De Molenvriend 34

Uitgave van de verenigingMolenvrienden Land van Cuijk

Nr. 34

VERENIGING MOLENVRIENDEN LAND VAN CUIJKBESTUUR

VOORZITTER Ben Verheijen Moleneind 4Tel. 0485-313298 5431 HW Cuijk

SECRETARIS Don Werts Straatkantseweg 28Tel./fax 0485-322460 5443 NC HAPS

PENNINGMEESTER Perry Hendriks De Vang 20Tel. 0485-322872 5437 BP BEERS

BESTUURSLEDEN Frits Harteman Bilderbeekstraat 23Tel. 0485-572271 5831 CW BOXMEERHans Heijs Bilderbeekstraat 26Tel. 0485-571463 5831 CX BOXMEER

COMMISSIES

ARCHIEFCOMMISSIE Tel. 0485-371622 Hoogeindse Kampen 55447 PS RIJKEVOORT

LEDENADMINISTRATIE Tel./fax 0485-322460 Straatkantseweg 285443 NC HAPS

GIRONUMMER: 4008385 onder vermelding adres penningmeester

MOLENARCHIEF Tel. 0485-313647 Isabellalaan 30LAND VAN CUIJK 5431 GW CUIJK

Eenieder kan na afspraak het archief raadplegen

BIOTOOPWACHT Tel. 0485-313298 Moleneind 4LAND VAN CUIJK 5431 HW CUIJK

DE MOLENVRIEND 34

ColofonJaargang 13, nummer 1, april 1997, verschenen in juni 1997Lijfblad van de vereniging Molenvrienden Land van Cuijk, opgericht in 1984. De Molenvriend wordt gratistoegezonden aan de leden van de vereniging. De contributie hiervoor is ƒ 20,-. Men kan ook voor ƒ 10,-begunstiger worden. In dat geval krijgt men periodiek een nieuwsbrief. Aanmelding kan geschieden door hetbewuste bedrag te storten op de girorekening van de vereniging. De Molenvriend is een advertentie-medium.

REDACTIE Frits Harteman Ben VerheijenDon Werts

REDACTIEADRES Bilderbeekstraat 23 5831 CW BOXMEER

VERDER WERKTE(N) MEE --------

ILLUSTRATIES Frits Harteman

VOORPAGINA De romp van molen “Zelden Goed” te Boxmeer,zoals hij er nu bijstaat (foto F. Harteman).

De Molenvriend 34, april 1997 pagina 3

De eerste dit jaar! We hebben De Molenvriendnummer 34 weer vol kunnen krijgen. Jammergenoeg moesten we het kopje “Verder werkte(n)mee” in de Colofon leeg laten. Dit betekent dus dater geen andere personen betrokken waren bij hetsamenstellen van deze editie dan de redactieledenzelf. Toch willen we de moed niet opgeven ommensen te stimuleren de redactie te verrassen meteen bijdrage.

Deze keer worden we in de rubriek “Wat is er vanhen geworden?” meegenomen naar de romp vanBoxmeer. Verder wordt een overzicht gegeven vande huidige samenstelling van de monumenten-wetgeving. Hierbij wordt aandacht besteed aan deextra f 275 miljoen die het Rijk bij wijze vaninhaalslag de komende jaren beschikbaar stelt.

We vervolgen met een stukje uit het leven in de

Franse tijd. Wijlen molenaar Van Riet uit Beers, hadnamelijk een kroniek in zijn dagboek bewaard. Vanrecentere datum in Beers is de verhandeling over demolenstichting die actief bezig is met hetonderzoeken van de mogelijkheden tot restauratievan de molen te Beers.

Van het Nederlands Filmarchief ontvingen we eenpersbericht over de film “De Stoere Werkers” die opvideo is verschenen.

