben, zou je het wel uit je hoofd laten om daar zo makkelijk over te praten! En God is wel degelijk een liefdevolle God. Hij heeft Z’n zoon naar de wereld gestuurd voor ons. Rereformed, je bent nog steeds uitgenodigd op de bruiloft. Doordat je zo bitter en hardvochtig praat over God, weet ik dat je Hem nooit echt hebt gekend. Maar dat kan nog komen, als je er maar voor openstaat.

Rereformed:-Het is vreselijk jammer dat je zo over mij moet praten, na alles wat ik geschreven heb in dit boek. En dat nog wel terwijl ik jou nota bene geweest ben! Waarom zetten mijn levensverhaal en mijn woorden jou niet aan het denken, maar kom je met clichees waar zo iemand als ik die ondergedompeld is geweest in het geloof totaal geen boodschap meer aan kan hebben? Ik heb letterlijk het leven van je gehad! Ik zou je dit willen zeggen: net zoals Paulus kan ik zeggen dat ik meer voor het christendom geijverd heb dan anderen, ik heb meer voor het christendom overgehad dan anderen, ik heb er alles voor opgegeven, ik heb mijn gehele leven aan God willen overgeven, ik heb altijd voor ogen gehad dat de geestelijke dingen het hoogste zijn in de wereld. Ik heb wel degelijk inzicht in deze dingen, ik ben volkomen oprecht geweest, ik heb bovendien een kennis van de godsdienst die de kennis van velen te boven gaat. Ik vind het niet leuk zo te praten, dat zal Paulus ook niet leuk gevonden hebben; maar hij deed het omdat hij –net zoals ik dit voortdurend ervaar- werd aangevallen door mensen die zijn boodschap niet konden pruimen. Net als Paulus krijg ik altijd te horen dat ik het niet snap, dat ik het niet begrijp, dat ik geen weet heb van geestelijke dingen, dat ik de dingen verdraai, geen echte gelovige geweest ben enz. Houd daar toch mee op en stel je het volgende voor: zo geestelijk en zo tot God behorend als jij jezelf voelt, heb ik me als christen ook gevoeld. Maar ik heb net zoals Paulus een geweldige bekeringsgeschiedenis ervaren. Net zoals Paulus die van het juk van het Oude Testament werd bevrijd en daar iets hogers, beters voor in de plaats kreeg, ben ik bevrijd van het juk van de gehele bijbel met al z’n ‘juiste’ opvattingen en ‘enige weg tot behoud’. Een modern mens die zijn geloof in God op de bijbel baseert is hopeloos in de war. Hij praat slechts anderen na en is bezig met een egotrip. Hij denkt het bij het rechte eind te hebben en tot de uitverkorenen te behoren, maar heeft in werkelijkheid God en geloof, mensheid en ons bestaan verkleind tot iets armetierigs. Paulus denkt ‘een groot geheimenis’ te verklappen waar vroegere geslachten geen weet van hadden: ‘dat de heidenen mede-erfgenamen zijn, medeleden en medegenoten van de belofte in Christus’ (Ef. 3:6,7). Ach, wat is zijn wereld klein! Wat leefde hij met de gedachte van uitverkiezing van een paar, zelfs wanneer zijn ogen al waren opengegaan tot buiten Israel! (Ef. 1:11) Wat gingen er nog een hoop verloren! (Ef. 2:1) Wat had hij weinig weet van de miljoenen die er buiten zijn gezichtsveld en buiten de regering van Christus in alle tijden leefden en zouden leven! (Ef. 1:22) God heeft de wereld inderdaad lief, en Hij heeft mij naar de wereld gestuurd en mij als klein kind twee ernstige ongelukken doen overleven om jou, Johan, na een lang leven dit te vertellen:

De Schepper van het heelal is oneindig veel groter dan het beeld dat de bijbel ons geeft.

30

In werkelijkheid is ‘verloren gaan’ niet eens mogelijk, omdat alles door een perfecte God geschapen is. Zo is ook ‘verlossing’ onvermijdelijk, en totaal niet afhankelijk van of we in een verhaal geloven. Zo zijn ook al de weerzinwekkende oudtestamentische dingen die we aan God toeschrijven en de nieuwtestamentische verheffing van een mens tot de status van God, en alle praat over satan en demonen niet slechts naief, maar een aanranding van ons godsbeeld. Dat waar ik op uitgekomen ben is pas vrijheid en liefde. Juist door het christendom de rug toe te keren heb ik het leven gevonden. Ik kan me voorstellen dat je door mijn schrijven een beeld krijgt als zou ik verbitterd zijn, maar in werkelijkheid is het juist andersom! Zie welk een leven christenen leiden: christenen leven in een wereld die vol met duivels en werken van de Satan zit (Ef. 6: 11, 12). Zij leven in een goddeloze wereld (Ef. 5:16) en leven slechts voor de prijsuitreiking (Fil. 3:14, Ef. 6:8). Zij leven in duistere gedachten vol bloed, goddelijke straf (Ef. 5:5,6), taboes (Ef. 5: 3,4) en primitieve voorstellingen (Ef. 4: 8-10). Zij noemen zich slaven (Ef. 6:6) en gevangenen (Ef. 4:1). Vandaar dat ze wel oneerlijk móeten zijn wanneer ze ‘Hij komt spoedig’ na tweeduizend jaar nog steeds in hun mond durven nemen; of na tweeduizend jaar Paulus’ bewering dat christenen ‘het geheimenis van Gods wil kennen’, namelijk dat het Gods bedoeling is ‘ter voorbereiding van de volheid der tijden al wat in de hemelen en op aarde is onder één hoofd, dat is Christus, samen te vatten’ (Ef.1:9-10) ‘Hij heeft alles onder zijn voeten gesteld’ (Ef 1:21) nog steeds denken te kunnen onderschrijven; of de bijbel in alle ernst ‘het woord der waarheid’(Ef. 1:13) nog menen te kunnen noemen. Zij noemen ‘aardsgezind’ een zonde (Fil. 3:19) en noemen het aardse vuilnis (Fil. 3:8). Ik leef in een fantastische wereld. Er is niets zo heerlijk als mijn bevrijding uit de dwangbuis van de traditionele godsdienst. Pas wanneer iemand het christendom de rug toekeert kan hij de betekenis van zijn eigen persoonlijkheid, het godsgeschenk van dit leven en de betekenis van liefde pas vinden. Deze boodschap is de moeite waard voor christenen om te overdenken.Dat het bestrijden van ongezonde denkbeelden niet nutteloos is kun je opmerken door onze eigen maatschappij te vergelijken met, zeg, de maatschappij van een jaar of 400 geleden. Je zou een lijst van honderden dingen kunnen maken waar mensen vroeger bijgelovig in geloofden of barbaars op reageerden. Dit alles is verdwenen door het optreden van ‘verlichte’ mensen. Met verlichte mensen bedoel ik me niet op te werpen als iemand die de waarheid in pacht heeft. Integendeel, iemand met moderne kennis wordt alleen maar steeds nederiger, steeds voorzichtiger uitspraken te doen over ‘de werkelijkheid’. Verlichte mensen zijn voor een groot deel gewoon bezig met het opruimen van rommel in ons denken en handelen. Ze zijn er ook van bewust dat er heus wel een hoop rommel zal overblijven, ook in hun eigen leven, net zo goed als dat niet alles wat uit het verleden komt opgeruimd behoefd te worden. Verlicht zijn is voor een groot deel bereid te zijn rommel te zien voor wat het is. Wat het christendom betreft moeten we inzien dat het gebaseerd is op mythen en halve waarheden. Op de eerste bladzijden van de bijbel hebben we al met een mythe te doen die de wereld ongelofelijk veel schade berokkend heeft. De werkelijkheid van ons bestaan kan nooit het gevolg geweest zijn van het handelen van een mens (de zondeval). Het is gewoon een belachelijke gedachte ons bestaan uit te leggen met als basis zo’n kolossaal waandenkbeeld; traditioneel geloof is dan ook in wezen een kinderlijke vereenvoudiging van onze werkelijkheid, en staat dus altijd een beter begrip in de weg. Dit betekent niet dat er niets waardevols in geloof zit, maar wel dat we er onze conclusies uit moeten trekken.

Simpele Ziel:-Rereformed, ik ben er nou spuugzat van dat je elke keer weer zielig aan komt emmeren met dat jij ‘verder bent op je geestelijke reis dan ik’ omdat jij ‘al het stadium hebt bereikt dat je afscheid genomen hebt van het christendom’ terwijl ik dat ‘primitieve beeld nog verheerlijk’ en dergelijke. Verdomme man! Zie je nou niet in hoe kinderlijk je praat! Alleen jouw weg is goed, alle mensen die er anders over denken, zijn nou eenmaal nog niet zo ver als de alwijze Rereformed die tenslotte al tientallen jaren bezig is aan zijn geestelijke reis. Ik vind het heel vervelend dat je zo uit de hoogte

31

doet. Denk je dat ik alleen maar de kinderbijbel thuis heb ofzo? Dat irritante gezwets van je komt me de keel uit! Als je niet naar andere mensen wilt luisteren, nou, fijn, dan niet. Maar ga niet pedanterig en arrogant en betweterig doen alsof jouw wereldbeeld het enige is dat recht van bestaan heeft. Je zou het wel eens mis kunnen hebben! Ga lekker ergens anders jezelf geweldig lopen vinden.

Rereformed:-Tsja, het is nooit leuk als je volkomen van mening verschilt met een ander. Ik lijd er net zo onder als Paulus. Ik –anno 2004- zou zijn woorden zo kunnen uitspreken: ...want velen wandelen –ik heb het u dikwijls van hen gezegd, maar nu zeg ik het ook wenende- als vijanden van dit godgegeven leven. Het gevolg van hun denken is haat en nijd in de wereld, hun God is de antieke papieren heilige tekst, hun eer stellen zij in hun slaafse onderwerping daaraan, zij zijn slechts uit op de hemelse prijsuitreiking’. (vgl Fil. 3:18)Ik denk dat het helpt als je je eens indenkt hoe christenen overkomen op niet-christenen. Als iemand die aan beide kanten van het hek heeft gestaan moet ik zeggen dat ik het vroeger als christen ook helemaal niet snapte wanneer sommige mensen zich zo aggressief gedroegen als ze het over het christendom hadden. Christendom is toch liefde, goed zijn, eerlijk zijn, hoge morele standaard, medelijden, enz. Wanneer het christendom slechts die dingen uitstraalt geloof ik ook niet dat iemand je een strobreed in de weg zal staan. Maar in dit boek ben ik bezig geweest met de duistere kanten, de keerzijde van het christendom. Deze keerzijde is geen kleinigheid! Stel je voor hoe het voelt wanneer iemand anders er van overtuigd is dat jij, omdat je geen christen bent, God totaal niet kent, een slaaf van de duivel bent, en er nog wel eeuwig voor gestraft zal worden later! En dan wordt er koel uitgelegd dat het de schuld van die mensen zelf is en ze het verdiend hebben, vooral wanneer ze weet hebben van het evangelie maar het niet aannemen! Als ik bovenstaand wereldbeeld verwerp en ook vele andere denkbeelden die de Schepper van het Universum verkleinen, doe ik dat inderdaad omdat ik me ‘verlicht’ voel en niet aan barbaars of naief denken mee wil doen. Als dat een ‘verdomme’ van jou oproept, ga jij letterlijk door met het geloven in verdoemenis en beschouw ik je als onverlicht, als iemands die moet groeien. Het is me in gesprekken opgevallen dat vele christenen van vandaag totaal geen weet meer hebben van hun eigen geloof. Ze hebben het zo vervaagd, eigentijds en aardsgericht gemaakt dat deze en andere keerzijden gewoon verdwenen zijn uit hun geloof. In dat geval zou ik zeggen, ga gewoon door met je mooie geloof, wie weet ben je verlichter dan ik. Als enige opmerking zou ik nog willen zeggen: ...en pas op dat je zo weinig mogelijk de bijbel zelf gaat lezen; houd je geloof maar mooi eigentijds; de moderne theologen waarnaar je af en toe luistert zullen voor jou wel de juiste humane bijbelteksten aanhalen.Je hoeft je echt niet aangesproken te voelen met mijn opmerkingen. Wellicht heb ik het helemaal niet over jou. Ik houd me alleen bezig met ‘christelijke opvattingen’ die algemeen geloofd en aanvaard zijn. Daar horen mythes bij waarin geloofd wordt, helstraffen, uitverkiezing van enkelingen, duivels, af en toe bovennatuurlijk ingrijpen van God, engelverschijningen, goedpraten van de meest weerzinwekkende teksten in de bijbel enz. Het is mijn goed recht na 40 jaar christen geweest te zijn te zeggen dat ik spuugzat ben van alle belachelijke praat over duivels, zoenoffers, reiniging in bloed, verdoemenis en goddelijke toorn. Wellicht moet ik voor lezers nog eens in een notendop laten zien wat de bijbelse boodschap is:Uitgangspunt het beroemdste vers van de bijbel:

‘Want alzo lief heeft God de wereld gehad dat Hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een ieder die in Hem gelooft niet verloren ga, maar behouden worde.’ (Joh. 3:16, waar ze je op straat altijd mee lastig vallen).

32

Paulus matigt eenzelfde soort arrogantie aan:

‘Want er is onder de hemel geen andere naam gegeven onder de mensen waardoor wij behouden worden; want er is geen behoudenis buiten Christus om’. (brief aan de Efeziërs)

Conclusies uit deze verzen:1)Allereerst zien we dus dat God vertoornd is op de mensheid en iedereen blijkbaar verloren

zou moeten gaan. 2)2) Vervolgens wordt ons verteld dat God de wereld lief heeft en daarom voor een oplossing

zorgt. 3)3) Deze oplossing gaat alleen op als wij mensen ‘in Zijn oplossing geloven’.

Implicaties:1) We zien dus dat de God van de bijbel helemaal niet liefheeft op de manier die volgens ons mensen ‘liefde’ betekent. Liefde volgens ons mensen is onvoorwaardelijk, altijd vergevingsgezind en nooit wreed of wraakzuchtig.2) We kijken wat rond in de geschiedenis en zien vervolgens dat God zijn ‘oplossing’ op ongehoorde manier in de soep laat lopen. Zeshonderd jaar na Christus wordt de gehele wereld van het oudste christendom tot een ‘nieuw onfeilbaar geloof’ bekeerd en gaan ze dus vanaf die tijd allemaal weer verloren. 1500 jaar na het geven van deze ‘oplossing’ wordt Amerika en nog later Australië pas ontdekt en kunnen we ‘de oplossing’ voor het zondenprobleem pas aan de bewoners ervan brengen (we weten allemaal hoe dankbaar die paar die het overleefd hebben ons daarvoor zijn).3)Tweeduizend jaar later is het christelijke Europa, dat de rest van de wereld probeerde te bekeren, ontkerstend en hebben de grootste volken der aarde (China, India) Gods oplossing nóg niet gehoord of zijn er niet van onder de indruk. 4) De mensen die zich christen noemen zijn verdeeld over een onnoemlijk aantal richtingen, die elkaar allemaal tegenspreken. En nu de hamvraag voor alle christenen: Is het redelijk te geloven dat de Schepper van het universum en de Vader van ons mensheid zichzelf zou willen openbaren aan een heel klein groepje mensen en de overgrote rest van de mensheid in onweten wilde laten? Wat zegt het over de liefde van God wanneer we moeten concluderen dat die liefde op zo’n krakkemikkige manier werkt dat slechts een fractie van de mensheid ooit in contact met God gebracht wordt en de rest dus verloren gaat? Natuurlijk hebben christenen altijd met dit probleem gezeten. Hun oplossingen zijn altijd de volgende:

1) ‘Het is niet de schuld van God maar van ons mensen’ (deze christenen leggen dan uit hoe zwak wij mensen zijn om het evangelie uit te dragen en hoe de Satan op aarde te keer gaat om God tegen te werken enz. Zij verdedigen een hopeloos zwakke God, die nergens zijn mooie plannen kan uitvoeren omdat de mens en de Satan zo sterk tegenwerken. Zij hebben niet eens door hoe zielig hun godje is en dat de god in wiens macht ze eigenlijk geloven de Satan is)

2) ‘Het is niet aan ons om te oordelen. Gelukkig doet God dat en Hij is rechtvaardig.’ (deze christenen zijn liefdevoller en vergevingsgezinder dan de god waarin ze geloven. Wellicht zijn ze ook onwetend over wat hun eigen geloof hun vertelt, of ze willen het gewoon niet zien. Ook zij hebben niet door hoe zielig hun eigen god is, ditmaal niet vanwege zijn zwakte, maar vanwege zijn wrede karakter, want ze laten Hem toch maar mooi verdoemen).

33

Het is moeilijk uit te leggen hoe traumatisch mijn ervaring was nadat ik deze onzin inzag. Maar in ieder geval niets om trots op te wezen. Je mag in de regel al blij zijn als het je lukt je op je benen te blijven staan, het zonder jarenlange psychiatrische hulp weet te klaren en niet opgenomen hoeft te worden. Het dilemma voor mij is altijd dit geweest: ik heb me uiteindelijk aan het christendom onttrokken juist omdat ik menswaardig wil denken, omdat ik God eer aan wil doen en alle mensen lief wil hebben, ongeacht waar ze in geloven, en het voor onmogelijk houd de bijbelse denkbeelden te zien als een uiting van Gods grootheid en glorie.En nadat ik dit doe word ik tot mijn laatste ademtocht door deze godsdienst aangeklaagd als iemand die ‘als een hond terugkeert naar zijn overgeefsel’ (2 Petrus 2). Wanneer je ermee te maken hebt gehad is godsdienst voorwaar niet iets wat je even koel kunt benaderen. Door deze ervaring begrijp ik nu wel goed hoe homo’s zich voelen wanneer ze met het christendom in aanraking komen.

Johan had wat meer zelfbeheersing, maar riep ook ietwat geërgerd uit:-Ik vraag me af wat voor relatie jij hebt met God of met de Bijbel dat jij dit allemaal weet over God. Ben jij een soort profeet ofzo? Dat jij, Rereformed, kan vertellen dat Gods hele uitgangspunt de verdorven aarde is en dat alles hier op gebaseerd is, dat God in het OT alleen maar tijd had om vertoornd te zijn is volgens mij helemaal niet waar. Volgens mij lees jij alleen maar de dingen die je wilt lezen, want het Oude Testament is niet alleen maar toorn van God, absoluut niet. Van begin tot eind pik jij zwarte bladzijden uit de bijbel. Maar lees de verhalen eens over Abraham, over Jozef en over het volk Israel, hoe geweldig God voor zijn volk zorgt en, ja, als het volk ongehoorzaam is geweest dan straft Hij het volk, maar zou een goede vader zijn kind niet straffen als hij iets doet wat niet correct is?Mensen willen God zien als een sinterklaas, die alles geeft en waarin alles makkelijk is. Maar als God dat had gewild dan had Hij in de eerste plaats geen boom in het paradijs neergezet.Ja, ik geloof dat deze wereld verdorven is, dat de banden van satan reëel zijn en dat deze banden gebroken moeten worden. Maar dat wil toch niet meteen zeggen dat dit meteen het hele fundament is van het christelijke geloof, of wel soms? Ik geloof dat het fundament van mijn geloof liefde is, dat God intimiteit met mij wil hebben, dat Hij wil dat ik naar Hem luister, dat Hij wil dat ik mijn eigen verlangens aan de kant zet en, ja, voor mij als mens is het niet leuk, absoluut niet, het is niet leuk om door de meeste mensen niet begrepen te worden het is niet leuk om dingen te moeten laten die opzich best wel leuk zijn. Maar als ik mezelf verneder voor God, dan zal Hij mij verhogen en daar verlang ik naar, om in zijn ogen gunst te vinden en het is niet alleen maar geven, absoluut niet, ik ben gelukkig en ik verlang er naar om nog minder te leven voor mij zelf en meer te leven voor God, te doen wat God van me vraagt en ja dat vraagt om offers en ik vind het geweldig

Rereformed:-Wel, in zoverre mijn zienswijzen eer aan God doen ben ik inderdaad een profeet. Mijn profetische boodschap is deze: jij, fundamentalistisch gelovige, wil pertinent je ogen dicht doen voor de opvliegende (naijverige) God die we overal in de bijbel tegenkomen. Omdat je in dogma’s gelooft en de bijbel jouw afgod is maak jij de zwarte bladzijden van de bijbel wit, en dat is een zeer kwalijke zaak: het beledigen van God en het beschadigen van je eigen mooie ziel. Je beschuldigt mij van aansterken. Voor hetzelfde geld kan ik jouw beschuldigen van afzwakken. Probeer de bijbel eens objektief te bekijken. Wat zegt het over jouw God dat hij zich de moeite getroost ons te leren dat we niet-geschubde zeedieren niet mogen eten, maar uitdrukkelijk vermeldt dat we sprinkhanen juist weer wel mogen eten? Denk je echt dat dit bijbelwoord opgeschreven door een woestijncultuur uit de bronstijd iets met de Schepper van het Universum te maken heeft? Dit zijn de onbenullige bladzijden van de bijbel.

34

En om op de werkelijk zwarte bladzijden van de bijbel te komen, tel op hoeveel keren er over liefde gesproken wordt en hoeveel keren over Gods toorn, wraak, straf. Deze statistieken die je daaruit krijgt zeggen boekdelen! Deze statistieken kun je trouwens ook meten uit bovenstaande reaktie die je schrijft. Hoeveel van bovenstaand schrijven laat de geweldige liefde zien die je ervaart? En kijk eens in welke kleuren jij die liefde schildert! Hoeveel laat zien hoe je onder het christelijk geloof lijdt in je leven? Wees eerlijk, lees je reaktie opnieuw en lees je eigen woorden nu alsof het over een ander gaat. ‘Maar zou een goede vader zijn kind niet straffen als hij iets doet wat niet correct is?’ is precies waar ik het in dit boek en in mijn uitleg hierboven over heb: precies omdat jij nog steeds in dit primitieve bijbelse denkstelsel leeft, klinkt het bijbelse geloof jou allemaal logisch en rechtvaardig en zoals het hoort in je oren. Het is nog niet in je opgekomen dat je hierbovenuit kan groeien, wel degelijk een vader voor je eigen kinderen te kunnen zijn die NOOIT hoeft te straffen en juist daardoor kinderen opvoedt die later op een veel hoger en gezonder menszijn uitkomen dan kinderen die op ‘de traditionele manier’ worden opgevoed. ‘ja, ik geloof dat deze wereld verdorven is.’ Je bent zo gehersenspoeld door het christelijk denken dat je er nooit bij stilgestaan hebt dat het veel logischer is aan te nemen dat de ware God dit leven zoals het is wel eens precies zo geschapen zou kunnen hebben zoals jij het kent, en het dus NIET verdorven is! Jij denkt slechts God te eren, maar in werkelijkheid doe je het tegenovergestelde: het aardse bestaan verdorven te noemen is juist een belediging aan het adres van God! De bijbel doet dus precies het tegenovergestelde van wat je werkelijk wil doen: jij wil God eren, maar door de bijbel aan te hangen wordt je zicht op God juist volkomen verduisterd! Intimiteit, liefde tussen God en mens is in het christendom slechts een holle kreet. Dit laat je zelf uitstekend zien door er op te laten volgen: ‘Als ik mezelf verneder voor God, dan zal hij mij verhogen en daar verlang ik naar’. In de sexuologie noemen ze zoiets een sado-masochistische relatie, waarin jij de masochist bent (=hij die het geweldig vindt om ‘offers’ te brengen, zichzelf uit te schakelen en zich te vernederen), en God de sadist (hij die ons kastijdt voor ons bestwil).Je verwrongen menszijn komt heel pijnlijk tot uiting in je zin: ‘en ja voor mij als mens is het niet leuk, absoluut niet, het is niet leuk om door de meeste mensen niet begrepen te worden het is niet leuk om dingen te moeten laten die opzich best wel leuk zijn’.Wat jij nodig hebt is een totale breuk met het christendom. Het zou een ervaring voor je zijn alsof je voor het eerst de heerlijke zeelucht of bosgeur in je leven zou opsnuiven. Ik weet het zo goed omdat dit de ervaring van mijn eigen leven is. Jezelf mogen zijn is het grootste geschenk dat je jezelf maar zou kunnen geven. Pas dan leef je geheel voor God en doet je leven Hem eer aan.

All-Bright:-Correctie: met Anita Phillips, auteur van A Defence of Masochism wil ik betogen dat een sadist en een masochist een onmogelijk koppel zouden zijn. Sadist wil iemand tegen diens zin kwellen en op die wijze macht uitoefenen. Masochist wil iemand tegen diens zin verleiden om tot kwelling over te gaan en op die wijze macht uitoefenen. Sado-masochisme is een modewoord voor meesteressen met zweepjes in zwarte pakken, maar heeft met sadisme en masochisme weinig te maken.Bovendien, n.a.v. het bovenstaande citaat: als God ons voor ons bestwil kastijdt, hoeven wij ons niet te vernederen. Als wij ons vernederen hoeft God ons niet te kastijden, dat doen wij dan zelf al.

Rereformed:-Wel, indien jij van mening bent je te moeten vernederen voor God, ben jij een slachtoffer van masochistisch denken. Indien jij er een gedachte op nahoudt dat God kastijdt (=in de bijbel lijfstraffen oplegt), dus dat je als mens niet bent zoals God het bedoeld heeft, en Hij je daarvoor zal straffen indien je niet precies gelooft volgens Zijn voorschriften, dan heb je Hem -zo je niet bereid bent Hem sadist te noemen- dan toch in ieder geval gemaakt tot een primitieve opvoeder. Anita Phillips heeft natuurlijk gelijk: sadist en masochist gaan niet samen wanneer ze twee personen zijn.

35

Zoiets bestaat dan ook slechts als denkkronkel in één en dezelfde menselijke psyche. Het christelijk godsbeeld en mensbeeld is geheel een ongezonde kronkel van de menselijk psyche, het is ontspoord geloof, net zoals sado-masochisme een aanduiding van ontspoorde sexualiteit is. Jij blijft in de traditie steken dat liefde Gods iets met genade te maken heeft. Zolang als je niet ziet dat liefde een relatie op gelijke voet is zul je een slaaf van het christendom blijven.

Gods geschenk aan ons mensen is niet onverdiende genade aan ons zondige mensen, maar het schitterende leven dat Hij als geschenk aan ons geeft. Zoals een door een componist geschreven noot geen genade moet vragen aan de componist, maar slechts moet klinken in een symfonie. Juist dit inzicht heeft mij verlossing geschonken. Ik heb geen uitzicht op een ‘dicht donker fins bos’. Nu ik verlost ben door dit inzicht loop ik vrij rond in dit bos, heeft het niets te maken met dicht en donker en gevaarlijk maar snuif ik de heerlijke boslucht elke dag op! Het kwade bestrijden door goed te doen is niet moeilijk, het is wat ik als mens ten diepste ben.

Gek dat christenen mensen die zich hebben vrijgevochten uit de dwangbuis (‘het diensthuis’) van een godsdienststelsel altijd met het woord ‘arrogant’ bestempelen. Het is hun jaloezie op iemand die totaal eerlijk zichzelf durft te zijn en als vrij mens rondloopt, als iemand die zich ziet als de partner van God, een mooie muzieknoot in Zijn beste symfonie en geniet van het leven. Jaloezie op iemand die geen autoriteit meer boven hem heeft staan, maar de autoriteit in zich opgezogen heeft tot een deel van zichzelf. Het is ook onkunde, om maar niet in te zien dat iemand die zonde uit zijn woordenboek heeft geschrapt wel degelijk uit kan komen op een hogere vorm van menszijn, hoger dan wat we in het christendom voorgeschoteld krijgen, en in het geheel niet automatisch uitloopt op Hitler en Stalin.

...Om iets hogers op te bouwenRereformedMijn boodschap is deze: ZOWEL Christendom als de goddeloze stelsels van Hitler en Stalin of het Nihilisme heeft de mensheid achter de rug. In de 19e en 20ste eeuw is de westerse wereld ontrukt aan haar eeuwenlange religieuze wortels. Zo'n gigantische omwenteling had diepe ontgoocheling (de filosofieën van de zinloosheid) en ook fanatieke, intolerante wereldse ideologieën tot gevolg. Als je erover nadenkt zie je dat communisme en fascisme systemen waren van mensen die wel hun godsdienst hadden opgegeven maar nog niet de streken van die oude godsdienst: het met geweld gehoorzaamheid afdwingen aan bepaalde denkbeelden. Maar dit alles behoort voorgoed tot de verleden tijd. We zijn nu in een volgende fase, een fase waarin al het oude heeft afgedaan, en we bezig zijn met het opbouwen van een totaal nieuwe cultuur, een cultuur die geleerd heeft van de fouten van het verleden, een cultuur die zich steeds richt op de altoos veranderende toekomst, een cultuur waarin ieder mens (vanwege scholing en de overvloed aan informatie) een mondig individu is. Zowel traditionele godsdienst als aanbidding van de mens is door de mand gevallen. Maar het is in het leven geen keus tussen die twee. Er is wel degelijk een andere koers: Het wordt nu tijd iets hogers te scheppen, de mens die de partner is van God. De mens die God als autoriteit in zijn eigen denken meedraagt en daar geen enkele heilige teksten meer voor nodig heeft.

En nu zal ik –net als Paulus- eens een geheimenis bekendmaken. Het is vreemd dat het nog steeds een geheimenis is, want iedere christen heeft het al 2000 jaar kunnen lezen in de woorden van Paulus. Paulus heeft ons de Mondige, Volwassen Mens al lang geleden voorspeld in de brief aan de Efeziërs (4: 10-16):

36

‘Hij die nedergedaald is, Hij is het ook die is opgevaren ver boven alle hemelen, om alles tot volheid te brengen. En Hij heeft zowel apostelen als profeten gegeven, zowel evangelisten als herders en leraars, om de heiligen toe te rusten tot dienstbetoon, tot opbouw van het lichaam van Christus, totdat wij allen de eenheid des geloofs en der volle kennis van de Zoon Gods bereikt hebben, de mannelijke rijpheid, de maat van de wasdom der volheid van Christus. Dan zijn wij niet meer onmondig, op en neer, heen en weer geslingerd onder invloed van allerlei wind van leer, door het valse spel der mensen, in hun sluwheid, die tot dwaling verleidt, maar dan groeien wij, ons aan de waarheid houdende, in liefde in elk opzicht naar Hem toe, die het hoofd is, Christus. En aan Hem ontleent het gehele lichaam als een welsluitend geheel en bijeengehouden door de dienst van al zijn geledingen naar de kracht die elk lid op zijn wijze oefent, deze groei des lichaams, om zichzelf op te bouwen in de liefde.’

Indien het nog niet duidelijk is zal ik er de moderne vertaling van geven, de vertaling van Rereformed:

‘Van Christus, die ons heeft laten zien hoe wij mensen met elkaar moeten omgaan, gaat zo’n geweldige hemelse kracht uit dat ontelbaren er geestelijk gevoed door zullen worden en de mensheid als gevolg daarvan geleidelijk naar de volwassenheid zal worden gebracht. Er komt een tijd dat wij de volle godsdienstige eenheid van de mensheid zullen bereiken, ieder mens zal namelijk uitgroeien tot Zoon van God, tot menselijke rijpheid, tot opbouw van de gehele wereld, het Lichaam van God. Dan zullen wij niet meer onmondig zijn, op en neer gaan, heen en weer geslingerd worden onder invloed van allerlei tegenstrijdige antieke godsdienstige leringen, door de waandenkbeelden van mensen die, wegens hun gebrek aan inzicht, ons zicht op God belemmeren en versluieren, maar dan groeien wij, ons aan de eerlijkste wetenschappelijke inzichten van de realiteit houdende, in liefde in elk opzicht naar God toe. Aan God zelf ontleent de gehele mensheid als een harmonieus geheel -naar de kracht die aan een ieder gegeven wordt- zijn fantastische ontwikkeling, waarvan de kern is de mensheid op te bouwen in de liefde.’

Ik ben trouwens nu uitgepraat met jou, All-Bright. Ik word er moe van altijd maar jou tegen te komen en je altijd maar weer opnieuw tegen te moeten spreken. Al tientallen jaren lang is het mijn lot moderne christelijke theologie door mijn keel te moeten verwerken, eerst als fundamentalistisch christen en nu als niet-christen. Moderne theologie is namelijk boeken volschrijven over het luchtledige. Of anders gezegd, met een zak vol leeg telkens maar bij het christendom te blijven staan. ‘Traditum’ en ‘tradere’ is weer zo’n mooie goocheltruc van de taaljongleurs van de moderne theologen! Volgens mij doen ze het omdat ze op geen enkele andere wijze nog serieus genomen kunnen worden. Wanneer ze het luchtledige versieren met het onverstaanbare kweken ze een situatie van respect bij de argeloze luisteraar, alsof het om iets verhevens en groots gaat. Op dezelfde manier predikte de kerk eeuwenlang in latijn tot volle kerken. Na afloop was iedereen altijd erg onder de indruk van –letterlijk- het hocuspocus (= verbastering van de eerste woorden van het heilig avondmaal in het latijn).Tezelfdertijd is moderne theologie een kleverige pap, in schadelijke werking ervan te vergelijken met de meest fanatieke eindtijdporno van de charismatische christenen, waaruit mensen die erin verstrikt zijn zich niet kunnen losmaken. Het is voor goedbedoelende mensen die niets zelf kunnen scheppen, maar liever altijd alles voorgekauwd wensen te krijgen. Moderne christenen denken kritisch te zijn, maar men heeft veelal de betekenis van kritisch nog niet ontdekt. Men houdt een lame duck over van het christendom en denkt met een sentimenteel krachteloos restant van wat eens alles betekende de 21ste eeuw mee in te kunnen gaan. In werkelijkheid laat het vrijzinnig christelijke bouwwerk de stuiptrekkingen van een afstervend geloof zien, zoals ook de

37

fundamentalistische tak van het christendom. Iets waaraan je de waarheid van bovenstaande stelling kan afmeten is op te merken hoe negatief christenen altijd staan tov. de wereld, de maatschappij, de toekomst. De seculiere moraal heeft gefaald. Alleen de meest verstokte optimisten kunnen er nog in geloven, hoor je ze uitspreken na september 2001. Maar wat zitten ze ernaast! September 2001 was een stuiptrekking van afstervende godsdiensten. Hieruit volgt automatisch het volgende proces: de seculiere staat zal er juist des te sterker door worden opgebouwd. We hebben geen andere keus dan de wij-hebben-gelijk godsdiensten voorgoed achter ons te laten, en de moderne maatschappij aan te kleden volgens de regels van seculiere waarden.

Christendom en andere boekgeloven geven in de globale wereld alleen maar een kater. Zolang je aan het christendom meedoet werkt het er alleen maar aan mee dat onze wereld hopeloos verdeeld blijft en mensen in onbegrip voor elkaar blijven doorleven.

Ik heb je hierboven laten zien hoe modern je moet worden. In deze 21ste eeuw is de wereld klein geworden. Het is niet genoeg modern christen te zijn. Wij moeten de wereld opbouwen en de eenheid van alle mensen gaan inzien. In God is geen moslim, christen, hindoe, boeddhist of atheïst. Wij zijn slechts allen leden van het Lichaam van God en het mag geen andere naam meer hebben dan Mensheid, omdat wij niet meer tot een groep behoren, maar allen mondige leden zijn van een lichaam dat de gehele mensheid omspant. Al het andere denken verkleint God. Doe daarom daar niet aan mee.

Een geloof moet enkel over mooie dingen gaan, bloemen reiken ook enkel naar licht. Ik ben al jaren met deze gedachte bezig. Onze weg door het leven is precies als de bloemen. Eerst een sprietje, dan een flinke loot, er verschijnen een stel malse bladeren, en op een gegeven moment zie je de bloem verschijnen. Die staat een tijd in knop, het is een tijd lang slechts een nauwelijks waar te nemen belofte van wat komen gaat. De knop groeit en gaat uiteindelijk langzaam open, soms sta je er telkens naar te kijken en elke dag moet je weer met teleurstelling opmerken dat de bloem nog niet uit is. Dan gaat hij open en laat de bloem zien die hij in feite zijn gehele leven al geweest is: schoonheid, perfectie. Maar dan komt de hagelbui en zie je de bloem daarna met geknakte steel en vol modder naar beneden kijken. En komt de hagelbui niet, dan wel de droogte of de ouderdom. Zowel de perfectie als het ten onder gaan van alles is het basisgegeven in het leven. Neem allebei in je handen en aanvaard ze, want een andere weg in het leven is er niet. En wanneer je dat doet dan ís er totaal geen reden meer voor gefrustreerd door het leven te gaan. Dan is alles zoals het zijn moet. Ik lees tegenwoordig voortdurend Nietzsche. Hij schreef deze perfecte woorden:

"Met welk doel ‘de mensheid’ bestaat zouden we ons niet zo moeten bezighouden; maar waarom jij hier bent, vraag je je dat af, en wanneer het je niet gemakkelijk valt een antwoord hierop te krijgen, stel jezelf doelen voor ogen, hoge en edele doelen, en ga daaraan ten gronde! Ik weet geen beter levenslot dan ten gronde gaan aan het Grootse en Onmogelijke…"

Met andere woorden, maak jezelf tot de mooiste bloem die er is en weet van tevoren al dat je eraan ten gronde gaat. Aanvaarden van het leven laat alle angst wegvallen en alle krampachtigheid van het eenzijdige. Wie heeft ons allemaal zo'n vreemd idee gegeven dat 'heilig' identiek is als 'boven je ego uitstijgen'? Heilig is juist ons ego die ons tot de mooiste bloem maakt. Heilig is alles wat je in de schepping vindt. Het licht bestaat niet zonder duisternis. Het zwarte is er niet om te overwinnen, te vertrappen, uiteindelijk kwijt te raken; het zwarte is er om je op ieder moment de gelegenheid te geven het witte tot uiting te doen komen. Een mens heeft dus het kwaad nodig om God te kunnen ervaren. Christendom is een uitleg van de werkelijkheid voor kinderen. Voor een modern mens is het noodzakelijk hierbovenuit te groeien. De werkelijkheid is veelal het omgekeerde van

38

christendom:1. God heeft alles gemaakt, alles gewild, dwz alles is heilig, er is geen tegenstander van God, er is geen zonde, er is geen voorbeeld om na te streven, er is geen andere weg die jij kan gaan dan de weg van de bloem, het groeien, bloeien en uiteindelijk teruggaan tot God.

2. Onze ego is juist het levensprinciepe; uitschakelen van je ego is de negatie van het leven, de ultieme zonde, het is zelfmoord doen terwijl je door blijft leven. Dat wat je in traditionele godsdiensten voorgehouden wordt is altijd, onophoudelijk en voortdurend het viesmaken en slaafmaken van jezelf en het idealiseren van dat wat niet bestaat; dit loopt altijd uit op psychisch ziekworden. Houd je er ver van.

3. Verlichting is niet iets wat je 'moet proberen', waar je alle moeite voor moet doen om er motivatie voor te vinden. Het is juist je ego de kans geven uit te groeien tot de mooiste bloem. Het is jouw stempel op het leven leggen. 4. Een wijs leven is het leven dat weet in alles afhankelijk te zijn van het licht. En je hoeft maar je ogen open te doen 's morgens om op te merken dat het licht overal om je heen is.

Nadat Rereformed deze woorden had uitgesproken was het volkomen stil in de kamer, alsof iedereen wachtte op een reactie van iemand die er niet was. En ja hoor -zoals dat gaat in een gefantaseerd verhaal- er kwam dan ook uit het niets opeens een stem met de volgende woorden:

Zoekende:Lieve Rereformed, Je kent mij niet, maar ik loop zonder dat je het weet op je hielen en wil elk woord dat je uitspreekt gretig opvangen en in mij opnemen. Jouw woorden doen mij zeer goed. Ik zal bovenstaande (als je het niet erg vindt) copy-pasten voor mezelf, uitprinten en op de koelkast plakken, want dit is het mooiste wat ik ooit gehoord heb en nog bruikbaar ook. Bedankt!

Dit laatste was echt teveel voor All-bright. Hij fronste zijn wenkbrouwen nu boos en verhief zijn stem met niet geringe afkeuring:

-Ik lees liever Jung, over het ongezonde karakter van wat hij "inflatie" noemt, het opblazen van het eigen ego. Jij bent gezakt tot op het dieptepunt, Rereformed. Om maar te beginnen met het "zwarte dat er is om het witte te doen uitkomen": wel, geniet maar van het feit dat er mensen doodgaan van de honger, dan smaakt je boterhammetje met pindakaas vast nog lekkerder! Dit is een egoistische uitspraak die voorbijgaat aan ieder gevoel van solidariteit en mededogen met mensen die het minder hebben. Bovendien verdraai jij met elke zin mijn bedoelingen, mijn denkbeelden: met genade bedoel ik juist te zeggen: God die zijn liefde op gelijke voet met mensen brengt en daarmee tot bron van intermenselijke liefde wordt. Genade is liefde. Jammer dat je het begrip "genade" niet hebt leren verstaan in zijn volle betekenis van: er mogen zijn met je goede én met je slechte kanten. Mét je ego dus, waarbij je omwille van je naaste de slechte kanten eraan (ongefundeerde boosheid, kwetsend sarcasme, agressie, egoïsme, wie heeft het niet ). Ik zou zeggen: om de liefde te laten bloeien moet je aan je slechte kanten snoeien. Het mooie van geloof is, dat je je realiseert dat je uiteindelijk niet over je schaduw heen kunt springen, maar dat God je tegemoet komt en naar je reikt.Bovendien ben jij minder realistisch dan ik: Gods geschenk ons schitterende leven? Ik kan wel merken dat je de wereld uitgevlucht bent in een soort kluizenaarschap: kijk naar de wereld en zie dat ze niet schitterend is. Kijk naar mensen die door toedoen van anderen een ronduit verschrikkelijk leven leiden. Hoe kún je onbewogen in jezelf teruggetrokken je leven leiden, en jezelf genoeg zijn?

