De Opleidingsschool als leerwerkplek:op zoek naar kwaliteitscriteria.

Onderwijs Research Dagen

“Licht op Leren”

18 – 21 juni 2008

Eindhoven

Miranda Timmermans

Symposium:“Meer licht op Opleiden in de school, drie onderzoeken naar het

opleiden van leraren op de werkplek.”

De opleidingsschool als leerwerkplek: op zoek naar kwaliteitscriteria

Achtergrond (1)

De opkomst van de opleidingsschool-> als rijke omgeving voor aanstaande leraren om het

complexe leraarsberoep goed te leren,

-> en in dat kader de laatste jaren in de opleiding van aanstaande leraren steeds meer nadruk op het leren in de school als authentieke leerwerkplek

-> en daarbij het schuiven met taken en verantwoordelijkheden van opleiding naar opleidingsschool.

De opleidingsschool als leerwerkplek: op zoek naar kwaliteitscriteria

Achtergrond (2)

Echter:-> wanneer is een opleidingsschool een rijke leeromgeving?

-> wat is leren en opleiden op de werkplek?

-> welke kwaliteitseisen vraagt het opleiden van LIO van een opleidingsschool?

-> wat leren de toekomstige leraren op de werkplek van de opleidingsschool?

Dus: om zicht te krijgen op de “rijkheid” van de opleidingsschool is het allereerst van belang te weten met welke kenmerken, die het leren van de LIO ondersteunen, de leerwerkplek op de opleidingsschoolbeschreven kan worden.

De opleidingsschool als leerwerkplek: op zoek naar kwaliteitscriteria

Onderzoeksvraag

1. Welke kenmerken van de leerwerkplek op de opleidingsschool zijn bevorderlijk voor het leren van LIO’s

a. zoals blijkt uit empirisch gefundeerd sociaal wetenschappelijk onderzoek

b. en zoals beschreven wordt in beleidsstukken enerzijds en

c. in de perceptie van direct betrokkenen bij opleiden in de school?

2. Zijn er verschillen tussen kenmerken die in de literatuur respectievelijk door de betrokkenen in de praktijk van de opleidingsschool genoemd worden?

De opleidingsschool als leerwerkplek: op zoek naar kwaliteitscriteria

Onderzoeksopzet

Literatuur-studie

Ordenen

Onderzoek van de Praktijk

Werkplek-kenmerken

Groeps-interviews Ordenen

Hoofd/sub-categorieën Model van

relevante werkplek-

kenmerken

De opleidingsschool als leerwerkplek: op zoek naar kwaliteitscriteria

Literatuurstudie (1)

1. WERKPLEKLEREN- Blokhuis, Poortman, Onstenk, Billett, Van Woerkom etc.

(empirisch gefundeerd onderzoek)

- Beïnvloedende factoren:a. Kenmerken van de werkplekb. Kenmerken van het opleidenc. Kenmerken van de lerende

2. OPLEIDEN IN DE SCHOOL- Onderzoek (o.a. Geldens) en Beleid (Ministerie OCenW,

Onderwijsraad, Kallenberg en Rokebrand)- Belangrijke kenmerken:a. Begeleiding en Ondersteuningb. Pedagogische en Didactische Ingrepenc. Voorwaarden als IPB en Samenwerking met Opleiden

De opleidingsschool als leerwerkplek: op zoek naar kwaliteitscriteria

Literatuurstudie (2)

3. DOELRATIONALITEITEN

Rationaliteiten, instituties en leerdoelen (Nieuwenhuis & Van Woerkom, 2006 p. 344)

Rationaliteit Beschrijving Betrokken situatie Leerdoel

Voorbereiding Leren als voorbereiding op werk Onderwijs en training Kwalificatie

Optimalisatie Leren tijdens werk Baan, functie, arbeidsorganisatie Productiviteit, kwaliteit

Vitaliteit Leren voor innovatie Markt, (globale) economie Concurrentie

Persoonlijk Leren voor het leven Individuen in gemeenschappen Persoonlijk ontwikkeling, sociale participatie

De opleidingsschool als leerwerkplek: op zoek naar kwaliteitscriteria

Literatuurstudie: het model

Primaire Proces Alles wat de school doet en wat er in de school aanwezig is met betrekking tot het verzorgen vanonderwijs aan leerlingen (primaire proces) en wat ingezet kan worden in het leren en opleiden vanLIO.

Professionaliserenvan leraren

Alles wat de school doet en wat er in de school aanwezig is met betrekking tot het op peil houdenen verder ontwikkelen van de kwaliteit van haar zittend (reeds gekwalificeerd) personeel.

Leren van leraren inopleiding

Alles wat de school doet en wat er in de school aanwezig is met betrekking tot het opleiden vanleraren in opleiding, ongeacht of ze een aanstelling hebben of niet inclusief desamenwerking(safspraken) met externe (opleidings)instituten.

De opleidingsschool als leerwerkplek: op zoek naar kwaliteitscriteria

Onderzoek in de praktijk

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Leren van leraren inopleiding

Professionaliserenvan leraren

Primaire Proces

OiS PO

Ac. OiS PO

OiS VO

Percepties van de betrokkenen

De opleidingsschool als leerwerkplek: op zoek naar kwaliteitscriteria

Conclusies (1)

• In de beschreven kenmerken van opleiden in de school en de opleidingsschool in Nederland komen nauwelijks inzichten aan de orde die ontleend zijn aan onderzoek naar werkplekleren en het leerpotentieel van de werkplek.

• In veel onderzoek wordt het perspectief van de lerarenopleiding gehanteerd. Er is dan veel aandacht voor aspecten en voorwaarden die betrekking hebben op het opleiden van leraren en op de samenwerking van de school met de lerarenopleiding. Er is weinig aandacht voor de kwaliteiten van de opleidingsschool zelf. De opleidingsschool verwordt zo een verlengde van de opleiding.

De opleidingsschool als leerwerkplek: op zoek naar kwaliteitscriteria

Conclusies (2)

• De definities van werkplekleren en opleiden in de school aan de hand waarvan de huidige praktijk van de opleidingsschool wordt ingericht, lijken nauwelijks rekening te houden met de verschillen in perspectief van opleiding en arbeidsorganisatie (doelrationaliteiten).

• Door de betrokkenen uit de praktijk van de opleidingsschool worden de kenmerken zoals die in de theorie voorkomen herkend. Echter ze noemen vooral die kenmerken die te maken hebben met het leren van LIO. Er is veel mindere aandacht voor de kenmerken die te maken hebben met de dagelijkse gang van zaken van de school: het primaire proces en de professionalisering van leraren.

Contact?

Miranda Timmermans Miranda.Timmermans@han.nl

Hogeschool van Arnhem en NijmegenFaculteit Educatie

Afdeling lectoraten/onderzoekHeyendaalseweg 141

6525 AJ Nijmegen