We besluiten met de stand van zaken van de molensin de buurt. Deze rubriek “Molens in de Regio” heettrouwens voortaan “Molens in het Land van Cuijk”.Dit omdat we in deze rubriek toch alleen maar demolens in ons werkgebied behandelen. Gaan we aleen keer over onze grenzen heen dan kunnen we ineen speciaal artikel hier aandacht aan besteden.

pagina 2 Colofonpagina 3 In dit nummer

Van de Redactiepagina 4 Mededelingen van het Bestuurpagina 5 Wat is er van hen geworden?

een rubriek over rompen en restanten in het Land van Cuijkdoor: Frits Harteman

pagina 7 Nieuwe Subsidieregeling voor Rijksmonumentenmeer over subsidies bij restauraties van (rijks)monumenten

door: Ben Verheijenpagina 9 Molenaarsdagboek

een interessante momentopname van Cuijk en omstreken in de Franse tijddoor: Frits Harteman

pagina 12 Molenstichting “De Hoop” te Beershet reilen en zeilen van deze stichting tot wederopbouw van de Beerse molen

door: Ben Verheijenpagina 15 Stoere Werkers

de welbekende oude molenfilm nu op video verkrijgbaarpagina 18 Examen voor de Meester

zomaar een interessant kranteknipsel uit ons Molenarchiefpagina 19 Molens in het Land van Cuijk

de stand van zaken omtrent onze 13 molensdoor: Ben Verheijen

In dit nummer

Van de Redactie

pagina 4 De Molenvriend 34, april 1997

Zoals u in de vorige editie van “Mededelingen vanhet Bestuur” hebt kunnen lezen, heeft de verenigingmet steun van de Industriële Kring Land van Cuijkeen A3-laserpinter kunnen aanschaffen. Nietduidelijk was of De Molenvriend nummer 33 reedsop deze machine vervaardigd zou worden. Deoplettende lezer kon echter constateren dat dat welhet geval was. Het resultaat en dan zeker qua foto’smocht er wezen! Momenteel wordt er nog gewerktaan de aanpasssing van de software aan het nieuweA3-formaat. Tot die tijd gaat het papier een extragang door de printer.

Het jaar 1996 is inmiddels ook weer verstreken endat gaf het bestuur aanleiding de nodige verslagente maken. Ook werd de kas gecontroleerd en debalans opgemaakt. Na deze voorbereidingen kon deJaarvergadering over 1996 eind maart plaatsvindenin de stamkroeg in Haps. Helaas was de opkomstver beneden peil.

Dit gold echter in zijn geheel niet voor het gezelligsamenzijn en gezamenlijk dineren van de molenaarsen “aanhang” in februari. De locatie was de lokaleChinees te Wanroij. Velen kwamen op het buffet af,waaruit voor een vast bedrag zo vaak als mogelijkopgeschept mocht worden. Jammer was alleen deopstelling van de lange tafel, zodat alleen contactmet de naaste buur mogelijk was. Niettemin was hetzeer gezellig en zo’n activiteit is dan ook weer voorherhaling vatbaar.

De Archiefcommissie van de vereniging heeft weereens activiteiten ontplooid. Zo werd allereerst hetMolenarchief Land van Cuijk verhuisd van hethuisadres van Valerie Aben naar dat van RobbertVerkerk. Na deze verhuizing werd er een groveselectie uitgevoerd op de aanwezige spullen en

werd alles wat geen betrekking had op molengebiedmet de regio Land van Cuijk of directe omstrekenverwijderd. Ook werd er binnen de commissiegepraat over actualisering middels frequentefotografie van molens, interieurs en ookmolenmensen. Om straks alles veilig te bewarenvoor het nageslacht werden een tweetal oplossingenaangedragen. Het eerste, een (gehuurde) kluis werdals duur en onpraktisch ervaren. Het tweededaarentegen is handzamer en betreft de digitalisatievan de gegevens (foto’s, tekst, etc.). Om dezecapaciteit op computermedia te garanderen, blijktde aanschaf van een zogenoemde ZIP-drive metdiskettes van 100 MB uitkomst te bieden.Bijkomend voordeel is dat dit systeem mobiel is endus makkelijk te transporteren is naar evenementen,tentoonstellingen, molens, molenaars, e.d.

Een aandachtspunt binnen het bestuur is verder dewerving van nieuwe, vrijwillige molenaarsgeweest. Middels artikelen op kabelkranten en inweekbladen en middels simultaan verschijnendeaffiches en folders in bibliotheken moet op een“explosieve” manier aandacht aan dit onderwerpbesteed worden. Naar verwachting zal in mei ofjuni de eerste “golf” plaatsvinden.