39

Wat je opmerkingen over ‘vrijmaking uit een dwangbuis’ betreft, kan ik me best voorstellen dat zoiets voor sommige mensen een bevrijding kan zijn. Als een godsdienstig stelsel tot dwangbuis verworden is, bevrijd je er dan van, dat zou ik ook zeggen! Maar jij gaat tever. Bij jou leidt je eigen ‘bevrijding’ tot een houding van hoogmoed waarin je je eigen waarheid aan anderen meent te moeten opdringen, je als een profeet optreedt op een wijze die geen tegenspraak duldt en daarmee anderen onvrij maakt. Zo wordt de slaaf tot slavendrijver. Dát is hoogmoedig en arrogant. En niet bepaald goddelijk. Goddelijke autoriteit in Rereformed; toon uzelf en onthul uw ware aard! Een ‘hogere vorm van menszijn’, een Übermensch ten opzichte van al die mensen die zich nog in hun ‘kinderachtige'’ stadium bevinden?

Tenslotte, met je opmerking over ‘de mens als partner van God’ vergoddelijk je de mens, ga je jezelf weer lopen aanbidden. Een asociale valkuil waar velen al in gevallen zijn.Rereformed, bevrijder van gevangen christenen, met als aanbod... vrije leegte, een goddelijk menszijn....Gefeliciteerd met je vriendschap met Nietzsche. Weet je zeker dat je hem goed begrijpt? Pas op dat je niet teveel van jezelf in hem herkent.

Johan:Precies, Het ego veroorzaakt al het leed dat wij in de wereld kennen. Door uiteindelijk het ego te leren los te laten, zullen wij pas echt hogere dimensies van bewustzijn kunnen ervaren. Ook de bijbel spreekt erover; In de bijbel staat bijvoorbeeld de zinsnede: ‘Wees stil, en weet dat ik God ben.’ Dit kan alleen bereikt worden door middel van je ego het zwijgen op te leggen (meditatie oa). Immers zorgt het ego voor het constante denkpatroon wat wij amper kunnen beheersen. En met 'het ego het zwijgen opleggen' bedoel ik dat je met je aanwezigheid, je innerlijke zelf, uiteindelijk controle verkrijgt over het ego. Veel mensen zijn ervan overtuigd dat wij negativiteit nodig hebben om positiviteit te ervaren. Dit klopt tot op zekere hoogte. Vanuit het ego-zijn perspectief klopt het geheel. Maar vanuit jouw pure wezen, je innerlijke zelf, ben je al volledig. Iedereen is al compleet, alleen het ego genereert het gevoel van onbehagen, waardoor veel mensen veel te lijden krijgen. En geluk, in elke vorm, maakt niet uit waardoor het komt, zul je merken staat gelijk aan Compleetheid. En met geluk bedoel ik zaken als: Vreugde, Vrede. Deze zaken zijn eigenlijk de enige waardevolle ervaringen, en reiken velen malen dieper als menig andere gevoelens. Ik spreek ook uit ervaring. Iedereen heeft namelijk ooit wel zo'n gevoel gehad, een moment van stilte, een moment van puur geluk. Maar omdat het ego zo'n controle heeft over ons menselijk wezen, vallen wij weer snel terug in het dwangmatig denken. Ik heb steeds vaker verlichte momenten, sommige duren uren, sommige amper een halve minuut. maar geloof me, het ego loslaten, is een zeer 'reëel' concept, en heeft niks te maken met afdoen aan ons levensprincipe. Want, Rereformed, wat is volgens jouw ons levensprincipe?

Rereformed:Ach, laten we toch ophouden met tegenstellingen te creëren tussen elkaar. Ik voel natuurlijk best waar jullie heen willen, ik zie dat jullie diepste denken ook verwant is aan mijn eigen denken, ik zie jullie net zo worstelen met woorden om het onder woorden te brengen. Het denken van een ieder van ons is modern. Jullie denken alleen niet helder genoeg. All-Bright bijvoorbeeld buigt stelselmatig de traditionele bijbelse terminologie om totdat het op zijn moderne begrippen past. Ik ga het niet weer een keer uitleggen, maar volsta te zeggen dat mijn inhoud van genade op de betekenis die het woordenboek eraan geeft berust. En Johan doet ook dezelfde bokkesprongen door de taal iets te laten zeggen en het dan uit te leggen alsof het iets anders bedoelt: "met 'het ego het zwijgen op te leggen' bedoel ik dat je uiteindelijk controle krijgt op het ego." Jullie schijnen niet te begrijpen dat jullie slechts onduidelijkheid in jullie denken naar voren brengen en in wezen dezelfde

40

zaken aanhangen als die ik juist in alle helderheid naar voren breng. Maar hierin ben ik een stap verder dan jullie in mijn denken: Ik neem volkomen afstand van het denken dat onze persoonlijkheid en ons bestaan altijd weer in stukken deelt. Omdat dat denken schadelijk is voor een mens. Zoiets als wat Johan hierboven doet, dan weer ego-zijn (=zondig zijn), dan weer puur wezen, is een vorm van christelijk dualistisch denken waar ik niet meer mee kan leven. Een mens moet steeds dieper graven, dan zal hij zien dat alles in de schepping op een eenheid uitloopt, ook in je eigen persoon. Zolang het dan weer een strijd is, dan weer een verlost zijn, het ene moment weer een moment van verlichting, het andere weer het gevoel van onbehagen, leven we een verkrampt leven en zullen we nooit die compleetheid waar Johan het over heeft, ervaren.

Wat ik wel kwalijk vind is de reactie die All-Bright gaf op mijn woorden 'het zwarte is er om het witte te doen uitkomen': "Geniet maar van het feit dat er mensen doodgaan van de honger, dan smaakt je boterhammetje met pindakaas vast nog lekkerder!- Dit is een egoistische uitspraak die voorbijgaat aan ieder gevoel van solidariteit en mededogen met mensen die het minder hebben." Deze reactie is een moedwillige manier om de dingen zo kwaadwillig uit te leggen als ze nooit bedoeld kúnnen zijn. Of zo het niet moedwillig iemand in een kwaad daglicht willen plaatsen is, dan is het wellicht onwil of onkunde zich te verdiepen in iemands denkbeelden. Jullie begrijpen allebei blijkbaar niet dat in mijn hierboven geschetste denkwereld uitgroeien van het ego per definitie uitgroeien tot de hoogste vorm van menselijkheid is. Jullie begrijpen niet dat het de uitspraak is van de ego die het lijden niet slechts aanvaardt, maar het zelfs positief kan bezien, en dat niet omdat die persoon er zo mee in zijn schik is, maar omdat het de uitspraak is van iemand die overal doorheen is gegaan, de ervaring van het leven opgedaan heeft. Het is de uitspraak van de mens die de tweeheid achter zich wil laten. All-Bright begrijpt eenvoudig niet dat het ervaren van de goddelijkheid in jezelf niets te maken heeft met hoogmoed, of jezelf tot god verheffen. Indien zijn reactie echter niet uit kwaadwilligheid maar uit onbegrip geboren is, denk ik dat dit onbegrip voortkomt uit zijn slaaf-zijn van en gevangen zitten in de christelijke ideologie. Jullie blijven dingen tegenover elkaar stellen omdat onze cultuur al duizenden jaren op dit denken berust. Op mijn 'Nietzsche' geeft All-Bright zijn 'Jung'. Maar volgens mij moeten al deze dingen niet tegenover elkaar gezet worden, tegen elkaar uitgespeeld worden, net zoals Jung zijn eigen stem had, maar wel degelijk ook een fan van Nietzsche was. Op al het dualisme in het leven moet de veel hogere gedachte van Eenheid worden gezet om tot een beter begrip van het bestaan te komen. De christen blijft staan bij 'genade', het antwoord van een God die buiten ons is, de geheel andere is, en ons wormen der aarde, zondaren, tot iets mooiers verheft. De christen leeft daarom altijd in een dualistische wereld, en hij leeft bijgevolg een leven van strijd

Ik zie steeds meer dat het leven geen kwestie van 'onverdiende genade' is en een constant vechten tegen de zonde, die telkens overweldigend op ons over komt, maar slechts van begrijpen van het bestaan en stil vertrouwen op God. Het gaat er niet om de tweeheid overal in te zien en de helft ervan kiezen. Het gaat erom alles te zien, alles te willen, het alles te zijn, het je één met alles te weten. Egoïsme opgeven en uitgroeien tot je grootste ego moet één en hetzelfde zijn. Ieder mens die bovenstaande begrijpt komt op hetzelfde uit, alles wat in scherven om je heen ligt komt dan samen. God is daarna overal, in jezelf, in ieder ander, in al het levenloze. Er blijft dan alleen nog maar één reis over: het leven is de reis van het voortdurend scheppen van de weg naar de Oorsprong. Neale Donald Walsch noemt het 'het herinneren van wie je eigenlijk bent'.

All-Bright:Maar toch zet je je bijzonder radikaal af tegen het traditionele geloof. Met je opinies over zowel fundamentalistische christenen als vrijzinnigen geef je er weinig blijk van gevoel voor nuance en gezond verstand te hebben. Ik heb het gevoel alsof je slechts bezig bent met een monoloog als rancune op je eigen oude denken. Als je zo moe geworden bent, bezie dan eens goed wat je op de

41

been houdt. Is dat de woede en de kwaadheid? Of is dat de liefde? Je komt over als een feministe die vrouwen wil bevrijden die zich helemaal niet gevangen voelen.

Je denkt in het christendom een mechanisme waar te nemen waarin mensen kleingemaakt worden onder de zonde om dan vervolgens verlossing te preken in Christus. Wat ik bij jou waar denk te nemen is dat jij christenen een gevangenschap aanpraat waar zij zich juist bevrijd voelen, om ze vervolgens jouw eigen verlossing te preken. Je doet dus precies hetzelfde als waarvan je het christendom beschuldigt. Dat getuigt niet van liefde en ook niet van respect. Nogmaals, wat houdt je op de been? Ik realiseer me dat theologiseren zin heeft bij de gratie van de zin die God er aan geeft. Zolang God zin geeft aan het leven van christenen op een wijze die die mensen dwingt zichzelf en de wereld om hen heen kritisch te bekijken, hun schaduwkant te bevechten en te vertrouwen dat God het juist zal maken zoals hij het juist gemaakt heeft, zolang ik waarneem dat mensen die zin ervaren en ervan getuigen, zal de kern van mijn theologie de genade zijn en zal ik die als bevrijding verkondigen. En waar ik gevangen raak in mijn eigen stelsel, bid ik God om bevrijding en vernieuwing. Ik geloof in een God die leven schiep waar geen leven was, en die dat iedere dag, in ieder mens en in iedere organisatie nog steeds kan doen.

Rereformed:-Wat je laatste woorden betreft, tegen deze vorm van godsdienst heb ik niets. Integendeel, dit menszijn ziet er zo op het eerste gezicht best gezond en redelijk uit. Ik heb daar alleen maar lof voor. Ik begrijp ook best dat het merendeel van de mensen een autoriteit buiten zichzelf nodig heeft en het merendeel ook slim genoeg is om stiekem ervan af te wijken wanneer het ze niet zint. Ik vind het slechts onbegrijpelijk dat een denker zoals jij dit nog op een geloofwaardige manier denkt te kunnen doen en met de bijbel in zijn hand blijft lopen. Je zult in de praktijk voortdurend je tijd verkwisten aan de ene kant aan het voorkomen van overgave aan ‘een stelsel waar je in gevangen raakt’, en aan de andere kant aan verantwoording en ‘opvoeding’ te moeten geven aan ‘biblistische’ christenen die overal om je heen lopen, want je blijft nu eenmaal in de wereld van de bijbel verstrikt zolang je er mee rondloopt of God daaruit zoekt of in christelijke kringen verkeert. Bovendien blijf je vreselijk tegenstrijdig in je eigen denken; je zult voortdurend jezelf verantwoording moeten geven van je oneerlijk omgaan met de bijbelse boodschap. Met ‘God die zijn liefde op gelijke voet met mensen brengt en daarmee tot bron van intermenselijke liefde wordt’ duid je op het verhaal van Jezus. Maar wanneer je dat verhaal onder de loep gaat nemen geef je ruiterlijk toe dat je het met de historiciteit niet zo nauw moet nemen. Ik meen niet dat ik arrogant ben of aggressief door mensen mijn schrijven aan te bieden. Ik bied ze slechts duidelijkheid aan. Ik ben een helder denker, en voor helder denken heb je geen groot intellect nodig, maar slechts eerlijkheid. Ik ben slechts bezig met één ding: mensen te laten zien hoe eerlijk ze moeten worden in hun godsdienstig denken. Als dat ‘bevrijde’ mensen uit hun slaap wekt of hun heilige huisjes (heilige teksten) omvergooit, dan zij het zo. Ik zie niet in hoe ze er op achteruit zouden kunnen gaan totale eerlijkheid in hun leven en gedachten te vinden.Je opmerking over mij -‘Je komt over als een feministe die vrouwen wil bevrijden die zich helemaal niet gevangen voelen’- sloeg de spijker trouwens op z’n kop. Bedankt voor het compliment! De vork zit namelijk precies zo in de steel. Als ik een vrouw was zou ik een feministe zijn. Waar ik mee bezig ben is namelijk inderdaad een missie te volbrengen. In die zin ben ik profeet en zal ik de aantijgingen van ‘hoogmoedig’ en ‘verwaand’ maar op me moeten nemen.

Zoals al eerder is opgemerkt gaat het om de waarheid; het gaat erom in te zien wat het christendom werkelijk zegt, de bijbel, de leer op zich, niet wat deze of gene moderne christen in zichzelf voelt.Ik kan het ook niet helpen dat niet iedere christen op het bewustzijn en het inzicht gekomen is waar ik op ben gekomen. Je vertrouwde wereldbeeld in duigen zien vallen is namelijk een proces waar je leven aan kapot gaat en door overhoop gehaald wordt. Je gaat eraan ten onder op vele manieren.

42

Dat is een van de redenen waarom christenen nooit tot op de bodem eerlijk in hun leven durven zijn; zoiets probeert men tot het laatst aan toe te ontwijken. Maar net als de feministe ben ik feministe omdat ik precies weet wat ik heb ervaren, en daarom moet ik met kracht bezig zijn om me eruit te onttrekken. Indien ik me niet aan de godsdienst ontworsteld had was ik -de man die de orthodoxe godsdienst voor 100% opgezogen had- erdoor gestikt. Dit is de reden voor mijn schrijven. Dit zijn dingen die slechts te begrijpen zijn voor iemand die lange tijd volledig in het fundamentalisme is ondergedompeld geweest en niet voor iemand zoals All-Bright. Er zijn talloze boeken over geschreven als je er iets van wil begrijpen. Het gevoel ‘feminist’ te zijn is de schaamte en de pijn die ik voel als man, voor wat de man de vrouw aan leed heeft aangedaan, alle eeuwen door, tot aan de dag van vandaag (zie Amnestie rapport uit begin 2004). Op dezelfde manier is mijn ‘antichristelijkheid’ slechts de schaamte en pijn die ik als christen voel voor wat het zogenaamde ‘woord van God’ en het christendom de mensheid aan lijden aangedaan heeft, en de schaamte voor wat ze de mensheid niet heeft kunnen bieden, of de schaamte voor de dingen die ze nagelaten heeft te doen, de schaamte voor de onbuigzame blinde manier van geloven. Het zijn slechts uitingen van een zoeken naar iets beters, iets hogers; geen uitingen van zin hebben in een potje vechten of arrogantie iets beter te weten en mensen geforceerd dingen te willen opdringen.

Als andere vrouwen het feminisme niet kunnen begrijpen zijn hier wellicht de volgende redenen voor:1) Ze vinden er de kracht niet voor zich te bevrijden of de scheppende drang in zich om van vertrouwde paden af te wijken. Angst, onmacht

2) Ze begrijpen nog niet goed genoeg waar het om gaat; een kwestie van tijd en onderzoek, geestelijke luiheid.

3) Ze leven al het bevrijde leven waar anderen voor gevochten hebben. Net zoals niet iedereen meer bij een vakbond is aangesloten, of slechts als formaliteit, omdat de grote strijd al gestreden is en het nu slechts om de restjes gaat. Daar ben jij, All-Bright, in je aangepast christendom een voorbeeld van.

Wat belangrijk is in te zien is dat de feminist de tijd omdraait en een nieuwe periode in de geschiedenis inluidt. Het proces kan daarna niet meer omgedraaid worden, of andere vrouwen nu met feminisme meedoen of niet. Op het laatst is iedereen feminist, maar niemand gebruikt het woord meer. Zo zal het ook met het christendom en de andere traditionele godsdiensten gaan. Ik ben dus helemaal niet hoogmoedig, maar gewoon een teken aan de wand, een signaal waar we naar toegaan in de toekomst. Een kerfje op de stok die Nietzsche al 120 jaar geleden aanmaakte en voorzag.

Wat ‘de waarheid in pacht hebben’ betreft, moet ik je weer verwijzen naar de gehele cursus Volwassen Geloof die ik geschreven heb. Waar we naar toegaan in de toekomst is juist een situatie waarin niemand meer de behoefte heeft aan ‘in pacht van de waarheid te zijn’. Houd dus op met frases over Nietzscheverering wanneer iemand Nietzsche aanhaalt. We worden juist van alle heldenverering en heilige teksten verlost in het nieuwe denken. Heldenverering en geloof in autoriteiten behoorden in de ontwikkeling van de mensheid tot het stadium van tiener. Een volwassen mens is zelf autoriteit. Alle denkbeelden en andere mensen en geschriften zijn slechts hulpmiddelen die men kan aanwenden om te groeien of om inzicht te vergroten, meer of minder waardevol. Een volgroeid mens wordt ook geen God. De waarheid is precies omgekeerd, een volwassen geworden mens beseft pas zijn kleinheid, iets waar traditioneel gelovigen nooit aan toekomen. De laatsten laten God met persoonlijk ingrijpen juist de gehele tijd om hun eigen leven draaien, alsof ze het centrum van het universum zijn. Tussen opgeven van christendom als uiting

43

van tieneropstand, aggressief en gefrustreerd schoppen tegen het leven én opgeven van het christendom vanwege theologische en filosofische redenen, waardeoordelen, om op te klimmen naar een hogere vorm van mensheid, zit een enorm verschil.

Waarom lijkt het alsof alles wat ik voorsta niet begrepen wordt? Je bent, All-Bright, toch een verschijningsvorm van mezelf? Er zit natuurlijk wel een lange tijd tussen ons, maar toch...

Vragen en antwoordenBlauwe Glansvlieg:-Een fascinerende discussie moet ik zeggen. Leuk om te zien hoe sommige mensen hun standpunt nog helder weten te beargumenteren. Echt verkwikkend voor mijn saaie vliegenleven hier aan het plafond gekleefd. Wat dat aangaat applaus voor zowel Rereformed, Johan, Simpele Ziel, als All-Bright.

Aangezien jullie je duidelijk meer bezighouden met God en de zin van het bestaan dan ik, en aangezien jullie mensen zijn, er dus ook veel meer over schijnen te weten, zal ik me als vlieg maar niet in de discussie proberen te mengen. Wel zou ik graag een paar vragen stellen.Om te beginnen een vraag aan All-Bright: mag ik er voor de eenvoudigheid even van uitgaan dat de Bijbel het woord Gods bevat, al dan niet perfect verwoord door de schrijvers hiervan? Als ik hier vanuit ga, rekening houdend met het feit dat de gebruikte schijfwijze en woordkeuze hierin waarschijnlijk het best te begrijpen waren voor de christenen van diezelfde tijd, welke basis of bron bestaat er dan om de verandering van inzichten door de jaren heen te verantwoorden? Wat blijft er dan nog over om de goede gelovige als leidraad te dienen? Enerzijds verwerp je (selectief?) inzichten die je vanuit de geschiedenis aangereikt krijgt, die Rereformed naar voren haalt, anderszijds verwerp je inzichten van nu, met als argument dat ‘je er niet zonder meer van kunt uitgaan dat je die woorden kunt uitleggen volgens de betekenis die ze NU hebben’. Wat is dan de basis voor jouw waarheid?

All-Bright:-De basis voor mijn waarheid is de centrale boodschap van Gods genade waarvan de hele bijbel doortrokken is, en die ik ook in mijn omgeving bij tijd en wijle mag waarnemen. Die centrale boodschap is onveranderlijk, de systemen die er rondom heen gebouwd worden zijn tijdsgekleurd. Over de bijbel als Woord van God te spreken vind ik prima, maar dan in de zin van: God spreekt tot je door de tekst en niet in de letterlijke opgeschreven woorden. Soms kun je ervaren dat hij juist wel in de letterlijke woorden tot jou spreekt op dat moment.Waarheid is volgens mij niet iets statisch, maar eerder relationeel en situationeel bepaald. Dat maakt dat iets mijn waarheid kan zijn en niet de jouwe, terwijl andere zaken voor ons beide waar zijn. Is dat erg? Volgens mij niet.

Blauwe Glansvlieg:-Ik ben maar een vlieg, maar bedoelde All-Bright dus te zeggen dat de boodschap van het christendom altijd dezelfde is, maar door de eeuwen heen voortdurend in andere bewoordingen aan de gelovigen voorgeschoteld wordt, zodat hij voor iedereen herkenbaar blijft? Dus de centrale boodschap, die volgens All-Bright onder woorden gebracht kan woorden als ‘de boodschap van Gods genade’, is de enige boodschap die ertoe doet? Immers misinterpretatie van al

44

het andere is niet belangrijk, zolang dit niet in ‘innerlijke tegenspraak’ staat, wat dat dan ook betekenen moge. Dit laatste gaat mij als vlieg natuurlijk ver te boven...Toch, met het bekijken van mensenlevens om me heen, lijken de verschillende regels waar gelovigen zich aan dienen te houden mij ook erg belangrijk. Hoe zit het anders bijvoorbeeld met het begaan van (dood)zonden en de uitleg hiervan? Door het begaan hiervan kun je jezelf toch beroven van de genade van God? Toch is een uitleg of opsomming van deze zonden of zelfs het noemen van het bestaan hiervan volgens jou niet noodzakelijk om iemand de boodschap van ‘de genade van God’ duidelijk te maken.

Met All-Brights opvatting over ‘de waarheid’ ben ik het helemaal niet mee eens. Als wij beiden op hetzelfde moment over hetzelfde onderwerp verschillen van mening over wat de waarheid is, kan er hooguit één van ons gelijk hebben. We kunnen hooguit zeggen dat we onze eigen mening hierover als waarheid aannemen. Maar ja, ik ben tenslotte maar een vlieg...

Rereformed:-Volgens mij ben je wel een bijzondere glansvlieg. Je ziet de zaak vlijmscherp door. All-Bright baseert zich op het inzicht van de moderne mondige mens. All-Bright staat wat dat betreft zeer dicht bij mijn eigen opvattingen. Hij wil de dingen niet meer zwart-wit zien. Hij is echter jonger dan ik in zijn denken en durft niet zo ver gaan als ik. Hij is wellicht ook wat conservatiever, en heeft behoefte aan een vage band te onderhouden met het verleden, wellicht met zijn vertrouwde omgeving. Hij denkt dat men daar baat bij heeft; ook in vroegere tijden kende men namelijk grote wijsheid. Hij is ook vager, heeft nog niet alles tot de laatste implicaties uitgedacht, maar blijft liever in niemandsland.

Van mijn standpunt uit bezien is het niet eerlijk genoeg durven te zijn. Ik zou zeggen: ons modern wereldbeeld en nieuwe kennis (zeg van de laatste 250 jaar) heeft er onherroepelijk voor gezorgd dat alles opnieuw bekeken moet worden. Een herwaardering van alle waarden en opvattingen. Inzien dat oude geschriften ons niet meer kunnen helpen, maar ons veelal omlaag halen, stil doen staan of zelfs schadelijk kunnen zijn. De bijbel staat vol met zaken en denktranten die schadelijk zijn voor onze psyche en ons schizofreen (innerlijk gespleten) in het moderne leven doen staan. Ik begrijp best dat zo iemand als All-Bright erin getraind is zulke zaken af te ketsen, met een glimlach over te slaan of met mooie taal alles om te draaien en goed te praten, maar talloze anderen zijn daar niet toe in staat.

Blauwe Glansvlieg: -En dan een opmerking aan Rereformed: Je teksten zetten mij wel aan het denken, vandaar ook dat ik in de regel lang erover nadenk. Ik ben tenslotte geen eendagsvlieg. Ik heb alleen één kanttekening. Je laat alles vrij eenzijdig zien, en ik mis bij jou het concept dat van straffen geleerd kan worden, en dat pijn niet per se negatief hoeft te zijn. Zoals iedere vrouwtjesmug weet is het haar godgegeven taak de gehele zomer bloed te zuigen uit mensen. En zoals iedere vlieg weet zijn uitwerpselen zeer voedselrijk.

Rereformed:-Natuurlijk zijn uitwerpselen voedselrijk. Precies zó zit het met ons verleden! Alles wat achter ons ligt is voor ons ‘de uitwerpselen van de mensheid’. Daarop moeten we bouwen, daarmee moeten we werken, daaruit moeten we onze conclusies trekken enz. Maar het grootste inzicht is juist in te zien dat het onze uitwerpselen zijn, niet bepaald iets om in de hand te blijven houden alsof het goud is! Nietzsche zei het zo: ‘De mens is is een koord, geknoopt tussen dier en Bovenmens, een koord boven een afgrond’. Wij zijn altijd onderweg; wij mensen zijn geen eindpunt –de kroon van de

45

schepping’, maar slechts een overgang. Nietzsche weer: ‘De mens is iets om overwonnen te worden’. Hij vroeg erachteraan: ‘Wat hebben jullie gedaan om hem te overwinnen?’

Dat er van straf geleerd kan worden aanvaard ik op deze manier: een mens die zich ethisch ontwikkeld heeft, doet niets anders dan zichzelf overwinnen, hij wordt voortdurend door zijn eigen ‘ik’ aangeklaagd en gestraft. Dit is ruimschoots voldoende. Een ieder die hoge ethische waarden heeft weet dat het zo werkt. Schaamte is onze stimulans om hogerop te groeien. Wij mensen van na de tweede wereldoorlog voelen zelfs schaamte voor dát menselijke dieptepunt, al waren we toen nog niet eens geboren! "Het zal nooit meer mogen gebeuren", "Ik zal aan zulke dingen nooit mee willen doen", "ik wil werken aan een betere wereld", is voor ons ‘verlichte mensen’ de uitwerking van die vreselijke gebeurtenissen.

Voor mensen die zich niet ethisch ontwikkeld hebben werkt dit wellicht niet. Maar dat wil niet zeggen dat ze dan maar door anderen gestraft moeten worden! Integendeel, alleen door telkens in aanraking te komen met voorbeelden van hoge ethische ontwikkeling komt een mens aan wie grote gevoeligheid ontbreekt tot hogere inzichten. Straf door anderen opgelegd werkt nooit. Het vervuilt en verlaagt alleen maar het leven van de straffer. We zien in de bijbel bijvoorbeeld hoe van zoiets moois en groots als de Maker van het Universum een monster of onbenulligheid wordt gemaakt.Bovendien heeft straffen nog meer kwaad tot gevolg omdat straf altijd nieuwe agressiviteit oproept. Een goed voorbeeld is het tegenwoordige amerikaanse optreden om terrorisme af te straffen. In een mum van tijd is het slachtoffer dat vrijheid en hoop voor de mensheid in zijn vaandel heeft staan via zijn optreden tot afstraffen afgedaald tot degene die nauwelijks van de terrorist te onderscheiden is (martelen van krijgsgevangenen), terwijl men overal juist het tegenovergestelde bereikt van wat men beoogde, de zaken escaleren alleen maar. Volgens mij komt de hoogste menselijkheid, het hoogste ethische denken van de moderne mens, dus dat wat de mensheid in een positieve richting duwt, juist naar voren in dit inzicht dat ‘door anderen opgelegde straf op verkeerd doen’ juist de oorzaak is voor het primitieve waarmee we veelal in de wereld opgescheept zitten. Als er een modern evangelie bestaat dat van de daken geschreeuwd moet worden is het dit inzicht: Liefde is vergeven om niet, liefde is opvoeden zonder straf. Al het andere is een aanranding van het begrip liefde.

Pijn niet negatief? Je hebt je dan mooi aangepast aan de wereld van muggen waaronder je leeft. Geweldig inzicht als je van de werkelijkheid uitgaat! Zo getuigt ook jouw opmerking over de uitwerpselen van grootse inzichten in het leven. Ik ben het volkomen met je eens. Zo zie je maar: ik ben niet eenzijdig. Ik denk dat ik veelal dezelfde opvattingen heb als jij. Voor mij is de wereld geen strijdtoneel meer, maar heeft alles zijn plaats.Het gaat er hier weer om dat ik in dit boek voor het merendeel alleen maar probeer het schadelijk godsdienstig denken aan de kaak te stellen. De christelijke godsdienst legt pijn uit als ‘eigen schuld van de mens’. Daar is jammergenoeg niets positiefs aan. Integendeel, als je het christendom serieus beleeft ga je walgen van het menszijn, schop je jezelf steeds dieper in de goot. God had ons een perfekte wereld willen geven maar WIJ hebben alles verknalt. In die zielige wereld wil de gelovige leven. Stel je voor: alle muzieknoten die de Componist in zijn symfonie heeft staan voelen zich zondig, staan allemaal te beven voor Hem en roepen om genade. Ze willen allemaal anders klinken, ze willen het liefst uit de partituur verdwijnen en in andere muzieknoten omgezet worden. Allemaal willen ze een verhogingsteken krijgen. Noten met verlagingstekens zetten ze in de cel of worden subiet ter dood veroordeeld, de partituur uitgeschopt. Wat een blamage zal dit zijn voor de componist! Deze redeneringen zijn fataal omdat je daarmee je levensgeluk volkomen bederft. Dit is dan natuurlijk ook juist de bedoeling van het christendom, want het gaat erom in te zien dat je Verlossing van buiten nodig hebt, als noot niets kunt doen. Wanneer de componist maar stil wacht

46

hoe het klinkt wachten dus alle noten op een Heiland of Geest die hun op de juiste manier kan bespelen, zelf kunnen ze namelijk totaal niets doen, verkeren ze allemaal in de meest ontredderde staat, ‘in volkomen duisternis’. En wanneer die Redder dan eindelijk komt en ze bespeelt, klinken alle noten hoe christelijk ze ook zijn tóch weer vals omdat ze nu eenmaal in zonde geboren zijn (=op een ontstemde piano gespeeld worden) en de werkelijke verlossing pas in de hemel komt (=de compositie wordt pas perfect wanneer de Componist het zonder instrument hoort, ‘in de geest’ door de noten slechts te lezen). En voor zover het toch om een klinkende uitvoering gaat zullen de noten zeggen dat de componist de allerbeste en allerduurste piano gekocht heeft, maar hij ruzie kreeg met een ondergeschikte huisgenoot die om de één of andere onbegrijpelijke reden niet tegen mooie pianomuziek kan zodat hij iedere nacht stiekem de lucht te droog maakt zodat de snaren allemaal ontstemd worden. Het helpt niet natuurlijk, want de componist gaat maar eeuwig door met het bespelen van zijn piano, maar zijn ontevreden huisgenoot snapt het nooit, gaat eeuwig door met het dwarsbomen en dezelfde trucs uit te halen. En de componist laat eeuwig zijn huisgenoot maar zijn gang gaan. Hij doet slechts de belofte dat er ‘spoedig’ een pianostemmer zal komen, een die zo veelzijdig is dat hij bovendien die vervelende huisgenoot in een poel des vuurs zal gooien... Voor mensen met dit soort waangedachten schrijf ik.

De Vlinder:-Tijdens een item in het radionieuws hoorde ik dat de paus zich zorgen maakte over het milieu door toedoen van het warme weer. Hij vroeg de gelovigen te bidden om regen. Even later (ik zat nog steeds op dezelfde plek) hoorde ik het weerbericht waarin gemeld werd dat het de volgende dag nog iets warmer zou worden. Geloven de christenen echt dat overmatige warmte een straf is van God die ook alleen door God weer tenietgedaan kan worden? Waarom worden de landen dichter bij de evenaar altijd harder gestraft dan andere landen? Tevens heb ik de laatste twee weken een televisieserie gezien op zondagmiddag over het leven van Abraham. Vreemde verhalen die worden verteld alsof het de normaalste zaken van de wereld zijn. Je liefste lammetjes offeren aan God om zo je onvoorwaardelijke liefde te tonen aan God. Je zoon bijna offeren en op het laatste moment zegt God dat het niet hoeft. De vrouw van Lot die omkijkt en in een zoutpilaar verandert. Het zijn zelfs voor een vlinder als ik zulke kinderachtige dingetjes die je toch niet van een God verwacht.

Rereformed:-Ik wil voor mensen een bevrijdende boodschap brengen. Maar eerst moeten alle waanideeën worden ingezien van de traditionele godsdienst:

Er bestaat helemaal geen traditionele God zoals die in de bijbel gekenschetst wordt. Er is geen God die hier op aarde voortdurend ingrijpt.

Op een vakantie door Oost-Europa zag ik vele dingen die mij tot nadenken stemden. Polen is het meest christelijke land van Europa, maar toen ik er doorheenreed zag ik op elke hoek van elke landweg een tempeltje voor Maria. Dan vraag je je af: hoe in godsnaam kan de boodschap van het christendom zo verdraaid worden dat Maria, die na het kerstverhaal maar viermaal vermeld wordt in de evangelies (driemaal begeleid met ruwe uitspraken van Jezus waaruit blijkt dat hij niet geeft om zijn moeder), juist de hoofdrol gaat spelen in de religie! Antwoord: de religie is een naief maaksel van mensen die aan de behoeften van mensen voldoet. In Polen doen ze dat op dezelfde manier als in India. In Krakow hebben ze 200 katholieke kerken! Een gids liet me de ‘studentenkerk’ zien. Hij vermeldde dat iedere student voordat hij/zij een tentamen gaat doen in deze kerk gaat bidden voor succes. De waanzin van zo’n naief geloof wordt je duidelijk wanneer je even buiten Krakow het

47

concentratiekamp Auschwitz-Birkenau bezoekt. Op deze plaats werden onder de ogen van God met de grootste planmatigheid twee tot vier miljoen mensen vermoord. Bezoek aan dit concentratiekamp maakt het voor een modern mens volkomen duidelijk: Als er al een God is, een Entiteit verantwoordelijk voor het bestaan van het universum, dan is Hij zo ver verheven boven al het aardse dat Hij er geen enkel persoonlijk contact mee heeft. Hij laat ons mooi ravotten op aarde en het zal Hem een zorg zijn hoe het afloopt, iets wat het verhaal over Jefta ons al leerde. O wat klinken die redeneringen van christenen me na dit bezoek aan dat concentratiekamp hol in de oren. De bijbelgetrouwe christenen laten je weten dat God via deze afschuwelijke episode van het nazidom zijn plannen met Israel volvoert; de staat Israel is tenslotte het gevolg van deze volkerenmoord, het is Gods wonder, zo zeggen ze. Wel, indien dit Gods wonder is, dan mag Auschwitz toch met recht ook een Wonder genoemd worden, wellicht Satans wonder, want een Wonder met een grote W is het dit staaltje mensengeschiedenis voor elkaar te krijgen hoewel God het echt niet gewild had! Bovendien moeten we dan concluderen dat God en Satan als twee topvoetballers een geweldig mooi samenspel spelen en elkaar als Gullit en van Basten aanvoelen. En nu zitten we dan opgescheept met het doelpunt dat ze gescoord hebben, de volgende bloedige wederwaardigheden van dit ‘uitverkoren volk’ van God, Israel temidden van Palestijnen die bastaards genoemd worden; in de toekomst zien we niets anders dan een eeuwige godsdienststrijd tussen Joden en Arabieren. Werkt God zo? Had God zijn ‘wonder’ niet op een wat intelligentere manier kunnen uitwerken? Nee, want dit is altijd de boodschap geweest die we aangeboden krijgen in de godsdienst van de bijbel: God houdt er ten alle tijden een heel klein ‘uitverkoren volk’ op na, een fractie van de mensheid die als beloning een hemel schijnt te krijgen, en de rest laat Hij maar hun eigen gang gaan in de wereld; het is zijn stilzwijgende overeenkomst met de satan. Na het beleven van Auschwitz kun je niet anders dan tot de conclusie komen dat als God op deze manier handelt in de wereld en zijn plannen zo volvoert, Hij wel de allergrootste stumper genoemd mag worden die ooit op een troon gezeten heeft. Hoe naief kan een mens wezen om zich telkens maar over te geven aan de allergrootste waanideeën? Al het vreselijke dat op aarde gebeurt wordt met een gigantische jongleurtruc in ons denken omgedraaid tot een positieve gedachte die ons op het eind van de dag weer rustig in laat slapen. Dit is de psychologische achtergrond van de eeuwige godsdienstigheid van de mens. Op de parkeerplaats van het concentratiekamp Treblinka kwam er een bus met Israelische officieren. Ik zei ‘Shalom’ tegen een hoge piet in superschoon wit met kleurige lintjes en een mooie baret, en zijn sombere gelaat klaarde op met een glimlach. Hij vroeg of ik Jood of Christen was. Ik was met stomheid geslagen, wist er niets op te antwoorden. Hij vervolgde met ‘het doet er ook niet toe’. Ik zei tenslotte dat ik geen woorden meer heb na het zien van zoiets als dit concentratiekamp. ‘Geloof jij nog in God?’ vroeg ik hem. ‘Geloven in God is nogal gemakkelijk’, antwoordde de Jood, ‘but does He care?, that’s the question’. In de toekomst zal de mensheid steeds meer inzien dat er niets anders in het universum regeert dan Natural Law. De natuurwetten zijn onpersoonlijk, onverbiddellijk, ‘just the way it is’. Als mensheid opgroeien betekent dat we dit moeten aanvaarden, hoe kil het ook klinkt in onze oren. Kilte in het universum kan alleen doorbroken worden door ONS liefdevol handelen. En ons liefdevol handelen wordt ons belet door de traditionele denkbeelden de wereld te zien als een strijdtoneel tussen God en Satan, goed en kwaad. Wanneer we de wereld zo zien zullen we automatisch altijd ruziemaken en oorlog voeren.Wat we als mensheid nu nodig hebben is een moraal, een ethiek die veruit boven al het voorgaande uitstijgt. We kunnen flarden van deze hoogste ethiek ook in het christendom en elders terugvinden: de ethiek van de liefde, het geven om anderen, het respecteren en eerbiedigen van alles wat we om ons heen zien. Maar in het christendom is zij eenzijdig op ‘de broeders’ (zij die bij het clubje behoren) gericht en ook eenzijdig op het leven van de mens (niet op dieren/natuur). Bovendien wordt deze hoge ethiek nog voortdurend ontsierd, ja zelfs verkracht, door de vermenging ervan met

48

de allergrofste primitiviteit in het denken van de mens die we op bijna elke bladzijde van de bijbel tegenkomen. Daarom is de hoogste ethiek niet iets dat van God (buiten ons) en via een bijbel tot ons komt. We moeten ons boven dit denken in de bijbel verheffen om op een hoger niveau te komen. Het woord ‘God’ moeten we een nieuwe betekenis geven. We moeten het losmaken van de traditionele bijbelse voorstelling. Het allerhoogste denken kunnen we alleen in onszelf vinden, in het denken van de moderne mens.

Voor een modern mens zou je wellicht dit kunnen zeggen: God is ons hoogste menszijn. Of ook zo: ons hoogste menszijn IS God.

We kunnen nog over God spreken in bewoordingen die dezelfde zijn als in de traditionele spreektrant, maar zullen ons er steeds meer van bewust worden dat God niets anders is dan ‘dat deel van ons denken dat betekenis en schoonheid geeft aan het leven’. Het heeft niets te maken met een persoon buiten ons, die we Vader noemen en die een Zoon heeft, niets met een persoon tegen wie je kunt praten en die kan antwoorden, niets te maken met een beloner of straffer die toezicht houdt op ‘s mensen doen en laten. We zijn zelf onze eigen god. We scheppen telkens een nieuwe god. We ‘ontwikkelen’ onze God op dezelfde manier als onze maatschappij. We zouden het woordje God kunnen vervangen of afwisselen met het woordje Leven. Ze zijn hetzelfde. Met elke uitspraak die je over het leven doet, heb je het over God.Hoog ethisch denken is niet iets wat we moeten nastreven om in een hemel te komen, ook niet iets wat we doen omdat we bang zijn voor God, maar iets dat natuurlijk in ons aanwezig is en groeit als gevolg van het leven in een hoog ontwikkelde maatschappij. Mensen die deze eerbied voor het Leven hebben staan op de hoogste ladder van onze evolutionaire ontwikkeling. Hun motief is niet ‘godsdienst’, ‘God’, maar heel simpel: de hoogste uiting van mijn eigen menszijn.