De Molenstichting De Hoop te Beers heeft evenminstilgezeten. Ze hebben een brief gestuurd naar degemeente in verband met subsidie-aanvraag en eenverzoek tot toetreding tot de Monumenten-commissie van de gemeente Cuijk. Verder is ersamen met de firma Beijk de situatie van de rompbekeken en is het houtwerk van de kap verzamelden opgemeten. Dit om het restauratieplan completerte maken. De bouwtekening van de molen isinmiddels voltooid, alleen moet het bijbehorendekostenplaatje nog toegevoegd worden.

Mededelingenvan het Bestuur

Bij overname van artikelen en/of foto's, auteur eneventuele bron(nen) vermelden. Tevens hiervanmelding maken bij de uitgeefster of redactie vandit blad.

De redactie stelt zich niet aansprakelijk vooreventueel gemaakte fouten of anderszins ontstaneongemakken.

Er is een periode geweest dat Boxmeer konbeschikken over twee windmolens t.w. eenstanderdmolen op de Waranda (bij het huidigeMaasziekenhuis) en een beltmolen op het BeugenseVeld (nu aan de Adriaen van Ostadestraat in dewoonwijk Bakelgeert-Noord). Over deze laatstemolen gaat het in dit artikel.

De molen werd in 1857 opgericht en kreeg de naam“Zelden Goed”. Als men oude mulders over hetverleden hoort vertellen dan was het nooit goed ofhet deugde niet, misschien vandaar deze niet al teoptimistische naam? Voor zover bekend was zijneerste mulder A. de Laure die volgens eenmededeling in het Boxmeers Weekblad uit 1907 op27.11.1907 zijn 50 jarig jubileum vierde. De heer deLaure werd opgevolgd door Jos Willems. Tot in1933 werd er nog op de wind gemalen waarna eenbrand in dat jaar er een definitief einde aan maakte.Wat na de brand overbleef was slechts eenuitgebrande romp. Deze romp werd later benut alsopslagruimte voor een handel in veevoeders. W.Simons was hiervan de eigenaar. In de jaren na1955 ontstond rond de molen een geheel nieuwewoonwijk zodat het gezien de windvang voor demolen geen enkele zin meer had de molen te


Wat is er van hengeworden?

De molenromp voor deverbouwing in detachtiger jaren.

Een oude ansichtkaart van de“Zelden Goed” voordat hij in1933 door brand werdverwoest.

De romp van “Zelden Goed” te Boxmeer

restaureren, zo hier al sprake van mocht zijn.

De heer Simons sloot in 1991 voorgoed de deur enverkocht de romp aan de heer en mevrouw Franken.Zij hebben de romp rigoureus onder handen

genomen door o.a. de oude zolders er uit te halen ennieuwe aan te brengen alsmede uit te breiden meteen moderne aanbouw en het geheel voor bewoningin te richten. Wat eens de maalzolder was doet nudienst als slaapkamer en de steenzolder laat nu geensteenkuip maar een badkuip gesitueerd in eenmoderne badkamer zien.

De eindbestemming van de “Zelden Goed” is duseen woning geworden en zoals hij er nu uitziet maggerust gesteld worden dat er iets goeds uit isvoortgekomen. Hoewel ik me ervan bewust ben dateen groot aantal Molenvrienden daar anders overzal denken. Maar het is niet anders. M.i. beter zódan een molen met een nep kap en nep wiekenkruisof op den duur een ruïne die op een gegevenmoment met de grond gelijk gemaakt wordt zoalseen paar jaar geleden in Langenboom. Nu is ertenminste nog een blijvende herinnering.

Met dank aan de heer en mevrouw Franken, hierbijeen paar opnamen die een impressie geven van dehuidige toestand, zodat U kunt zien wat er van de“Zelden Goed” is geworden.

Tekst en foto’s: Frits Harteman


De oude inrijpoort, nu ingebruik als keuken en hal.

De molen zoals hij er nu bijstaat.

In een brief van november 1995 heeftstaatssecretaris A. Nuis van het Departement vanOnderwijs Cultuur en Wetenschappen bekendgemaakt dat het kabinet van plan was een extrabedrag van f 275 miljoen beschikbaar te stellen tenbehoeve van de monumentenzorg. In deze briefwordt ook ingegaan op een wijziging van hetsubsidiesysteem om de effectiviteit en dedoelmatigheid van het huidige systeem, het BesluitRijkssubsidiëring Restauratie Monumenten -algemeen bekend als de BRRM - te verhogen. Hetdoel van deze wijziging is dan enerzijds hetwegwerken van de huidige restauratie-achterstanden en anderzijds het voorkomen vannieuwe achterstanden op langere termijn.

Het nieuwe systeem is gebaseerd op de huidigeBRRM welke de volgende elementen bevat: (1°)behoefteraming, (2°) verdeling schaarse middelen,(3°) toewijzing op advies van de betrokkenoverheid en (4°) samenhang met het systeem vansubsidieverlening ten laste van de zes komendejaren. In plaats van één begroting voor allegezamelijke monumenten wordt nu onderscheidtussen drie categorieën van monumenten gemaakt.De indeling van de monumenten is als volgt: (1°)woonhuizen en boerderijen, (2°) kerken, en (3°)overige monumenten. Het zal duidelijk zijn dat ervoor de molens in algemene zin geen afzonderlijkegroep is gemaakt en dat deze monumenten tot decategorie (3°) overige monumenten behoren. Metdeze indeling hoopt men een evenwichtigeverdeling van de beschikbare middelen over de driecategorieën te garanderen, dit alles gebaseerd zijndeop de restauratiebehoefte in een bepaalde gemeente.Aan de hand van een nieuwe, uniforme eneenvoudige methode kunnen de gemeenten elkevier jaar een raming opstellen.

Er wordt ook onderscheid gemaakt tussenzogenaamde budgethoudende gemeenten en niet-bugethoudende gemeenten. In de praktijk betekentdit dat gemeenten met tenminste 100 monumentenbudgethoudend zullen zijn. Deze gemeenten stellenhun restauratiebehoefte en de betrokken restauratie-uitvoeringsprogramma´s onder eigen verant-

woordelijkheid op terwijl de niet-budgethoudendegemeenten weliswaar de restauratiebehoefte ramenmaar niet de uitvoeringsprogramma´s zefstandigopstellen. Dit zal worden gedaan door de Provinciewelke na overleg met de gemeenten tot een keuzekomt en waarbij de Provincie dient uit te gaan vande prioriteitsstelling die een gemeente zelf kanhanteren voor de binnen de gemeente voorrestauratie in aanmerking komende monumenten.

Op basis van het bestand van het register vanbeschermde monumenten op 1 januari 1997 zullener in Nederland 83 gemeenten opereren alsbudgethoudende gemeenten, de overigen zullenderhalve niet-budgethoudend zijn. Daar de twaalfProvincies ook budgethoudend zullen zijn komen erin totaal zodoende 95 budgethouders. Op grond vande te onderscheiden monumentcategorieën zal ervoor de budgethoudende gemeenten 58% en voorde niet-budgethoudende gemeenten 42% van hettotale budget worden gereserveerd. In dit model ishet budget van de kleinst budgethoudendegemeente naar verwachting ongever f 275.000terwijl het provinciale budget voor de niet-budgethoudende gemeenten ongeveer f 2 miljoentot f 7 miljoen zal bedragen. Het komt uiteindelijkhier op neer dat de budgethoudende gemeentenrechstreeks een budget gereserveerd krijgen. Deniet-budgethoudende gemeenten zijn aangewezenop het totale budget wat door de Provincie beheertwordt met als doel om versnippering van debudgetten voor de kleine monumentgemeenten tevoorkomen. De Provincie zal de restauratie-uitvoeringsprogramma´s jaarlijks met degemeenten tot stand brengen. Een restauratie-programma zal dan net als het huidige programmaeen periode van zes jaren omvatten.