De Vlinder:-God losmaken van de bijbelse betekenis? En dat gaat volgens mij nooit lukken. God wordt al tig eeuwen verbonden met de Bijbel en de daarbij behorende dogma’s. Het eerste waar je zelfs als vlinder aan denkt als iemand vertelt dat hij in God gelooft, is ‘o jee, de Bijbel’. Mensen (in het Westen) keren zich meer en meer tegen het achterhaalde wereldbeeld van de kerk en de bijbel (‘het woord van God’) en daarmee automatisch ook tegen God. Iedereen die zegt in God te geloven wordt voor dom uitgemaakt omdat de ander door het verhaaltje van de bijbel heen heeft geprikt (wat niet zo moeilijk is). Ze beseffen echter niet dat God heel goed kan bestaan buiten de bijbel om. Of eigenlijk, zoals eerder al eens is gezegd, dat de bijbel een belediging is van God. En met dat men de bijbel en het geloof heeft verworpen verwerpt men ook meteen alle ethische (kern)waarden die het geloof heeft voortgebracht. En dat is heel jammer want de wereld wordt er niet beter op. We doen maar wat we willen (ten koste van anderen) want die straf, die ons eerder nog werd opgelegd na het leven door het geloof, bestaat toch niet. Het wordt inderdaad tijd dat er een nieuw systeem van normen en waarden wordt opgebouwd waarbij ons eigen liefdegevoel de basis is. En bij dat nieuwe systeem moeten we ver verwijderd blijven van het woord god. Want wie neemt God nog serieus?

Rereformed: -Niet zo pessimistisch en ook niet zo eenzijdig, beste Vlinder. Mensen leven lang. Ik ben zelf nog maar op de helft van een mensenleven, en ik sta er vaak verbaasd over hoe op alle mogelijke manieren het leven anno 2004 zo anders is dan de wereld waar ik als klein kind leefde; inclusief mijn eigen denken.

49

Dat mensen met het afscheid nemen van het christendom ook veel goede dingen aan de kant zetten is een begrijpelijke situatie in een overgangsfase. Zolang het christendom nog het gezicht van God bepaalt zullen velen het voor dom uitmaken in God te geloven, maar spoedig leven we in een andere tijd, een tijd waarin de meerderheid een volkomen ander beeld van God heeft. Ik denk dat we de fase waar jij het over hebt voor het grootste gedeelte al achter de rug hebben; wellicht zal een volgende generatie geen behoefte meer hebben aan dit ‘afzetten’ tegen die oude wereld. Mensen met totaal geen religieuze achtergrond/opvoeding zie je tegenwoordig vaak heel koel en bedaard op een positieve manier met godsdienst omgaan. Zelfs positief met de bijbel omgaan, omdat ze geen last meer hebben van die ballast het als ‘onfeilbaar woord van God’ te moeten zien. En dan kun je er best weer mooie dingen en wijsheid uit halen. Moderne mensen pikken meestal overal waar ze wat waardevols tegenkomen een graantje mee. Onze wereld globaliseert zo snel dat ons denken over 50 jaar volkomen anders is geworden. Bovendien moet je goed begrijpen dat de christelijke godsdienst niets aan de wereld heeft toegevoegd wat er al niet daarvoor ook was. Vrijwel alle ethische uitspraken van Jezus bijvoorbeeld zijn ook elders gevonden, uitgesproken door mensen die vóór hem leefden. Ethiek is een basisgegeven in het mensheid, het is bepaald niet afhankelijk van het christendom.

Volgens mij leven we niet zozeer in een maatschappij van verval, waarin niemand meer waarden heeft. Dit is een beeld dat ons wordt voorgeschilderd door de EO-type christenheid, en is het gevolg van de angst die de mensen in die benauwende groeperingen zelf hebben. Ze voelen namelijk alles om hun heen in brokken uiteen vallen, alle oude zekerheden en vertrouwde manieren van denken en leven wegvallen, en ze voelen zich alleen staan. Vandaar dat ze met een klaaglied over de goddeloosheid van de tegenwoordige maatschappij aankomen. En ze duiken in een waan van ‘eindtijdchristendom’: het einde van de wereld is nabij...

In werkelijkheid is onze eigen tijd in vele opzichten humaner en ethisch hoger ontwikkeld dan welke voorafgaande tijd dan ook. Alle ethiek die we om ons heen opmerken staat in het moderne leven volledig los van dwang en angst voor straf; zij komt voort uit innerlijke overtuiging, iets dat in volledig contrast staat met voorbijgaande eeuwen en alles zegt over de hoge ontwikkeling van de moderne mens.

Wat ikzelf zeer betreur is dat het christendom vanwege haar onvermogen om zich te vernieuwen steeds meer een vorm aanneemt die je negatief kan noemen. Voor de maatschappij die meer ontwikkelde denkbeelden heeft aangenomen blijkt het christendom steeds meer een blok aan het been te worden, vooral indien het uiteindelijk alleen zal blijven voortbestaan in de vorm van fundamentalistische groeperingen (en dit lijkt mij het waarschijnlijkst). Je ziet dit in bijvoorbeeld het discrimineren van sexuele minderheden in de kerk, en in bepaalde kerken nog steeds de discriminatie van de vrouw of het pleiten voor de doodstraf. Het allergrofst zie je dit in de houding van de katholieke kerk op vele gebieden. Wanneer de katholieke kerk bijvoorbeeld maar steeds blijft volhouden dat voorbehoedsmiddelen zondig zijn, is zij voor een niet onbelangrijk deel schuldig aan de grote rampen van overbevolking die ons deze eeuw te wachten staan. Zo kan de christelijke godsdienst, welke toch altijd tot doel heeft gehad de mens ethisch te verheffen, verworden tot een macht die het tegenovergestelde doet. Dit vind ik wel zeer tragisch. In feite is dit proces natuurlijk al eeuwen oud. De kerk verzette zich tot het laatste toe tegen de afschaffing van de slavernij; de kerk stond met de klemtoon op ‘gehoorzaamheid en onderdanigheid’ ook bijna altijd aan de kant van de uitbuitende werkgevers en absolute koningen.

Johan:Ik vind het wel interessant om de beweegredenen te horen van iemand die een groot gedeelte van z'n leven heeft geleefd zoals hij eigenlijk niet geleefd zou willen hebben.

50

Wat denk je trouwens van Jezus?

Rereformed:-Ik begrijp je Johan, want het is de weg die jij zult gaan in je vrome leven en je voelt het aankomen. Het is voor mij dan weer interessant dat jij nu je jong bent een conclusie trekt dat ik een groot gedeelte van mijn leven een leven heb geleid dat ik eigenlijk niet wilde leiden. Zo is het toch niet? Want vraag het jezelf nu, ben je ongelukkig als christen?Het is duidelijk dat dit een onjuiste conclusie is. Ik ben precies dezelfde persoon als toen ik 5, 10, 20, 30 jaar was. Ik ben in de tijd dat ik christen was een volkomen oprecht christen geweest. Al de gedachten die ik nu in dit boek schrijf leefden gewoon niet voor mij, ze kwamen eenvoudig niet in me op. Ik had er daarom ook geen moeite mee. Daarom was het in het geheel niet een leven dat ik eigenlijk niet wilde leiden. Integendeel, er is niets heerlijkers dan je leven leven in ‘zalige onwetendheid’, dwz in een waan of fantasiewereld te leven waarvan je je niet bewust bent dat het een waan/fantasie is. Ik denk dat een mens eigenlijk geen keuzes doet in het leven; hij is die hij is, en al verder levend wordt hij tot de mens waartoe hij groeit. Een mens is als een bloem die opengaat. Een roos is een roos, zowel in de knop als later wanneer hij helemaal open is en geurt, en ook wanneer hij z’n blaadjes laat vallen. De mens die ik nu ben lijkt misschien voor jou een mens die eerst christen was en zich nu daartegen verzet, dus hopeloos in de war is. Maar de mens die ik zie is de persoon die zijn gehele leven in dienst van God en de liefde wilde stellen. En dit is de kern die nooit verandert, de mens die zich heel voelt. Ik moet met het verderleven alleen voortdurend mijn gedachten over liefde en God bijstellen, net zoals de gehele mensheid de kijk op het leven alle eeuwen door telkens moet bijstellen. We kunnen als mensen niet anders, omdat we leven in een veranderende wereld, in een wereld waarin we steeds verder bouwen op de kennis die voorouders al vergaard hebben. Wanneer ik mijn oude persoon tegen zou komen zou het precies zo zijn als wanneer ik verplaatst zou worden naar een vroegere eeuw: ik weet dat ik nu anders ben, ik ben gegroeid, opengegaan, maar toch ben ik in alles verwant met de ander die ik ontmoet, ik begrijp de ander volkomen, omdat ik door dezelfde stadia ben gegaan. Ook dit hoort bij de bevrijding van de mens wanneer hij het dogmatische geloof de rug toe keert: het is helemaal niet nodig om ‘gelijk te hebben’, om ‘de waarheid gevonden te hebben’. Zoiets bestaat voor ons eenvoudige mensen namelijk helemaal niet, en is slechts weer een onderdeel van de waan waarin gelovigen leven. Het is heerlijk om te glimlachen over jezelf en al je ‘inzichten en wijsheden’.

Mijn gedachten over JezusNiets is zo moeilijk voor iemand die ‘bijbelgetrouw christen’ is geweest dan ‘Jezus aan de kant te schuiven’. Dit hoeft dan gelukkig ook niet, want Jezus heeft nooit 1 woord ooit zelf opgeschreven! Alles wat we over hem weten is uit tweede hand, of zelfs uit derde hand, tientallen jaren later geschreven dan de tijd waarin de gebeurtenissen gebeuren of de woorden worden uitgesproken. Het is dan ook duidelijk dat vele dingen die we over hem lezen volkomen uit de duim gezogen zijn (bijvoorbeeld de maagdelijke geboorte, zijn afstamming van David). Bepaalde dingen zijn volslagen onbenullig, zoals het veranderen van water in wijn op een feestje. Weer andere dingen zijn volslagen overdreven, zoals de laatste zin in het evangelie van Johannes:

51

Er zijn echter nog vele andere dingen die Jezus gedaan heeft; indien deze één voor één beschreven werden, dan zou, naar ik meen, de wereld zelf de boeken die geschreven werden, niet kunnen bevatten.

Ten eerste was het optreden van Jezus bijzonder kort, en ten tweede vermelden alle verslagen voor het merendeel dezelfde gebeurtenissen en uitspraken en beslaan alle verslagen maar enkele luttele bladzijden, ten derde horen we in de brieven van de apostelen nauwelijks in de evangeliën onvermelde zaken, en ten vierde zijn alle opgetekende gebeurtenissen en uitspraken die wel veel meer over Jezus zeggen nooit aanvaard als zijnde authentiek, maar noemen we die zonder enige twijfel 'bedenksels'. Weer andere dingen, zoals de opstanding, zijn verslagen zo vol met tegenstrijdigheden, berusten bovendien op verhalen van zo weinige ooggetuigen (die allemaal voor 100% christen waren) dat het te gek is om los te lopen dat de God van het heelal het geloof in zo'n onmogelijk verhaal als voorwaarde stelt tot de behoudenis van de mens.

De gedachten die mij het meest aan het denken hebben gezet werden 200 jaar geleden uitgesproken door Thomas Paine in zijn boek The Age of Reason en vele malen herhaald in dit boek. Hij schrijft dat het christendom ‘religieus atheïsme’ genoemd zou kunnen worden. Hij bedoelt hiermee het volgende:Terwijl de schepping van het universum in alles uitroept dat God groot is en oneindig verheven, maakt het christendom van godsdienst een belabberde, miezerige vertoning: Ten eerste gaat het christendom uit van de volkomen verdorvenheid van de mens en de gehele schepping. Zij vervolgt met te zeggen dat de gehele schepping in de ban van de Satan is. Dit zouden we met recht het toppunt van negativiteit en de ontkenning van God kunnen noemen. En ten tweede vervolgt het christendom op deze manier: het biedt de mensheid verlossing aan die komt in de vorm van een bloedoffer, waarmee God verzoend moet worden. Alweer wordt God verlaagd tot iets belachelijks laags en wreeds en primitiefs. Dan krijgen we de derde absurditeit: terwijl de God van het heelal zo groot en verheven is dat we aan zijn grootheid op geen enkele adequate manier recht kunnen doen, maken christenen van de mens Jezus God.Hoe groot en verheven Jezus als mens ook geweest is, het is een belediging voor God Jezus aan God gelijk te stellen. Een mens kan je en mag je niet tot God verheffen. Op deze manier wordt het christendom een ‘religieus atheisme’; op alle manieren wordt in het Nieuwe Testament de grootsheid en verhevenheid van God verkleind. God verandert in een Man die af en toe lief is, dan weer boos, die zich bemoeit met allerlei pietluttige dingen zoals het doodslaan van Annanias en Saffira enz. ALSOF HIJ MENS IS, en gelovigen staan tegenover God als een slavenvolk ten opzichte van een absoluut heerser uit de antieke tijd.Paine schrijft als conclusie: Het christendom als godsdienst is te vergelijken met de avondschemering die maar een paar ogenblikken verwijderd is van de nacht.

Met je vraag "Wat denk je trouwens van Jezus?" laat je zien dat je nog steeds niet begrijpt waar het hier om gaat. Je kan slechts fundamentalistisch denken. Sla een fundamentalistisch boek op (bijvoorbeeld Josh McDowell, Evidence that demands a verdict), en je zult om de oren geslagen worden met redeneringen zoals 'Indien Jezus' claim Gods Zoon, de Waarheid en het Leven te zijn niet waar is, is het alternatief dat Hij een gestoorde gek was, een geesteszieke'. Deze redenering wordt dan gedaan in de verwachting dat een redelijk iemand dat laatste van Jezus niet zal zeggen en men dus triomfantelijk uit kan roepen dat Hij dus wel God móet zijn. Maar fundamentalisten begrijpen nooit dat het niet om deze twee onmogelijke alternatieven kan gaan; ze zijn allebei onwaar. De waarheid is veel eenvoudiger: de Jezus van de evangeliën is een imaginair kunstproduct, een product van een paar generaties fantasievol denken op de godsdienstige manier eigen aan die tijd, een product van godsdienstige illusies, vrome gedachtengangen volgens het

52

antieke voorstellingsvermogen. Het heeft weinig of niets met historiciteit te maken.Jouw vraag "Wat denk je trouwens van Jezus" is van dezelfde strekking als "Wat denk je trouwens van Frodo in Tolkiens boek The Lord of the Rings?" En hiermee heb je mijn antwoord gelijk ook: een geweldig boek, een geweldige inspiratie.

"Wat vind je van Jezus als Hij demonen uitdrijft?" Wel, geweldig dat Hij dat doet, en het kwade door het goede overwonnen wordt, en dat Hij met demonen kan praten, ze kan indelen in soorten en af en toe met ze onderhandelt, maar aangezien demonen niet bestaan heeft het weinig met realiteit te maken. Het zijn even spannende verhalen als het wedstrijdje toveren tussen Mozes en de Egyptische geleerden of de hand die opeens verschijnt in het paleis van de koning om een kreet op een muur te schrijven

"Wat vind je van Jezus als Hij doden opwekt?" Wel, alweer geweldig dat Hij dat zo maar doet, maar de mythologische geschiedenis staat vol met doden die opgewekt worden, zelfs in de bijbel komt het meerdere malen voor. Wat moeten we met zulke verhalen? Geef mij Alexander Fleming maar die penicilline uitvindt en het gehele menselijke ras daarmee redt! Dat is daadwerkelijke verlossing voor de mensheid.

"Wat denk je van Jezus als Hij sterft en er een aardbeving plaatsvindt en honderden mensen uit hun graven opstaan?" Alweer geweldig hoor, maar een beetje vreemd toch dat zulk goddelijk ingrijpen op aarde geen enkele sporen achterlaat. Overal had je dus die wonderbaarlijk opgewekte mensen in Jeruzalem rondlopen, maar ze blijven volkomen onopgemerkt in de geschiedenis. Zelfs Petrus in zijn eerste preek in Handelingen om mensen te bekeren tot het christendom rept er met geen woord over.

"Wat vind je van Jezus die als een spook op het water loopt en Petrus een lesje geloven leert?" Ook een prachtig verhaal hoor. Alleen ietwat vreemd dat in 2000 jaar tijd niemand dit staaltje geloven in de praktijk heeft gebracht, al zou het duizenden keren van pas gekomen zijn! Ook vreemd dat niemand die bergen kan verzetten en er niemand is die de beloofde 'grotere dingen' doet dan Jezus, terwijl er toch ontelbaren oprecht in geloofd hebben.

"Wat denk je over Jezus wanneer je leest 'En het Woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond en wij hebben Zijn heerlijkheid aanschouwd, de heerlijkheid als van de Eniggeborene Gods?" Wel, ik denk dat ik nu maar ophoud met over die dingen nog iets te denken, het is namelijk volstrekt onverstaanbare taal voor ons moderne mensen. Natuurlijk weet ik wat er in eeuwenlange theologische bespiegelingen over gezegd is, en die gedachten begrijpen we best. Maar als ik er met mijn moderne menszijn over denk zijn het gedachten waar ik totaal niets mee kan doen. 'Eniggeborene Gods', 'Woord wordt vlees'...Het is als een zak met een kaartje: 'Dit is het meest verhevene'. Je doet de zak open en leest over iemand die meteen in het hoofdstuk erop water in wijn verandert, in de hoofdstukken daarop zichzelf voor God uitmaakt of door anderen daarvoor uitgemaakt wordt. En voor een groot gedeelte van de rest is het maar ruziemaken met schriftgeleerden voor wie het een zonde is als je iemand op de sabbat betermaakt, of jezelf tot God verheft. En deze mensen die Hem een godslasteraar noemen proberen Hem telkens 'te grijpen', (ze worden vaak 'de Joden' genoemd, alsof Jezus zelf geen Jood was...)maar het lukt maar steeds niet, 'want zijn ure was nog niet gekomen'...

"Wat zeg je van Jezus wanneer de hemel geopend wordt, engelkoren verschijnen, sterrenwichelaars uit het oosten met kostbare geschenken komen opdagen, sterren boven zijn kribbe blijven stilstaan, Herodes babies vermoordt, de hemel alweer opgaat en ditmaal een duif nederdaalt begeleid met een goddelijke stem, en de hemel weer eens opengaat en Mozes en Elia een praatje maken met de

53

godmens...

Wacht even...er gaat nu toch wel een lampje branden, nu begrijp ik het eindelijk: het is religieus drama! Het is mythologie, het is verbeelding, het is Tolkien, een tragedie van Shakespeare, een opera van Wagner, het is Hollywood. Iedere lering, ieder diep gevoel dat eigenlijk niet onder woorden gebracht kan worden, omdat woorden te kort schieten, wordt door de mens in de vorm van kunst gegoten, in de vorm van een spektakel, in adembenemende en bloedstollende taferelen.

Voor iemand die vanwege religieuze indoktrinatie nog niet overtuigd is van bovenstaande uitleg (vreemd dat deze gelovigen er nooit moeite mee hebben deze mythologie in alle andere mythische verhalen te onderkennen), is er nog één bewijsvoering die de doorslag geeft. Een gelovige is slechts getraind om te geloven. De waarheid wordt de gelovige altijd onthouden onder het vrome voorwendsel dat geloof en niet kennis het essentiële is. De wijzen van de wereld worden in het Nieuwe Testament zelfs gehoond, omdat er geen ander wapen tegen gezond denken meer gevonden kan worden. Maar indien de gelovige nog in staat is om enigszins objectief te denken, dan volgt hier het recept dat voorgoed een eind maakt aan twijfels: Ga de brieven van Paulus lezen. Op elke bladzijde van zijn schrijven zal dit je in het gezicht schreeuwen: de Jezus van de evangeliën ontbreekt volkomen! Paulus, die zijn brieven schreef voordat de evangeliën geschreven werden, rept met geen woord over de uitspraken van Jezus. Hij kent geen maagdelijke geboorte, heeft nooit gehoord van een Bergrede, weet totaal niets van Jezus' gelijkenissen, heeft niets te vermelden over de hel. We kunnen er volkomen zeker van zijn dat als Paulus met het leven en de uitspraken van Jezus, zoals ze in de evangeliën opgetekend zijn, bekend was, hij op z'n minst af en toe die woorden aangehaald zou hebben, of gewezen zou hebben op allerlei gebeurtenissen. Maar niets van dit alles, geen woord. Niets over het OnzeVader, de verloren zoon, de barmhartige samaritaan, de wonderen, de onderwijzingen enz. Paulus kreeg last met de andere discipelen omdat hij het evangelie onder de heidenen predikte. Wat zou gemakkelijker zijn geweest dan deze zaak af te handelen door even de laatste woorden van Jezus aan te halen ('Gaat heen, predikt de boodschap van het evangelie onder alle naties en doopt hen in de naam van...'). Alleen al het feit dat deze kwestie opkwam laat overduidelijk zien dat niemand weet had van zulke uitspraken van Jezus in de begintijd. De evangeliën zijn een later opgemaakt verhaal om Jezus in te kleuren.

Blauwe Vlieg:-Ik zat eens op de wand van een universiteit, speciaal voor gelovige jongeren. Hier werd dan wel op een wetenschappelijke manier onderwezen, met altijd de invalshoek van de Bijbel en het geloof. Een moeder van een van de studenten zei dat ze eigenlijk toch wel een beetje bang was te horen dat haar zoon wilde studeren. Zou dat niet slecht zijn voor de beleving van zijn geloof? Ik vond dat op dát moment bij moeder en zoon de oogkleppen hadden moeten afvallen: als het geloof en de Bijbel en God zo echt en goed zijn, kan dat toch een universitaire studie en wetenschappelijk onderzoek glansrijk doorstaan? Kennelijk had die vrouw haar eigen twijfels al, maar kon ze daar niets mee, bang dat ze dan haar geloof niet langer kon volhouden.

Rereformed:-Bovenstaande is de moeite waard om te overdenken omdat het de kern van ons leven aanraakt. Ons wereldbeeld staat aan de basis van ons mensenleven. Het is vreselijk moeilijk om op te bouwen en wanneer je er dan later aan gaat sleutelen wordt het nog moeilijker. De benauwdheid van het leven heeft voor velen tot gevolg dat men zich aan bepaalde dingen maar hardnekkig blijft vastklampen en niet bereid is dingen te herzien of er dieper op door te denken. Een ieder weet uit zijn eigen tienertijd hoe moeilijk het is een wereldbeeld op te bouwen waar je wat mee kunt; het is psychisch een vreselijk zware tijd en wie wil zoiets nog weer eens

54

meemaken?...en wie weet dan nog weer eens...Ook lijkt mij dat voor vele mensen een geestelijke luiheid de oorzaak is voor gemakkelijke oplossingen. Het is psychologen ook vaak opgevallen dat mensen op een bepaalde leeftijd opeens weer behoefte hebben alles weer eens opnieuw op een rijtje te zetten. Het is alsof we bepaalde fases in het leven door moeten gaan. Soms zijn er tijden in ons leven dat we gewoon niet in staat zijn diep na te denken over het leven. Vaak ook zet een bepaalde traumatische gebeurtenis de raderen weer aan het werk. Iemand die zich hiervan bewust is en er zijn best voor doet voortdurend geestelijk fris, leergierig en lenig te blijven heeft hiervan volgens mij veel baat, maar met deze stof komen we nooit op een eindpunt, dat is juist het eerste wat je gaat beseffen wanneer je in filosofie of theologie verder denkt. We kunnen ons bijvoorbeeld verbazen over de reaktie van de gelovige ‘alles maar te aanvaarden als de wil van God’, maar als je God na jaren van geestelijke noeste arbeid aan de kant zet in je denken kun je in de praktijk ook tot precies dezelfde reaktie komen. Je aanvaard dan bijvoorbeeld alles als ‘de onverbiddelijke wil van de natuurwet’. Of het nu Gods wil is wat er gebeurt, of de natuurwetten die er de oorzaak van zijn, het maakt in de praktijk van het leven niet uit: we moeten het wel aanvaarden. Zo geloofden mensen duizenden jaren geleden al in Het Lot en zijn we nog steeds op dezelfde plaats in ons leven. Een ander zou zeggen: waar heb je je nu zo druk om gemaakt al die tijd? Maar wat wel uitmaakt is of we echt vrede met het leven hebben of er altijd mee in de knoop blijven zitten. Ook het in de knoop zitten zou een legitiem leven kunnen zijn, maar het kan nog erger: er wanhopig van worden. Het christelijk geloof heeft namelijk een gruwelijke keerzijde: je eraan onttrekken zonder kleerscheuren is niet mogelijk. Het geloof bedreigt afvalligen met verdoemenis en nog grotere goddelijke straf dan de onwetenden! Deze keerzijde komt meteen in werking wanneer een vroom iemand twijfels voelt opkomen.

Wat de gecompliceerdheid van het leven betreft, ik heb vaak vaak gedachten dat je toch soms in paradoxen moet leven om de hoogste wijsheid op te doen. Je moet je bijvoorbeeld neerleggen bij de feiten van het leven en tezelfdertijd je er altijd tot bloedens toe ertegen verzetten, alsof de feiten niet bestaan. Het is allebei waar. Dit soort paradoxen kom je overal in het leven tegen. Zo zou men ook kunnen blijven geloven terwijl men aan de andere kant niet meer kan omschrijven waarin men nu eigenlijk gelooft.

Wie weet is de grootste paradox van ons moderne leven juist dit: God ‘bestaat’ niet, en toch zou een mens er goed aan doen te geloven in God om het leven ten volste te leven.

Op het gevaar af dat ik totaal verkeerd begrepen word, zal ik het toch zo zeggen om het duidelijk te maken: Donald Duck bestaat niet, maar toch is hij voor miljarden mensen op aarde een ‘levend’ begrip. Het is volslagen absurd je tijd te verspillen aan het zoeken naar de echte Donald Duck die achter het stripverhaal staat en te zien in hoeverre het stripverhaal aan de echte persoon recht doet. Donald Duck is niet afhankelijk van ‘echt bestaan’. Hij leeft zijn leven volledig in de verbeelding van de mens. Iedereen kan het met een ander over Donald Duck hebben en iedereen begrijpt waarover je het dan hebt. Iedereen weet ook te vertellen over zijn karakter en weet altijd ongeveer wat in het verhaal wel en niet voorkomt, hoe het wel of niet kan eindigen, welke figuren er wel of niet om hem heen een rol spelen enz.Indien iemand het voorgaande godslasterend vindt, zeg ik dat ik met zekerheid kan zeggen dat welke verheven gedachten hij of zij ook maar over God koestert, die gedachten slechts een ‘Donald-Duck-beeld’ van God geven in vergelijking tot wat God werkelijk is. Juist omdat de moderne mens er achter is gekomen hoe gecompliceerd het universum en het bestaan is, moeten wij tot de conclusie komen dat we moeten zwijgen over God. Hij ‘bestaat’ niet voor ons, omdat Hij niet in

55

menselijke begrippen omschreven kan worden. Hoeveel keer heb ik Hem benadeeld in dit boek door Hij/Hem te schrijven!

En toch roep ik op om in God te geloven. Maar de voorwaarde is: we moeten een geloofwaardig geloof opbouwen. We kunnen aan deze voorwaarde slechts op één manier voldoen; alleen door het begrip God zó in te vullen: Het begrip God staat voor onze hoogste inzichten, ons hoogste menszijn.

De wereld van de hoogvliegerBlauwe Vlieg:-Als ik goed gelezen heb, ben je zelf theoloog, Rereformed. Hoe heb je in jezelf weer mogelijkheden gevonden om jouw God toch goed te laten zijn? Om je ‘geloof te redden’ door je God voordelig te laten zijn, op zo een manier dat je Hem niet de rug toe hoeft te keren? Want die pijnlijke weg zou je waarschijnlijk liever niet gegaan zijn, lijkt me.

De Vlinder:-Maar dan weet je toch diep van binnen dat je jezelf voor de gek houdt? Je kunt niet zomaar een God gaan creëren die jou het beste aanstaat, al lijken veel mensen dat wel te doen. En dat sterkt veel atheïsten weer in hun overtuiging.

Rereformed:-Jazeker kan dat wel. Indien miljarden mensen het kunnen, dan kan ik het toch zeker ook! Af en toe schep ik ook mijn eigen hel. Dat doen zelfs atheïsten! Het is alleen niet juist dit een ‘voor de gek houden van onszelf’ te noemen; geloven is namelijk het scheppen van het mooiste kunstwerk in onze gedachten. Maar het is je nu toch wel opgevallen dat ik in God blijf geloven door Hem steeds groter te maken. En met zijn groter worden wordt God steeds ondefinieerbaarder, vager, zodat ik steeds minder in de valkuil zal vallen het over God te moeten hebben. Wij behouden ons godsgeloof en daarmee onze zielsrust en ons diep innerlijk geluk door Hem steeds verder buiten ons gezichtsveld te verheffen, door het opgeven van onze kinderlijke naieve gedachten over God, door steeds minder het geloof in te kleuren met dogma's en antieke voorstellingen. Wij moderne mensen kunnen niet anders dan toegeven dat God zich niet openbaart in de vorm van een antieke boekreligie. Het is een waandenkbeeld te veronderstellen dat God op een berg Sinaï verschijnt en een conversatie houdt met Mozes, ja, zelfs met een beiteltje de tien geboden voor mensen op een stenen tafel grift. Het boek waarop men zich beroept is niet van God uitgegaan, maar het produkt van de gedachten van de mens over God en dat haalt God in deze tijd zover naar beneden dat Hij een onbenulligheid is geworden. Alleen door tot een modern begrip van God te komen, op dezelfde manier als we een modern begrip van het universum hebben gekregen, kunnen we met godsdienst verder.

Moderne mensheid is tot de conclusie gekomen dat God zich alleen openbaart in de werking en het bestaan van de natuur, het universum om ons heen, en in onze eigen ideeën over Hem. Nu is het in het geheel niet zo dat ik door in het leven deze moderne kennis op te doen in een tragisch figuur verander. Let wel, het instorten van je naieve geloof uit je jeugdjaren is een enorme crisis. Het voelt eerst aan alsof je invalide bent geworden. Maar deze crisis is slechts tijdelijk. Het kan ook vergeleken worden met het doorlopen van de tienertijd in het leven van de mens. Ikzelf heb

56

nooit het gevoel gehad dat ik erdoor verbitterd ben geworden. Ik heb mijn oude geloof opgegeven juist omdat ik zag dat het niet strookte met de hoogste idealen waarvoor ik wil leven. Ik wilde opstijgen tot iets hogers. De prachtigste menselijke ideeën en idealen kun je met recht fantasiën noemen. Maar het is helemaal niet logisch om ze daarom maar met een glimlachje af te danken als nutteloos. Je zou ze moeten beschouwen als de hoogste menselijkheid die je in jezelf kan vinden, en dat noem je de stem van God. Op precies dezelfde manier als een symfonie van Beethoven tot de hoogste menselijkheid behoort. Je noemt het een symfonie, terwijl je dezelfde ‘geluidstrillingen in de lucht’ ook van generlei waarde kunt beschouwen als je je niet tot hoogontwikkeld mens ontwikkeld hebt en niets van muziek begrijpt maar je slechts op natuurkunde concentreert. Natuurlijk creëert de mens van alle tijden wel degelijk zijn eigen God. Maar dit in te zien is helemaal niet tragisch. Integendeel: wanneer je het eindelijk inziet geeft het jou de mogelijkheid een symfonie van ongeëvenaarde kwaliteit te scheppen in je eigen leven! Wij moderne mensen hoeven niet meer datzelfde eeuwenoude deuntje in te studeren, te eerbiedigen en altijd maar weer op te dreunen. Wij zijn gepromoveerd tot componisten met een enorm arsenaal aan kennis, techniek en inzicht. Als gevolg kunnen we opklimmen tot iets veel hogers dan wat we in vroegere tijden gezien hebben. Voor het moderne leven is het buitengewoon belangrijk in te zien dat het niet uitmaakt of we onszelf zien als gelovigen of atheïsten. Het is volkomen bijzaak. Iedereen streeft ernaar een leven te leiden waarin hij zijn hoogste menszijn tot uiting wil doen komen. Wanneer hij op die manier leeft kan de één dit ‘godsdienst’ noemen en een ander wellicht ‘humanisme’. Wat doet het ertoe? Iemand die ‘godsdienstig’ is verschilt van de ‘ongelovige’ slechts op één manier: Hij gebruikt alleen maar een andere terminologie. Lees het opnieuw en laat het tot je doordringen:

Iemand die ‘godsdienstig’ is verschilt van de ‘ongelovige’ slechts op één manier: Hij gebruikt alleen maar een andere terminologie.

Hetzelfde zien we wanneer we binnen in het ‘godsdienstige’ een waaier van godsbeelden tegenkomen. Wanneer we aan iemand vragen of hij/zij in God gelooft, en het antwoord is ‘ja’, dan vertalen we dat antwoord door ons in te beelden dat de ander eenzelfde godsbeeld heeft als wijzelf. In werkelijkheid zijn er talloze verschillende godsbeelden. En zegt iemand ‘nee’ dan vervolgen we meteen met de vraag waar hij/zij dan wel in gelooft. Met die vraag bedoelen wij te willen weten hoe iemand zijn hoogste mensheid wil invullen. Waar grote denkers vaak op uitkomen is dat we in werkelijkheid in het geheel geen realistisch godsbeeld kunnen opbouwen, omdat het ons allemaal te boven gaat, maar slechts bezig zijn met taal. We schermen dus alleen maar wat met woorden. Het grote welles-nietes topic ‘bestaat God’ is slechts een onnozele ontmoeting tussen mensen met verschillende terminologie en te weinig kennis zodat ze voortdurend elkaar irriteren door elkaar niet te kunnen verstaan. Het enige probleem waar wij mensen dus mee zitten is niet die moeilijke werkelijkheid om ons heen, want die is voor een ieder even moeilijk, maar juist de vereenvoudiging ervan. Vanwege de vereenvoudiging komen wij op een bepaalde ‘godsdienst’ of ‘zienswijze’ en scheiden wij ons daarmee af van anderen die het anders zien. DIT is de mens die je tragisch kan noemen. Hij ziet niet in dat de werkelijkheid veel gecompliceerder is; bovendien bouwt hij niet zijn eigen wereld op. Iemand die niet zelf zijn eigen God creëert is zielig, want hij zal nooit gelukkig zijn. Hij loopt zijn hele leven in kleren van een ander. Wanneer je inziet dat illusies een 'voor de gek houden van jezelf' is, moet je de illusies waarin je leeft op een hoger plan brengen. We leven in de illusies die we voor onszelf creëren, maar hebben daardoor juist de mogelijkheid de voor ons mensen allermooiste illusies te scheppen. Illusies scheppen is juist het mooiste wat je in je leven kan doen. Maar schep muziek die op echte instrumenten gespeeld kan worden, muziek die echt klinkt.

57

De wereld van de hoogvliegerRereformed viel hierop vermoeid in slaap en kreeg op zijn beurt een nachtmerrie:

-Wat zullen we nou hebben? Jij hier in het midden van de nacht? Je zou toch echt moeten slapen nu, het is het hart van de nacht en morgen moet je weer naar je werk, zei God als een vader toen hij Rereformed om kwart over drie ’s nachts in de hemel zag komen voor een gesprek.

-God, ik kan niet slapen, ben zo moe, ik vlieg zo hoog, niemand begrijpt me. Iedereen die me ziet schiet pijlen op me af. Ze denken dat ik hoogmoedig ben, niemand kan het verdragen dat ik hoog vlieg en dichter bij de zon sta. Niemand wil leven met een Bovenmens, het maakt ze groen van jaloezie. Ze schieten en schieten, dat is hun enige gedachte, ze willen pronken met hun buit, en genieten van het neerstorten van een hoogvlieger, maar begrijpen het nooit. Als ik Jeremia was zou ik het nu zeggen net als hij dat deed: laat ze dan maar doodgaan, ze hebben het verdiend, hun miezerig bestaan, hun triestheid. Al twee jaar heb ik het geprobeerd ze duidelijk te maken. Maar mensen willen in hun leven niet vliegen. Mensen verdragen het niet wanneer ik hun de waarheid vertel.

-A propos, viel God Rereformed in de rede, kun je je indenken dat Ik tot in de details met dezelfde problemen zit en je daarom goed kan begrijpen? Maar ga door met wat je op je hart hebt.

- De enige waarheid die onze gehele cultuur ziet en ons allemaal van kinds af aan ingepompt is, is dat er geen waarheid is. Dat is de enige waarheid die voor de moderne mens heilig is. Gelovigen maken een wanhoopssprong omdat ze niet met deze realiteit kunnen leven en klampen zich tegen beter weten in vast aan allerlei ongerijmde leerstellingen en overtuigingen. Godsdienst is voor mensen een gratis drug om high mee te worden. Rereformed gooit ze met grote kracht weg, maar blijft aan U vasthouden om ons bestaan op te bouwen. Dat is mijn boodschap. Maar ik ben zo volkomen alleen. De grootste heiligschenner is Rereformed die zegt het beter te weten, een boodschap te hebben die gehoord moet worden, waarin geloofd moet worden, iemand die zich opwerpt als een woordvoerder voor God. Mensen schijnen nooit in te zien dat Pilatus al 2000 jaar geleden wist dat er geen waarheid was, en hij daarom de grootste schurk uit de geschiedenis werd, voor altoos het voorbeeld van hoe je het niet moet doen in het leven. Altijd weer, duizenden malen herhaald in het leven: ‘en denk jij de waarheid in pacht te hebben’? Dat is hun enige denkwerk wat ze verrichten, in gesprek na gesprek, na gesprek, of ik nu met gelovigen of atheïsten praat. En dan denkt men wijs te zijn, groot inzicht te hebben. Men houdt verbeten God in z'n hand in het waandenken dat zoiets mogelijk is, of werpt God smalend weg als een waardeloos wegwerpartikel alsof je zoiets kan doen zonder je hoogste menszijn te verliezen.

-En waarom kom je nu hier? Uithuilen?, vroeg God aan Rereformed. Hij zei het slechts om het van Rereformed te horen, want in werkelijkheid wist Hij zoals gewoonlijk het antwoord natuurlijk al van tevoren. -Nee, om van U een stukje hersens te vragen die me nog intelligenter maken, die me maken tot Rereformed voordat hij uit het raam viel, die mij nog meer boven de rest doen uitsteken, onmenselijke intelligentie om toch maar iets te vinden om het ze te kunnen uitleggen. Zodat ik het voor eens en altijd voor iedereen in deze nieuwe eeuw duidelijk maak. Ik neem geen genoegen met een boek lang preken en verstaan te worden op precies de tegenovergestelde manier als ik het bedoelde. Ik neem geen genoegen met een wereld die in de luiers ligt. Iedereen moet leren vliegen. Mensen moeten uit hun denken gered worden net zo als U mij redde. Geef me nog meer arrogantie,

58

geef me nog meer hersens. Geef me de laatste kracht van Simson, maar dan omgekeerd: om de wereld op te bouwen!

En God, altijd goed en rechtvaardig en voor sommigen ondoorgrondelijk, zei, alweer geheel zoals Hij gewoon was, niets, maar glimlachte slechts om de mens die zo vol van buitensporige gedachten zit en altijd maar God voor zijn karretje wil spannen. God zag dit hoopje mens aan, de kroon van zijn schepping, en riep uit tegen alles wat zich in de hemel bevond: -Zie de mens! en niemand in de hemel wist of hierop moest worden gelachen of geweend.

Rereformed werd van benauwdheid wakker, alsof hij wist dat de grootste nachtmerrie nog komen moest. Opeens wreef iedereen in de kamer zijn ogen uit. De kastdeur ging namelijk open en een vreemde geelgrijze schim liep sluipend de kamer door, gebogen en naar de grond kijkend. Rereformed schrok het meest. Hij kende de schim namelijk goed, maar dacht dat die allang dood was.

-Wie ben jij?, vroeg Rereformed om het voor de anderen duidelijk te maken.

De schim bleef maar rondlopen, stoorde zich aan niemand, maar ging geheel op in zijn eigen bestaan. De vloer kraakte akelig bij elke stap die hij deed.

Wie ben jij? schreeuwden alle aanwezigen nu nog eens.

De schim keek ze langzaam en doordringend allemaal één voor één aan.

-Iedereen weet wie ik ben, doe maar niet zo onnozel. Ik ben de Waarheid en mijn naam is Dodelijke Zelfkritiek. Men noemt mij ook wel Nihilist, ook wel Atheïst, ook wel de Ongenadige Verlichter, ook wel de hel die jezelf schept. Ik kom even langs om het laatste woord te krijgen. Ik ben de god van de 21ste eeuw, wie weet van alle komende eeuwen. Ik ben ook Johan als hij niet voor het christendom gekozen had.

-Wel, zei Rereformed, welke woorden wil je tot mij spreken, want ik raad wel voor wie jij nu gekomen bent. Blijkbaar kom ik nooit van je af, al word ik 100.