Aangaande de verdeling van de restauratiesubsidiesmet betrekking tot de drie monument categorieënwil men de volgende verdeelsleutel hanteren: voorwoonhuizen en boerderijen 50%, voor kerken 30%en voor de categorie overige monumenten,waaronder de molens vallen, de 20% welke resteert.Men heeft onderzocht dat de categorie woonhuizenen boerderijen nog steeds in een achtergestelde


Nieuwe Subsidieregelingvoor Rijksmonumenten

positie verkeert en dat bij deze categorie de subsidierelatief de grootste investering uitlokt. Het systeemmag niet te star zijn en de provincies en gemeentenkunnen met betrekking tot de budgets binnen devier programmajaren verschuivingen doenplaatsvinden van de ene categorie monumentennaar een andere categorie, dit alles gebaseerd op dedoor een bepaalde gemeente zelf aangegevenbehoefte per monumentcategorie.

Overeenkomstig een van de aanbevelingen van hetStrategisch Plan voor de Monumentenzorg wordteen verlaging van het subsidiepercentage met 10%doorgevoerd ter bestrijding van de geconstateerdeachterstanden. Een verlaging van dit percentage zaler toe leiden dat met de beschikbare middellen meerrestauraties kunnen worden gerealiseerd. Tercompensatie van deze verlaging komt er dan demogelijkheid om de totale restauratiekosteninclusief de toekomstige subsidie tegen gunstigevoorwaarden door het Nationaal Restauratiefonds(NRF) voorgefinancierd te krijgen. De feitelijkesubsidiebetaling vindt gemiddeld 2 tot 3 jaar na desubsidieverlening plaats. Deze hypotheek van hetNRF wordt verstrekt tegen een rentepercentage wat5% onder de reguliere marktrente ligt en welkniveau in otober 1996 een percentage van 2.1%bedroeg.

Ook een van de uitgangspunten van het StrategischPlan van de Monumentenzorg (SPM) is deintegratie van onderhoud en restauratie. Voor hetopheffen van de achterstanden en het weerfinanciëel gezond maken van van deMonumentenzorg zou f 1.4 miljard nodig zijn. Ditgeld is momenteel nog niet beschikbaar. In het lichtvan de bevindingen van de SPM ligt het in de redeeerst te zorgen voor het verminderen van de groteachterstanden in de restauratie. Het wel beschikbaargestelde extra budget van f 275 miljoen heeft devoorbereiding van het ontwerp, waarin he SPM opessentiële onderdelen wordt uitgevoerd, welmogelijk gemaakt.

Het is de bedoeling om een normale hoeveelheidrestauraties uit te voeren, alvorens hetonderhoudsregime in dit nieuwe besluit onder tebrengen en het accent meer op preventiefonderhoud te gaan leggen. Er is al wel besloten omhet budget voor het Besluit RijkssubsidiëringOnderhoud Monumenten (BRRM) substantieel teverhogen. Voor het verstrekken van subsidies in dekosten van het jaarlijks onderhoud is het budgetvoor de periode 1998-2001 met jaarlijks f 2.5miljoen verhoogd.

Van de f 250 miljoen welke in 1994 als extra voorde restauraties is beschikbaar gesteld, is momenteelf 25 miljoen verdeeld. In 1997 zal nog eens f 50miljoen verdeeld worden met dien verstande dat f25 miljoen wordt gereserveerd voor de categoriewoonhuizen en boerderijen, f 15 miljoen voor decategorie kerken en f 10 miljoen voor de overigemonumenten waaronder ook de molens vallen. Inprincipe komen monumenten in aanmerkingwaarbij het gaat om het casco dat zich in eendermate slechte staat bevindt dat het voortbestaanvan het monument in gevaar is. Het resterende deelgroot f 175 miljoen zal, verdeeld over de jaren1998-2000, aan het normale restauratiebudgetworden toegevoegd en op de hiervoor uiteengezettewijze worden verdeeld in de vorm van budgettenvoor budgethoudende gemeenten en voor deProvincies. Het lag in de bedoeling dat het nieuweBesluit voor 1 maart 1997 gepubliceerd zou wordenen dat het uiterlijk op 1 mei 1997 in werking zoutreden. Het is niet allemaal haalbaar gebleken enwanneer het Besluit uiteindelijk in werking zaltreden hangt af van de termijn welke de Raad vanState nodig heeft om advies uit te brengen.