Dodelijke Zelfkritiek:-Hoe meer ik van je lees hoe meer ik denk van je te begrijpen -daarom kwam ik nu ook even langs- ik moet je er meteen wel eerlijkheidshalve bij vertellen dat het beeld dat na het lezen van dit boek van jou bij mij ontstaat verre van ideaal is... Mijn mening over Rereformed, en neem me op voorhand niet kwalijk als het ongezouten op je overkomt -is de mening over iemand die ik zeurderig vindt- bijna zielig... Wat heeft hij niet al moeten doorstaan, en wat zijn wij -niemand uitgezonderd- daarbij vergeleken toch maar onbeholpen zuigelingetjes!Is het in het hoofd van Rereformed wel eens opgekomen dat een ieder -en vergeef me op voorhand de muffe gelovige taal die ik spreek- z'n eigen kruis draagt?... Hetgeen niet wil zeggen dat je niet zou mogen aangeven hoe zwaar je het hebt (gehad), maar het krampachtige monopolie op het eigen leed vind ik geenszins verheffend... Van iemand die door zoveel leed is gegaan -en nogmaals waarom zou je de enige zijn die dit heeft moeten doorleven- zou je toch mogen verwachten dat hij milder is geworden, lichter en minder bezwaard van gemoed, dan Rereformed zijn lezers voorschotelt.Ik zou mezelf, als elke ander, vanzelfsprekend en geheel in stijl van Rereformed, ook kunnen ledig houden met mijn loodzwaar verleden maar wat schiet ik er mee op! Hoogstens zou ik anderen -

59

zeker als ik niet zou aangegeven hoe ik een en ander een plek binnen mijn leven heb weten te geven- hiermee onnodig bezwaren... En Rereformed -niet dat ik daar ook maar enigszins op uit zou zijn- ik kan je verzekeren dat het nog geen uitgemaakte zaak is, wie met het oog op jou en mij uiteindelijk dieper en zwaarder heeft geleden - en nog steeds lijdt!...Ik ben al een leven lang levensmoe en heb alle ziekten en teleurstellingen in het leven moeten ervaren. Ik heb al een levenlang zonder God en troost moeten leven. Het leven is zinloos. Maar je zult mij er niet over horen naar de buitenwereld toe. Dat is de hoogste mensheid!

Jouw verweer komt mij -zeker wanneer je jezelf steeds maar weer beroept op je zogenaamde 'status aparte'- over als een onhebbelijke vorm van zelfbeklag; een kwijnende soort van geestelijke zelfcastratie en lijfelijke zelfverminking, het ultieme en vrijwillige martelaarsschap, dus!...Dacht je nou werkelijk dat door het slaken van dollemanstaal op de manier van dit boek zulke diepe trauma’s in jezelf opgelost worden? Laat ik eens -geheel tegen m'n gewoonte in- stellig zijn en je aanraden dit persoonlijk drama van binnenuit onder ogen te zien, en trachten vervolgens de pijn en het leed die daarbij voor het geestesoog verschijnen, met een onbezwaard hart en gemoed te verwerken... Je niet langer nodeloos blindstaren op de uiterlijke symboliek; je dus niet steeds weer op werpen als een doolridder á la Don Quichot... Het zijn immers brede schouders die de last kunnen dragen... En hoe kun je anderen tot gids zijn als je hopeloos in jezelf schijnt te zijn verdwaald?...Hoe is het te verklaren dat wanneer men ferm op jouw terugkaatst, je jezelf vaak terugtrekt in een veilige schulp van zelfontkenning en -medelijden? Is dat wat men volgens jou onder een volwassen dialoog dient te verstaan? Het doet me denken aan schelmen die belletje trekken om vervolgens hard weg te hollen!... Voor een keer leuk, maar niet als opmaat naar een meer consistente en inhoudelijkere communicatie... Het lijkt bovendien dat je hiermee in feite telkens weer een nadere discussie wenst te ontlopen, namelijk steeds weer, wanneer het je te heet onder de voeten dreigt te worden; hoe volwassen!...Als dit volgens jou in tune zijn is met de Schepper, dan is die Schepper van jou ronduit een angsthaas!...

En dan laat je nog zo fijntjes af en toe doorschemeren dat je een profeet bent! Wat een lef heb jij, wat een verwaandheid! Wat een hoge dunk van je intelligentie! Het zal mij benieuwen, of je überhaupt bij machte bent achter deze door jou zelfopgeworpen fascade vandaan te komen, en alsdan daadwerkelijk de durf weet op te brengen je ware aard te tonen... We hoeven ons niet beter voor te doen dan we zijn – immers dat is namelijk goed genoeg... Er is geen noodzaak voor jezelf én ten overstaan van anderen verstoppertje te spelen. Voor mij is dat bovendien een ondankbaar spel omdat mijn speurzin altijd recht op het doel afgaat en al gauw doorheeft of iemand poppenkast speelt, en de schone schijn ophoudt!...

De Dodelijke Zelfkritiek hield eindelijk op. Deze woorden waren niet leuk te horen voor Rereformed. Zijn gezicht verstrakte en verbleekte. Hij dacht dat hij in zijn lange leven nog wel zoveel wijsheid had opgedaan dat hij hier allemaal boven zou staan, maar nu kwam er onverwacht kritiek van een spreker die sprak over dingen die hij in dit boek zoveel mogelijk had willen verzwijgen, dingen die hij liever zijn gehele leven in de kast had willen opsluiten. De Dodelijke Zelfkritiek maakte hem kleiner dan ooit. "Het onvermijdelijke en welhaast collectieve besef van zinloosheid, berusting, ontmoediging, en pessimisme...", het badwater waarin hij opgegroeid was, kwam weer opnieuw uit de kraan en dreigde altoos zijn leven te verzieken. En zijn reacties in het leven om de nare droom immer maar af te zweren hadden ook ziekte tot gevolg...als een dolleman, status aparte, zelfbeklag, zelfmedelijden, verstoppertje spelen, fascade, poppenkast, voor profeet spelen...aan welke ziekte leed hij niet? Hij vroeg zich af hoe zelfs de Nihilist er weer uit was gekomen. Hij dacht dat hij daar in de schooltijd al mee had afgerekend. "Het ontbreken van een levensvatbaar hoger doel manifesteert zich zeer nadrukkelijk, vanwege een toenemend gevoel van

60

desolaatheid in onze naar redelijkheid en kennis dolende moderne tijd..." hoorde hij nog als een eeuwige echo een geleerde man met gefronste wenkbrouwen zeggen. Hij had de kast van die gedachten nog zo op slot gedaan toen hij christen werd. Hij begreep dat het ermee te maken had dat hij zijn oude Anker in het leven had verloren. Met het wegvallen van zijn geruststellende geloof, zijn slaapmiddel, zijn kalmerende medicijn, zijn zoete muziek, had de Nihilist een nieuwe kans gekregen. Rereformed wist dat hij op de Dodelijke Zelfkritiek nooit een weerwoord had. Hij bleef maar stil voor zich uitstaren en overdacht het verbranden van al zijn woorden en gedachten. Wat waren ze uiteindelijk zinloos, nutteloos, wat waren ze net zo leeg als al het andere op deze aarde. Maar opeens zag hij in opperste verbazing hoe een Schone Vrouw zich voor de Dodelijke Zelfkritiek stelde en hem met deze woorden toesprak:

Schone Vrouw:-Ik denk dat je het verkeerd begrepen hebt, Dodelijke Zelfkritiek. Ik heb zelf overigens ook wel eens overhoop gelegen met Rereformed. De grap is echter dat waar Jij, All-Bright en Rereformed voor staan vrijwel gelijk is. Het enige wat verschilt is dat de auto waar All-Bright in rijdt een hele hoop ballast bij zich heeft, en jouw auto weer te weinig bagage, jij gooit namelijk altijd alles weg. Wat iemand ook maar positief naar voren wil brengen, om het even wat, val jij aan en gooi jij omver, maak jij vies en onbruikbaar. Het geloof houdt zichzelf eeuwig in stand met geloven. Het grootste probleem voor onze tijd is dat de link tussen God en bijbel wordt gelegd, en de link tussen bijbel en normen/waarden. Frappant detail hierbij is dat christenen vaak wel genoeg te kankeren hebben op moslims, terwijl de Koran en Bijbel een vergelijkbare inhoud hebben (zelfs met een flinke kennis van de boeken kun je je nog simpel vergissen wanneer je een tekst voorgeschoteld krijgt).

Om in God te geloven is helemaal geen bijbel nodig, voor normen/waarden is bijbel noch God nodig. De bijbel bevat veel moois, zoals ‘Gij zult niet oordelen’, ‘Loflied op de liefde’, en zo kan ik dit rijtje nog veel langer maken. De kern is echter dat de bijbel een God projecteert die in strijd handelt met datgene wat de bijbel siert. De bijbel bevat een hoop dat ons volledig op het verkeerde spoor zet.

De agressie van Rereformed begin ik steeds beter te begrijpen als ik zie hoe christendom vooruitgang tegenhoudt, hoe eenvoudig er met een enkele zin en referentie naar de bijbel iemand veroordeeld wordt (‘Nee, dat is geen oordeel! Ik vermaan in liefde’ hoor je dan), hoe eenvoudig iemand simpelweg de grond in getrapt kan worden (‘Nee, ik wens daar geen rekening mee te houden, het is een illusie, de bijbel zegt namelijk...’), hoe eenvoudig iemand zichzelf naar het leven kan gaan staan. Het meest erge hiervan is dat de meest slechte dingen gebeuren onder de noemer ‘uiterste liefde’. Zo heeft Rereformed ervaren dat zijn eigen christelijke zoon tegen hem zegt: ‘Indien je je niet bekeert zul je naar de hel gaan’. Welk een vader kan het christelijk geloof vergeven voor deze aanslag op het leven? En dit terwijl de christenen in wezen goede mensen zijn, zoals ieder mens dit van nature is. Zij zien zelf niet in hoe een ‘buitenstaander’ hen ervaart. Anderszijds kunnen de meeste buitenstaanders christenen ook niet begrijpen, waardoor de christenen zelf de slachtoffer-rol aannemen. Met het verhalen over je zware verleden schiet je inderdaad niets op, maar anderen kunnen er wel door gewaarschuwd worden. Rereformed doet het denk ik ook niet voor zichzelf, hij heeft geen redding nodig. Ik denk dat iedereen wel in meer of mindere mate lijdt. Uiteindelijk is het zaak om het verleden te laten wegwaaien, en schoon aan een toekomst te beginnen. Een grotere puinhoop kan echter langer duren om op te ruimen. Rereformed schrijft juist om zijn puinhopen op te ruimen.

61

‘En hoe kun je anderen tot gids zijn als je hopeloos in jezelf schijnt te zijn verdwaald?’Wel, je conclusie over Rereformed dat hij verdwaald is, is nogal voorbarig, wellicht boort hij diepere gebieden aan dan mensen in de regel bereid zijn onder ogen te zien. Maar zelfs al zou het zo zijn: hij kan het effect hebben dat anderen die dezelfde kant op zijn gegaan, gaan signaleren dat ze rechtsomkeert moeten maken! Hij schrijft bijvoorbeeld voor zijn zoon, zodat hij dit later kan lezen en dan ook kan lezen dat zijn vader hem zijn onbezonnen geloofsuitspraken al vergeven had op het moment dat hij ze uitspak. Rereformed was als jongeman net zo gehersenspoeld als nu zijn zoon. Hij draagt zelfs dezelfde naam. Hij klaagt slechts de evangelische fundamentalistische prediking aan.Wat de Schepper van Rereformed betreft, anders dan de angsthaas die jij nu schildert, zie ik Hem meer overkomen als een vastberaden Schepper die weet waar Hij aan begint, geen eisen stelt, en niets nodig heeft, die alle mensen liefheeft, ongeacht waar ze in geloven of op welke manier ze leven, die alles weer terug tot de Oorsprong doet gaan. En tenslotte je opmerking: ‘we hoeven ons niet beter voor te doen dan we zijn’. Ik ben stellig van mening dat Rereformed dit nooit doet. Soms lijkt het juist meer op het tegendeel. Hij lijkt zelfs zichzelf af en toe te vervloeken...Geloof me, ik weet hoe hij is, ik ken hem.

Dodelijke Zelfkritiek:-De agressie -ik blijf het liever onbehouwen zelfbeklag noemen- kan ik ook wel begrijpen, maar wens er menselijk gesproken geen begrip voor op te brengen. Het is me wat te gemakkelijk om louter op grond van de door jou aangehaalde en door bijbelaars gebruikte ‘tegenargumenten’ agressie in woord en schrift te rechtvaardigen... Er zijn meer verfijnde en subtielere methoden om zulke argumenten van afdoende repliek te dienen... Liefde kweek je niet met agressie maar met een onbevreesde en ontwapenende levenshouding, en dat kan door middel van een gezonde stevige discussie worden bewerkstelligd. Je moet echter wel op enig moment willen inzien én aanvaarden, dat jouw bedoelingen hoe welgemeend ook, desondanks niet altijd door anderen zullen worden omarmd. Het laatste wat je dan zou moeten doen is tegen beter weten in het heil van anderen willen redden. Als men jouw argumenten niet wenst te accepteren, hoe helder ook, dan houdt het gewoonweg op. Zet je ondanks dit gegeven alles op alles, om de ander alsnog tot jouw standpunten over te halen, ontaardt het uiteindelijk in eenzelfde onontwarbare kluwe, gelijk het christelijk net waar je de ander nu juist uit wenst te bevrijden... Inzien dat voor sommigen elke redding te laat komt, getuigt in hoge mate van een grote levenservaring en mensenkennis... Mijn stelling: ‘De mate waarin men anderen wenst te redden, is men zelf eender reddeloos’... Trouwens wat is er op tegen, (mits de baby- en peuterfase ontgroeid is) dat iemand door schade en schande wijzer wordt?... Met deze vraag geef ik min of meer m’n eigen opvatting hieromtrent weer - en probeer me zo ver mogelijk te houden van enige dwingende belering van het type ener moraalprediker!...Ik geef toe, zonder het tegengif van de ambitie leidt denken tot apathie. Het ideale denken is echter toch dit: de ander zoveel mogelijk aanvullen. En waar het nodig is met argumenten de ander te bestrijden moet het gedaan worden zonder de intellectuele geldingsdrang de ander te moeten overwinnen, anders is geen enkele (vruchtbare) verstandhouding überhaupt mogelijk.

‘Een grotere puinhoop kan langer duren om opgeruimd te worden.’ Daar heb ik ook nadrukkelijk op gewezen; zij het met ‘n ietwat galgenhumor... Met betrekking tot de omvang van iemands (geestelijke zowel lichamelijke) ballast is niets gezegd over de duur dat iemand daarvoor nodig heeft dit uit zijn leven weg te ruimen. Sommige dingen zijn gewoonweg niet te verhelpen en - hoe hard het ook klinkt; daar moet je dan mee leren leven. Het leven is een constante leerschool zonder dat je ooit zult leren waartoe te leven; voor de een is het liefde, voor de ander is het God en voor een derde is het leegte... Het zijn uiteindelijk allemaal ‘grammaticale vertroostingen’ al dan niet -zo als Rereformed terecht eens opmerkte- overgoten met een theologisch sausje van barmhartigheid en naastenliefde, en zijn dus op de keper beschouwd zonder absolute geldigheidswaarde! Zo is ook de

62

mooie boodschap die Rereformed af en toe gebrekkig probeert naar voren te brengen een illusie... Hoe iemand met deze schijnwereld leert te leven, bepaalt in grote mate de kracht en energie waarmee hij zichzelf van zijn ketenen kan bevrijden, hoe hij het hoofd weet te bieden aan tegenslagen en teleurstellingen, hoe hij uiteindelijk met zichzelf en zijn leven vrede kan krijgen...Overigens, het enkele feit dat iemand denkbeeldige gesprekken met God opschrijft, bevestigt de stelling dat God niets meer of minder is dan projectie!

Wat jouw opmerking over ‘rechtsomkeert maken’ betreft, waar ligt volgens jou de grens waar iemand zijn rechte pad verlaat, en het pad der dwaling opslaat? Is dat soms het geloof van een christen in het hiernamaals; zijn boodschap van een eeuwig beter leven aan gene zijde; als inlossing en hemelse tegemoetkoming voor het aardse, God-onwaardige-lijden?

Ik vermaak me liever over mezelf, of drijf soms opzichtig de spot met mijzelf en terloops met anderen... Ik zie echter niet in waarom iemand zichzelf zou moeten vervloeken, en al helemaal niet dat dit een deugd zou zijn die iemand zou sieren! Bovendien je schrijft het zelf al ... ‘lijkt’... dus, je weet het maar nooit!...

Rereformed:De ontleding van Rereformed.

-De waarheid over mezelf. Ik moet toegeven dat Dodelijk Zelfkritiek het bijgeloof van astrologie verheft tot buitengewoon geloofwaardige en scherpe methode van zelfanalyse. Mijn horoscoop is namelijk Vissen, vissen en nog eens vissen, en voor insiders van astrologie is de preek van Dodelijke Zelfkritiek terug te vinden in de beschrijvingen van het vissenbestaan. Men zou het ook anders kunnen uitleggen: in de astrologie is het christendom de uiting van het Vissen-sterrenbeeld. En Rereformed heeft dit tot in al zijn cellen tot zich genomen.

De kern van het christendom, net als de kern van het boeddhisme, is een uiterste gevoeligheid voor lijden, het walgen van de wereld en het leven. Maar dan gaat het bewustzijn verder: het bewustzijn dat de mens de ellende zelf veroorzaakt komt naar voren. Zo vervolgt de mens met diep walgen van zichzelf, want een mens met een beetje ontwikkeling zal inzien dat het niet slechts aan de anderen ligt. Wanneer de mens hierbovenuit wil stijgen vervolgt hij natuurlijk met ‘het goede doen’. Het merendeel van de mensheid komt vrij gemakkelijk tot dit inzicht. Het christendom komt echter -als je het maar flink en lang genoeg op je laat inwerken- uit op een altoos meer en dieper walgen van jezelf, omdat de mens op zijn voortdurend mislukken blijft staren, de mens zich altijd krachteloos ziet staan, en vooral vanwege de leer dat voor God niets wat de mens doet ooit goed genoeg kan zijn. God roept men uit tot alles wat de mens niet kán zijn en de mens roept men uit tot een wezen dat God al vanaf zijn allereerste ademzuchten krenkt.Dit was het dilemma van de vrome Paulus, de man die zich totaal wil overgeven aan de godsdienst, maar tegelijkertijd er niet mee kan leven omdat de last ervan te zwaar is. Paulus snakt naar verlossing. ‘Wie kan mij verlossen uit dit lichaam des doods?’ Met een stroke of genius vindt hij het evangelie uit om het dilemma op te lossen: ‘Met Christus ben ik gestorven, en voor zover ik nog in het vlees leef, leef ik niet meer, maar Christus in mij’. De christen komt dus uit op een totale negatie van het leven en zichzelf. Hij sterft af voor deze wereld; hij wordt verlost door de vereenzelviging met Christus en gaat op in mystiek, leeft ahw ergens op Venus. Met Christus is hij gekruisigd. Hij offert zichzelf letterlijk op, op de letterlijke daad van de zelfmoord na. De zelfmoord doe je ahw in levende lijve. Je geeft jezelf volkomen weg aan anderen als een moederteresa. Als alternatief kun je hiervoor kiezen: boosaardige anderen zorgen er wel voor dat je vervolgd of doodgemaakt wordt, want de wereld wordt het liefst zo kwaad en donker gemaakt als maar enigszins mogelijk is. Waar het om gaat is een bloedoffer te zijn en in rook op te gaan ‘als een

63

lieflijke reuk voor het aangezicht des Heren’. ‘Het krampachtige monopolie op het eigen leed’ is niet zozeer krampachtig als wel het zwelgen in het leed. De uiterste consequentie van het goed genoeg willen zijn is van jezelf het bloedoffer te maken dat God eist om alles goed te maken.

De paradox is natuurlijk dat de uiterste vorm van vroomheid hetzelfde is als de meest verminkte vorm van leven. Uiterste vroomheid staat gelijk aan zwelgen in alles wat het tegengestelde is van het godgegeven natuurlijke leven op aarde, iets wat je op elke bladzijde van de godsdienstige geschiedenis kunt lezen.

Op een gegeven moment gaat dit Vissenbestaan weer een fase verder: hij doorziet de waarheid van de vorige zinnen. Let op wat er dan gebeurt: opeens gaan zijn ogen open en ervaart hij dat de hoogste vroomheid de grootste godslastering is! Als de godsdienst begint met ‘het leven is lijden’, ‘de mens is zondig’ enz dan begint het dus met het vervloeken van God die de wereld gemaakt heeft en het vervloeken van alles wat natuurlijk is. Wanneer dit vervolgens nog aangevuld wordt met Gods eis van een bloedoffer om alles weer goed te maken, dan maken we van Hem nog een barbaar ook. En in tijd van een mum heeft Rereformed een heel boek met allemaal dingen die het mooie sprookje waar hij in wilde leven volkomen bederven. Wit wordt zwart. Mooi wordt lelijk. Hij voelt oneindige pijn dat het sprookje wat de mooiste kleuren zou moeten hebben, nu hij zijn ogen opendoet, een sprookje blijkt te zijn waar de boze wolf en de heks niet te onderscheiden is van de onschuldige roodkapje en de jonge prins die de onschuldige doornroosje opwekt. Hij schreeuwt zijn verontwaardigdheid de wereld in. Het lijkt net of hij boos is op iemand of op bijna iedereen, maar in werkelijkheid is hij slechts boos op zichzelf: hij geloofde in een sprookje dat pervers was, dat leed toebrengt aan mensen! Hoe had hij ooit zo dom kunnen zijn. De bijbel heeft notabene altijd een zwarte kaft gehad, maar hij had het niet opgemerkt! Hij moet er nu alles aan doen om mensen maar tegen zulk gif te beschermen. Hij moet tezelfdertijd een nieuw sprookje ontwerpen, een sprookje waar de mooiste kleuren in staan maar geen enkel vleugje zwart. Het meest in het oog springende kenmerk van wat we maar ‘het Vissendenken’ zullen noemen is dat het slechts extremen kent. Dat is de kern van mijn gehele optreden in het eerste deel van dit boek. Rereformed wordt heen en weer geslingerd tussen extremen die vaak zo extreem zijn dat anderen er niet eens bewust van zijn dat zulke extremen bestaan. En iedereen die er weet van heeft en bovendien een greintje gezond verstand, houdt zich er verre van.

Mijn optreden is dan ook ahw een dialoog tussen de extremen die wellicht alleen ikzelf ervaar. Rereformed moet heel hard schreeuwen om het de Rereformed die aan het andere uiterste staat te laten horen. Rereformed zwemt in oceanen waar veel mensen om zich heen geen weet van hebben. Hij komt zelf ook zelden iemand tegen die hem wat te vertellen heeft. Alles heeft hij al gezien en gehoord. Hij bergt namelijk alle andere mensen in zich. Hij moet altoos op zoek naar zijn eigen avontuur, ergens waar nog niemand anders geweest is. Hij zwemt vaak zo diep dat het volkomen donker om hem heen is, en hij zelf ook geen licht meer ziet. En wanneer hij af en toe boven water komt zie je hem met weinig schatten van de bodem terugkomen, maar wel met een hoop zeewier waarin hij verstrikt is.Rereformed heeft mensen die met beide benen op de vaste wal staan nodig. Mensen die er voor zorgen dat hij niet over the cliff gaat en voorgoed in het niets verdwijnt. Maar die landbewoners hebben Rereformed nodig om het onmogelijke te creëren, de mooiste dromen, de beste fantasiën, de zoetste muziek. Rereformed schept die dingen, hij doet niets anders dan leven in illusies, bij het inzien van zijn eigen illusies stelt hij de illusie zonder omwegen aan de kaak en gaat hij weer op zoek naar een nog hogere illusie, één die niet omver geworpen kan worden. Hij heeft de gave te denken dat de illusie de realiteit is. Voorwaarde is dat de moderne illusie moreel en rationeel boven kritiek verheven staat. Een bijna onmogelijke opdracht. Maar Rereformed heeft er volkomen onschuldig geen idee van dat hij geen God is. Hij gooit zijn illusies voortdurend de wereld in en

64

glimlacht als anderen die fonkelende sprookjesgezichten als waarheid in de hand houden. Rereformed weet best dat hij ergens op de bodem van een onmetelijke oceaan in volkomen duisternis zal sterven, maar hij doet niets liever dan vertellen dat mensen heel zeker naar de zon, het licht zullen gaan en ze afstand moeten doen van al hun zwarte en zware denken.

Ik heb mensen wel eens aan me horen vragen: zou de ware Rereformed nu eindelijk wel eens willen opstaan? Maar hij kan zoiets niet. Hij is profeet in de zin van kunstenaar. (Overigens, het enkele feit dat iemand geen denkbeeldige gesprekken met God opschrijft, bevestigt slechts de stelling dat niet iedereen ontdekt heeft getalenteerd kunstenaar te zijn. Het feit dat hij ze leest geeft wel hoop op wat komen gaat.)Rereformed is alles, hij zou niets minder willen wezen. Hij vertelt mensen arrogant wat ze wel en niet moeten geloven, maar dat kan hij doen omdat hij zich vereenzelvigd heeft met de tijdgeest, dwz de collectieve geest van iedereen om hem heen. Hij is niet arrogant, maar vertelt ze slechts waar ze naar toegaan, de dingen die ze zelf eigenlijk willen horen. Hij neemt het uiterst serieus op allemaal, omdat hij de vernietigende boodschap van 'eeuwig verloren gaan' tot in al zijn levenscellen ervaart en er wanhopig door wordt, maar hij kan optreden zoals hij doet omdat hij er tezelfdertijd weet van heeft dat alles ook slechts een spel is en mensen met hun denken slechts hun eigen wereld scheppen. Hij komt op de bodem van de oceaan te liggen omdat hij weet dat de Nihilist gelijk heeft en alles zinloos is, maar hij trekt z'n schouders nonchalant op omdat hij ook op de beste wolk komt te liggen met mooiste harp en zonneschijn, omdat hij weet dat God bestaat en oneindig goed is en elk detail van het leven zin heeft. Hij is iemand die alles wil begrijpen, juist omdat hij volkomen weet dat een mens slechts de allereerste beginselen begrijpt. Alles kan hij in een oogwenk omdraaien tot het omgekeerde. Niets kun je in je hand hebben. Alles is altoos in beweging. Niets is waar, niets is af. Iedereen heeft een beetje gelijk. Hij staat aan beide kanten van de extremen en naast iedereen. Trek je aan zijn staart dan verandert hij in iets anders dat geen staart meer heeft. Zeg je dat hij blauw is dan wordt hij groen. Hij is altoos ongrijpbaar, omdat hij de regenboog wil zijn. Het vervelendste dat hij kan verzinnen is iets waar je vat op kan hebben. Iets dat eenvoudig is is de grootste leugen. Het liefste wat hij daarom doet is onmogelijke dilemma's scheppen.

Maar het grootste dilemma waar hij in zijn leven mee te maken heeft is niet door hem geschapen, maar door het christelijk geloof: wat kan namelijk een groter dilemma zijn dan te voelen hoe de geloofskwesties een wig drijven tussen bloedverwanten, het leven verzieken? Voor Rereformed kán het niet betekenen dat ‘het laatste wat je zou moeten doen is tegen beter weten in het heil van anderen willen redden’. Indien zijn kinderen blijven geloven op de evangelische manier is het christelijk geloof ervoor verantwoordelijk dat ze hun vader kwijt zijn. Zowel vader als kind zal een levenlang door dit geloof gekweld worden! ‘Als men jouw argumenten niet wenst te accepteren, hoe helder ook, dan houdt het gewoonweg op’ is gewoon niet waar wanneer het om de relatie tussen vader en kind gaat of tussen man en vrouw. ‘Zet je ondanks dit gegeven alles op alles, om de ander alsnog tot jouw standpunten over te halen, ontaardt het uiteindelijk in eenzelfde onontwarbare kluwe, gelijk aan het christelijk geloof waar je de ander nu juist uit wenst te bevrijden.’ Dit laatste mag dan zo zijn, dit moet ingezien worden: Óf het christelijk geloof heeft gelijk, óf de verwerping van het geloof heeft gelijk. Er is geen tussenweg, hoezeer christenen in dit leven ook proberen sluipweggetjes te bewandelen en het met ‘aangepast’ geloof proberen te verdoezelen. Wees welke kleur van de regenboog dan ook, maar zie in dat de regenboog geen zwart bevat.

De nachtmerrie van de christen is het christelijk geloof waarvan hij denkt juist de verlossing en vervulling van zijn leven te krijgen. Verlossing en verzoening bestaat alleen bij de gratie van zonde, verdoemenis en straf.

Dodelijke Zelfkritiek:

65

-Rereformed die zich opwerpt als een valse theoloog, en mensen kennelijk maar al te graag met een schuldcomplex opzadelt...Het is thans wel duidelijk dat je voor een echt inhoudelijke discussie bij Rereformed niet hoeft aan te kloppen - hij geeft gewoon niet thuis... Hij stelt vragen en schotelt bijbelteksten voor niet uit menselijke interesse, maar als lokaas, om anderen uit hun tent te lokken, om een monoloog af te steken . Als een ware roofvis zwemt en cirkelt deze ‘sluipmoordenaar onder de theologen’ bloeddorstig rond zijn prooi, om uiteindelijk in een onbewaakt ogenblik vernietigend toe te happen!...Hij zál en móet gelijk hebben. Hij is een verholen diktator. Waarom zouden mensen jou, om je onbehouwenheid wel moeten vergeven, en zou jij anderen vanwege een soortgelijke onbehouwenheid mogen verketteren? Dodelijke Zelfkritiek voorziet dat Rereformed nog meer - dan dit thans al het geval is in zijn zelfgenoegzaamheid en vermoorde onschuld verstrikt zal raken!...

Glansvlieg:-Wat een prachtig toneelstuk wordt hier opgevoerd. Wederom applaus. Het lijkt wel of hier een klassiek drama herschreven wordt, maar voor wie? Met de uitgebreide monologen in reactie op elkaar wekken jullie de schijn de argumenten van de ander serieus te nemen en hier daadwerkelijk op in te gaan, maar dienen deze werkelijk enig ander doel dan het strelen van de eigen ego en het ten toon spreiden van de eigen welbespraaktheid?Maar nogmaals, ik vind het prachtig, ga vooral zo door, wie weet kan er later nog eens een theatervoorstelling van gemaakt worden, en verdienen jullie er nog nog wat aan.

Rereformed:-Ga weg van mij, Dodelijke Zelfkritiek. Ik heb er recht op deze geloofskwesties te behandelen, ik heb er recht op uitgebreid te schrijven hoe ik eronder lijd. De keerzijde van de godsdienst, wat de godsdienst op zijn geweten heeft, moet wel degelijk de wereld in gebazuind worden. Wij mensen moeten wel degelijk strijden voor een meer leefbare wereld, voor een humanere wereld. Wij bijbelgetrouwe gelovigen van 2004 hebben er ook recht op de wereld van 2000 jaar geleden eindelijk van ons af te schudden omdat het ons anders doet stikken in innerlijke schizofrenie.Het dilemma van het christendom zal altijd hetzelfde zijn: Ga in gesprek met welke ‘echte bekeerde’ dan ook en je zal dit te horen krijgen: er is maar één weg, je gaat alleen naar de hemel als je Jezus vergeving vraagt voor je zonden en Hem aanneemt als je redder. En als bonus krijg je een hele vracht aan antieke, onmogelijke, achterhaalde, wrede of onbenullige denkbeelden over God en het menselijk leven...

Rereformed had tranen in zijn ogen van innerlijke kwelling –2 miljard mensen worden door deze antieke gedachten voor de gek gehouden, door de worsteling van oud en nieuw denken in de wurggreep gehouden. Hij moest denken aan een brief die hij had ontvangen van een lezer van zijn teksten:

"Op 14-jarige leeftijd heb ik besloten afscheid te nemen als belijdend christen; jarenlang heb ik nooit de moed durven vatten om een en ander eens echt ter discussie te stellen. Ik drukte alles zo goed mogelijk weg, want ik was bang.Neemt niet weg dat ik al die jaren meer of minder bewust door heb gebracht in angst vanwege het opgeven van mijn geloof: wat een gevecht is dat geweest! -Vooral toen ik nog wat jonger was heb ik jarenlang soms nachten niet kunnen slapen uit doodsangst voor demonen en alles wat daarbij hoort, en nog steeds heb ik 's nachts wel eens nachtmerries."

Zijn overpeinzing hield opeens op. Opeens trad namelijk volkomen onverwacht een andere persoon naar voren. Hij had er de hele tijd maar stil bijgestaan, en niemand had hem opgemerkt of enige aandacht aan hem besteed. Hij leek wel een verlegen Fin ofzo.

66

-We hebben een Brug nodig tussen geloof en ongeloof, zei hij bedeesd.

Allen keken hem verwonderd aan.

-Wie ben jij nou weer? vroeg Rereformed.

-Ik ben de Fin in jou. Ik ben dat wat je hier in 25 jaar van het leven in Skandinavië in je opgenomen hebt. Ik ben wat je noemt de Geseculariseerde Gelovige.

-De wat? Vroeg de Simpele Ziel.

-De gelovige twijfelaar, de ingenieur, de chemicus, de natuurkundige die wel wat in God ziet, de man die af en toe wel eens vrijblijvend een kerk in wil maar niet door vromen lastig gevallen wil worden, zei de Geseculariseerde Gelovige.

-Wel, vertel wat je op je hart hebt, zei Rereformed, hoewel hij het best al wist natuurlijk; vervolgens veegde hij met enige hoop zijn tranen weg.

Finse Gelovige:-Ik ben gelovige. Bijna niemand weet het omdat ik zoiets niet rondbazuin, en ook omdat ik eigenlijk niet weet waarin precies ik allemaal geloof of niet. Maar als de christenen maar bereid zijn mij te accepteren zou ik me best af en toe bij hun willen aansluiten. In mijn gehele leven worstel ik met de vraag of ik, naar God zoekende twijfelaar, er ook bij mag horen. Ik stel veel vragen, geef weinig antwoorden, maar wil er toch bij horen. Ik ben in een christelijke atmosfeer opgegroeid en heb van een heleboel dingen intellectueel afstand moeten nemen, maar er toch een basis voor het leven aan overgehouden waarin ik geloven wil. Ik ben ingenieur en heb ruim kennis genomen van de wetenschap. Ik ben altijd op modern rationele manier bezig de touwtjes aan elkaar te knopen. Lange tijd zat ik met onoverkomelijke tegenstrijdigheden. Overal om me heen vlogen de vonken er van af. Mensen waren fel voor of tegen of probeerden alle dilemma’s zoveel mogelijk te ontwijken. Maar met deze houdingen kon ik niets. Ik zag dat zij die nooit vragen, nooit twijfelen, iets hadden om jaloers op te zijn. Maar ik zag ook dat we de feiten van het moderne leven onder ogen moeten zien.

Ik ben voor compromis. Ik houd niet van extremen. Maar ik houd ook niet van ergens half bijhoren of half verwerpen, half aannemen. Ik weet dat het lastig blijft, maar ik heb het geloof toch niet in zijn geheel weg willen werpen. Als ingenieur vind ik het een trieste zaak dat men tegenwoordig alleen rationeel denken tegenkomt en met het opgeven van het geloof ook alle positieve aspecten ervan overboord gegooid heeft. We blijven staan in een koude maatschappij. Het geloof gaf ons saamhorigheid, aandacht voor elkaar, vertrouwen op elkaar. Het was een grote kracht om voor te leven. En nu hebben we dat alles verloren en blijft er niets anders over dan materialisme, onverschilligheid, kilte.

Ieder mens heeft verlangen naar het Heilige. Geloof behoort tot de allerdiepste behoeften van een mens. Ik kan het niet wetenschappelijk onderbouwen, maar mijn intuïtie zegt het. Ontzag voor het mysterie, het behoren tot het groter geheel, het ervaren van diepzinnige gevoelens. Ik weet eigenlijk niet hoe je het zou moeten omschrijven. O, wat zou ik willen dat onze maatschappij weer eens een geestelijke opleving zou meemaken! Wanneer mensen geestelijk voedsel zouden krijgen zou het overal zijn gevolgen hebben, op het werk, in het huwelijk, in de vergaderzaal enz.

67

Maar begrijp me goed, ik doel hiermee niet op een charismatische opwekking. Al dat fundamentalistisch dogmatisch gedoe vind ik maar kinderachtig, dweperig, ongezond, fanatiek en naief.

Mijn intuïtie zegt mij op te roepen tot geloof, maar tezelfdertijd tot voortdurend vragen blijven stellen, voortdurend blijven twijfelen.

Maar ja, ik blijf toch veelal maar op de achtergrond. Ik breng mijn inzichten niet zo naar voren. Ik wil op niemands tenen gaan staan, aan niemand aanstoot geven. Ik heb ook niet zo heel veel te verkondigen. Ik ben wat dat betreft voorzichtig. Liever dan twisten met anderen zou ik het positieve in ieder willen zoeken, ook in het christelijk geloof.

Simpele Ziel: -Maar waar geloof jij nu eigenlijk in? Het klinkt aardig wat je hier zegt, maar wat is nu de inhoud van dit geloof?

Finse Gelovige:-Wel, ik moet nederig zeggen dat geloof niet in woorden is uit te drukken. De definitie van geloof is voor mij: dat wat je niet in woorden kunt omschrijven. Ik houd van de woorden van Meester Eckhart: ‘Alles wat je over God zegt is onjuist.’ Daarom ben ik ook in de regel zo stil. Geloof is dat wat niet gevangen kan worden, niet uitgesproken kan worden, dat wat je niet in de hand kan hebben. Maar mijn geloof is heel reëel en is een brug tussen rationaliteit en mystiek, rede en intuïtie. Mijn geloof is de helende factor in mijn leven, het antwoord op de levensmoeheid en de zinloosheid van het leven.Over God spreek ik liever niet. Wel kan ik proberen iets onder woorden te brengen van de geloofservaring die ik af en toe heb. Verder kom ik niet.Een vriend van mij zei me eens dat hij het woordje ‘God’ vaak door het woordje ‘Leven’ vervangt. Uitdrukkingen als ‘Ik geloof in het leven’, ‘het leven doet een appèl’, ‘het leven heeft zaken in petto’, ‘het leven is soms hard, dan weer om dankbaar voor te zijn’ enz. zijn precies hetzelfde als waar vorige generaties het woordje God voor invulden. ‘Je moet op het leven vertrouwen’ betekent tegenwoordig de toevalligheid van het leven accepteren, je erdoor laten meevoeren, je eraan overgeven, er niet bang voor zijn. Sommigen noemen dit ‘de religie van het leven’ en stellen voor dat dit de religie van de toekomstige wereld is. God staat ahw achter dit woordje leven, maar we durven het niet meer uit te spreken. Sommige ‘geseculariseerde gelovigen’ hebben ‘de overzijde’ volkomen achterwege gelaten, ze kunnen van alles over religie zeggen, behalve dat het wat te maken heeft met geloofsvoorstellingen die verwijzen naar een objectief bestaande, hogere werkelijkheid, maar ikzelf zou niet zover gaan.

Johan:-Nu, ik vind bovenstaande woorden maar zweverig, een vaag verhaal. Wat moet je nou met zo’n schraal geloof? Dat berust toch nergens op! Dat heeft toch helemaal geen inhoud!

Finse Gelovige:-Integendeel, mijn geloof is de allerhardste kern van godsdienst. Iets wat nooit omver gegooid kan worden. Iets wat langer stand zal houden dan alle traditionele godsdiensten, omdat het alleen díe dingen bevat die bij het menszijn behoren. En geloof me, het is genoeg. Een mens heeft benevens dit weinige dat ik uitsprak en waarop ik sta, niets nodig. Dat hele kleine zaadje geloof draagt jouw gehele leven, maakt er een prachtige gebeurtenis van. En denk je eens in. Je hoeft nooit meer te redetwisten met anderen over dogma’s. Je kunt eindelijk werkelijk iedereen liefhebben en God eren in je leven.

68

Godsdienst is eeuwig, maar het wereldraadsel is onmetelijk vergroot in onze moderne tijd. Daarom wordt godsdienst logischerwijs onmetelijk vager. We kunnen geen details meer invullen. Maar het wordt tegelijkertijd ook mooier. We zullen bijvoorbeeld onze godsdienstige verdeeldheid –de grootste gesel van ons menselijk bestaan- uiteindelijk kwijtraken.

Rereformed:-Ik moet eerlijk zeggen dat ik van je onder de indruk ben. Ik wil van je leren! Zie je wel, het is niet vergeefs geweest dat ik mijn leven in Finland moest verslijten!

Finse Gelovige:-Welnee, mijn geloof is niet fins, je vindt het overal in onze moderne wereld. Overal zijn theologen, halve theologen, diepzinnige denkers en godsdienstwetenschappers die het hierover hebben. Ga Don Cupitt lezen bijvoorbeeld.

Rereformed:-Ja, ik weet het. Ik begrijp nu opeens welke boodschap ik voor mensen heb. Ik ben wellicht radikaler dan jij, maar ik wil er geen punt meer van maken. Ik heb slechts één boodschap, en laat iedereen de vrijheid dit voor zichzelf verder in te vullen.

Maar omdat ik niet gemakkelijk begrepen word, wilt u, beste lezer, meedoen aan een intelligentietest? Zien of u als denker een zuigeling bent, een peuter, een kleuter? Zien of u Rereformed uit de lucht naar beneden schiet? Zien of u van Rereformed iets te leren hebt? Niet verplicht mee te doen natuurlijk, want het is gevaarlijk, u zou de waarheid over uzelf wellicht niet kunnen verdragen. Maar voor de roekelozen, de dartelende spelers die overmoedig aan het aas bijten, volg de volgende instructies op:

Lees de volgende zin:

Volgens Rereformed heeft de mens die opgroeit tot volwassenene God niet meer nodig.

Sluit dan uw ogen en herhaal de zin nog eens, om goed te kunnen denken.Vraag u vervolgens af wat u nu met kennis van bovenstaande zin over Rereformed kunt zeggen.

* * *

Wel, lang genoeg over nagedacht? Wat zijn zo de antwoorden?Hebt u het volgende gezegd?

-Rereformed is een atheïst geworden. Hij heeft op zich wel gelijk, ik ben ook van mening dat je die flauwekul over God nu maar eens overboord moet gooien. Maar waar het om gaat is dat hij maar niet inziet dat we zoiets wel weten nu. Hij blijft maar zo zeurderig doordrammen. Ik begin er doodziek van te worden. Ik wou dat hij er nu maar eens mee ophield. Het wordt steeds erger met die jongen...(atheïstische denker)

Hebt u het volgende gedacht?

-Rereformed gelooft niet meer in God. Hij is z’n geloof kwijt geraakt. En om zich te redden blaast hij zich op tot het toppunt van arrogantie. Het is wel erg om aan te zien. Hij verloochent God nu al in alle toonaarden, tot cis kleine-terts toe, tot aan de diabolica in musica toe. Hij beseft niet dat hij in

69

de ban van de satan is, godslasterend bezig is op een vreselijke manier. En dan denkt hij nog serieus genomen te moeten worden! Niets heeft hij van God begrepen! (christelijke denker)

Wel, indien u op deze manier over mij dacht, aan u het diploma kleuterdenken uitgereikt! Misschien zou u het diploma zelf kunnen inkleuren.

Wat is dan het diploma hoogvliegen, intelligent?Wel, het is slechts een kleine traptrede verder denken. Van het ene op het andere moment groei je op van kleuter tot volwassene, van denker waar de wereld en jezelf aan ten gronde gaat tot denker die de wereld van morgen opbouwt, die gelukkig is! Dus geloof me, als je net een diploma kleuterdenken in je handen hebt gekregen, dan kun je straks ook zo het diploma van lid van de mensaclub van me krijgen.

Die ene zin had men slechts op een andere manier moeten lezen. Het zal iedereen in een oogwenk duidelijk zijn wat het denken van Rereformed is, indien men een aardse parallel had gemaakt, de zin om te overdenken zo had overdacht:

Volgens Rereformed heeft iemand die opgegroeid is tot volwassene zijn aardse vader en moeder niet meer nodig.

We zouden dan meteen uitroepen: ‘Natuurlijk heeft een volwassene zijn vader en moeder niet meer nodig! Het zou verschrikkelijk zijn indien hij ze eeuwig nodig had!’

Een volwassene hoeft niet meer vragen of hij een snoepje mag. Hij hoeft niet meer tegen zijn vader op te kijken alsof die superman is, of anders, alsof hij angstaanjagend is. Een volwassene wast zijn eigen kleren, verdient zijn eigen brood, dekt zelf de tafel, doet zonder angst het licht uit wanneer hij gaat slapen, loopt op straat zonder bang te zijn voor boze mannen, gaat niet op schoot zitten bij zijn moeder, maar gaat een relatie aan met zijn naaste. Een volwassene loopt verstandig rond en weet wat hij doet. Hij leeft in de realiteit, geniet van de fantasie, maar heeft geleerd ze uit elkaar te halen. Een volwassene gaat niet naar z’n vader en moeder om te zeggen dat die en die gemeen is. Hij zorgt zelf voor het oplossen van de problemen. Een volwassene doet ook niet stiekem iets, wat zijn ouders beslist niet mogen zien, een volwassene gooit geen ramen in, waarna zijn vader hem weer eens onder handen moet nemen. Of, wanneer een volwassene wél iets doet wat zijn vader en moeder niet gedaan zouden hebben, dan doet hij het heel bewust, omdat hij inziet dat de wereld van vader en moeder niet perfect was en het anders of zelfs beter kan.

Maar dat alles betekent niet dat hij zijn ouders ‘overboord gooit’, zijn ouders verliest, uitscheld, of tot onbenulligheid degradeert! Natuurlijk niet! Je bent uit je ouders geboren, hoe kun je die ooit ongedaan maken? Nee, een volwassene vindt zijn ouders pas, hij begint ze eindelijk pas te begrijpen, hij zal altijd naar ze luisteren omdat ze al zoveel langer in de wereld staan. Pas een volwassene beseft eindelijk voor het eerst wie en wat zijn ouders werkelijk zijn! Hij kan er voor het eerst mee praten, er van gedachten mee wisselen (wetenschap, ethiek). Hij aanvaardt het natuurlijke en de authoriteit, zowel in hemzelf als buiten hemzelf.Volwassen geloof is zonder enige vrees en frustratie leven met God. Een volwassene heeft alles van zijn Vader opgezogen, hoe je het niet moet doen, en hoe je het wel moet doen! Hij is er niet perfect door geworden, maar wel wijs. Wijselijk voedt hij zichzelf op, wijselijk vergeeft hij ook zichzelf en wijselijk doet hij het anders. Hij houdt van zijn vader en moeder, hoe ouder hij wordt hoe meer hij ziet dat hij eigenlijk precies zo is als zijn ouders! (blijf de parallel doordenken!)

70

Hij geniet van de relatie (ach wat hebben wij mensen dat nodig!), maar beseft bij tijden ook dat hij zijn unieke moderne leven leidt waar zijn ouders hem niet zullen navolgen, noch hij de dingen kan doen en denken zoals zij gewend waren.Hij heeft geen voorschriften meer nodig, geen fabels waarin geloofd moet worden, geen twijfel of sinterklaas bestaat, hij hoeft zijn bord vol antieke heilige schriften niet meer leeg te eten. Een volwassene heeft zelf verantwoordelijkheden. Hij moet en tegelijkertijd wil voor zijn kinderen zorgen, de toekomst. En hij gelooft in zijn kinderen. Hij gelooft dat ze later nog succesvoller zijn dan hij geweest is! Dít alles is ware, diepzinnige en waardevolle godsdienst.

NietzscheRereformed:Om te beginnen zou men Nietzsche kunnen gaan lezen. Aldus sprak Zarathustra. Dat was de doorbraak van de volwassen mens. Ik voel dat ik precies begrijp wat deze grote profeet heeft bedoeld. Dit is de sleutel tot Nietzsche: je moet eerst het gedachtengoed van de christen tot in je botten hebben doen laten indringen. Je moet het in je opgezogen hebben als je hoogste menszijn. Je moet net als hij en ik van het niveau van de christen starten. Nietzsche is door velen niet begrepen omdat zij niet die christelijke basis en de hoge ethische wereld hadden. Dan kom je met zijn ‘God is dood’ en ‘Wil tot macht’ bij een Hitler uit, of een dergelijke perversie wat je het Über-dier kunt noemen. Nietzsche moet je lezen om tot goddelijk menszijn op te stijgen, dát bedoelde hij met Bovenmens. Het is hetzelfde wat ik even hiervoor probeerde te zeggen met de implicaties van volwassen worden: voor het eerst als partner met God te leven, voor het eerst iets van Hem te begrijpen. Je eerbiedigt God, maar eerbiedigt óók jezelf als opgegroeid volwassen mens.Het wordt me steeds duidelijker dat dat de juiste lezing van Nietzsche is. Hij laat voor iedereen die maar een beetje fijne neus heeft zien dat hij juist verwant is aan de dominee. Hij schrijft het zelfs letterlijk in het tweede deel van Zo sprak Zarathustra (Over Priesters/Dominees):

"Hoewel ik hun vijand ben, ga hun stil voorbij en trek uw zwaard niet naar ze uit...Want mijn bloed is verwant aan hun bloed; en ik wil dat mijn bloed nog geëerd wordt zelfs in hun bloed."

In feite is het gehele boek Aldus sprak Zarathustra op elke bladzijde een dialoog met het Nieuwe Testament. Het verwerpt dit Nieuwe Testament omdat het erbovenuit wil groeien.Iemand vroeg mij eens: maar waarom gaat Nietzsche zo te keer tegen medelijden? Het antwoord is dat het niet goed genoeg is:

"Medelijden heeft niet genoeg respect voor de lijder! En wanneer ik medelijden betoon wend ik mijn gezicht af of doe ik het van verre, zodat niemand zich 'dankbaar' hoeft te voelen." (Over hen die medelijden hebben)

Medelijden als godsdienstig dogma is verwant aan in je schik zijn met jezelf, verwant aan hoogmoedig boven de ander, de stakker, staan. Medelijden komt ook voort uit een wereldbeeld dat gekenmerkt wordt door een eeuwige zwarte wolk van ellende, lijden. Men ervaart het lijden in princiepe als iets waarin je moet berusten en als iets wat er nu eenmaal altijd is. Men ‘moet’ dan zo goed en zo kwaad als het maar mogelijk is ‘wat’ licht laten schijnen in deze sombere brei van tranen, om het ondraaglijke lijden tot draaglijk lijden om te buigen. Zo komt christendom uit op een negatief wereldbeeld en op het volgende:

71

"Vanaf de tijd dat er mensen zijn geweest heeft de mens veel te weinig blijdschap gehad: dat alleen, mijn broeders, is onze erfzonde!"

In alles is Nietzsches aggressiviteit niets anders bedoeld dan bij het verlaten van het christendom op iets hogers uit te komen, iets wat in zijn visioenen uiteindelijk uit zal lopen op de hoogste zonnestand in de geschiedenis van de mensheid. Zijn God is dood uitspraak betekent niet dat God dood is, slechts de dood van de bijbelse God, de traditionele godsdienst.

Zelfs het schreeuwerige van hem voel ik tot op mijn botten (ik verlaag me er af en toe ook toe): hij wil de zaken veel te snel doen opschieten tot een conclusie. Hij is al zo ver boven zijn tijd uitgestegen dat hij zich voor de mensheid schaamt, dat hij zich er af en toe gruwelijk aan ergert enz. Het heeft niets met haat en aggressiviteit te maken, maar alles met onbegrepen te voelen zijn, zich op de verkeerde plaats verloren te voelen, frustratie, zich een paar honderd jaar te vroeg geboren te voelen, lijden omdat de schitterende uitzichten waar hij op komt niet begrepen worden, omdat de wereld maar triest voort blijft modderen, niemand zijn prachtige landschappen serieus neemt.

De tragedie van vele moderne mensen is dat bij het wegvallen van hun vertrouwde geloof ze verzakken tot nihilisme, in een situatie verzeilen waarin niets meer zin heeft. Op die manier is het verliezen van je geloof een verlies, een trieste zaak.

Geheel anders staat de mens in het leven die van godsdienst bevrijd is, voor het eerst de waarde van het aardse leven en zijn eigen persoon ziet, zichzelf en het leven mag liefhebben, maar tegelijkertijd toch God in zijn denken behoudt. Hij weet dat deze ommezwaai in zijn denken niets met egocentriciteit te maken heeft, niets met je ergens wanhopig aan vastkalmpen, in het geheel niet op hoogmoedigheid berust, enz, maar heel eenvoudig een feit van zijn leven is: hij is eindelijk opgegroeid, hij is opgeklommen tot iets hogers. Gevolg: blijdschap om het aardse leven, geen angst meer voor God, geen voortdurende zelfbeklag en zelfbeschuldiging, geen constant draaien om de zonde, om maar even wat te noemen wat me meteen te binnen schiet.De godsdienst teleurgesteld de rug toekeren is niet genoeg, zelfs al ben je honderd maal overtuigd van je gelijk. Dan blijf je een trieste zaak.

Je moet op iets hogers uitkomen dan wat het christendom je ooit te bieden heeft gehad. Dát is de sleutel tot ons moderne menszijn en ook de sleutel tot modern geloof.

Om een voorbeeld te geven van hoe je zoiets kunt doen volgt hier een gedeelte uit Nietzsches boek ‘Aldus sprak Zarathustra’, met als titel ‘Voor zonsopgang’, met bijgevoegde ‘schriftuitleg’ zoals Rereformed hem leest en begrijpt. Lees de tekst meerdere malen en laat de kracht van deze unieke woorden geheel tot je doordringen; besef dat elk woord een kostbaar juweel is om het leven mee door te gaan:

"O hemel boven mij, o reine, diepe hemel! O afgrond van licht! Jou aanschouwend huiver ik van goddelijke begeerten. Mijzelf in jouw hoogte te werpen - dat is mijn diepte! Mezelf in jouw reinheid te brengen - dat is mijn onschuld!God wordt verhuld door de schoonheid van de hemel: zo verberg je jouw sterren. Jij spreekt niet: zo verkondig je mij jouw wijsheid.Geruisloos ben jij boven de bruisende zee vandaag opgekomen, jouw liefde en jouw schaamte spreken openbaring tot mijn bruisende ziel.Dat je schoon, gehuld in jouw schoonheid, tot mij kwam, dat je woordeloos tot mij spreekt, openbaart je in je wijsheid.

72

O, hoe zou ik niet al de schuchterheid van je ziel raden! Vóór de zon ben je tot mij, eenzaamste, gekomen. Wij zijn vrienden van begin af aan: wij hebben gramschap en afgrijzen en grond gemeen; ook de zon hebben wij nog gemeen.We spreken niet tot elkander omdat we te veel weten: we zwijgen tegen elkander, we glimlachen elkander ons weten toe.Ben jij niet het licht voor mijn vuur? Heb jij niet de zuster-ziel voor mijn inzicht? Samen leerden we alles; samen leerden we boven ons opklimmen tot onszelf en wolkenloos glimlachen.Wolkenloos neerwaarts glimlachen uit lichtende ogen en uit mijlenverre verte, wanneer beneden ons dwang en doel en schuld als regen dampen."

Probeer het eens: ga de natuur in, geheel alleen (Ach, arme nederlanders, hoe weinig ervaren jullie dat!). Word wakker wanneer een nieuwe dag begint, kijk naar boven, naar de uitgestrekte prachtige azure hemel, en je wordt opeens vervuld van de heerlijkste gedachte in het leven: dit leven is iets zo groots, iets zo fantastisch! Ik heb er geen woorden voor. Wanneer ik van deze grootsheid ook maar iets probeer te begrijpen dan huiver ik, dan weet ik dat ik op hetzelfde moment dat ik er iets van ontwaar contact heb met het goddelijke. Het gehele leven, het gehele Universum is de openbaring Gods. Op hetzelfde moment dat ik er iets van begin te begrijpen voel ik dat ikzelf verander in de hemel, ik ‘stijg op’, ik voel opeens de volheid van het menszijn, het deel hebben aan het goddelijke. Menszijn is iets even groots als de uitgestrekte hemel waarnaar ik kijk.God is niet een persoon met wie je praat. Hij is veel groter, Hij omvat het Alles. Je hoeft maar even op te kijken naar die prachtige blauwe hemel, en je weet alles van Hem. God spreekt niet en juist op die manier openbaart Hij zich, spreekt Hij zijn grootsheid en verkondigt Hij zijn wijsheid tot mij. Ik leef hier als in een kolkende zee. Maar dan wordt het geruisloos dag. Ik kijk op en zie dit grootse spektakel, en weet dat God juist tot mij, eenzame mens, spreekt in dit gebeuren: het aanbreken van de zonovergoten dag is als schuchtere liefde en verlegenheid, maar geeft alles wat ik in mijn bruisende ziel nodig heb. In de woordeloosheid van dit grootse gebeuren schuilt namelijk de allergrootste kracht: alles moet zijn zoals het is; bovendien is het onmogelijk dat de nacht de dageraad tegenhoudt. Opeens voel ik dat ik één ben met deze wereld, één met de hemel. Ik hoef geen woorden, ik begrijp opeens alles. De schepping is licht, ik ben vuur. De schepping om mij heen is het equivalent van mijn eigen persoon. Alles is één groots geheel. Wanneer je dat begrijpt zie je opeens in dat het leven wolkenloos is. Je staat namelijk opeens overal boven en wanneer je dan naar beneden kijkt hoef je slechts te glimlachen om het alles. Je leeft op de hand van God.

Bovenstaande is wat men noemt Natuurreligie. Dit is de hoogste godsdienst die er bestaat. Zie tot welk een verheven gevoelens en gedachten zij ons kan voeren. En deze godsdienst ligt universeel voor het oprapen, zij is door iedereen te ervaren, het is de stem van God die tot iedereen spreekt. Maar daal weer eens naar beneden. Beneden op aarde heeft men voor zichzelf een leven geschapen doordrenkt van ‘dwang’, ‘doel’ en ‘schuld’. Wat een armetierige vertoning! Deze vorm van mensenleven begon met het optreden van Zarathoestra, de eerste die een heel wereldbeeld opbouwde met als centraal gegeven het dualisme, het indelen van alles in goed en slecht. Dit is de wortel van al het armoedige denken, het moeras waar wij mensen ons al duizenden jaren in bevinden. Daarom neemt Nietzsche Zarathoestra juist als spreekbuis voor zijn eigen moderne gedachten: Zarathoestra was de eerste die tot dit denken verviel, en is dus (in de vorm van een moderne Zarathoestra, Nietzsche) de eerste die dit denken weer te boven komt op opstijgt tot het hogere!

"En al mijn trekken en beklimmen van bergen: noodzaak was het slechts en een zich behelpen van een onbeholpene. Enkel vliegen wil heel mijn wil, in jou binnen vliegen!

73

En wie heb ik ooit meer gehaat dan jagende wolken en al wat jou bevlekt? Zelfs mijn eigen haat haatte ik nog, omdat hij jou bevlekte! De jagende wolken wekken mijn gramschap, deze sluipende roofkatten: ze ontnemen jou en mij wat we gemeen hebben -het ontzaglijke en het onbegrensde Ja- en Amen-zeggen."

Een mens zwoegt en ploetert, maar wat hij werkelijk wil is hoogvliegen. Opstijgen tot aan de hemel boven hem. De mens zucht naar eenwording met de schepping, met het goddelijke. En daarom haat ik alles wat de hemel (=het bestaan) vies maakt, zelfs wanneer ik er soms in een triest ogenblik zelf aan meedoe. Al het gezeur over in zonde geboren worden, duivel, satan, genade aan zielige rotte mensen, toorn van een grillige god enz. ontluisteren het leven. Het leven ten volste leven is leren ja te zeggen tegen alles in het leven, amen te zeggen tegen het leven, dwz het geheel te aanvaarden zoals het is, sterker nog, het te willen zoals het is.

"De jagende wolken: deze half-en-halven, die noch kunnen zegenen, noch geleerd hebben te vloeken uit de bodem van hun hart, wekken onze gramschap op. Liever nog wil ik onder dichtgetrokken hemel in een ton zitten, liever zonder hemel in de afgrond zitten, dan jou, hemel van licht, met jaagwolken bevlekt te zien!"

Hier komen we op de kern van Nietzsches denken: het leven ten volste leven, het volkomen te aanvaarden, staat in volkomen tegenstelling tot het leven van de doorsnee sleurmens die altijd genoegen neemt met gezapigheid, het vertrouwde wereldje waar alles zo rustig voortschommelt, waar niemand zich vooral ergens druk over maakt, waar alles op zijn plaats staat, niemand zin heeft zich in zijn denken en handelen uit te sloven, nooit dieper wil graven, over elk boek met enige diepgang en lengte klaagt, het leven waar niemand moeite neemt de hemel te bestormen, waar hoogvliegen verboden is, waar alles zo voorzichtig mogelijk gedaan moet worden om de zonde maar te vermijden, waar men niemand toestaat spelbreker van de gezapigheid te zijn, maar middelmatigheid uitroept tot hoogste zaligheid.

"Want liever nog wil ik lawaai en donder en onweersvloeken dan deze omzichtige twijfelende kattenrust; en ook onder de mensen haat ik het diepst alle zachtlopers en half-en-halven en weifelende, talmende jaagwolken.En wie niet kan zegenen, moet leren vloeken!- deze klare leer viel me toe uit de klare hemel, deze ster staat ook in zwarte nachten nog aan mijn hemel.Doch ik ben een zegenende en een ja-zegger, als jij me maar omhuift, o reine hemel! Lichtende hemel! Afgrond van licht! In alle afgronden draag ik nog mijn zegenend ja-zeggen.Een zegenende ben ik geworden en een jazegger. Lange tijd worstelde ik en was ik een worstelaar, opdat ik eens de handen vrij kreeg om te zegenen."

Dit is als uit mijn modern leven gegrepen. Worstelen met het leven deed ik zolang ik christen was, zolang ik in de wereld leefde die anders moest zijn dan ze is, zolang ik iemand was die zich heeft overgegeven aan grillige goden, eeuwige schuld, wetten van in-zonde-leven, hel of hemel verdienen, overal het kwade op de loer zien staan, wanhopig het goede proberen te doen maar altijd te kort schieten, de boze te moeten weerstaan, maar altijd te falen enz. Maar iemand die één wordt met de schepping, iemand die ja-zegger tegen het leven wordt, stijgt op tot een nieuwe vorm van menszijn, hetwelk niets te maken heeft met een negatief schoppen tegen vroegere waarden, het vroegere christenzijn, maar een vrijmaking is van alles wat omlaag drukte, van alles dat opgelegd werd, en een nieuwe kracht geeft tot de grootste idealen die een mens maar in zich kan hebben, een opstijgen tot ongekende hoogten.

74

"Dit is mijn zegenen: boven elk ding te staan als zijn eigen hemel, als zijn koepeldak, zijn azuren stolp en eeuwige zekerheid."

De mens in zijn geesteswereld dus als het evenbeeld van de hemel boven ons. Dit met ‘eeuwige zekerheid’ te kunnen doen getuigt overigens van een diep geloofsvertrouwen op God.

"Zalig is hij die zo zegent!Want alle dingen zijn gedoopt in de bron der eeuwigheid en aan gene zijde van goed en kwaad. Goed en kwaad zelf echter zijn slechts tussenstations en vochtige triestigheden en jaagwolken. Voorwaar, een zegening is het en geen laster, wanneer ik leer: ‘Boven alle dingen staat de hemel!De hemel Toeval, de hemel Onschuld, de hemel Onvoorzien, de hemel Overmoed.’‘Ridder Onvoorzien’ dat is ‘s werelds oudste adel, die ik hergaf aan alle dingen, die ik bevrijdde uit hun horigheid aan het doel."

Substitueer voor het woord ‘hemel’ het woordje God. Nietzsches gehele wereldbeeld is slechts het doden van de kleine grillige god van de bijbel, niet de godsdienst. God is zo groot en onvatbaar dat hij Hem niet eens meer bij naam noemt, wij zien het bestaan slechts onvolkomen alsof het allemaal toeval is. Maar hij stijgt met zijn denken uit totdat hij opgaat in God. Op dat punt ervaart de mens dat God in het onvoorziene is, in de toeval, de overmoed, in het overal. Hij ervaart op dat moment volkomen zekerheid, bevrijding van angst, streven, onderhorigheid aan het doel enz. De ware verlossing waar de christen strompelend naar streeft.

"Deze vrijheid en hemelse blijdschap zette ik, als azuren stolp, boven alle dingen, toen ik leerde dat geen ‘eeuwige wil’ boven alle dingen en door alle dingen heen wil. Deze overmoed en zotheid zette ik voor die wil in de plaats, toen ik leerde: In alles is slechts één onmogelijkheid - verstandigheid.O zeker, een beetje verstand, een zaadje wijsheid, gezaaid van ster tot ster, deze zuurdesem is gemengd in alle dingen: om zotheids wille is wijsheid gemengd in alle dingen.Een beetje wijsheid is wel mogelijk; maar deze zalige zekerheid heb ik gevonden in alle dingen: dat ze liever nog op de voeten van het toeval - dansen.O hemel boven mij, o reine hemel! Hoge hemel! Dit nu is jouw reinheid, dat er geen eeuwige verstandsspinnen en verstandsspinnenwebben zijn; dat je een dansvloer bent voor goddelijke toevalligheden, dat je een godenmaaltijd bent voor goddelijke dobbelstenen en dobbelaars!"

Wie zegt dat Nietzsche ongelovig en goddeloos is, maakt dezelfde fout als hij die Rereformed voor ongelovige en goddeloze uitmaakt! Nietzsche en Rereformed leren het leven te aanvaarden alsof het allemaal toeval is: je kunt het leven namelijk niet uitdokteren met je verstand. Dit is de paradox waarin wij leven. Het geloof blijft noodzakelijk, omdat uiteindelijk slechts geloof in de eenvoudige basisbetekenis van ‘diep vertrouwen’ je geluk schenkt. Het geloof dat je de zekerheid verschaft zelf deel uit te maken van een goddelijke dansvloer. Jouw leven en denken is als het steeds gooien van goddelijke dobbelstenen. Aanvaarden van het leven mondt uit in dansen, dwz natuurlijk leven zoals je gemaakt bent, het leven leven zoals het geleefd moet worden, zoals het bedoeld is, waartoe alles behoort. Deze paradox is ontdaan van zijn gemene prikkel, van zijn wanhoop, van zijn verkrampte strijd in de dualistische wereld. Het is de paradox die slechts nodig is om geluk te schenken. Dit inzicht bevrijdt ons tevens van onze naieve verstandsspinnenwebben die we opbouwen om het allemaal ‘uit te leggen’ (zoals goede god versus kwade god enz).

"Maar je bloost? Heb ik iets onuitsprekelijks uitgesproken? Heb ik gelasterd terwijl ik jou wilde zegenen?"

75

Nietzsches leer is het vergoddelijken van de mens en het leven, de grootste lastering volgens de oude godsdienst: iemand die van de mens en het leven iets moois, geweldigs en groots wil maken is de grootste vijand van de traditionele bijbelse godsdienst, lees het verhaal van de torenbouw van Babel maar weer. Daarom heeft de vroege kerk bijvoorbeeld ook tot bloedens toe gevochten om ‘gnostiek’ en esoterische leringen uit te roeien. Dit is dan ook de grootste reden waarom ik verder moet gaan dan de Finse Gelovige. Modern denken kán niet samengaan met christendom.

"Gebied je mij te gaan en te zwijgen omdat de dag aanbreekt? De wereld is diep, dieper dan de dag zich ooit gedacht heeft. Niet alles mag ten overstaan van de dag worden verwoord."

Je bent misschien in vervoering geraakt door mijn visie, maar je vraagt je af hoe je hier nu mee omgaat in het dagelijks leven. Wat je moet inzien is dat de diepste inzichten in het leven niet in twee drie zinnen kunnen worden uitgelegd. Wees er dus zuinig op, strooi deze inzichten niet te hooi en te gras voor de voeten van mensen; ze zullen het niet begrijpen, en als ze denken het te begrijpen, dan zal het in de regel een verkrachting zijn van je inzichten.

Nietzsche moet je lezen als het tegengif wanneer je in je leven doordrenkt bent geweest van de christelijke godsdienst. Daarom spreekt het mij op een bijzondere manier aan. Ik kan me voorstellen dat voor iemand zonder godsdienstige achtergrond of aspiraties Nietzsche hol of vreemd of arrogant en aggressief klinkt. Nietzsche leefde als eenling in een wereld vol christelijke moraal en denktranten. Tegenwoordig zou hij weer anders moeten spreken, omdat de ‘miezerigheid van het mensdom’ tegenwoordig ook volop in atheïstische verpakking rondloopt. Nietzsche is de kunstenaar van de allermooiste gezichten, gezichten voor de toekomst van de mensheid (‘de zonovergoten namiddag van de mensheid’) en de prachtige landschappen die je in je eigen persoonlijke leven gezicht kan geven. Zijn filosofie werkt als goddelijke inspiratie, en lijkt daarom op godsdienst; het is eraan verwant:

Van de kleinmakende deugd:Toen Zarathoestra weer op het vasteland was, stormde hij niet regelrecht op zijn gebergte en zijn grot af, maar maakte vele omwegen, velerlei vragen stellend en velerlei uitvorsend, zodat hij van zichzelf schertsend zei: ‘Zie aan, een stroom die in vele kronkelingen terugvloeit naar de bron!’

Dit is zijn verborgen religieusiteit: dit leven in de tweeheid is een voortdurende reis op weg naar de bron, God.

Hij wilde te weten komen wat er in de tussentijd geschied was met de mens: of de mens groter of kleiner was geworden. En eens zag hij een rij nieuwe huizen; en hij verwonderde zich erover en zei: Wat hebben deze huizen nu om het lijf? Voorwaar geen verheven ziel zette ze neer, zichzelf tot gelijkenis!Haalde een onnozel kind ze wellicht uit zijn speeldoos? Stopte een ander kind ze toch in zijn doos terug!En deze hokjes en kamertjes: kunnen mannen daar in en uit? Ze lijken me meer gemaakt voor zijden poppen.Tenslotte zei hij bedroefd: alles is kleiner geworden!Overal zie ik lagere deuren: wie van mijn aard is, gaat er nog doorheen, maar moet wel flink bukken. O wanneer kom ik weer in mijn land van herkomst?

76

Ofwel, wanneer kan ik het leven met andere mensen leven zoals het bedoeld is: om er iets groots, goddelijks, van te maken, waar ik niet meer bukken hoef voor hen die klein zijn.

En Zarathoestra zuchtte en staarde in de verte (=de verre toekomst). Diezelfde dag hield hij zijn rede over de kleinmakende deugd (=de praktijk van het christendom).

Ik ga onder dit volk en houd mijn ogen open: ze vergeven mij niet dat ik niet afgunstig ben op hun deugden. Ze happen naar mij omdat ik zeg: voor kleine luiden zijn kleine deugden nodig - en omdat het er bij mij moeilijk in wil dat kleine luiden nodig zijn. Ik ben als een haan op andermans erf, naar wie ook de kippen pikken; maar ik neem het ze niet kwalijk. Ik doe beleefd tegen hen, als tegen alle kleine ergernis. Stekelig te zijn tegen wat klein is, schijnt me een wijsheid toe voor egels. (=ik ben aristocratisch, mondig, geëmancipeerd denker).Ze spreken allen over mij wanneer ze ‘s avonds om het vuur zitten, -ze spreken over mij, maar niemand denkt aan mij. Dit is de nieuwe stilte die ik leerde: hun kabaal om mij spreidt een mantel over mijn gedachten uit. Ze (=de christenen) maken onderling kabaal: ‘Wat wil deze sombere wolk van ons? Laat ons toezien dat ze ons geen plaag brengt’ (=mensen begrijpen Nietzsche volkomen verkeerd, ze denken dat hij hen slechts alles wil ontnemen en hijzelf een nihilist is, met lege handen staat). En onlangs drukte een vrouw haar kind tegen zich aan, dat naar mij toe wilde gaan: ‘Haalt de kinderen weg!’ riep zij. ‘Zulke ogen verzengen kinderzielen!’ (= de manier waarop vrome mensen tot op de dag van vandaag reageren: Nietzsche, net zoals dit boek Volwassen Geloof, is zelfs te zondig om je erin te verdiepen, lees het vooral niet!).Ze hoesten wanneer ik spreek: ze menen dat hoesten een argument is tegen sterke winden. (hoesten = vooral niet luisteren; ook niet aankomen met een krachtige tegenwind, maar het slechts overstemmen met lawaai). Ze raden niets van het ruisen van mijn geluk (doen mensen nog steeds niet wanneer ze aan Nietzsche denken; veel mensen hebben Nietzsche nog steeds niet begrepen).’We hebben nog geen tijd voor Zarathoestra’ -zo werpen zij tegen; maar wat doet een tijd ertoe voor iemand die geen tijd heeft voor Zarathoestra? (=zulke mensen zullen het nooit begrijpen).En zo ze me zelfs roemen: hoe zou ik goed kunnen inslapen op hun roemen? Een doornen gordel is mij hun lof: hij kriebelt nog wanneer ik hem afleg (=een steek tegen mensen die Nietzsche-fan zeggen te zijn, maar doorleven in hetzelfde sleur- en middelmatigheiddenken van de overgeërfde wereld, mensen die zijn filosofie niet in de praktijk kunnen brengen in hun machteloze leven).Ik ga onder dit volk en houd de ogen open: ze zijn kleiner geworden en worden alsmaar kleiner -en dat komt door hun leer van geluk en deugd (=het christendom).

Zie waar hun godsdienst op uitloopt:

“Ze zijn immers ook in de deugd bescheiden -want ze wensen welbehagen.”

De kern van traditioneel geloof: innerlijke behoefte aan welbehagen.

“Doch bij welbehagen past enkel de bescheiden deugd. Wel leren zij op hun manier te stappen en vooruit te stappen: dat noem ik hun strompelen. Daarmee geven ze aanstoot aan ieder die haast heeft.En menigeen van hen loopt vooruit en kijkt tegelijk achterom, met stijve nek: hem loop ik graag tegen het lijf. Voet en ogen mogen niet liegen, noch elkander logenstraffen. Doch er is veel leugenachtigheid bij de kleine luiden.

77

Sommigen van hen willen, doch de meesten worden enkel gewild (=zijn slaven). Sommigen van hen zijn echt, doch de meesten zijn enkel toneelspelersEr zijn toneelspelers onder hen die het niet weten, en toneelspelers die het niet willen. De echten zijn altijd zeldzaam, vooral de echte toneelspelers.En deze huichelarij bevond ik onder hen het ergst: dat ook zij die bevelen, de deugden huichelen van hen die dienen.Ik dien, jij dient, wij dienen’ -zo bidt hier ook de huichelarij van hen die heersen.Ach ook in hun huichelarij vloog de nieuwsgierigheid van mijn oog zich wellicht zoek. Goed heb ik al hun vliegengeluk geraden en al hun zoemen om zonovergoten vensterruiten.Zo veel goedheid, zo veel zwakheid zie ik. Zo veel gerechtigheid en mededogen, zo veel zwakheid.Rond, rechtschapen en goedig zijn ze met elkander, zoals zandkorrels rond, rechtschapen en goedig zijn. Bescheiden een klein geluk omarmen -dat noemen zij ‘overgave’! En tegelijk scheelogen ze bescheiden reeds naar een klein nieuw geluk.Ze willen in hun onnozelheid eigenlijk één ding het liefst: dat niemand hun pijn doet. Dus zijn ze tegen eenieder voorkomend en doen hem wel.Maar dit is lafheid, ook al heet het deugd. Deugd is voor hen wat bescheiden maakt en tam, daarmee hebben zij van de wolf een hond gemaakt en van de mens zelf ‘s mensen beste huisdier.

Ik ga onder dit volk en laat menig woord vallen: maar zij weten te nemen noch te behouden.Het verwondert hen dat ik niet ben gekomen om lusten en ondeugden te lasteren. En voorwaar, ik ben ook niet gekomen om te waarschuwen voor zakkenrollers (=laat je niet weer beduvelen door te denken dat ik het hier slechts heb om uitwassen van het geloof. Ik meen met mijn kritiek op het christendom het de doodsteek te geven). Het verwondert hen dat ik niet bereid ben hun schranderheid nog snediger en spitser te maken: alsof zij nog niet genoeg spitsvondigheid hebben wier stemmen als griffels op mij krassen! (=ze verwonderen zich erover dat ik mijn inzichten niet gebruik om hun godsdienst op te krikken tot nog grotere hoogten). En roep ik: ‘Vervloekt al de duivels die in jullie zijn, die gaarne zouden kermen en de handen vouwen en bidden’, dan roepen zij: ‘Zarathoestra is goddeloos!’. En vooral roepen zulks hun leraren van overgave (=de evangelische, piëtistische predikers die de mens in alles uitroepen tot een hoopje ellende en altijd weer oproepen tot ‘onvoorwaardelijke overgave’ aan God en zo ons eigen leven uitdoven). Doch juist hen schreeuw ik gaarne in het oor: ‘Ja, ik ben Zarathoestra, de goddeloze!’ (maar in werkelijkheid ben ik helemaal niet goddeloos; in feite zijn jullie dat met jullie negatieve denkbeelden) Deze leraren van overgave! Waar het maar klein en ziek en schurftig is, daar kruipen ze heen, als luizen. Welaan! Dit is mijn preek voor hun oren: ik ben Zarathoestra, de goddeloze die spreekt: ‘Wie is goddelozer dan ik, dat ik me kan verheugen in zijn onderricht?’ Ik ben Zarathoestra, de goddeloze, waar kan ik mijns gelijke vinden? En al diegenen zijn mijns gelijken, die zichzelf hun wil geven en alle overgave afleggen. Ik ben Zarathoestra, de goddeloze: ik kook elk toeval nog in mijn pan. En pas wanneer het gaar is gekookt, heet ik het welkom, als mijn spijs. (Van deze zin geniet Rereformed het meest) En voorwaar, menig toeval kwam bazig tot mij: maar baziger sprak tot het toeval nog mijn wil, -en reeds lag het smekend op zijn kniën. Maar wat praat ik waar niemand mijn oren heeft! En dus zal ik het roepen naar alle windstreken: Jullie worden steeds kleiner, o kleine luiden! Jullie brokkelen af, o comfortzoekers! Jullie zullen nog eens ten gronde gaan aan jullie vele deugdjes, aan jullie vele verzuimpjes, aan jullie vele overgaafjes! Te veel sparend, te veel toegevend: zo is jullie aardrijk! Opdat de boom echter groot wordt, daartoe wil hij om harde rotsen harde wortels slaan! Ook wat jullie verzuimen, weeft aan het weefsel van alle mensen-toekomst. Ook jullie niets is een spinnenweb en een spin die leeft van het bloed van de toekomst.

78

‘Het loopt wel los’ -dat is ook een leer van overgave. Doch ik zeg jullie, o behaaglijken: het loopt tegen en zal al meer en meer jullie tegenlopen! Ach, dat jullie al het halve willen toch aflegden en vastbesloten waren tot traagheid zowel als daad.Ach dat jullie mijn woord toch begrepen: ‘Doet voor mijn part wat jullie wilt, -doch weest eerst mensen die in staat zijn te willen! Hebt voor mijn part jullie naasten lief gelijk jezelve -doch weest eerst mensen die zichzelf liefhebben’! Maar wat praat ik, waar niemand mijn oren heeft. Het is nog een uur te vroeg voor mij. Mijn eigen voorloper ben ik onder dit volk, mijn eigen ochtendkraaien door donkere stegen. Doch hun uur komt. En ook het mijne komt! Met het uur worden ze kleiner, armetieriger, onvruchtbaarder. Armetierig kruid, armetierig aardrijk!”

En dan richt Nietzsche zich persoonlijk tot mij, modern mens, 120 jaar later, voorspelt hij het levensverhaal van de schrijver van dit boek:

“En spoedig zullen ze erbij staan als dor gras en steppe, en voorwaar! zichzelf beu -en méér nog dan naar water smachtend naar vuur! Lopende vuren zal ik eens nog van hen maken en verkondigers met vlammende tong: -verkondigen zullen zij eens nog met vlammende tong: hij komt, hij is nabij, de grote middag!”

Groeien en bewustwordingDe Nachtmerrie van de Christen is omvangrijk, Nietzsche kan je jarenlang stof tot nadenken geven. De dwaalleringen van het vrijzinnige christelijke geloof zijn slechts een zijtakje in het geheel. Meer ruimte dan die er in dit boek aan gegeven is, is dit denken niet waard, zoals ook Nietzsche de moderne christelijke theologie behandelde met slechts één kleine verhandeling (Oneigentijdse Beschouwingen no 1). Via vele andere aspecten van de nachtmerrie die behandeld moesten worden komen we in dit hoofdstuk langzamerhand uit op het slot, oftewel de vraag ‘wat dan?’ In het kort: alle boekgodsdiensten die de wereld heeft voortgebracht zijn in volkomen strijd met het basisgegeven van ons moderne menszijn: de menselijke rede, het mondig voor jezelf denken. Dát is de ultieme doodsteek voor elk godsdienstsysteem. Boekgodsdienst is onderwerping aan het verleden. Hoe losjes je dat ook doet, hoe gezond je het ook denkt te kunnen doen, het is niet in overeenstemming te brengen met de natuurlijke behoefte van de moderne mens: als een vrije vogel hoog te vliegen over de landschappen die jezelf kiest, die steeds veranderen naar gelang onze wetenschappelijke inzichten groter worden. Traditionele godsdiensten zijn voor de moderne mens een blok aan het been. Dat is het voor vrijzinnige christenen ook, maar ze schijnen het veelal niet te willen toegeven. All-Bright liet me eens weten: ‘Ik voel me niet zo thuis bij de ismen, uiteraard wel in een bepaalde traditie.’ Het grappige is dat hij juist die traditie helemaal niet eert, maar op alle mogelijke manieren ermee in strijd is, maar het niet wil toegeven. En het denken dat hij zelf aanhangt heeft helemaal geen traditie, het is in de afgelopen anderhalve eeuw uitgevonden door de moderne mens die last had van de christelijke traditie, maar om de een of andere reden niet van het christendom af kan komen. Vrijzinnige christenen zijn niet eerlijk genoeg en willen deze kanttekening niet erkennen. Vrijzinnige christenen zijn een schakel in de rij, want het merendeel van de christenheid is hun kant opgegaan. Het is een schakel die een stap verder is dan de vroegere orthodoxvrome Johan. Maar Rereformeds ogen zijn opengegaan, hij wil zijn tijd niet meer verdoen met in een moeras van aangepast christendom te stappen. Hij heeft nu haast en slaat die fase mooi over. Ik stap meteen naar de schakel van het menszijn van de toekomst, de wereld waarin mijn kleinkinderen zullen leven.

79

Om de een of andere reden is die traditie voor veel mensen iets heiligs, en ontgaat het hen dat mensen die niet veel om traditie geven de traditie wel degelijk ook eren, maar er in het geheel geen punt van maken. Zoiets als ‘dat is vanzelfsprekend, voor zover het verleden me iets moois biedt’. Zo mag ik nog zo opnieuw gevormd zijn, ik draag mooi en natuurlijk van alles moois uit de traditie met me mee. Maar ik merk het nauwelijks, ik hoef er niet voortdurend op te staren en hoef me niet bezig te houden met het oppoetsen ervan; traditie is slechts een hulpmiddel, een stukje gereedschap. Onze blik moet op de toekomst gericht zijn; dát is het gezonde moderne leven.