Ben Verheijen


In de nummers 30 t/m 32 van De Molenvriend hebtu kennis kunnen maken met het dagboek van dewijlen molenaars Van Riet uit Beers. In dit dagboekhad W. van Riet echter nog ruimte ingeruimd vooreen kroniek van ene Reijnders uit Cuijk. Wie dezeReijnders was blijkt niet uit de tekst en is mij ookniet bekend. Misschien de mulder van destanderdmolen in Cuijk gezien het feit dat de molenzo nu en dan wordt genoemd als er een reparatieheeft plaatsgevonden; hij kon in ieder gevalschrijven. Van waaruit W. van Riet deze kroniekheeft overgenomen, vermeldt hij niet. Degeschiedenis speelt zich voornamelijk af in Cuijk enbehandelt de periode 1794 tot 1821, dus voor hetgrootste gedeelte de Franse tijd. Van Riet heeft hetgeheel, gezien de gebruikte spelling letterlijkovergenomen en het leek mij het beste hem hierin tevolgen. Het Groene Boekje of Dikke van Dalewaren in die tijd nog niet van toepassing zodat hetgeheel zich niet altijd gemakkelijk laat lezen maarmet een beetje moeite lukt het u vast wel.

Frits Harteman

Kroniek van Reijnders te Cuijk

179412 Sept. Zijn de Franse gekomen - wie weetwanneer nog weg.

179519 Maart. Zijn de neijien burgemeesters gekoosenJ.Strik, R.Reijnders, W.v.d.Wielen, T.Verheijen,T.v.Welderen, C.v.Druijnen, J.D.Carstenjen.

20 Juni. Heeft de sositeijt verkreegen het leijen voorhailig Avent smorgens en smiddags en voor denHeiligen godsdienst.

17 Juli. Is de vrij Republiek verklaar in de grootekerk. Door de geheele gemeente van Cuijk derBataafs der Brabanse.

26 Oct. Zijn der weer opneij 3 burgemeestersgekoosen R.v.d.Boogaart, L.v.d.Boogaart,

A.D.Groen, F. Verheijden (4!)

17971 Aug. Zijn de kiesers gekoose om representanten tekiesen. Pastoor van Haps.

179827 Maart. Zijn der weer opnai 3 burgemeestersgekoosen G.Geene presedent, J.v.d.Hoven,J.v.d.Pool.

13 Mei. Hebben de burgers geegserseerd te paarden te voet op de samberg achter de meule (5..d.d.v.d.)?

17 Mei. Zijn ze weer op de Samberg geweest met degeweren achter de meulen.

18 Maay. Zijn Katolieke en grevermeerde bijmalkaar geweest in de kerk. Die gerevermeerdenhebben uitstel versocht wees een maandag enhebben zij er nog niet af kunnen scheijen en bennenzij nog heennen gegaan.

19 Mei. Is den vreijboom weer op neij geset. een 40Kavelarie en een 60 infanterie en een 50 kleinemeisies en een 30 die de vreijboom hebbengedraage en dan nog 60 die den treen slooten ennog meer als eens zoo veul die keken.

10 July. Zijn ze weer opneij bij makaar geweest omde kerk. toen zijn ze naar neimwegen geweest omtwee keurmeisters om ze te werdeeren de grefer-meerden heeft ze 11 duzend gewerdeerd en dekatolieke heeft ze op 10 duzend gewerdeer.

10 July. Zijn de kiessers gekoose om representantente kiesen. K.Kreger.

179917 Jan. Heeft er een kraam op het ijs gestaan op demaas. Daar hebben ze een baan geveeg om teschatse.

19 Feb. tussen 1 en 2 uur gon de maas voor den


Molenaarsdagboekvan Riet, molenaars van “De Hoop” te BeersUit het dagboek van Willem en Anthonius J.

eersten keer los. Toen verdronk 1 kiendje en deschuer en de deel rondeum.

21 Feb. smorgens tussen 7 en 8 uur gon et teSintagata over den dijk. den 21 snamiddags tussen1 en 2 uur gon de maas weer los toe gon den oolie-meulen rondeum.

22 Feb. snagts tusschen 12 en 2 uur was t zoodroevig weer dat wij dogten dat wij der aan mosten.De maas heeft geseten van den 25 dec 1798 tot 19en 21 feb. 1799.

15 July. Toe hebben de Katolieke de groote kerkweerom gekrege en over drie maanden teijd kunnenzij daarin gaan ter kerken en zij kunnen er in gaanerrebeijen wanneer zij willen al willen zij et vandaag ook doen, den 15 october 1799 is den tijd om.