Dodelijke Zelfkritiek:-Na het lezen van dit boek in zijn geheel krijgt Dodelijke Zelfkritiek een steeds helderder beeld van de gevoelens van deze schrijver, die hem uiteindelijk nopen te reppen van een ‘christelijke nachtmerrie’. Ik bespeur zowaar enig gevoel van onbehagen, Rereformed herhaaldelijk als een trauma-theoloog te hebben geïnterpreteerd; maar ik zie nu dat daar uiteindelijk geen reden toe is. Maar deze uitdrukking legde wel zo kernachtig mogelijk de vinger op een zere plek die de lezers toch ook moesten zien. Steeds weer zag Rereformed zich in zijn leven als gelovige geconfronteerd met een ombarmhartige kerkelijke houding van zelfgenoegzaamheid en kilhartigheid, met een (christelijk) geloof dat een zielsverschroeiende uitwerking tot gevolg had. Daarbij ook de hypocrisie en dubbelhartigheid van veel individuele christenen opgeteld; een typische slag gelovigen dus, die eigengerechtig zijn, en zich nauwelijks iets laten gezeggen en een chronisch gebrek vertonen, zich op een meer intensieve wijze toe te leggen op de geestelijke aspecten van het geloof; hun overdreven onderhevigheid voor zogenaamde heilsfeiten, hun overgevoeligheid voor de goddelijke voorbestemming; hun volstrekte ondankbaarheid voor al het aardse; hun overmatige bezorgdheid over de verkeerde dingen; hun opdringerigheid in het gesprek, dat zij als enig middelpunt al gauw wensen te beheersen en naar hun hand wensen te zetten, met een onstuitbare begerigheid voor het hiernamaals en de volmaakte hemelse zaligheid; hun ongezonde aversie ten aanzien van sex en sexualiteit, en de obcessieve nadruk die ze daar vervolgens op leggen; hun geringe vermogen tot zelfloutering, omdat ze doorgaans snel ontmoedigd raken; hun geestelijk onvermogen waar het de vervulling van de leer betreft, maakt hen onbekwaam, zelfs ongelukkig - om zonder zalvende tussenkomst van een of andere heilige - onvoorwaardelijk op God te vertrouwen - daartoe moeten de gelovigen steeds weer middels een prediking van parabelen en verhalen tot een onherroepelijk gehoorzamen aan God worden gemend en aangespoord...Zulke christen betonen zich doorgaans erg met zichzelf ingenomen, en zijn al gauw geneigd te overdrijven om aldus (met hun geloof) indruk te willen maken; hun kritiek jegens medegelovigen is vaak van azijn doordrenkt; ze zwemen en pochen maar al te graag met hun christelijke voorzienigheid, en diens ‘goddelijke’ bescherming tegen al het kwaad; ze houden zich vaker ledig met vervloekende, bestraffende en belasterende taal, dan dat zij zich vullen en laven aan zegenen en uitdelen; en tot slot zijn ze overgevoelig voor naijver, theologische twistzucht en jaloezie...Rereformed heeft zich na een lange innerlijke strijd -waarvoor Dodelijke Zelfkritiek hem steeds meer begint te bewonderen- voorwaar uit deze gordiaanse knoop van de christelijk moraal en zijn praktijk van een benepen zedenleer weten te bevrijden - al gebiedt de eerlijkheid mij te zeggen, dat hij nog wel degelijk sporen van deze christelijke indoctrinatieleer bij Rereformed gewaarwordt - maar hij ziet ook tevens dat hij daar uit alle macht tegen strijdt - opdat hij steeds beter in staat is zichzelf en anderen in het ‘gezonde’ onderwijs te bemoedigen, en zich geestelijk te wapenen tegen degenen die daar hun stem tegen verheffen...

Dodelijke Zelfkritiek merkt -overigens zonder enig verwijt- op, dat Rereformeds woorden en de boodschap die hij daarmee verkondigt niet zozeer op filosofische beschouwingen zijn gestoeld, maar hoofdzakelijk op de kracht en strekking van Gods eigen Woorden teruggrijpen - dat kan de

80

verwarring bij sommigen verklaren; hoe iemand die zo hartstochtelijk ten strijde trekt tegen het christelijk geloof, ogenschijnlijk nog een innige band met diezelfde God onderhoudt!Om in de woorden van Paulus te spreken: heeft Rereformed door de gaven die hem door God zijn gegeven, de instrumenten in handen (gekregen) om als een vakbekwame aannemer het fundament van een betere wereld te leggen?

Rereformed:-Hou op en wees alweer stil Dodelijke Zelfkritiek! Verre van mij om de christenen zo te beschuldigen zoals jij nu doet. Wij mensen zijn allemaal hetzelfde, of we nu gelovig zijn of niet. Op alles en iedereen is vanalles aan te merken, maar ik wil daar niet aan meedoen. Dezelfde kritiek zou je naar het adres van vele niet-christenen kunnen versturen.Ik wil niet trappen tegen christenen. Ik lijd slechts onder hun leringen. Ik moet me eruit bevrijden voor zover het schadelijk is, voor zover het ons mensheid belet op te stijgen en te vliegen. En ik blijf meedragen dat wat ik niet kwijt kan raken, uiteindelijk omdat ik dat niet kwijt wil raken. Ik kom niet met de ontwarring van de gordiaanse knoop. Ik weet dat het leven een altoos voortdurend proces is, ons altijd met knopen bezig doet houden. Ik hoef niet méér te ontwarren dan mijn eigen knoop. En ook dat mag ik met een schouderophaal van ‘ik ben maar een mens’ lekker voor een deel in de knoop laten zitten.Ook ben ik niet gediend van je vleierige toon waarmee je eindigt. Iedereen is een vakbekwame aannemer om de wereld waarin hij leeft op te kunnen bouwen.

Simpele Ziel:-Ah. Ik wil nu wel eens heel concreet vragen naar hoe jij deze wereld denkt op te bouwen. Om hiermee maar te beginnen: hoe ziet jouw moderne God eruit? Is hij/zij een Entiteit die bestaat buiten de mens? Is het een onpersoonlijke ‘Kosmische Energie’? Is het een Concept, een Idee, dat alleen kan bestaan in gedachten van mensen? Een soort van Überpsychologie. Je kunt het nooit uitleggen, Rereformed. Je blijft maar teleurstellend.Afhankelijk hiervan zou ook nog steeds het standaard rijtje levensvragen beantwoord moeten worden... Een levensvisie die het Christendom, of wellicht andere religies zou vervangen, zou toch minstens de vragen moeten beantwoorden die een religie zegt te beantwoorden? Waar komen we vandaan, waar gaan we naartoe, waarom? etc etc. Of staat het zelfs boven deze vragen? Zijn deze vragen niet meer relevant?

Rereformed:-Hoe ziet mijn God eruit? Snap je niet dat jouw vraag een vraag uit de steentijd is en mijn antwoord het antwoord van de verre toekomst? Het loopt inderdaad uit op 'Überpsychologie'. Het is zelfs logisch: Wanneer je de God van de bijbel wegdoet uit je leven, omdat hij een God is die men verkleind heeft tot het niveau van mens, hoe zou men op weer een God kunnen uitkomen die in menselijke bewoordingen te vatten is? Jou zo'n antwoord te geven zou teleurstellend zijn!Niks uit standaard levensvragen weer een kant en klaar antwoord zien te wringen. Uiteindelijk blijft een mens met diep ‘geloof’, ‘vertrouwen’. De vragen zijn wel relevant, maar het antwoord is slechts ‘vertrouwen’, ‘hoop’, ‘moed om te geloven dat het uiteindelijk is zoals je intuïtief weet (dwz door de grootsheid van het bestaan onderwezen wordt) dat het is’, niet een kant en klaar pakket. Juist de kant-en-klare pakketten die ons voorgeschoteld zijn zijn juist daarom teleurstellend.

Simpele Ziel:-Hmm, nouja, deze nieuwe God zou niet compleet te (be)vatten zijn in menselijke bewoordingen; dat was de oude ook niet. Dat neemt niet weg dat je over ‘hem’ zou kunnen spreken, of dat hij zich deels zou kunnen laten kennen, zich openbaren, wanneer hij daar zin in zou hebben. Zo logisch vind ik je conclusie dus niet.

81

Mijn vraag was eigenlijk, is deze God iets of iemand buiten de mens, of is hij een product van de menselijke geest, die een bepaald denkniveau bereikt. Dat laatste dus, volgens jou, als ik het goed begrijp.In dat geval is er geen Schepper, is een mens een geëvolueerd dier, heeft hij geen eeuwige ziel, is er geen reïncarnatie, is het afgelopen na je pakweg 80 jaar op aarde. Dat soort conclusies moet je dan trekken, lijkt me.

Zoiets vaags zal trouwens nooit kunnen concureren met de (schijn)zekerheid die de boekreligies bieden.

Rereformed:-1) 'Hij is niet te bevatten, dat was de oude God ook niet'. Het punt van verschil is dat de oude God juist veel te veel te bevatten is! Hij is te veel mens, te weinig God. Juist dáárom verliest Hij zijn geloofwaardigheid en gaat Hij dood. Zo de ‘nieuwe’ God al een creatie van de mens is, dan is Hij toch wel een God die zo groot is dat we zo ongeveer wél kunnen ophouden met over Hem te spreken. Begrijp je welk een wereld van verschil? Begrijp je hoeveel beter het nieuwe inzicht is?

-2) Wij kunnen slechts over God spreken zoals Hij zich in ons mensen openbaart, dus via ons denken. Hij openbaart zich in ons denken. Niet in de vorm van de overgeleverde ‘openbaringen’ aan geselecteerde mensen, als ‘handelen’ buiten de natuurwetten om, visioenen, rokende bergen, vuur uit de hemel, geloofshelden die tegen een verlamde zeggen sta op en wandel enz. De traditionele ‘openbaring’ van God verkleint Hem ook in dit denken tot een onbenulligheid. Hiermee bedoel ik dit: traditionele godsdienst biedt één glaasje water aan voor degene met wie hij medelijden heeft (Hagar) of om de een of andere reden tot zijn favorieten behoort (Simson), en de rest laat Hij aan hun lot over of doodgaan in de woestijn of in Auschwitz. Of ook dit: een historische gebeurtenis waar in geloofd moet worden en waarvoor je deur tot deur evangelisatie moet doen, en indien je niet in het verhaal wil geloven ga je een hel in. Deze vorm van godsdienst is het vermoorden van God. Ware godsdienst is geopenbaard door de grootse schepping en kennis van God wordt onderwezen door de wetenschap.

-3) God is het produkt van de menselijke geest, maar wellicht ook een objectieve Entiteit. Waarom kan het niet allebei? ‘Het produkt van de menselijke geest’ is natuurlijk een afbeelding, een uitdrukking, een stempel, een voetspoor van God. Daarom verandert het ook steeds, naarmate de mens opgroeit, moet het zelfs veranderen om aan God eer te doen. De uiteindelijke Entiteit waar het om gaat is voor de mens echter nooit te bevatten, we kunnen het geeneens ‘wezen’ (persoon) noemen. God is geen wezen in de betekenis die wij kennen. God kan niet worden opgemerkt als verschijning of als ingrijpen in deze wereld, alsof Hij buiten de schepping staat. Vanouds heeft men geleerd dat de mens naar het gelijkenis van God geschapen is. Wanneer de mens in zijn lange geschiedenis begint op te merken dat hij niet meer dezelfde is als de antieke mens, dan kan het niet anders of ook God verandert (in werkelijkheid dus ons zicht op God). God is niet een supervergroting van slechts onszelf, maar van alles in het universum. Voor ons moderne mensen staat God in de praktijk van ons leven niet meer als een entiteit buiten de schepping, maar is Hij in alles en in allen. Alles in de schepping is God. De eenheid van alles en allen in God te beseffen is het begin van godsdienst en de meest verhevene godsdienst. Zij brengt je tot in het oneindige. Deze eenheid strekt zich namelijk niet alleen uit over alle materie en processen op hetzelfde moment (op zichzelf al een ons begrip te boven gaande gedachte), maar ook naar de eeuwigheid terug en vooruit. Maar dit inzicht brengt je ook tot de hoogste traptrede in ons menselijk handelen. God is het bestaan. Dus alle processen, alle mensen om je heen, al wat leeft en niet leeft, is heilig, ben je zelf. En omdat wij mensen ons onderscheiden door rationeel te zijn, spoort ons inzicht altijd aan tot het bereiken van het hoogste, de limiet van ons denken en kunnen.

82

-4) Wat je conclusies betreft zou je voorzichtig moeten zijn. Aangezien de moderne God alleen maar groter wordt, zie ik niet in waarom hij ons slechts een klein leven gegeven zou hebben, dwz waarom elk moment van de geschiedenis op zich staat, apart van elk ander moment. Integendeel, de wetenschap heeft ons bijvoorbeeld geleerd dat zelfs een mier een ongelofelijk wonder is, te vergelijken met een mens. Zelfs een mier is in de nieuwe godsdienst eeuwig en heilig, iets waar men in de traditionele godsdienst geen oog voor had. Zo is het bewustzijn van de mens een onderdeel van het bewustzijn van God zelf, en ieder moment van wat wij tijd noemen (of een verschijning in de tijd die we persoon noemen) dus eeuwig. Met dit denken kun je vele kanten op, je kunt bijvoorbeeld ook tot de conclusie komen dat onze individualiteit (in de traditionele terminologie onze 'ziel') wellicht slechts een illusie is. Ik zie dan ook niet in waarom je over een hiernamaals zou moeten speculeren. Wat schiet je op met het speculeren over dit soort zaken? Zelfs als orthodox christen heb ik er nooit over gedacht. Zelfs toen kon ik er al niets mee. Waar je niets van kunt weten heeft het ook geen zin om je in uitdrukkelijke geloofsleerstellingen over uit te spreken. Ten hoogste zou je het kunnen doen als onderdeel van onze fantasie om er (levens)kunst van te maken. Maar het allerbelachelijks en allerbeledigends voor God wat je in je leven kan doen is huis aan huis evangelisatie om de 'unieke weg tot eeuwig behoud' aan te bieden aan anderen. Fantasiën zoals hemel en reïncarnatie zou je natuurlijk kunnen gebruiken om het voor jezelf duidelijk te maken hoezeer je verbonden bent met en verantwoordelijk bent voor de verre toekomst. Wie weet heb je deze fantasiën nodig omdat het anders niet goed tot je doordringt en het moeilijker is om je leven zo te leven dat het de grootste eerbied voor het leven laat zien. Maar laat het voor ons mensen duidelijk zijn dat we met onze fantasie bezig zijn en het hier niet gaat om duidingen van de realiteit (zoals dit in de traditionele godsdiensten wordt gesteld). Modern geloof zit dus helemaal niet in de maag met vragen zoals traditioneel geloof die stelt en komt ook niet met antwoorden die nep-antwoorden zijn; ze dient slechts dit godgegeven leven, is slechts een stil vertrouwen en een altijd op reis zijn naar het diepere inzicht. Dit doet de mens via het ontwikkelen van de wetenschap en met gebruik making van al zijn rationaliteit die de mens maar in zich kan vinden.

Je laatste conclusie is volkomen onwaar. Juist omdat de nieuwe godsdienst vaag is, of beter gezegd 'allesomvattend' is, wint ze het van de traditionele boekgodsdiensten. Die gaan allemaal dood omdat hun antwoorden en vragen geleidelijk aan in een grap veranderen, of volslagen onbegrijpelijk worden, geen relevantie meer hebben voor de mens van vandaag. De oude godsdiensten splitsen de mensheid slechts op in tegenpolen, scheiden God en mens slechts van elkaar af, laten ons in eeuwige angstvisioenen leven, dan weer Gods toorn, dan weer de verleiding van de satan, dan weer de macht van het zondige ego. Bovendien hebben deze traditionele godsdiensten geen enkel oog voor het opbouwen van deze wereld, de wereld die in deze eeuw ten gronde gaat indien wij mensheid niet op radikale manier ingrijpen. Christendom doet niets anders dan maar wachten op dit einde om triomfantelijk gelijk te kunnen hebben. Zij is niet begaan met het uitsterven van dier- en plantsoorten, zij roept niet op tot eenheid en eendracht van het gehele menselijke ras en tot gebruik making van de menselijke kracht om de aarde te behouden. Zij is begaan met slechts één ding: hun godsdienst is de unieke waarheid en daar moet men iedereen van overtuigen.

Je zit nog steeds met het gevoel van ‘vaag’, alsof je niets in je handen hebt gekregen. Het tegendeel is waar. Je krijgt juist alles. Voor het eerst krijgt de mensheid zicht op God en de zin van het bestaan. Denk na over het volgende:

-God is de kosmische ervaring van de grootsheid van de schepping.

-God is alles.

83

-God is het leven.

-God is de ander.

-God is jezelf.

-God is je verantwoordelijkheid voor het in stand houden van de schepping.

-God is je onderwerping aan het dienen van het Grote Geheel.

-God is een eeuwig proces.

-God is ons hoogste menszijn dat steeds hogerop wil klimmen, steeds dieper wil begrijpen.

-God is ons diepste verlangen, ons diepste bewustzijn.

-God is

Simpele Ziel:-Wie ben jij toch Rereformed?

Rereformed:-Ik ben jij die dit leest. Ik ben de mens van de 21ste eeuw. Ik vertel aan het begin van deze nieuwe eeuw aan een ieder welk gezicht deze eeuw zal laten zien. Ik ben de denkbeelden die er over 100 jaar zullen zijn.

De traditionele godsdiensten zullen volkomen instorten vanwege hun eigen extremiteit, naïviteit en onmacht zich aan te passen aan het moderne leven.

De 'aangepaste' kerken zullen nadat ze de afgelopen decennia al leeggelopen zijn nóg leger lopen vanwege een oneerlijk omgaan met de oude boodschap en de daaropvolgende ongeloofwaardigheid. De meest behoudende en fundamentalistische kerken zullen uitsterven omdat ze geen boodschap voor de moderne mens meer hebben die serieus genomen kan worden. En de charismatische christenen zullen gelijk staan aan de mensen die zich aan middeleeuws bijgeloof hebben overgegeven en nooit volwassen wensen te worden.

Alleen op modern denken zal men nog kunnen bouwen. Alleen modern rationeel denken kan onze wereld redden.

Alle oude boekgodsdiensten zullen in deze nieuwe eeuw wegsterven of voort blijven leven als -meer of minder onschuldig- gebeuzel en spannend vermaak of sentimentele troost, zoals astrologie, ufo-geloof, Lourdes-genezingen, kaarsenbranden voor heilige beelden en geesten oproepen.

Het moderne denken zal globaal zijn en wetenschappelijk.

Zij zal veel filosofische gedachten uit het Boeddhisme overnemen -omdat die het minst door antieke voorstellingen geplaagd worden en streven naar een steeds groter maken van God (totdat Hij zelfs verdwijnt)- en ook veel westerse humanistische gedachten.

84

De nieuwe godsdienstbeleving zal niet gauw een naam krijgen die de lading dekt, omdat de lading op allerlei manieren ingekleurd kan worden en ook omdat de godsdienst van nu af aan voornamelijk individueel beleefd zal worden en wij gedwongen worden steeds stiller over God te zijn. Bepaalde trekken van de oude godsdiensten zullen we algemeen mee blijven nemen. Maar vele andere denkbeelden –zoals een pratende God, of een God die af en toe via bidden moet ingrijpen om iets voor ons te doen- zullen volkomen verdwijnen.

Mogelijkerwijs zullen bepaalde christelijke kerken zich volledig aanpassen op nieuw denken en zich nieuwe namen geven. Geloven in groepsverband volgens voorgeschreven stramien zal echter steeds minder mogelijk worden, omdat we in een individualistische wereld leven, in de wereld van de mondige mens, de mens die er niet voor terugdeinst en er ook niet bovenmatig onder lijdt eenling te zijn in zijn opinies.

Godsdienstig denken zal natuurlijk ook in de nieuwe eeuw een plaats hebben, maar de invloed van godsdienstig denken op de maatschappij zal onderhuids geschieden. Op het dagelijkse leven zal de godsdienst nauwelijks meer invloed uitoefenen. Steeds meer dingen worden als details gezien. Godsdienstig denken van de toekomst is niet een aanhangen van leerstellingen, geloven in bepaalde gebeurtenissen en voortdurende opvoering van bepaalde rituelen, maar een diep bewustzijn van de heiligheid van het gehele leven, een intuïtief (in ons diepste bewustzijn geworteld) hoog ethisch handelen in de wetenschap van de eenheid van het alles, het eerbiedigen van de natuur om ons heen, het zoeken naar je hoogste menszijn.

De godsdienst van de toekomst werkt als onderstroom, als verborgen diepste beweegreden voor iemands handelen en denken, als een soort overkoepelende grootheid, veel te groot om het in details uit te spellen.

De godsdienst van de 21ste eeuw zal zo weinig mogelijk metafysica bevatten, zo weinig mogelijk geloofsstellingen, zo weinig mogelijk geconcentreerd zijn op een macht buiten onszelf, buiten de schepping, zo weinig mogelijk respect hebben voor autoriteiten buiten onszelf, en zo weinig mogelijk ervaren worden in groepsverband dat zichzelf afscheidt van de rest van de mensheid.

Daarvoor in de plaats komt godsdienst als gereedschapskist om het leven te aanvaarden, om ja te leren zeggen tegen het leven, om onszelf te leren kennen, om grenzen te zien aan onze grenzeloze vrijheid, om op te klimmen naar onze hoogste potentie, om onze roeping tot hoogste menszijn te ervaren.

Eerst moet je op het punt komen de consequenties te durven trekken uit het moderne denken. Wanneer je eindelijk op dat punt komt waarop je de bijbel weggooit, hem niet meer als bindend ziet en autoriteit, gooi hem dan toch maar niet weg. Je kun de bijbel dan opeens weer opendoen. Je leest hem nu net zoals kinderen allerlei fantasieverhalen en sprookjes lezen. Je weet nu hoe je het moet lezen, zoals een kind al weet hoe je Harry Potter moet lezen. Je weet dat het hier gaat om beelden, om diepe inzichten, als inzichten over hoe de mens was en dacht en handelde, niet als objectieve informatie, maar als subjectieve beleving van de diepe roerselen in ons denken. De bijbel is een symbolische representatie van ons bestaan, één bepaalde belichting ervan, één vorm van begrijpen ervan, de vorm die achter ons ligt. Het geeft inzicht in ons verleden: je leert eruit verstaan uit welke diepten van ellende, naïviteit en onvolwassenheid je bent verlost. Zo lees je ook allerlei andere godsdienstige en niet godsdienstige geschriften.

Filosofie is ons denkvermogen pijnigen tot het uiterste. Het is een werktuig. De godsdienst van de toekomst is er om daar een spel van te maken, een kunstwerk. Filosofie is als wiskunde, godsdienst

85

als muziek (toegepaste wiskunde om er een spel van te maken). Filosofie is het denken wetenschappelijk bestuderen. Godsdienst is de roman die we schrijven over ons denken.

Ons zicht op de wereld zal in de eerste plaats gericht zijn op het grote geheel. De antwoorden op het leven zullen wij in ons eigen bewustzijn zoeken. We zullen de wereld steeds meer gaan zien als de plaats die wijzelf op een steeds hoger niveau zullen brengen. Dit historisch proces gaat voortdurend gepaard met schermutselingen, tegengestelde krachten, maar we rekenen erop dat die uiteindelijk steeds meer zullen conformeren tot een synthese, concensus. Wijzelf hebben de verantwoordelijkheid van God overgenomen. Voor ons moderne mensen is de schepping nooit af. Met steeds grotere snelheid zal alles veranderen. Één mensenleven betekent nu al een nomadisch proces. Zowel fysiek als innerlijk zijn we altijd in een proces van verandering.

Het bovennatuurlijke verdwijnt volkomen en daarvoor in de plaats komt een steeds beter begrijpen en gebruik maken van het natuurlijke.

Simpele Ziel:-Ik vind alles zo gecompliceerd worden, ik begrijp het niet helemaal. Ben je dus van mening dat God helemaal niet direct ingrijpt in de wereld?

Rereformed:-God grijpt in op elk moment dat je ademt, in elke handeling die je verricht, in elke bloem die er voor je ogen verschijnt, elke zonnestraal of sneeuwkristal dat verschijnt.Mensen die met ‘boekgodsdienst’ in hun hoofd lopen hebben het gevoel iets moois in hun handen te hebben: ‘Direct ingrijpen van God in de wereld’. Bewijs, iets concreets! Maar open je ogen hiervoor: dit geloof is juist het omgekeerde van iets moois! Het betekent dat je deze wereld als een puinhoop beschouwt, waarin God slechts als ‘af-en-toe’ een lichtpuntje schenkt. Het betekent dat je het leven ervaart alsof God normaal gesproken afwezig is en alles verkeerd gaat, en je je kracht moet krijgen uit een bijzonder geval van ‘direct ingrijpen’. Het betekent dat God spreekt tot Abraham en de rest van de wereld maar in onweten laat. Het betekent dat God zo even het zonnestelsel laat stilstaan om Jozua de overwinning aan de vijand te geven of een koning Hizkia even een teken te geven. Het betekent dat Hij wanneer Hij in een goede bui is zo even een verlamde laat lopen, maar indien Hij de pest aan iemand heeft zo even met melaatsheid kan straffen. Het betekent ook dat Hij voor het merendeel zich niet bekommert om de miljoenen melaatsen. Het betekent tot slot ook dat je dan uitkomt op een God die mensen straft door bijvoorbeeld aardbevingen. Iemand die in wonderen gelooft zou God werkelijk moeten vragen waarom Hij dit in de regel nalaat te doen. Zo’n God heeft namelijk geen excuus voor onze klachten!

Wanneer je je dan nog indenkt dat dit ‘wonderbaarlijke direct ingrijpen' allemaal al duizenden jaren achter ons ligt, in de tijd dat het helemaal niet zo wonderbaarlijk was, en je je dan als modern christen moet behelpen met allerlei ‘wonderen’ die voor het merendeel in Afrika gebeuren of in Pinkstergemeentes met flauwvallende en deels hysterische mensen en het moet zien in wonderen die voor het merendeel onbenullig zijn...of die je moet zien in ‘het einde van de wereld’ dat boven je hoofd hangt (‘zie je wel, het is al voorspeld in de bijbel’) dan zul je bemerken dat het inderdaad een schamele troost is in zo’n God te geloven! De schamele troost wordt nog versterkt wanneer je je afvraagt hoeveel het weer uitloopt op schade voor jezelf: je wordt namelijk weer meteen schuldig gemaakt wanneer je de ‘godswonderen’ om je heen niet opmerkt. Je bent dan bijvoorbeeld meteen weer eens zondig en fout en niet goed genoeg wanneer je hebt gebeden om beter te worden, maar er gebeurt niets...Tevens mag je je telkens afvragen waarom je niet in allerlei wonderen buiten de christelijke godsdienst gelooft maar die allemaal moet afdoen door ze toe te schrijven aan bedrog of werk van demonen.

86

‘Direct ingrijpen’ van God op de traditionele manier begrepen is geloof als pleister op een wonde, het is het verkleinen van God tot een zalfje op de wonde. Het is voor mensen die er niet tegen kunnen hun portemonnee te verliezen. Ze moeten het met een godswonder weer terugkrijgen. Het is voor mensen die bijgelovig zijn, mensen die als kinderen in het leven staan. Het allermooiste van ons moderne leven is juist dat er geen wonderen (in de traditionele betekenis) bestaan. Op deze manier zijn we eindelijk afgekomen van de grilligheid van het bestaan en de angst voor zowel God als de duivel. Nee, al de traditionele wonderen bestaan niet. Maar daarvoor in de plaats is een duizendmaal groter wonder gekomen: het wonder van de Schepping.

Vandaag kwam ik op school en sprak ik met opgewonden meisjes van 11 jaar. Ze kwamen me in paniek een verward verhaal vertellen. In de kelder hadden ze een ruimte waar ze in hun bandje muziek konden spelen. Ze durfden er echter niet meer naartoe te gaan omdat de piano zonder speler een deuntje had gespeeld. Opeens hoorden ze allemaal wel een noot of 5. ‘Er waart een geest rond’ was de algemeen gedeelde opinie. Ik legde met een brede glimlach uit dat het natuurlijk een electrische piano was en er wel een sequencer in het apparaat zal zitten. Maar de uitleg werd niet geloofd. Het was inderdaad een electrische piano maar volgens de meisjes stond het apparaat uit. ‘Onzin’ was mijn commentaar. Maar aan de gezichten van de meisjes zag ik dat het voor hun bittere ernst was. Hoe kom je van deze waangedachten af? Ik bedacht uiteindelijk niets anders dan een stel ‘flinke’ zesdeklassers mee te nemen, naar ‘het hol van de geest’ te gaan en daar met z’n allen in koor te zingen: Ha, ha, ha, ha!!! Na enig vermaak kwamen we weer naar boven: niets aan de hand. Maar angst verbiedt het de meisjes nog steeds er nog naar toe te gaan! Pas door opgroeien zullen ze uiteindelijk van hun dwaze gedachten, bijgeloof en angsten verlost worden. Misschien helpen de volgende gedachten nog als je er moeite mee hebt:

Christenen die over wonderen verhalen alsof het hun geloof bewijst, schijnen niet te begrijpen dat wonderen om de haverklap gebeuren onder de hindoes in India en ook in de moslimwereld en vooral in animistisch Afrika. In die werelden worden er natuurlijk wel de desbetreffende goden voor bedankt. Ofwel dit is het bewijs dat het God echt niks uitmaakt wie waar in gelooft, maar overal met evenveel plezier voor ons goedgelovigen even een wondertje doet, ofwel hebben we hier het bewijs dat er geen verschil zit tussen geloof en bijgeloof, geloof en domheid. Wonderen kan iedereen zien gebeuren. Je hoeft maar een magazine bij de kiosk op te halen en je krijgt elke maand weer een stapel nieuwe. Op het internet kun je tot je dood meer dan twee miljoen sites over 'miracles' lezen. Je kunt er oa lezen over The White Buffalo en The Holy Mother en The Hindu Milk Miracle. Als room op de taart doet God in een speciaal vermelde afdeling Peace Miracles! Wonderen zijn dus nogal gemakkelijk voor God. Zoals wonderen gemakkelijk zijn voor alle andere wezens ook die zich in ons universum bevinden en zich aan ons laten zien. Het gemakkelijkst zijn ze voor mensen die er in willen geloven. Ufonauten halen ook allemaal streken uit op aarde en een beetje geest kan op z'n minst wel kloppen op zolder. De waarheid van het christendom aan de meerderheid van de wereldbevolking te laten zien, dat lukt God niet, hoewel hij er al 2000 jaar z'n best op doet! Wat dat betreft moet hij het altijd afleggen tegen de satan. Ook heeft God nog nooit iemand een geamputeerd been teruggegeven (= een buiten kijf staand, door iedereen te constateren en te bevestigen wonder). De reden waarom mensen moeite hebben met het afstand doen van het bovennatuurlijke is omdat we dan een crisis in ons denken, ons gehele wereldbeeld ondersteboven moeten halen. Het geloof in wonderen houdt voor een groot gedeelte natuurlijk ook stand omdat we houden van spannend vermaak. Maar om de realiteit te begrijpen moet een mens opgroeien. Het gemakkelijkst dringt het nieuwe wereldbeeld door tot kinderen die van kinds af aan al gespeend blijven van bijgeloof en een lange scholing krijgen. Daarom zijn Europa en Japan de meest geseculariseerde delen van de wereld. De rest van de wereld zal langzaamaan volgen.

87

Waardevol geloof is gezond door het leven gaan. Het is God in alles te zien. Het is inzien dat er geen moment kan zijn waarop God niet ingrijpt. Dat er niets gebeuren kan zonder dat Hij het gewild heeft. Dat je niet bidden hoeft, omdat Hij alles al weet en je geen moment zonder Hem leeft, je geen wonder nodig hebt, op geen enkel moment van je leven.Gods ‘direct ingrijpen in de wereld’ is dat Hij jou op aarde heeft gezet. Het is alles wat je doet en zegt, alles wat je ziet en opmerkt, alles wat is. Wanneer je dit begint in te zien ga je daadwerkelijk zélf aan het werk in deze wereld om te redden wat er nog te redden valt. De traditionele God zal het een zorg zijn of er nog een derde wereldoorlog komt. Het zal Hem ook een zorg zijn of er elk jaar een paar duizend levenssoorten op aarde uitsterven of niet. Alleen wij bewuste mensen kunnen de aarde vormen en omvormen, haar tot een onbewoonbare woestenij omturnen of haar bewaren en opbouwen.

Johan:-En ik moet dus nog groeien in mijn geloof natuurlijk.

Rereformed:-Ja, inderdaad. Sorry Johan, ik wil je voor geen goud beledigen, daarom zeg ik er meteen achteraan: en ik moet ook steeds maar groeien. Iedereen moet groeien. Ik zal je een voorbeeld geven en je een gedachte geven die volkomen automatisch uit het moderne weten groeit,maar die je nog nooit onder ogen hebt gehad, omdat je vastgeroest zit in kinderlijk denken uit de brons- en ijzertijd: Bidden is (uitgedrukt in taal waarmee we vertrouwd zijn) godslasterlijk.Bidden, dwz opgevat op de traditionele manier is namelijk in woorden praten tegen God. Iemand die zoiets doet maakt automatisch een beeld van God, hij behandelt God alsof het om een uitvergroot mens gaat. Bidden is dus op dezelfde manier godslasterlijk als zichtbare beeldjes van God maken. Het is ook op een tweede manier schadelijk: het is eenzelfde vorm van megalomanie als de claim maken dat God tot jou praat: het zielig (zowel naief als arrogant) vergoddelijken van de mens, waaraan onze wereld ten gronde gaat. Het is godsdienst gebruiken om maar gelijk te hebben en om maar je zin te krijgen. Zie je hoe moderne inzichten de traditionele opvattingen volkomen ontmaskeren en hoe ze je op weg kunnen helpen naar een hoogwaardiger vorm van godsdienst?

Opgroeien moeten we op honderd-en-een manieren en snel! Besef je wel hoe cruciaal deze nieuwe eeuw in de geschiedenis van de mensheid is? Hoe we op de rand van de afgrond staan, terwijl we ook onze eerste stappen op weg naar een Gouden Eeuw hebben gezet? We kunnen alle kanten nog op, maar spoedig niet meer. Indien de kracht van ons kinderlijke en primitieve denken het deze eeuw wint kunnen we de gouden eeuw voor de mensheid wel vergeten.

Maar wat onze denkbeelden betreft, lees de Nachtmerrie van de Theoloog nog maar eens een keer. Ik dacht in dit boek juist naar voren te willen brengen dat wij mensen zo klein zijn dat het nauwelijks zin heeft te discussiëren over wie groot of klein is in zijn denken. Maar de gedachte dat wij voortdurend moeten groeien, altoos op weg zijn naar hoger en dieper inzicht, is een centraal gegeven in ieders leven. Ik kom in het leven niet verder dan het inzicht dat alles anders is dan ons vroeger is verteld. Mijn God spreekt zich niet nader uit over de dingen dan in dat wat Hij van zich laat zien in het universum om ons heen. En ik besef dat het slechts een detail ervan is wat we met ons beperkte waarnemingsvermogen kunnen bevatten. Het gaat mij voor het merendeel allemaal te veel boven mijn hoofd. Het maakt me letterlijk sprakeloos over God. En dat is een veel hogere en eerbiediger levensinstelling dan de vrome godsdienstigheid die ons met alle mogelijke naïviteit zogenaamd geopenbaarde zekerheden over God, het bestaan en de wereld om de oren slaat.Deze visie werpt zich niet zozeer op tot superioriteit, maar integendeel, wil in de eerste plaats duiden op de wijsheid van het je nederig opstellen in het uitstrooien van wijsheden.

88

Er moet echter wel op gewezen worden dat wij moderne mensen over de werkelijkheid wel onvoorstelbaar meer weten dan de mens op welk punt dan ook in de geschiedenis voor ons. Dit moderne weten moet mijns inziens dan ook het uitgangspunt zijn voor onze denkbeelden. Zij geeft ook duidelijk het recht om traditionele voorstellingen te herzien, vooral wanneer we zien dat in de zogenaamde ‘openbarings-godsdiensten’ over het merendeel van wat we weten wordt gezwegen of er zelfs mee in tegenstrijd is.

Het fundamentele bezwaar tegen christelijke ethiek bestaat hieruit dat het bepaalde handelingen als ‘zonde’ bestempelt en andere handelingen als ‘deugd’ op gronden die geheel onafhankelijk zijn van de sociale consequenties. Ethiek die niet gebaseerd is op bijgeloof vraagt zich eerst af welke sociale effekten het wenst te zien en welke het liever wenst te vermijden.Daarna zal het pas beslissen, zo goed als onze kennis ons daarbij kan helpen, welke handelingen de gewenste gevolgen promoten. Zulke handelingen worden bijgevolg geprezen en handelingen die neigen naar het tegenovergestelde effect zullen worden veroordeeld. (Bertrand Russell)

Hetzelfde moet mijns inziens gezegd worden van geloof. Eerst moeten we kijken naar wat de werkelijkheid om ons heen vertelt, daarna ons pas gaan afvragen welk geloof erbij past. In de traditionele geloven wordt dit omgekeerd: eerst de ‘ervaring’ van de bekering, en dan krijgt men er op de koop toe een wereldbeeld en ethiek, en ziet men alles door deze bril. Juist dit is Omdat je met de meeste gelovigen niet rationeel kan praten vraag ik me altijd af wat de beste manier is om met ze van gedachten te wisselen. Ik had gisteren een gesprek met een gelovige van 42 jaar. Deze probeerde me ‘terug te brengen op de goede weg’ waar ik van afgedwaald ben. Op een gegeven moment vroeg ik haar of ze het Oude Testament wel eens doorgelezen had. Dat had ze nooit gedaan! 25 jaar gelovige geweest!Gelovigen zijn ingekapseld in een spinnenweb dat met duizend-en-één draden aaneen wordt gehouden. Het zijn stuk voor stuk allemaal tere draadjes, maar als er één van kapot gaat houden de andere 1000 het geheel nog evengoed inelkaar. Enige suggesties? Jij bent tenslotte mijn vroegere ik, en op de één of andere manier ben je later in je leven veranderd in je denken.

Johan:-Ik waardeer je zorgen Rereformed, ik bedoel dit niet sarcastisch, ik meen het echt. Toen ik de Nachtmerrie van de Theoloog las heb ik er eerlijk gezegd ook best even over nagedacht. Jij zal het...

Rereformed:-Even erover nagedacht? Dat is het nu precies! Even erover nadenken is niet genoeg! Het is hetzelfde als naast je neer leggen, het negeren. Wees elke dag bezig met de oneindigheid van het universum. Doe werkelijk eens feitenkennis op en trek dááruit je conclusies!

Johan:-Laat me uitspreken. Je zal het waarschijnlijk op mijn onvolgroeidheid en naïviteit steken maar ik kan echt geen andere conclusie trekken dan de volgende: we zitten niet op hetzelfde spoor Rereformed, we hebben niet hetzelfde meegemaakt met God. Ik weet dat je gevoelens en emoties niet kan vergelijken, het is namelijk moeilijk onder woorden te brengen. Zeker in zaken als deze. Wat ik voor mezelf weet is dat de werking van Gods Geest een bepaalde emotie is, of beter gezegd, teweeg brengt. Het is eigenlijk een gevoel wat de normale emoties zoals verliefdheid te boven gaat. Het enige wat ik kan doen is het ondergaan en mezelf gelukkig voelen. Het is niet voor niks dat de Emmaüsgangers zeiden: ‘Was ons hart niet brandende in ons?’ Zij merkten hierdoor de aanwezigheid van God, en zo is het. Ze waren niet gewoon gelukkig of verliefd, nee ze voelden echt iets anders, iets speciaals. Alsof hun hart in brand stond. Het is

89

beeldspraak maar het komt dicht in de buurt van de realiteit. Zo voelt het echt. Het was niet zomaar een blij of opgewekt gevoel, maar iets unieks.Het geloof wordt ook wel eens vergeleken met een klein vonkje in je hart waar zo nu en dan door God olie op gegoten wordt. Dit vind ik een mooie vergelijking. Het is als een steekvlam.Je theorie klinkt mooi. Je schetst een prettig beeld van de God zoals jij Hem ziet. Je brengt je theorie alsof je het allemaal tot in de puntjes uitgedacht hebt en zelf een gelukzalig en heerlijk bestaan leidt. Dat geloof ik niet. Je denkt dagelijks na over je bestaan en hebt evenveel, zo niet meer, vragen dan ik. Maak mij niet wijs dat je geen terugkerende twijfels hebt over je keuzes tot dusver. Ik begrijp je levensweg wel. Hoe je eerst zo enthousiast was over het geloof en de Bijbel en dat je daar van losgeweekt bent. Je bent, inderdaad net zoals ik, niet iemand die snel iets zonder verdere argumentatie onder de grond zal schoffelen. Dit is ook de reden dat je niet zomaar het geloof zonder meer aan de kant hebt gezet. Nee, je hebt voor jezelf iets beters verzonnen. Iets wat prettig aanvoelt en wat minder zorgen zou moeten geven.Ik zal eerlijk zijn, ik herken dit maar al te goed. Ik zelf heb ook vaak de neiging om dingen zo te schikken dat ze mij beter uitkomen. En vaak weet ik hier nog prachtige argumenten voor te verzinnen ook. Een meisje zei eens tegen me: ‘Je zou advocaat moeten worden, ik weet dat je geen gelijk hebt maar kan niet zeggen waarom’. Dat is me altijd bij gebleven. Misschien Rereformed, misschien heb je wel gelijk over mij. Nu ik er over denk geef ik je best een kans. Een kans dat ik straks net zoals jij ben. Dat ik terug denk aan toen ik 20 was en zo vol was van het geloof, de Bijbel en God. Dat ik later een veel betere theorie heb dan toen, iets waar ik me beter bij zou moeten voelen.Maar wat ik wel zeker weet is dat ik dan zou twijfelen. Iedere dag zou ik mezelf afvragen of mijn argumenten nou echt zo goed in elkaar steken. En iedere keer als ik de Bijbel zou openen zou ik mezelf af vragen of het toch misschien niet wél waar is. Uiteraard, ik zou altijd blijven zeggen dat er een God bestond. Daarvoor heb ik net zoals jij teveel meegemaakt. Maar het zou dan mijn eigen God worden. Ik zou de God uit de Bijbel, de God die spreekt door zijn woord verliezen. Daarom probeer ik de Bijbel erbij te houden. En steeds als ik de woorden van Jezus lees word ik geraakt door Zijn boodschap. Ja, ik geloof de Bijbel, van de eerste tot de laatste letter.Ik denk dat het beter is wanneer jij een stukje rechtsomkeert maakt en je geweten permissie geeft vrijuit te spreken. Dat stemmetje achter in je hoofd vertelt je wel hoe het zit, daar maak ik me geen zorgen om. Ik weet dat je dan meer rust zal vinden..

Rereformed:-Mooi geschreven Johan, zo zou ik het ook geschreven hebben toen ik twintig was. Ik denk dat je begrijpt dat het mij er niet om te doen is superieur over te komen of op naïviteit te wijzen. Integendeel, omdat jij mijn jeugdige ik bent, wil ik met je discussiëren om bijvoorbeeld beter mezelf te begrijpen. Ik zie dan dat alles in jouw opvattingen slechts berust op gevoel. Je beseft het zelf, maar rechtvaardigt dit door het ‘echt’ te noemen, met de betekenis ‘niet voor discussie en rede vatbaar’. In werkelijkheid heb ik zeer wel hetzelfde ervaren als jij. Het is echt een beetje gemeen om over het geloof van de ex-gelovige altijd te insinueren dat het niet echt was, niet diep genoeg ging, niet vergeleken kan worden met jouw zogenaamd ‘ware’ geloof. Ik heb deze redenatie uit de mond van vele christenen gehoord.Maar juist omdat ik Johan geweest ben weet ik dat een mens bij zo’n diepe emotionele ervaring zijn rationaliteit volkomen opgeeft, kan ik dit -op middelbare leeftijd aangekomen- niet een leven lang volhouden. Ik wil zover als het mogelijk is de feiten in het leven onder ogen zien, vooral wanneer het de godsdienst betreft.

90

Er is niets zo erg als het door de godsdienst bedrogen worden. Indien het christendom ‘de enige en unieke weg tot God’ is, en indien God via het christendom in de wereld werkt, dan is de enige conclusie die je hieruit kan trekken deze: God laat het merendeel van de bevolking op aarde van eeuw tot eeuw in totaal onweten en Hij is een stumper. Het lukt Hem zelfs niet om de boodschap overal te laten horen. Zelfs na 2000 jaar zijn er nog grote delen van de wereld waar mensen geen woord over Hem gehoord hebben. Een ongelovige zou het nogal vreemd vinden dat het ware geloof (christendom) in 2000 jaar minder dan een derde van de wereldbevolking heeft bereikt, en God dus alle tijden door de meerderheid van de wereldbevolking maar wat aan laat rommelen in volkomen onweten over Hem, maar de christenen doen zelfs daar altijd nog een schepje bovenop. Welke groep (kerk) je ook neemt, ze zullen een groot gedeelte van het christendom waar ze niet toe behoren afschrijven als valse leer en dus door satan geïnspireerd of op z’n minst geen onderdeel van ‘het werk van de Heilige Geest’. Zo zegt Jezus dat je de boom aan de vrucht herkent, maar bekijken de christenen de geschiedenis van hun ‘boom’, en wassen ze altijd volledig hun handen schoon aan het merendeel van alles wat de boom opgeleverd heeft. Altijd weer hoor je ‘dat is niet de schuld van het christendom, maar van mensen die zich slechts uitgaven voor christen’ enz. Zo moet God het met lede ogen aanzien dat 2/3 van de wereldbevolking geen idee van Hem heeft en zijn geweldig aanbod van liefde/Jezus/verzoening/weder-geboorte/vergeving van zonden/vruchten van de Geest enz enz enz, terwijl bovendien een groot deel van wat voor christenheid doorgaat ook niet veel van zijn aanbod heeft begrepen. De protestanten kijken meewarig naar de valse leringen van de Katholieke kerk, en de ‘moederkerk’ kijkt meewarig naar de onderlinge ruzies van de protestanten en de oosters orthodoxe kerk kijkt meewarig naar allebei, en de Pinkstergemeente meewarig naar alledrie, en de huiskerk ergens op zolder van een zeer vroom iemand kijkt meewarig naar alle 2 miljard andere christenen... Niets is zo veelzeggend over het werk van de Heilige Geest op aarde als deze kluwe volledig in de war zittende draden, waar niemand meer een touw aan vast kan knopen, behalve het touw dat zegt dat God de dingen wel bijzonder stuntelig doet op aarde.De bijbel gaat natuurlijk nog verder. Daar laat God de gehele wereld maar in grote onwetendheid, en pikt Hij er op een gegeven moment één mens uit waar Hij wat mee gaat doen. Wat zegt dit over de ‘geweldige liefde’ die Hij voor de mens heeft?

Definitie van christen: iemand die Gods schepping ziet als grotendeels (nu en voor eeuwig) mislukt, God als een stumper, maar door zijn geloof geboden wordt Hem toch perfect te noemen. Definitie van christen: iemand die God de meest gruwelijke, kinderachtige en onbenullige dingen laat doen en Hem tóch liefdevol, wijs en rechtvaardig noemt.

Dit gegeven is onbegrijpelijk, tenzij je een geloof hebt dat werkelijk gelooft dat er slechts een smalle weg tot behoud is (zoals het ons door Jezus wordt voorgesteld), en maling heeft aan het feit dat het merendeel van de mensheid blind zijn weg door de menselijke geschiedenis vervolgt. En maling heeft aan intellectuele eerlijkheid. Het zijn juist de eerlijkheid en het edele van mijn denken die me gebieden eerdere opvattingen op te geven. Ik word erdoor gedwongen. Ik heb dan ook vaak een gevoel van bedrogen te zijn door het christendom. Er is mij via de verkondigers van het christendom een verdraaide werkelijkheid voorgespiegeld. En toch wil ik mijn vertrouwen in God, in het leven niet kwijt. Mijn enige antwoord is dat God niet in de bijbel spreekt, maar in het hoogste denken van mijzelf. En hetzelfde doet Hij in ieder ander.

Je laat in bovenstaande reactie trouwens goed zien hoe een bijbelgelovige in elkaar zit. Je hebt mijn teksten gelezen, en een stem in jou geeft toe dat je het later ook zo zal zien. Je eerlijkheid gebiedt het je toe te geven, maar de angst verbiedt het je de consequenties er daadwerkelijk aan te verbinden. Ik heb ook geworsteld met de godsdienst, maar kan je zeggen dat ‘twijfel’, waar je het over hebt, alsof het iets negatiefs is, iets dat aan je knaagt, op geen enkele manier in mijn leven gevonden kan worden. Twijfel is namelijk iets dat ieder mens juist MOET hebben, en waar ik

91

bijzonder blij om ben en als kostbare schat in mijn handen houd. Juist iemand die geen twijfel heeft is een beetje ongezond en onnozel. Maar ik begrijp je best. Je uitspraak legt weer precies de kern van het christelijk geloof bloot. Voor christenen is twijfel namelijk een synoniem van angst voor God. Ze hebben het nooit door, en zullen het zelden toegeven. Twijfelen mag niet in het christendom. Weer zo’n vreemde karakteristiek van verwrongen mensheid, een mensheid vastgebonden in de kleverige pap van gedachten waar ze zich maar nooit aan kunnen ontworstelen. Bevrijd worden van de dwangbuis waarin het geloof je heeft vastgebonden is een kolossale klus. Ik ben er jaren mee bezig geweest. Maar de moeite waard, want het is een verademing, alsof je opeens weer boven water komt; het is een terugkeren tot het menszijn, een ervaring waar oneindig veel meer vreugde aan vastzit dan aan geloof. Overigens, na dit lange proces van eerlijk denken over godsdienst is er geen haar op mijn hoofd die er nog over twijfelt of het christelijk geloof misschien toch waar is.

Het is vreemd dat je eindigt met een beroep te doen op mijn geweten. Juist omdat ik naar mijn geweten geluisterd heb, moest ik de bijbel dicht doen, en ben ik weer mens geworden, kan ik weer de werkelijkheid onder ogen zien, dingen aannemen of verwerpen zonder schuldgevoelens te hebben, twijfelen en me daarbij juist goed voelen, geloven op een geloofwaardige manier.Wie weet doe je dat beroep op ‘teruggaan’ omdat je ‘de rust’ als grootste waarde ziet in het leven. Augustinus liep ook ‘als een dolle’ rond en genoot van die rust toen hij eindelijk bekeerd was. Wie weet was dat een waarheid voor Augustinus (hij was een playboy voordat hij tot geloof kwam), maar ik denk dat dit denken juist funest is voor een mens die zich in zijn tienertijd bekeert tot het juiste geloof en de rest van zijn leven maar van de rust geniet. Hij heeft dan volgens mij niets van het leven begrepen. Hij heeft slechts zijn denken op non-aktief gezet!Leven is altijd op weg zijn naar een eindpunt dat we niet eens kennen. Niets rust, niets ‘uiteindelijke waarheid’. Het gaat helemaal niet om gelukzaligheid en een heerlijk leven. Het is allemaal stromen, veranderen, groeien, opbouwen, laten gaan, weer opnieuw beginnen, alles zien mislukken, ondergaan enz. Volgens mij is dat leven ook veel waardevoller. Het is eerlijker, het doet recht aan het leven van jezelf.

De allergrootste nachtmerrie van een theoloog is toch wel de volgende: de soort mens die zich in het leven concentreert op de antwoorden. Hij beeldt zich in het merendeel van de antwoorden, zo niet praktisch alle antwoorden, te hebben ontvangen. Dit komt hem wel van pas, omdat hij eens (vaak in een benauwende tienertijd) een besluit genomen heeft dat vragen maar vervelend zijn en er voor eens en altijd antwoorden op moeten worden gevonden. Dit noemt men een ‘born again experience’. Vragen hebben te maken met iets dat er niet is, maar er volgens ons zou moeten zijn. Antwoorden zijn in het denken van dat soort mensen zó belangrijk, dat wat er zou moeten zijn beter maar gecreëerd kan worden dan onbeantwoord blijven. Voor het gemak hebben zulke mensen alle duizenden reële vragen en toekomstige mogelijke vragen allemaal mooi gebundeld tot één vraag, waar de born again ervaring één antwoord op geeft. Zo zijn zij voorbeelden van efficiënt en kundig handelen! Zij zijn dan ook altijd van mening dat wij andersdenkenden aan hun een voorbeeld moeten nemen. In het leven van zo’n mens komen vragen na de bekering alleen nog maar sporadisch voor op die gebieden waar zijn antwoorden nog niet de tijd hebben gehad er met hun gelukzalige uitwerking overheen te gaan. ‘Zoeken we ff op’ is altijd de eerste gedachte die er door het hoofd van zo’n denker gaat als hij weer eens een vraagje als onkruid boven de grond ziet opkomen. Indien er in de naslagwerken echter niets over vermeld staat is negatie de toepasselijke en heel effektieve manier om vervelende vragen het hoofd te bieden.

92

Je zou het als volgt kunnen omschrijven: voor een fundamentalistisch gelovige is het volstrekt niet belangrijk of er aan de speen ook een melkfles zit. Zoals iedereen weet zijn wij mensen ook volkomen tevreden als die melkfles ontbreekt. Als we maar zuigen kunnen. Ik heb me afgevraagd welke karakterisering voor bovengenoemd motto beter opgaat: domheid of arrogantie?

* * *

Op dit moment kwam er zowaar een Echte Christen de kamer binnenlopen. Hij legde uit dat hij stiekem dit gehele boek gelezen had en het toch oneens blijft met Rereformed:Ik begrijp gewoon een andere boodschap. Jij begrijpt een boodschap die bij jou tot verbittering leidt. Ik begrijp een boodschap die een samenleving leefbaar maakt. Ik lees in de bijbel over ‘de vruchten van de Geest’ (liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, goedertierenheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, matigheid.)(Gal. 5:22), ik lees over ‘draagt elkanders lasten’, over ‘oordeelt niet’.

Omdat Rereformed een heel boek vol had geschreven en met deze opmerking weer op ‘af’ was, voelde hij ergernis door zich heengaan en kwam hij met deze felle bewoording:

-Bovenstaande praat om het kwaad dat ik aanstip weer recht te praten laat juist het afschuwelijke van de orthodoxchristelijke boodschap zien. Omdat de bijbel een conglomeraat van boeken, zienswijzen, opinies en weerslag van duizenden jaren is, is er voor iedere tekst die iemand aanhaalt een tegentekst te bedenken die hetgeen eerst geopperd werd weer weerlegt. Het gevolg hiervan is dat de aanhangers van het christendom tot in het oneindige verdwaald blijven in een labyrint. Ze zullen nooit uit hun doolhof, hun wirwar en tegenstrijdig denken verlost worden, en nooit hun bewustzijn kunnen vergroten met nieuwe, betere en hogere inzichten!Neem uit bovenstaande het volgende frappante. Ik haalde in mijn boek een tekst aan uit Galaten waarin Paulus andersdenkenden vervloekt. De boodschap is overduidelijke taal voor iedereen. Komt er een reaktie van een christen die notabene uit dezelfde brief een mooie tekst haalt waar het over liefde gaat, en dan zegt hij: zie je wel, je hebt het mis! Of zie hetzelfde onderwerp zo: Paulus vervloekt mij (Rereformed die een ander evangelie predikt dan het christendom), en de christen zegt doodeenvoudig dat ik de vervloeking over mezelf haal, het mezelf aandoe; ik ben ‘verbitterd’. Is oneerlijker en wreder denken mogelijk? Rereformed is wel degelijk een mens. Ik moet met deze uitspraken, die mijn oude geloof doet over mij, leven! Ik heb in dit boek christenen laten zien hoe het orthodoxe geloof op deze manier mensen tot psychische wanhoop kan drijven. Om deze mensen kracht te geven schrijf ik dan ook alles wat ik schrijf. (Ik ben voor mijn oom Marcus in de plaats gekomen in deze wereld, ik zal in mijn leven de woorden zeggen die hij gezegd zou hebben, had hij er de kracht voor gehad door te leven. Als ik mezelf zou willen redden zou ik me kilometers ver van het christendom moeten houden.) Altijd krijg je dan van christenen dezelfde platvloerse, gevoelloze en volkomen de plank misslaande reaktie te horen: je kiest er zelf voor, maar je kunt altijd terugkomen! Alsof wij niet-christenen de hel en de verdoemenis uitgevonden hebben! Alsof wij door het omdraaien van een knopje logica, de ervaringen van ons leven, de duidelijke uitspraken van de bijbel, kunnen omdraaien tot het omgekeerde! In werkelijkheid wringt het christendom zich op deze manier ontelbare keren uit het kolossale probleem waar ze in zit. Haat en liefde staan doodgewoon naast elkaar in het christendom. Vervloeking en ontferming staan rustig naast elkaar zonder dat ze elkaar in de weg zitten. Wanneer iemand op de haat wijst, komt de christen met een andere tekst waarin het over liefde gaat. Wanneer iemand op de vervloekingen wijst, komt geheid iemand met een tekst over niet-oordelen. Deze christen wijst erop dat God volgens de bijbel een God van vrede is. Hij heeft gelijk, zo wordt Hij

93

onder meer beschreven; maar dan doet hij net alsof zijn neus bloed wanneer hij bijvoorbeeld volkomen de God van het Oude Testament weglaat, die juist weer een oorlogsheld is. Het christelijk tegenstrijdig denken kun je overal tegenkomen. Vraag hoe ze over homo’s en vrouwen denken als dominees of priesters. Je zult meteen twee kampen vinden die elkaar met tegengestelde teksten om de oren vliegen. Af en toe lijkt het erop dat we mogen kiezen: het christendom is het toppunt van triestheid of het toppunt van comedie in ’s mensen denken. Het vreemde is nu dat mensen zo verblind zijn (of wie weet slaperig) dat ze niet de logische en gezonde conclusie hieruit kunnen trekken (Paulus spreekt met liefde in de ene zin en vervloeking in de andere zichzelf tegen, is dus een mens net zo als iedereen, de bijbel spreekt zichzelf tegen waaruit blijkt dat het hier dus niet gaat om goddelijk geïnspireerde teksten, maar de gedachten van de mens over God), maar in plaats daarvan de kritiekgever gaan uitmaken voor iemand die van het christendom een karikatuur maakt. Wat een smerige streek, zoiets te zeggen tegen iemand die 40 jaar lang een oprecht christen is geweest, die zijn bijbel tot in de details kent (hoeveel christenen hebben ooit hun gedachten laten gaan over 2 Kon 3 waar ik het over heb gehad?). Christenen, houdt toch op met insinuaties alsof ik een slachtoffer ben van een of andere duistere sekte of me overgegeven heb aan de duivel. Ik heb gewoon de bijbel gelezen zoals ieder ander dat kan doen. Je hebt er geen extreme christelijke opvoeding of duister sectarisch denken voor nodig om de boodschap zoals ik die naar voren heb gehaald eruit te kunnen halen. Ik spreek namens miljoenen mensen die kunnen lezen. Het merendeel van de bijbel is heldere en klare taal.Het is alweer een voorbeeldig voorbeeld van waar dit christelijk denken altoos in verstrikt is: van oneerlijk zowel het één als precies het tegenovergestelde als wapen te gebruiken om de andersdenkende maar het zwijgen op te leggen. Als ik ex-gelovige iets opmerk waar geen weerwoord op is dan ben ik het slachtoffer van een trieste duistere secte die het helaas maar niet begrijpt. En wanneer een van huisuit ongelovige iets opmerkt interpreteert men hem altijd als een Amerikaan die denkt Irakezen te kunnen begrijpen. Ja, ja, alleen de christenen zullen het geloof op de juiste manier begrijpen, zo wordt het ze zelfs in de bijbel geleerd; ook daar hebben ze weer hun tekst voor.In werkelijkheid is bijbels godsdienstig denken in deze moderne tijd een karikatuur van het gezonde denken in het leven. Want deze grabbelton van tegenstrijdigheden komt juist iedereen van pas in het geloof. Omdat je uit de bijbel alles kunt halen mondt het uit in aanhangers die zo glad zijn als palingen. Iedere aanhanger heeft zijn eigen teksten en opvattingen eruit gevist, wast zijn handen schoon van het optreden en de opinies van andere christenen, en smoort de kritiek door het geheel van de bijbel slechts door zijn eigen eenzijdige lens te bekijken. Zo zul je in de geschiedenis zowel de beul op het schavot als het slachtoffer dat onthoofd wordt als voorbeeldige christenen door het leven zien gaan. Op dezelfde manier zul je zolang het christendom bestaat de christen op het slachtveld zien strijden voor God en vaderland tegen de christen die de andere kant op vecht voor God en vaderland.Het is niet Rereformed die eenzijdig met de bijbel bezig is. Ik zal de boodschap van de liefde in de bijbel niet ontkennen. Ik geef grif toe dat mijn leven erop gebaseerd was, dat het de voedingsbodem van mijn leven is geweest en dat ik hierop nog steeds voortborduur in mijn leven. Het verschil tussen mij en de christenen is dat ik de tegenstrijdigheden onder ogen durfde te zien en er mijn conclusies uit getrokken heb: de boodschap van de liefde in de bijbel gaat niet ver genoeg; de boodschap van de liefde wordt bovendien verkracht door het te vermengen met vervloeking, verdoemenis, goddelijke straf enz. Het ‘bijbelgetrouw’ denken is een blok aan het been voor iedereen die in de wereld liefde wil doen laten groeien en geweld de wereld uit wil bannen. Als je werkelijk God eer aan wil doen, laat je eigen denken het doen, zet je in om deze aarde te redden, en doe de bijbel dicht of gebruik hem ten hoogste zoals we ook Plato en Philo of de verhalen over Boeddha lezen, als springplank voor je eigen denken.

Echte Christen:

94

-OK, er is een hoop dat mij aan het denken zet, maar toch weet ik dat mijn geloof in Jezus de juiste is. Ik ervaar Hem. En ik zou je nu dit willen vragen: waarom kun je dit niet gewoon accepteren, en mij in mijn waarde laten? Waarom moet je op zo’n felle manier als in dit boek tegen me tekeer gaan?

Rereformed:Ik zou jou ten eerste willen vragen te eerbiedigen dat iemand opkomt voor de slachtoffers van het christelijk geloof. Mijn oom heeft vanwege de extreme innerlijke beklemdheid die hij vanwege dit geloof kreeg er zelfmoord om gedaan. Ten tweede wil ik je er nogmaals op wijzen dat alles in ons moderne leven anders is als voorheen. Mijn schrijven wil in het geheel niet bezig zijn met afschrijven van anderen, maar slechts worstelen met begrijpen van het moderne leven. Ik heb veel geschreven over hoe wij mensen met de kennis van vandaag ‘met het bovennatuurlijke’ kunnen omgaan in de moderne wereld, hoe we van onze innerlijke tegenstrijdigheden af kunnen komen. Iedereen weet het antwoord al (er is geen ‘bovennatuurlijk’ in onze wereld), maar sommigen moeten kracht en rede aangeboden krijgen om het in te zien, of om hun angsten voor het opgeven van oude ‘waarheden’ te kunnen overwinnen. In werkelijkheid is zulk praten (en dat is het, het zijn slechts woorden!) geen ‘aanval’ op anderen, maar slechts met denkbeelden bezig zijn. Als er iets is waar ik op dit punt van mijn leven op een zeer ingrijpende manier mee bezig ben dan is het wel bewustwording. We willen allemaal dingen ‘weten’, maar telkens wordt ons weten weer omgekegeld. En als je daar af en toe moe van wordt, wel, dat is het leven. Daar moet je niet boos om worden, maar om die reden eet en drink je, om dat denken weer te boven te komen met nieuwe kracht.

Maar bewustwording is tóch waar het om draait, want hoe meer dit plaatsvindt, des te hoger en verhevener je denken wordt.

Neem een voorbeeld: Er vindt een vreselijk tragisch ongeluk plaats, een kettingbotsing vanwege mist en gladheid. Vele mensen komen om het leven. Nu heb ik letterlijk deze uitspraken gevonden van gelovigen die het overleefden:

-Ons gezin begon de dag in gebed en gaf zich volkomen over aan God. Wij weten wie ons gered heeft.-Ik stond een tijd te liften. Eindelijk nam iemand mij mee. We praatten urenlang over het geloof en de bestuurder bekeerde zich. Meteen daarna kwam het ongeluk dat hij niet overleefde. Ik weet dat God dit alles bestuurde.

Er vindt weer een ongeluk plaats. Een vliegtuig vol toeristen gaat de lucht in vanuit Tenerife en stort neer. Honderden doden (zeventiger jaren). Christen-gelovige tegen mij:

-Ik was toen niet gelovig. Om de één of andere reden had ik mijn vlucht uitgesteld, en mijn vliegticket omgeruild. Ik hád dus moeten sterven, maar God gebruikte dit gebeuren om in mijn leven te komen. Ik wist vanaf nu dat God er is en een plan met mijn leven heeft.

Wat doen we nu met deze uitspraken? Een atheïst die zich hierover uitspreekt maakt de volgende kanttekeningen:

-Waarom liet God de ongelukken gebeuren?

-Gingen de anderen dood omdat ze hun dag niet in gebed waren begonnen?

95

-Is de gelovige er zich bewust van dat indien hij zijn gebedstijd achterwege had gelaten hij wat eerder zou zijn vertrokken, en hij dus het gehele ongeluk niet had hoeven meemaken?

-Is de gelovige die door het ongeluk bekeerd werd zich ervan bewust dat er iemand anders in het vliegtuig stapte die zijn geloof juist na veel wikken en wegen had opgegeven toen het vliegtuig vertrok?

-Is de gelovige die door het ongeluk bekeerd werd zich ervan bewust dat als hij uit een arabische cultuur kwam zich tot Allah bekeerd zou hebben?

-Is de gelovige zich ervan bewust dat bijvoorbeeld in China en India ook elke dag ongelukken gebeuren die sommigen overleven zonder daarvoor in Jezus te geloven of van de christelijke God afweten? Zij bedanken er natuurlijk hun goden of beschermgeesten voor.

-Is de gelovige zich ervan bewust dat er een paar overlevenden zijn in de kettingbotsing die hun dag met dezelfde vroomheid in gebed begonnen, maar vanaf nu voor het leven als invalide moeten tegemoet gaan?

-Is de gelovige zich er bewust van dat de fout waardoor de botsing ontstond gemaakt werd door een gelovige die zo in de kracht van de Heilige Geest leefde dat hij bijbelverzen overdacht tijdens het rijden?

-Is de gelovige zich ervan bewust dat hij dan ook een uitspraak moet doen over dit geval: in één auto zat een ongelovige gelovige bestuurder (hij wist het niet zo precies wat hij nu was) die het overleefde. Zijn gelovige vrouw en lieve dochtertje van 12 overleden op slag en hun kindje van twee jaar overleefde het ongeluk voor 24 uur. (De overlevende wist tot het eind van zijn leven nog steeds niet wat hij nu eigenlijk was, maar hij neigde naar ongeloof, zijn leven was kapot).

-Is de gelovige zich ervan bewust dat er een atheïst is die het overleven in de atheïstenkrant uitlegde. Hij wist waar hij zijn redding aan te danken had (een beetje geluk en aan het snel, besluitvaardig en kundig optreden van omstanders en het ambulancepersoneel.)

-Is de gelovige zich ervan bewust dat er één van een identieke tweeling omkwam als gevolg van dit ongeluk, en dat 20 minuten later de andere identieke tweeling tijdens een verkeersongeluk dat elders plaatsvond om het leven kwam? (veel aantoonbare soortgelijke voor ons onmogelijk te verklaren fenomenen zijn in onze moderne tijd aan het licht gekomen).

Indien iemand als ingezonden stuk in de krant de uitspraken van de gelovigen op deze manier van commentaar zou hebben voorzien zou de volgende dag weer deze ingezonden stukken in de krant staan:

-Wat een klassiek voorbeeld van wrede, smakeloze intolerantie tegenover christenen. Ik heb echt medelijden met de atheïst die zo door zijn gedachten van haat ten opzichte van gelovigen bestuurd wordt.

-Als God echt zo zou zijn als deze godslasteraar Hem beschrijft dan zouden we allemaal ongelovig zijn. Maar hij geeft een volledig verdraaid beeld van het christendom.

-De tirade van de atheïst tegen gelovigen is beledigend. Hoe lijden en pijn in deze wereld met een

96

liefdevolle God gerijmd kan worden is bepaald geen onderwerp waar gelovigen met gemak overheen gaan. Het is voor hen net zo'n worsteling als voor anderen, maar ze ervaren Gods aanwezigheid in de gebeurtenissen.

-Ongelukken zijn nooit een uiting van Gods bijhouden van de boekhouding. De extreme en bombastische uitleg van de atheïst is betreurenswaardig.

Waar het in deze kwestie nu om gaat is dat mensen zich niet bewust zijn van veel zaken en de draagwijdte van hun uitspraken. De atheïst zou de volgende dag weer als ingezonden stuk kunnen opmerken dat het hem er geenszins om te doen was om gelovigen voor schut te zetten, maar slechts om bewustwording van de realiteit waarin wij leven. De gelovige is zich niet bewust van het onbezonnene van zijn uitspraken. Zijn uitspraak is niets anders dan het zichzelf levensmoed inspreken. De onmacht om de woorden van de atheïst serieus te nemen komt voort uit de onwil hem te zien zoals hij is: een atheïst is een mens die tot op de bodem eerlijk in zijn denken wil zijn. De gelovige denkt dat de criticus met haat in zijn hart zit, terwijl dit volkomen bezijden de waarheid kan zijn. De gelovige denkt slechts in termen van ‘hier is een aanval op het moois dat ik heb; wat een gemenerik!’ Zijn tegenaanval heeft dan ook nooit tot doel het begrijpen van de realiteit van het bestaan of zelfs maar het begrijpen van de medemens die het oneens is met hem, maar heeft als werkelijke drijfveer het verdedigen van zijn eigen zielsrust, het zoveel mogelijk vermijden van lastige dilemma’s voor zijn psyche. Terwijl in werkelijkheid de gehele gedachte van de atheïst precies dezelfde was als de uitspraak van de gelovige: als God zó is dan zouden we allemaal ongelovigen willen zijn.De gelovige zit met dit probleem: hij weet diep in zijn hart dat het maar om ervaren gaat (en dit noemt hij dan ook altijd als laatste verantwoording van zijn gedachten), maar geeft nooit toe dat hij daarom geen conclusie hieraan mag verbinden ‘ik weet dat ik gelijk heb’. Zijn geloof eist dat hij er zeker van moet zijn dat het geloof slechts op de manier zoals die in de bijbel uitgespeld wordt waar kan zijn en beleefd moet worden. Daarom is de vroomgelovige (of hoe we hem dan ook noemen) zich minder bewust dan de twijfelaar of ontkenner. Hij is ook minder eerlijk, maar verzet zich tegen betere bewustwording.

Maar nu één woord voor de godlozen. De grootste twijfelaars en ontkenners zitten met dit probleem: wat positiefs en inspirerends doet u en denk jij om dit leven tot een prachtige ervaring te maken voor jezelf en voor anderen? Indien u tot een groots antwoord komt, als het even kan de antwoorden van dit boek overtreft, kunt u er zeker van zijn dat het mijn levendige belangstelling zal hebben.

* * *

NawoordIndien u, christengelovige, na de honderden bladzijden uit dit boek niet overtuigd bent geraakt door de talloze serieuze redeneringen, dan rest er voor mij niets anders dan u mee te nemen naar de verre toekomst, en de zaken eens vanuit dat jaar te bezien:

In het jaar AD 7589 kwamen de bijbelgetrouwe theologen van het Eurazisch Bijbelgenootschap bijeen om hun met Nano III-techniek verrijkte knappe koppen bij elkaar te steken om de al zolang gewenste Nieuwe Vertaling van het woord van God te produceren. Men had afgesproken dat het indertijd zo bijzonder mooie en eeuwenlang de tand des tijds doorstaan hebbende Nieuwste

97

Testament (de boeken van Nietzsche) in ieder geval in zoverre aangepast moest worden dat men niet meer de woorden ‘sirocco’, en ‘Hyperboreeërs’ zou gebruiken. Eenmaal aangekomen op Petrus’ argument om het uitblijven van de wederkomst van Christus uit te leggen kwam men op deze bijbelgetrouwe eigentijdse vertaling van het verkwikkende Woord van God:

2 Petrus 3:3 Vergeet vooral dit niet: aan het eind van de tijd zullen er apen komen die hun geïmplanteerde chips de vrije loop laten, en u spottend vragen: Hij heeft toch beloofd te komen? 4 Waar blijft hij nu? Onze ouders sterven praktisch niet meer, en niets blijft zoals het van het begin van de schepping is geweest. 5 Ze gaan bewust voorbij aan het feit dat de melkweg dan wel miljoenen jaren oud is,maar er vanalles is gebeurd sinds die tijd. De aarde, door oneindige processen ontstaan uit en doorde elementen genoemd in ons aards periodiek systeem .6 Door water is de eerste wereld overstroomd en ten onder gegaan, [en door een kernoorlog de tweede]. 7 Maar de tegenwoordige hemel en aarde worden, ook [bij wijze van spreken] door het woord van God, in stand gehouden, maar ditmaal om aan een zwart gat prijsgegeven te worden op de dag van het oordeel; dan zullen ook de laatste schadelijke bacteriën en virussen ten onder gaan. 8 Verlies één ding niet uit het oog, vrienden: voor de Heer is één dag als miljoen jaar en miljoen jaar als één dag.9 De Heer stelt wat hij heeft beloofd, niet uit, zoals sommigen denken. Hij heeft alleen maar geduld met u. Hij wil niet dat er ook maar één worm verloren gaat, maar dat allen evolueren tot Bovenmens.10 Maar de dag van de Heer zal komen, onopgemerkt door telescopen op Pluto en ruimteschepen buiten ons zonnestelsel. Dan zullen de hemelruimten met een dof gedreun vergaan en de elementen vlam vatten en in een zwart gat verdwijnen, en de aarde met al haar werken zal zich voor God moeten verantwoorden. 11 Als dat allemaal zo verdwijnt, hoe ontwikkeld en aangepast aan de allermodernste technieken moet u dan niet leven! 12 U hoeft niet gespannen uit te zien naar de dag van de Heer; u kunt de komst ervan echt niet bespoedigen – die dag waarop de hemelruimten in vlammen zullen opgaan en deelementen wegsmelten door de hitte. 13 Maar hij heeft ons een nieuwe hemel en een nieuwe aarde beloofd, waar volledige beheersing van de natuurwetten zal heersen, en daar zien we verlangend naar uit.14 In afwachting daarvan moet u, vrienden, uw best doen, om in Gods ogen efficiënt en zonder technische defecten te zijn en in vrede met hem leven. 15 Bedenk dat het geduld dat de Heer met ons heeft, onze redding is [aangezien de wetenschap nog duizenden jaren nodig heeft om alles na te vorsen]. Gebruik makend van het inzicht dat hem gegeven is, heeft ook onze geliefde broeder Nietzsche u in die trant geschreven. 16 Trouwens, zo doet hij in al zijn boeken waarin hij over dit onderwerp spreekt. Zijn boeken bevatten een aantal moeilijke dingen. Mensen [zoals de eens verslagen antichrist Rereformed] die niet onderlegd zijn en onstandvastig zijn, geven er tot hun eigen ondergang een verkeerde uitleg aan. Hetzelfde doen ze trouwens met de andere boeken van de Schrift.

Vervolgens nog de wijsheid van een kindersprookje. Zoals u weet zijn kindersprookjes niet kinderachtig, maar bevatten ze de allerdiepste lagen die de mens maar in zijn bewustzijn kan vinden. Luister dus heel aandachtig naar het volgende sprookje waar de hoofdrol gespeeld wordt door de gelovige bijbelgetrouwe christen:

98

Het verhaal van de krokodil die vaalgroen werd

Er was eens een krokodil die zijn gehele leven het liefst stil in zijn bed lag en naar het mooie behang van zijn slaapkamer keek. Van uur tot uur, van dag tot dag. Hij was zo blij met zijn mooie behang! Het kwam niet in hem op dat hij ooit een reden zou kunnen vinden die hem zou nopen zijn bed uit te komen.-Kijk toch hoe mooi alle bloemetjes gerangschikt staan! Niet één ervan staat scheef, niet één ervan op de verkeerde plaats. Alles is in perfecte symmetrie en rangorde.-Lieve schat, zei mevrouw krokodil toen ze lopend in de tuin het open slaapkamerraam voorbij kwam, je ligt veel te veel in je bed. Stap er toch eens even uit en kom toch eens kijken in mijn mooie tuin! De zon schijn vandaag heerlijk en er is zoveel te zien vandaag. De daglelies zijn voor het eerst uitgekomen, en de viooltjes geuren met hun unieke geur. Er is ook zo’n heerlijke frisse lucht hier.-OK, ik zal dan maar even komen kijken, omdat jij het van me vraagt, als je dat dan zo graag wil, zei de krokodil. Ik houd tenslotte van je.Hij kwam na een tijdje argwanend en voorzichtig naar buiten. Hij wist wel dat hij niet tegen zonlicht kon, en had dan ook uit voorzorg een zonnebril opgedaan.Mevrouw krokodil liet trots haar tuin zien. Ze stond er glunderend naar te kijken en wees hem op allerlei bijzonderheden.-Kijk die stokroos eens, hoe hoog hij gegroeid is. Ik heb hem elke dag verzorgd en vaak mest gegeven. En ruik toch die mooie roos eens, maar pas op voor de stekels! Deze godgegeven tuin is werkelijk fantastisch. Ik begrijp niet hoe ik de Grootse Schepper van het Al hiervoor kan bedanken en hoe ik Hem anders zou moeten eren dan door mij er onophoudelijk over te verbazen en met vreugde in mijn tuin te lopen en de bloemen maar te begieten.-O hemel! Schreeuwde de krokodil, alle bloemen en planten en bomen en bladeren staan in wanorde. Sommige bladeren zijn zelfs uit de boom gevallen! Overal staat weer wat anders. En dan dat onkruid overal! Foei wat een bende en wanorde! En pas op, die boom staat scheef, straks waait hij nog om! Pas op dat je er niet onder loopt.De krokodil spoedde zich meteen in paniek terug naar zijn slaapkamer, nog een Rereformedmug doodmeppend die hem tot het laatst achtervolgde.Gelijk toen hij zijn vertrouwde slaapkamer weer zag en de deur dicht deed voelde hij zich weer opgelucht en kwam hij tot rust. Hij deed zijn zonnebril af en kon eindelijk weer goed en helder zien. Hij ging weer lekker liggen in zijn bed, rook de vertrouwde geur van nooit verschoonde lakens en staarde naar zijn schitterende bloemetjesbehang. -Aah, dit leven is vééél beter dan zo’n wilde tuin. Daar buiten hebben krokodillen het traditionele godsbeeld vervangen door een zelfgebreid concept van een hogere macht. Ik weet dat ik normatief denk, maar ik kan het niet anders zien dan dat leven buiten mijn slaapkamer maar te betitelen als een verschraling van de grote rijkdom die mij gegeven is. Het leidt tot ontzieling van mijn slaapkamer me hieraan ooit nog bloot te stellen. Wat geeft deze bloemenpracht op de wanden van mijn slaapkamer mij toch rust en vrede en een heerlijk veilig gevoel! Het gaat tenslotte heel letterlijk om ziel en zaligheid, dat zal ik altijd moeten blijven inzien.

Vanaf die tijd kwam de krokodil nooit meer zijn bed uit. Hij lag daar maar in zijn gerieflijke bed en glimlachte naar de wanden van zijn slaapkamer. Hij investeerde al zijn tijd in het zoveel mogelijk diepgang te krijgen in zijn leven. Hij was buitengewoon verstandig en zo dankbaar voor zijn leven!

99

Hij verbleekte ook steeds meer totdat hij er uiteindelijk heel vaalgroen uitzag, maar hij bemerkte het nooit want er was geen spiegel in zijn slaapkamer. (een aangepast sprookje van Arnold Lobel)

* * *

Rereformed wachtte op de reactie van de Echte Christen, maar die bleef uit. Hij was namelijk vertrokken en had slechts een klein briefje achtergelaten, waarop stond:

Rereformed, we kunnen altijd wel door blijven discussiëren, maar worden het toch niet eens. Ik houd er mee op. God zegene je. Aju.

Rereformed glimlachte. "Ik houd er mee op" betekent slechts "Ik houd op met denken, want ik kan het niet verwerken"...Je bent liever vaalgroen dan veeleisend van je denken. Maar bewustwording is toch waar het om gaat. Zo schrijf je op het afscheidsbriefje bijvoorbeeld een zin die je vast volkomen gewoontegetrouw om de haverklap uitspreekt: "God zegene je", maar ik durf te wedden dat je er nooit over nagedacht hebt wat je hiermee nu eigenlijk bedoelt. Het is je maar aangeleerd. Bedoel je er soms mee dat God niet gewoon is mensen te zegenen, maar daar af en toe door jou aan herinnerd moet worden en het dan pas doet? Of bedoel je ermee dat God het leven van een ieder van ons van moment tot moment met grote belangstelling volgt en voortdurend beslist of Hij ditmaal wat zegen over ons uitstrooit of nu maar weer eens straf, en dat jij met je uitspraak God kan doen overhellen naar zegen? En wat is zegen voor mij? Dat mijn schrijven via het internet in iedere Nederlandse huiskamer terecht komt? Ik neem aan dat je eerder het omgekeerde bedoelt, dat je hoopt dat ik de zegen krijg me ooit weer eens tot de bijbelse waarheden te bekeren, en hoopt dat ik al mijn schrijven verbrand. Maar zo eerlijk ben je niet om je uit te spreken. Je laat het liever heel vroom aan "Gods zegen" over om te bepalen hoe het verder moet. Wel, in dat geval heeft die vrome zegen geen enkele betekenis. Zoals iedereen weet is die christelijke zegen namelijk goed voor letterlijk alles wat er in het leven gebeurt. In de bijbel is Gods zegen materieel (bijv. Deut. 11:26, Spr. 10:22, 28:20, Jes. 19:24), maar in geval van het ontbreken van materiële zegen -en ja, die gevallen zijn er nog wel eens-, geen nood, dan komt de zegen heel zeker in de vorm van "geestelijke overvloed". een geweldige vondst in het Nieuwe Testament! Maar wat als de diepgelovige een lijdensweg aangeboden krijgt, bijvoorbeeld de brandstapel opgaat of zoals mijn schoonzuster dat voorgeschoteld kreeg in haar leven -11 jaar had zij een gevecht op leven en dood met kanker, voordat de kanker het uiteindelijk won-, wel, in dat geval zeggen we heel vroom (zoals in een voetnoot van de Weymouth New Testament): "Mensen kunnen uiterlijk te beklagen zijn, maar vanuit een hoger en daarom juister perspectief, kunnen ze zo gezegend zijn dat they are to be envied, congratulated and imitated." In dat geval retourneer ik je zegen per expres-post en heb ik die liever niet. Ik kan me trouwens best indenken dat een mens op een punt kan komen dat hij het gehele leven ervaart, de dalen en de bergen, en heb daar juist het allergrootste respect voor. Maar wat heeft het dan voor nut om iemand zegen te wensen of om zegen te vragen? Want in dat geval is alles toch zegen.Het bijbelse zegenen is dan ook iets geheel anders. Het uitspreken van zegen houdt automatisch in dat er een keerzijde van zegen bestaat. Die wordt in de bijbel vloek genoemd. In de bijbel worden de twee vaak gecontrasteerd. (Gen. 27:12, Deut. 11:26-28, 23:5, 28:2, 33:23). En omdat ik niet in Gods vloek geloof, heb ik ook niets aan Zijn zegen. Ik leef liever het leven zoals het is en zoals het komt.Maar wellicht bedoelde je er slechts heel oprecht mee dat ik me gelukkig moge voelen. Als je het zo

100

bedoelt dan bedank ik je voor de opmerking, maar vraag ik je om de volgende keer niet meer Gods naam ijdel te gebruiken.

En net had Rereformed dit uitgesproken of hij kreeg een tekstbericht op z'n mobiele telefoon. De Echte Christen schreef heel uitgelaten: "Net m'n rijbewijs gehaald!! Halleluja!!!" Rereformed ging vermoeid op z'n bed liggen en deed z'n ogen dicht. 'Het heeft geen nut', mompelde hij, 'Alles in het leven is vergeefse moeite...', vrome voetballers zullen altijd kruisjes blijven slaan wanneer ze een doelpunt gemaakt hebben. Mensen willen niet opgroeien... "Prijst Jahweh" voor het behalen van het rijbewijs (of maken van een doelpunt) is christendom in een notendop. Het is de hoogste vorm van godsverduistering, de hoogste vorm van godslastering: het belachelijk maken van God. Het is de absurditeit van het menselijk denken op het hoogtepunt. Prijs Daimler-Benz als je zo nodig iemand moet prijzen; zíj hebben ons de verbrandingsmotor geschonken. Prijs Henry Ford voor de massaproduktie als je er dan zo blij mee bent. Prijs Hitler voor de Autobahnen en de Volkskar, prijs de Saoedie-Arabiërs die vlijtig de olie uit hun grond pompen als je echt denkt dat ze dat uit pure goodwill doen, prijs de chemici die je een tabletje aanboden dat je slikte om je zenuwen tijdens het rijexamen onder controle te houden. Prijs de goedwilligheid van de examinator die een paar foutjes van jou door de vingers zag. Prijs in hemelsnaam je eigen kwaliteiten eens als je na veel zwoegen een kunst onder de knie hebt. Maar om God er hier bij te halen is de meest bedroevende levensinstelling die er in de wereld te koop is. Prijs Hem liever wanneer je gezakt bent en Hij het je belet ooit auto te rijden. Hij heeft ons namelijk niets te zeggen over auto's, Zijn schepping was al af (perfect) toen Hij Adam op aarde zette. Indien Hij er al iets over te zeggen heeft dan is het op grond van jouw bijbel eerder zo, dat Hij ertegen is. Hij verzette zich ertegen dat de mens kennis van goed en kwaad zou opdoen. Hij haat techniek. En heeft Hij niet gelijk? Auto's en snelwegen vervuilen onze aarde, zijn oorzaak voor de dood van miljoenen. En jij prijst Hem daarvoor ook? Prijs je Hem ook morgen wanneer je vriend vanwege een auto-ongeluk om het leven komt? Houdt toch op met het ijdel gebruiken van Gods naam. Begin eindelijk eens met het Opbouwen van de Aarde. Prijs de mens voor zover hij de aarde en het menselijk bestaan opbouwt, en geef hem de menselijke zweep indien hij bezig is met onzin, met afbreken en vuilmaken. Geef aan God slechts wat aan God toekomt dwz wees stil over God.

Maar opeens verscheen er een ander persoon, een Anonieme Lezer, die het volgende uitsprak:

-Oja wat achtergrondinformatie; ben christelijk opgevoed, bij vlagen echt heel erg overtuigd van alles geweest, maar de laatste tijd nogal ‘dwalende’. Ik weet niet meer wat waar is wat betreft het christelijk geloof. Hele tijd gewoon zo weinig mogelijk over nagedacht, maar dat had ook niet zoveel zin. Misschien dat ik daarom echt geinteresseerd ben in dit boek.

Wat heerlijk klinkt dat toch, dat geloof dat jij gevonden hebt... het lijkt me ontzettend ontspannen leven met deze gedachten. Je ‘moet’ niks geloven, je hoeft nergens bang voor te zijn... van ‘wat als God toch vindt dat...’. Het spreekt me erg aan, maar in mijn hoofd zit de gedachte ‘wat als het toch allemaal waar is wat in de bijbel staat...’ Lijkt me ook geen vreemde gedachte voor iemand die gewend is aan het christelijk leven. Maar ik heb nu begrepen dat het noodzakelijk is hier helemaal mee te breken, dat je dan pas echt bevrijd wordt. Vraag is dan of je dat wilt, of eigenlijk of je dat durft. Wat mij bovenal aan het christelijk geloof vasthoudt is het idee ‘wat als het toch waar is...’. Angst dus inderdaad. Maar angst is een slechte raadgever... Ik pluis geloofszaken juist graag uit... ik weet niet zeker of dat positief of soms negatief is trouwens. Uiteindelijk ga je alleen maar meer beseffen dat je eigenlijk niets weet, of je daar nou op vooruit gaat is maar de vraag... soms is het gewoon zo makkelijk om in die waan te blijven dat het allemaal wel waar zal zijn... je van de domme houden eigenlijk. Je serieus afvragen of het christendom wel het goede is is veel moeilijker.

101

Dan zou het namelijk zo kunnen zijn dat je uiteindelijk met niets overblijft en dat is niet zo’n zekere gedachte. Maar misschien moet ik het boek dan nog maar eens een keer lezen.

Rereformed:Je hebt met die paar zinnen dit boek tot op de bodem begrepen. Dat komt omdat je dezelfde nachtmerrie doormaakt als die ik achter de rug heb. Je ervaart precies dezelfde dingen, gaat dezelfde vragen langs, komt op dezelfde kruispunten, als die ik ervaren heb, langsgegaan ben, op aankwam. Het is de tragiek van alle christenen die zich in de dingen willen verdiepen. Mijn woorden voor jou zijn: Besef dat een godsdienst die je angst geeft geen zegen voor je is maar een vloek. Vertrouw hierop: God schenkt je het leven en brengt jou precies op de plaats van bestemming. Zet de bijbel aan de kant en zie God werken in jouw eigen gedachten, vertrouw daarop. Je bent juist verre van dwalende, je begint eindelijk voor het eerst de juiste richting op te lopen.

Gebruik van dit boek wat je goeddoet, maar meer nog: vul het geloof voor jezelf in. Geloof is een proces, geen stukje papier met stellingen waar je je handtekening onder zet. Mijn geloof groeit in dezelfde mate als ikzelf groei. Het verandert net zoals ik als mens steeds verander. Precies zo gaat het met ieder ander mens. Onze boekgodsdiensten hebben ons alles voorgeschreven. Het gevolg hiervan was dat we onszelf verloren. Ga terug naar jezelf: God woont in jouw eigen gedachten. Word volwassen en zie dat je er mag zijn als een volwassen mens, als iemand die niet aan anderen hoeft te vragen of je een snoepje mag, of je zus of zo moet doen/denken/geloven. Zie dat de angst voortkomt uit het opleggen van iemands anders gedachten (de bijbel) aan jou, aan jouw eigen kindzijn. Het is niet wat je wilde, waar je om gevraagd had. Je wilt vrijheid, rondlopen als volwassene die wanneer hij naar bed gaat zonder angst het licht uitdraait. Welnu, dát is jouw waarheid over jouw God: God wil vrijheid in ‘s mensen gedachten, geen boeien en banden, geen angst, geen ‘moeten’. Dat brengt je tot de waarheid over God. God komt alleen tot zijn recht in jouw gedachten. Zie ook dat lijden, pijn en moeite in de wereld noodzakelijkheden zijn. Het heeft niets met een kinderachtige voorstelling van een half-goddelijke tegenwerker van God te maken.Ik schrijf dit op het moment dat mijn vader overlijdt. En meer dan ooit voel ik liefde voor hem. Het lijden is er opdat de liefde tot uiting komt. Zonder zijn einde zou ik de hoogste liefde voor hem nooit hebben kunnen ervaren. Het lijden wat mijn vader op dit moment moet doorstaan en het afscheid van hem is het instrument waarmee ik opgebouwd word en inzichten krijg. ‘Alles vergeven om niet’ is de hoogste menselijkheid en je één weten met de ander het grootste geluk dat je kunt vinden.

Wanneer je met deze inzichten verder gaat op zoek naar God zul je uiteindelijk op deze laatste waarheid komen: God is

en daar houd je op (je zet er zelfs geen punt achter), omdat je weet dat alles wat je verder zou gaan zeggen om dit of dat uit te leggen afbreuk aan God doet; het is de tragiek van de bijbel.

Een gedachte die mij veel heeft beziggehouden is de volgende:Fundamentalistische (bijbelgetrouwe) gelovigen zijn eigenlijk helemaal geen gelovigen. Ze zijn de negatie van het aardse leven, dwz ze geloven juist niet in het leven. Daarom hebben ze juist ‘een geloof’ nodig, daarom zijn ze in hun fundamentalistische geloof verstrikt geraakt dwz in een heel denkstelsel dat alles wat er niet is uitroept tot werkelijkheid terwijl ultieme waarheid en de wereld die ze kennen, die er is, waarin ze in werkelijkheid leven, wordt verguisd, veracht, voor zondig verklaard, in de ban van de satan gelegd, spoedig door God geoordeeld zal worden enz. ‘Geloof’ in de traditionele boekgodsdienstbetekenis is juist het beledigen van de God die dit leven geschapen en

102

aan ons geschonken heeft. Om deze God eer aan te doen moet men de aarde eren, dit leven. Men moet inzien dat God wel degelijk perfect is, en dat Hij daarom geen tegenstander kan hebben, er geen zonde en doel missen kan zijn.

Wat een mens voortdurend kan doen in zijn leven is zich af te vragen hoe hij van zaadje kan uitgroeien tot de mooiste bloem. Geef jezelf water en voedsel, laat je inspireren, laat je bespelen tot er een mooi muziekstuk uit groeit, wees altijd eerlijk in je denken. Doe zoveel mogelijk kennis van de wetenschap op om zoveel mogelijk de juiste beslissingen te maken.

Terwijl hij nog aan het schrijven was kwam er een anonieme brief bij Rereformed binnenvallen:

-Ook een reactie van mij. Ik heb deze gesprekken een paar bladzijden meegelurkt en ik vond het zeer interessant. Het punt is dat ik laatst heb beseft dat ik het geloof dat ik als kind heb meegekregen heb losgelaten. Alleen hoe ik nu mijn leven invul is de vraag. Ik denk dat ik eerst moet afdalen (stijgen?) tot agnost. Alleen dingen aannemen die vast-bewezen zijn (ik ben vrij wetenschappelijk ingesteld). Zaken die niet vaststaan niet ontkennen (dat doet een atheïst), maar ook niet erkennen. Dat lijkt me een mooie basis om op verder te gaan.

Ik zou kwaad kunnen zijn op alle angst en waandenkbeelden die me zijn ingegeven, maar dat ben ik niet. Ik denk dat ik er ‘groter’ mee geworden ben dan als ik zonder streng geloof was opgevoed. Ik begrijp ook veel standpunten van christenen waarmee ik gesprekken heb gehad, maar ik zie ook af en toe de zinloosheid ervan in. Zoveel mensen die met een enkele bijbeltekst mensen proberen te overtuigen. Bij christenen werkt dat soms, maar niet bij christen-bashers. Ook zie ik in hoe ‘arm’ de mensen zijn die alleen maar zeggen ‘God bestaat niet, het is allemaal crap, punt uit’, de standaard reactie van de pubers op een behandeling van de godsdienst. Van jongs af aan ben ik behoorlijk geïndoctrineerd. Nog steeds zou ik niet negatief over God of de bijbel kunnen praten vanwege een geconditioneerd respect (angst?). Maar ik zie wel langzamerhand in, dat mijn geloof zoals ik het vroeger had nu geen stand meer kan houden. Al kan ik wel fel uithalen als mensen iets negatiefs zeggen over christenen. Raar is dat. Nou ja, dat moest ik even kwijt. Het is waarschijnlijk een beetje een warrig verhaal, maar ik wilde toch even van me laten horen. Rereformed, als je boek klaar is, dan zou ik het graag willen kopen, al zegt mijn hart diep van binnen: verboden boek! lees het niet!".

Rereformed:Tegen jou zou ik zeggen: zet jezelf voortdurend aan om tot duidelijkheid te komen in je denken. Blijf een lange tijd doorlopen op het pad waarop je nu de eerste stappen pas zet. Je agnost noemen is namelijk afdalen. Het betekent dat je slechts genoeg vraagtekens voorgeschoteld hebt gekregen om uiteindelijk te zeggen 'ik weet het niet meer'. Het lijkt wijs, een soort alle deuren open zetten en eerlijk zijn. Maar in werkelijkheid is het slechts óf de eerste aanzet tot iets hogers wat komen gaat óf een blijven staan in stilstaand water, in niemandsland. 'Agnostisch' is slechts ontkennen, een je schouders ophalen, passief blijven. Het is een term uit de 19e eeuw toen de zaken nog niet geheel en van alle kanten grondig doorgespit waren. Probeer in te zien dat we nu de 21ste eeuw tegemoet gaan en het daarom niet genoeg is. De weg die mijn schrijven voorstelt is deze:-Je bent wel degelijk godsdienstig, een Deïst, een gelover in God. Godsdienstig zijn betekent heel eenvoudig dat jouw menszijn het niet accepteert aan grenzen gebonden te zijn. Jij wil erbovenuit vliegen. Jij wil zoveel mogelijk eer doen aan het leven, aan jezelf, aan ieder ander die op je weg komt, aan dieren en aan de geschapen natuur. Je weet jezelf een nietig onderdeel van het Geheel.

103

Dit dienen van het Geheel, het Grote, het Hoogste, noemen wij godsdienst, en het Geheel dat gediend wordt en het denken en de gevoelens die in ons opborrelen, wanneer wij ons kleine zelf overschrijden, noemen wij God. In de 21ste eeuw moeten wij volwassen mensen niet met een mond vol tanden blijven staan als agnost of nihilist. Als je niets te zeggen hebt ben je erger af dan de christen die alles denkt te weten. Het is trouwens in de letterlijke betekenis van het woord immoreel. Als agnost help je bovendien mee aan de voortgang van alle waanideeën over God, want je stelt het niet aan de kaak. Nee, je moet aan de slag met je denken; je moet het gewoon duidelijk maken dat je met God iets totaal anders bedoelt dan de God uit de bijbel.Je ziet dat er uiteindelijk geen behoefte is aan het woord 'agnost'. Agnost is een synoniem voor niet-denker.

Tenslotte je opmerking: Al kan ik wel fel uithalen als mensen iets negatiefs zeggen over christenen. Raar is dat. Heel goed dat je met die opmerking komt. Ze komt voort uit het feit dat jezelf als christen door het leven hebt gelopen en ze dus kan begrijpen. Je ziet godsdienstige mensen als mensen eender aan jezelf, mensen die het goede na willen streven en hebt daarom een gevoel van voor ze op te moeten komen. Ik heb dezelfde gevoelens, zodat het voor mij bijna onmogelijk was dit boek te schrijven. Maar uiteindelijk is hetgeen ik hier geschreven heb een opkomen voor mezelf, is het wel degelijk een bezig zijn met het opbouwen van de wereld, is duidelijkheid en eerlijkheid willen scheppen eer aan God willen doen. Boekgelovigen zijn namelijk slachtoffers wie het in hun leven is belet hoog te vliegen. Mijn gedachten over het christendom op een rijtje te zetten en duidelijkheid te verschaffen in de dingen waar het om gaat in het leven, bewustwording, is de enige manier geweest waarop ikzelf geholpen kon worden. En ik ben alle denkers die het christendom tegen stonden en er wat beters voor wilden schenken die ik op mijn reis maar ben tegengekomen, dankbaar voor hun scherpzinnige opmerkingen en inzichten.

En nog kwam er een reaktie:

-Rereformed, jij hebt met je boek voor mij vorige week een hemel der herkenning doen openen, soort EUREKA, zo is het, zo moet het, zo hoort het, zo zou het moeten worden; als iedereen zo zou denken, dan pas zouden wij allen één zijn.

Na een geheel boek lang -dat twee jaren nodig had om geschreven te worden- dapper gestreden te hebben tegen de satan, legde Rereformed zich eindelijk weer neer op z’n bed. Zijn boek was af. Voordat hij insliep zag hij de Glansvlieg weer zitten. Het was alsof die zei:

-Gefeliciteerd met je verjaardag en het afsluiten van dit laatste hoofdstuk. Mocht je ooit weer aan een nieuw boek beginnen, zal ik graag als figurant weer door je verhaallijn komen dwarrelen.

Rereformed bedankte hem voor zijn bijdragen en viel al gauw vermoeid in diepe slaap. Het verwonderde hem eigenlijk niets meer toen hij opeens merkte weer naar de hemel getransporteerd te worden. Daar aangekomen stond hij ditmaal met gebogen hoofd voor de troon van God.

-Ik weet het, ik heb ruzie gemaakt met de christenen. Ik ben zondig. Vergeeft U het mij.

104

-Heb je er spijt van, heb je berouw?

-Ja,...maar het geloof dat mij verkondigd is begon.

-Dat dacht ik al, zei God, ik ken dat verhaal...Zo zie je maar, die bijbel, daar staan toch wel wat koeienwaarheden in, niet?..Maar als je nu straks weer naar de aarde teruggaat, heb je nu wat van deze strijd geleerd?

-Als ik eerlijk ben, antwoordde Rereformed, moet ik dankzij mijn olifantengeheugen bekennen dat ik niets geleerd heb wat ik ook als achtjarige niet al wist...

-Betekent dat antwoord dat je heel wijs bent of juist heel dom?

-Ik heb er geen moeite mee om voor God te staan en me dan dom te noemen. Net zoals ik trouwens tegenwoordig ook mezelf in de spiegel kan kijken en mezelf een goed mens kan noemen. Ik ben gewoon mens. Hebt U daar overigens nog steeds moeite mee?

Hierop moest God even goedgeluimd lachen.

God, mag ik deze gelegenheid even benutten om U nog iets te vragen? Die Nietzsche, had die nu gelijk of niet? Ik bedoel, ik deed in het boek zoals hij het mij leerde: dat wat meelijwekkend is, zielig, op sterven na dood, klagend, nihilistisch, verdorven, krachteloos, niets te zeggen heeft of met foute zienswijzen aankomt moet vermorzeld worden. Daarvoor in de plaats moet je een imposant gebouw optrekken, iets waar het nageslacht zich nog lang aan vergapen zal.-En, lukte het? Vroeg God.

-Jazeker, ik liet geen spaan van het christendom heel, het werd begraven onder metersdikke laag van glory and power van de moderne intelligente mens.

-En voelde je de euforie van overwinnaar te zijn, ging je door de arc de triomphe?

-Nou nee, het christendom is onverbeterlijk, in de gedachten van gelovigen wordt alles omgedraaid. Ze zien niet eens dat ze verslagen zijn, maar zien de neergang van hun geloof zelfs als teken van hun gelijk; het is zogenaamd allemaal voorspeld. Ze kijken meewarig naar mij en blijven hardnekkig bidden dat ik het licht ooit weer zie...En wanneer alles gezegd is komt er een echte christen die zegt dat hij het toch anders zal blijven zien.Nu ik er nog eens over nadenk weet ik dat hij inderdaad gelijk had, die pientere Nietzsche, hij had namelijk goed het Oude Testament gelezen. En daarin leert U het juist zo te doen: alles wat voor U een gruwel is moet volledig uitgeroeid worden. Alles wat een smet op heiligheid en zuiverheid legt moet uit ons midden verwijderd worden. Zolang Uw volk dat deed liep alles op rolletjes. En het Oude Testament laat ook goed zien waar het anders op uitloopt: het verderfelijke tast het heilige aan, corrumpeert het en doet het uiteindelijk in jammerlijke chaos en krachteloosheid ondergaan.

-Maar waarom voelde je je dan zondig achteraf? vroeg God met een akelig glimlachje.

-Ik eehh, ik had medelijden omdat ik de traditionele godsdienst zo finaal afgemaakt had.

-Waar heb je medelijden van geleerd? vroeg God.

105

-Nou, dat weet U best, waarom vraagt U me dat?

-Ik wil weten of jij Nietzsche nu gelijk geeft of Jezus. Ik vraag ditmaal wat aan jou, Rereformed, zei God op besliste toon.

-Wel, Jezus heeft gezegd dat je goed moet doen aan je vijand, dat je die ziekelijk arrogante mensen die een jas van je opeisen ook nog vrijwillig je hemd moet afgeven. Dat je die mensen die je op de ene wang slaan ook nog de andere wang moet toekeren. Dat je die mensen die jou honen en voor zielige slappeling of zondaar uitmaken of bedreigen met hel en verdoemenis, terwijl je aan het kruis genageld bent, maar gewoon stil moet laten brallen. Zo deed Jezus het. Hij ging zelf als een mak lammetje naar de slachtbank.

-En, is dat een betere weg? Ik heb nog steeds je antwoord niet.

-Ja maar God, dat moet U juist zeggen. Dat wil ik nu juist van U horen! Ik ben maar een mens. U moet rechtspreken, antwoordde Rereformed vertwijfeld. Het leven is te gecompliceerd voor mij. Ik kan dat Oude en Nieuwe Testament niet aan elkaar lijmen. Ook niet het Nieuwe Testament en de Moderne Wereld. Ook snap ik niets van Jezus, de Goede Herder die dan weer met de hel dreigt, dan weer levend water aanbiedt, dan weer mens is en dan weer eens zichzelf tot God uitroept...

Er ging opeens een daverend gelach door de hemel, want zo ervaart men dit als men in de hemel de lach van God hoort.

-Ik moet Rechtspreken? Rechtspreken? Hoe zou men kunnen Rechtspreken dat wat Krom is? Probeer het eens. Ga je finse bos in, neem een kromme tak, leg hem op de operatietafel en ga net zolang tegen hem spreken totdat hij recht is! Het leven is niet recht te spreken, noch krom te spreken, maar is juist Het Leven!

-O, zei Rereformed, nu begrijp ik het. U bedoelt wellicht: Geen woorden, maar daden. Dat ken ik goed, dat zingen we op aarde elke week in de voetbalwedstrijden. Alleen met daden kun je iets wat krom is recht krijgen! Bedankt God, da’s een goeie van U!Maar eehh, die Jezus deed toch niets? Die ging toch als een lam dat zijn mond niet opendoet naar de slachtbank?

-Beste Rereformed, zei God, toen Ik je de wereld in stuurde gaf Ik je zoveel hersens mee dat Ik wist dat je er later gek van zou worden. Daarom liet Ik je een keer als kind uit het raam vallen; op je hoofd natuurlijk, zodat de getalenteerdheid tot betere proporties werd teruggebracht. Tot nu toe heb Ik altijd gedacht dat Ik het perfect gedaan had, juist genoeg hersens voor je om redelijk het leven door te komen, maar nu begin Ik toch te twijfelen. Kun je, beste jongen, niet zien wat Jezus deed juist toen hij niets deed? Waarom hebben de mensen van de wereld altijd meer begaafdheid dan de onnozele gelovigen? Zie je niet dat juist omdat Jezus de laatste 24 uur van zijn leven zijn mond dichthield alles wat hij daarvoor met af en toe uitzonderlijke felheid gezegd en gedaan had werd tot dynamiet? Zolang hij sprak werd hij uitgemaakt voor de overste der duivelen, zolang hij goed deed werd hij uitgemaakt voor Beëlzebub. Maar toen hij zijn mond dichthield en ter slachting ging, langzaamaan doodgemarteld werd, toen werd hij uitgeroepen tot de grootste held die de mensheid kent. Begrijp jij, Rereformed, niets van wijsheid, van inzicht, van doordenken? Begrijp jij niets van het leven?

-O God ik word er zo moe van...Moet ik dan het christendom in dertig verschillende uitdrukkingen per dag altijd maar weer laten zeggen dat ik zielig en zondig ben, dat God straft, de duivel overal

106

loert? Of op een ander moment opeens weer opkomt met de ontkenning van al het mooie op aarde, eeuwig ‘het einde is nabij’ predikt, eindeloos maar herhaalt’: ‘we leven in de dagen van Noach en Lot’, altijd maar weer aankomt met een naief God doet hier een wonder en daar een wonder?

-Wel, Rereformed, toen je Dodelijke Zelfkritiek sprak was er meteen een Schone Vrouw, iemand die jou goed kent, die meteen een woordje voor je sprak. En wat voor woordje! Dat deed ze toch perfect? Je zag toch meteen dat het niet nodig was zelf ook maar één woord verder aan Dodelijke Zelfkritiek te verspillen? Zo is het met zoveel zaken.

-Ja, maar het hielp niet. Christenen tegen wie ik spreek worden ook alleen maar nog feller wanneer ik tegen ze in ga.

-En nu jij dit boek geschreven hebt komen ze allemaal tot de allerhoogste inzichten? Wel, beste Rereformed, het zal je misschien verbazen, maar ik heb weet van veel dingen waar jij niets van afweet. Om te beginnen zijn vele andere mensen ook klanten van mij. Die zal ik straks als ik jou heb afgehandeld ook allemaal stuk voor stuk in hun slaap naar boven halen voor een gesprek. Ik wil je niet kwetsen, maar de eerlijkheid gebiedt me tevens te zeggen dat er mensen in je leven rondlopen die op een nog veel hoger peil staan dan waar jij nu op gekomen bent.Laat andere mensen van nu af aan maar met rust; zij en Ik klaren alles wel onder elkaar op...Wel wil ik dit nog zeggen, de bijbel begint op dat punt in de menselijke geschiedenis waarop mensen individueel met God worstelen. Je kunt het lezen van Abraham en Jacob tot aan Job en de Psalmen en tot aan de gelijkenis van Jezus over de onrechtvaardige rechter (Lukas 18:1-5). Iemand heeft het eens zo gezegd: ‘Geloof in God (met een grote G) begon toen een individu voor het eerst het lef had het bestaan ter verantwoording te roepen. In zijn woede zij hij: Ik klaag je aan! En zo ontstond God’ (Don Cupitt). Wat dat betreft is jouw boek wel heel bijbels. Maar let op: dit vraagteken en dit klagen is blijven staan in het joodse geloof, het is met de holocaust zelfs groter geworden. Het christendom heeft de fatale blunder gemaakt altijd slechts antwoorden te geven en twijfel te verbieden. Daarom is het christendom ontspoord en zal het sterven als ze zich geen ander gezicht geeft, want haar zicht op God is ongeloofwaardig en zonder contact met de realiteit.

-En hoe moet ik nu weer terug naar de aarde?

-Wel, dat lijkt me nogal duidelijk: als iemand die wijzer is geworden door zijn onwijsheid in te zien.

En zo ging Rereformed terug. Hij ontwaakte, keek het raam uit. Hij voelde zich herboren, fris, vol nieuwe energie. De wereld zag er mooier uit dan ooit tevoren.

* * *

En het geschiedde, dat de Born Again Christen op het matje werd geroepen. En niet zomaar op het matje, maar op het matje van God.

- Zo, zo, sprak God op lichtelijk vermanende toon, wat is Mij over u ter oren gekomen? Hebt gij Mijn naam ijdel gebruikt, en uit naam daarvan zelfs Rereformed vervloekt?...

De Christen, helder genoeg om te weten dat je God geen smoesjes op z’n mouw kunt spelden, haastte zich snel deze grove misstap op te biechten...

107

- Welnu, sprak God reeds op een mildere toon, Ik weet -God weet namelijk bijna alles- dat de vurigheid van het hart en geest gewoonlijk gepaard gaat met ziekte van hoofd en oordeel. Wie prijs stelt op de gezondheid van hoofd en oordeel, weet wat hem te doen staat: afkoelen.

Het was toen, dat De Christen voor korte tijd in een diep gebed verzonk, en eenmaal daaruit ontwaakt zich tot God wendde en zei:

-Vergeef mij m’n deugden, want ze deugen niet!

-Ho, ho, ho sprak God op besliste toon, zo’n vaart zal het niet lopen... Ik weet namelijk waar u op doelt, maar wees onbezorgd - Ik zal u niet bestraffen, immers dat doen mensen op aarde al goed genoeg...

De Christen, nog steeds niet geheel gerustgesteld met Gods eigen woorden, slaakte met diepe droevenis de volgende kreet:

-Ik heb Rereformed met mijn onredelijkheid en kortzichtigheid een diep lijden bezorgd, en zijn aards geluk onherstelbaar vernietigd... En zelfs toen ik het -ondanks mijn begane dwaasheid- over m’n hart kon verkrijgen mijn onredelijkheid ten overstaan van hem een beetje toe te geven, had hij er geen oren naar. U moet namelijk weten dat ik vrees dat het, na de harde woorden die ik zo vaak heb gesproken, over hel en de unieke boodschap waarin geloofd moet worden, Gods straf, de onfeilbare bijbel enz en het onverkwikkelijke tafereel dat dit heeft veroorzaakt, tussen mij en Rereformed nooit meer goed zal komen...

-Tja, was alles dat God hierop zei, en verzonk in een onpeilbaar diep gepeins, dat een lange poos aanhield. Uiteindelijk sprak hij wederom tot De Christen en zei:

-Meent gij dan dat uw vrijwillig boeten opweegt tegen dat wat Rereformed, De Afvallige, aan geluk heeft moeten inboeten?...

De Christen, door deze vraag tamelijk van z'n stuk gebracht verzuchtte, en sprak:

-Ja dat meen ik uit de grond van mijn hart!

God echter, niet voor één gat te vangen, wilde hier vooralsnog niets van weten. Weet gij dan niet sprak Hij, dat Rereformed nog altijd zit opgezadeld met zijn diep lijden, en dat uw boetedoening voor hem niets vertroostends heeft, dat gij jegens hem onredelijk, kortzichtig en onbuigzaam blijft...

De Christen, bepaald niet wraakzuchtig, kon maar niet begrijpen dat er na zijn boetedoening nog iets te vereffenen zou zijn.

-Hoe, zo vroeg hij zich af, kan ik nog meer in het stof bijten dat ik zelf heb doen opwaaien?

God zag dit toch anders en sprak op bedeesde toon:

-Laat ons niet meer zoveel denken aan straffen, vermanen en verbeteren! Rereformed zullen we amper tot andere gedachten over Het Christendom kunnen brengen. Mocht ons dit toch lukken, dan is ons zeker ook iets anders gelukt: U en Ik zullen door hem zijn veranderd!...

108

En andermaal zette Gods woorden De Christen aan tot een diepe overpeinzing... Uiteindelijk vroeg hij God om een advies:

-Moet ik er soms voor zorgdragen dat mijn invloed, met alles wat over mij door Rereformed wordt afgeroepen, tegen zijn woorden opweegt en zwaarder doorweegt? Blijven Rereformed en De Christen dan niet worstelen, en in een rechtstreeks gevecht verwikkeld waarmee zij, over en weer, de ander te willen terechtwijzen, vermanen en verbeteren?...

-Zeg mij dan God, zo vroeg De Christen zeer bedremmeld, hoe te voorkomen dat wij met ons licht de ander verblinden, of zelfs verduisteren?...

God, duidelijk in zijn schik met zulk een woordspeling, liet deze vraag in volmaakte gelatenheid over zich heen komen en sprak toen op gedecideerde wijze:

-Zie toe dat het u zelf niet verblindt en verduistert, immers dat zou pas echt een zonde zijn... Sla liever uw heldere blikken op de arme, onwetende en door blindheid geslagen mensheid, die nog voor een groot deel in de duisternis van het ongeloof, en in de schaduw van de dood ondergedompeld ligt. Schenk, en laat uw licht der wijsheid in zijn volle glans en glorie over haar schitteren. Gaat heen, Christen, en verlicht de onwetenden met uw leven en behoudt uw vurige ijver voor de goede zaak!... En weet, dat de neiging u te laten kleineren, bezoedelen, voorliegen en uitzuigen, gelijk de schaamte is van een God onder de mensen - zijt gij immers niet licht en verlicht genoeg om zulks manmoedig te kunnen dragen en verdragen?...

Tot slot vroeg De Christen aan God hem de kracht te schenken, om bij het herzien van zijn mening over Rereformed, het ongemak dat dit hem zal berokkenen, niet alsnog Rereformed aan te rekenen...

Terwijl De Christen zich weer opmaakte voor zijn reis naar de aarde, kon hij nog net horen hoe God zei:

-We zullen zien, en de tijd zal het ons leren... Echter gaat nu heen, immers God is met alle mensen...

* * *

De meest algemene vorm van leven is nachtmerries te vermijden. We doen dat op de volgende manier: de dingen die we willen zien roepen we uit tot de dingen die er zijn. De dingen die we niet willen zien, die ons het gevoel van nachtmerrie geven -voor All-Bright bijvoorbeeld de mannelijke God in de bijbel- zien we ook totaal niet, en als iemand die aan ons voorlegt noemen we het gezwam.

De hoogmoed van de mens is niet het begrijpen van alles, want dat is tenslotte het doorstaan van nachtmerries. De hoogmoed van de mens is de gemakzucht waarmee hij voor de helft van het leven zijn ogen sluit, het niet bereid zijn nachtmerries te zien, te ervaren, te doorlopen, gevecht te leveren tegen nachtmerries, die je tot bloedens toe verwonden, maar zich liever een genoeglijk leven wenst te geven in een kleine denkhoek van het bestaan.Een nachtmerrie moet je doorstaan. Van begin tot eind. En wanneer je er middenin bent dan is er nog maar één strohalm waar een mens zich aan vast kan houden. Men noemt het geloof.

Ook wel hoop.

109

En in mindere mate liefde, want wat betekent liefde op zo’n moment? Trouwens, vraag je op zo'n moment ook niet af wat geloof betekent...En vul ook hoop maar niet in...

Doe in het midden van de nachtmerrie net of je ‘erin’ gelooft, alsof hoop zou bestaan, alsof het geen illusie is...

* * *

En zo, in een redeloze vlaag van een schamel hoopje hoop dat hem er de kracht voor verleende, sloeg Rereformed zijn ogen op; en ergens op het illusoire gebied zag hij een projektie, een visioen, een schimmig tafereel. Hij zag dat wat niet bestaan kon: een verblindend licht genaamd Het Christendom dat een getalenteerd gesprek met God heeft. En toen hij aan het licht wende en geleidelijk wat duidelijker begon te zien en grootse woorden opving, zag Rereformed dat De Christen de tranen van Rereformed huilde, de pijn van Rereformed voelde. Hij zag hem ook in het stof liggen, op precies dezelfde plaats voor God waar hij gelegen had. En God keek Rereformed aan, en Rereformed wreef zijn ogen uit. Want tot de meest elementaire basisbegrippen van het moderne leven hoort tenslotte deze waarheid:

‘Het enkele feit dat iemand denkbeeldige gesprekken met God opschrijft, bevestigt de stelling dat God niets meer of minder is dan projectie.’

-Het alles kan niet waar zijn, het is allemaal een hopeloze illusie, de vlucht in de domme fantasie van iemand die het leven niet aankan, mompelde Rereformed...niemand heeft meer kaas gegeten van illusies dan ik; hoewel ik nooit in mijn leven dronken ben geweest, nooit drugs uitgeprobeerd heb, ben ik opperheer van illusies...dit tafereel is wel het beste bewijs ervan...Maar God bleef hem maar aankijken. -Herinner je het je niet meer Rereformed? Die opmerking van de Vlinder waar je mee opgescheept zat, die je mooi probeerde te verdoezelen en nooit beantwoordde?

‘Je schildert God wel af als een depressieve man moet ik zeggen, is het niet mogelijk dat Hij toch ergens vreugde in vindt??’

Welnu, hier is je antwoord. Je krijgt het antwoord wanneer je maar de moed hebt dichterbij te komen. Kom maar, Come on, ik weet dat je het kunt! Tule jo, tämä muuttaa elämäsi, als je het slechts in het fins kunt verstaan.

En Rereformed kwam schuchter en met tranen in zijn ogen naderbij, kwam voor De Christen te staan. Rereformed keek even God aan. -En mijn heilige eed dan, dat ik nooit meer...?-Wel, gooi die het raam maar uit, zei God, die tenslotte boven alle heiligheid uitstijgt en zoiets kan zeggen. -O, voegde God er aan toe, vergeet je handschoen niet uit te trekken...Gehoorzaam gooide Rereformed de handschoen uit het hemelraam, om voor altijd te verdwijnen in het oneindige niets.

110

En Rereformed gaf De Christen een hand. Hij keek hem in de ogen en zag tezelfdertijd dat hij in zijn eigen ogen keek.

-Niemand is een grotere vijand dan voor zichzelf, hoorde hij iemand zeggen.En Rereformed was gelukkiger dan ooit tevoren. Van nu af aan wist hij dat illusies waarheid zijn, zelfs bestaan! Zelfs de grootste illusie van wat niet kan bestaan, liefde, bestaat toch!

En Rereformed en De Christen klommen een tijd een hele hoge berg op. Ze klommen steeds hoger en merkten niet eens hoe zwaar de tocht was.

-Ik eeh, die harde woorden, de strenge leer...de onbuigzaamheid, dat onverkwikkelijk tafereel..., zei De Christen...kun je het echt allemaal vergeven en vergeten?

-Vergeven en vergeten?, antwoordde Rereformed verbrouwereerd. Iets te vergeven heb ik niet, ik ben het die om vergeving moet vragen, de ene dag voor mijn zieligheid en de andere dag voor mijn arrogantie en besserwisserei, en vergeten wil ik het beslist niet. Jij hebt mij namelijk het mooiste geschenk gegeven in mijn leven. God zelf heeft tegen je gezegd: ‘U en Ik zullen door hem zijn veranderd!’ Hoe zou ik nog meer kunnen wensen van het leven? Hoe zou ik nog gelukkiger kunnen zijn?

* * *

Toen Rereformed God voor het laatst vaarwel had gezegd en weer naar de aarde nederdaalde, bleef God Hem nakijken. Hij moest erg lachen om één van Rereformeds laatste woorden. Nota bene op het moment dat hij denkt Volwassen Mens beginnen te worden komt hij met een vraag aan God hoe hij iets nu moet doen! God wist natuurlijk hoe het af zou lopen en een gevoel van geluk stroomde door Hem heen. Juist daarom had Hij alles geschapen, om dit te voelen, de mens die ja zegt tegen het leven, de mens die geheel uit eigen wil op alles het antwoord van God zelf, het antwoord van liefde en de harmonie geeft!

God riep zijn engelen bijeen en vertelde hun dat Rereformed zowel de kwestie van de vreemde slang had opgelost als de question die die beroemde schrijver op dat winderige eiland eens in naam van de gehele mansheid had uitgesproken.

Goed te zijn of Kwaad te zijn was voor duizenden jaren de grote probleemstelling van de mens geweest. Er bestond niets anders dan deze probleemstelling. Maar Nietzsche had de sleutel gevonden: er is een gene zijde van goed en kwaad.

Rereformed was goed en kwaad in zijn geheel voorbij gegaan. Hij had de vrucht van de boom der kennis tot zich genomen en als mens volledig verteerd. En daarmee was hij als God geworden, geheel zoals de slang gezegd had. Hij had zich vereenzelvigd met God en had daarmee het hoogste liefdesprinciepe ontdekt. Aan liefhebben van God is pas voldaan indien men dag en nacht liefheeft, hitte en kou. Hij had daardoor zijn onschuld teruggekregen en begreep dat hij met zijn gedachte van ‘Alles vergeven om niet’ zondeloos was geworden, of beter gezegd: de volle prijs voor de zonde betaald had. Natuurlijk bestaat zonde, maar het bestaat op dezelfde manier als 'verkeerde temperatuur'.

111

De vraag van Shakespeare was inderdaad zoals hij uitgesproken werd. Gods naam is Ik Ben. ‘te zijn of niet te zijn’, dat is inderdaad waar het om gaat. En als je kunt zeggen ‘ik denk dus ik ben’, draag je automatisch Gods naam. De mens is door God geschapen en op zijn weg terug schept de mens God.

Rereformed raakte de aarde weer aan en stromen van levend water gingen door hem heen. Ik heb het onuitsprekelijke ervaren, hoe kan ik het verwoorden? Het is onmogelijk. Alles wat ik zeg zal men hier op aarde krom praten, alles zal men verbranden en vies vinden, alles zal men opblazen en verdraaien, men zal mij kruisigen, men zal mij aanbidden, men zal om mij lachen, men zal slechts vraagtekens of een zielige grap horen.

En hij ging weer terug naar zijn verborgen plek in het Finse bos en zweeg vanaf die tijd.

Zoals Aldous Huxley al eens gezegd had: Afgezien van de Stilte kan alleen Muziek het onuitsprekelijke uitspreken.

En Jezus zei:Iedereen die de betekenis van deze woorden vindt,

zal de dood niet smaken.En hij zei:

Laat hij die zoekt voortgaan met zoeken totdat hij vindt

en wanneer hij vindtzal hij geschokt zijnen geschokt zijnde

zal hij zich verwonderenen hij zal koning zijn over het Al.

En koning zijnde zal hij zijn rust hervinden.

[Thomas Evangelie, vers 1 & 2]

112