30 July. Toe hebben ze in vreetijd aan steenleggegegaan.

8 Aug. zijn ze op de verrekes merkt ook aansteenleggen gegaan.

2 sept. is een vreetijd de steenstraat gedaan.

13 sept. Is op de verrekens merkt de Steenstraat ookgedaan.

27 sept. Zijn ze in t kerkstraaje begonne metsteenlegge en den 2 oct 1799 is t gedaan.

13 oct. Toe hebben de grevermeerde den laatstenkeer in de groote kerk gepreik en toe hebben ze opden tijd de sleutels nog niet af willen geeven. Toehebben ze de katolijke den 22 oct 1799 op moetenbreeken en et slot deraf gedaan en weer een neijesleutel opgemaakt.

24 Oct. Toe hebben ze in de groote kerk aan denaltaar begonnen.

10 Nov. Toe hebben de Katolijken voor den eertsenkeer in de groote kerk Mies gedaan met driePriesters en onsen landeken Die heeft geprik en deHeer J. Strik en de Heer P.Huijbers en de HeerA.v.d.Wielen die hebben de Mies gedaan voor deeerste keer in de groote kerk.

10 Nov. H.Verhoeve die heeft het eerst gezonge in degroote kerk voor den dienst, nu mag hij ook nietmeer nu zeijnt maziekt zengers.

180021 maart. Hebben de jones de jaare naam moetenopgeve van 18 tot 35 toe om te dienen.

29 juni. Zijn de geweere gekome voor de jones omte dienen

18 juli hebben de jones een bilet gekreege omZondags smiddaags om 11 uuren te kompereren omde offerciers te kiesen en snamiddags om degeweere te haale.

31 Aug. Zijn ze te Beugen voor den eerste keer in degroote kerk geweest.

7 Oct. Is R.A.Reijnders gestorven. Hij is het eerstelijk geweest in de groote kerk een mis met 3priesters en daarna de Wed.Riesouri en St.Mar-tensdag is den eerste keer de vroemis in gedaan.

9 nov. Is ter soone droevige wint geweest dat ermeules en huijs rondum zijn geweijt dat heeftgeduurd van s’middags tot in de nacht toe.

30 Nov. Toe hebben de jones voor den eerste keer derokken aangehad.

8 Dec. Toe hebben ze voor den eerste keer Ons eeruitgedeeld.

180111 Juni. Toe hebben de jones voor den eerste keerafgevuurd aan de maas.

17 Juli. Zijn ze aan den muur van de kerkhofbegonnen.

28 Nov. Toe is de maas omgeloope. Toe heeft ze drieweeken omgeweest.

1802Cuyk 11 maart. Toe hebben ze voor den eerste keerte Grueningen in den kapel Mis gedaan.

27 Maart Toe is generale vrede geteekend.

5 Aug. Toe hebbe ons dakt laate smeeren. Vierdaagmet haar beije en een dag alleen en de knegt nogtwee daag.

18039 Jan. begon ‘t te vriesen en den 13 zat de maas.

19 Feb. s’namiddags tussen 3 en 4 gon de maas losen tusschen 4 en 5 gaat


ze weer. 20 dito gon ze weer los en toe liep ze om.

22 April. Zijn ze naar Luik gegaan om eeneneuyliger te kope den 28 mei 1803 is den euyligergekome. den 2 Aug. 1803 zijn ze aan den euyligerbegonnen te maaken.

3 Juli. Is ‘t zoo droevig weer geweest. de Glaasgepot geslaage van den haagel.

5 Juli. Is ‘t zoo droeve weer geweest dat er huijsrondeum zijn geweijt en boomen.

In ‘t laatst van Juli is er een nieuwe stenderd gezetin den meule.

9 Oct. Toe hebben ze voor den eerste keer op denkleenen euyliger gespeelt onder de preek in dehoomis maar bedroeft maar donderdags toe deneuyliger liet speulen toe waren de boeken van kantomdat de euge belangen zouwe hauwe de kantdaarom gaat het hier om de gunst maar niet naar dekunst.

29 Dec. Toe hebben ze voor den eerste keer op deneuyliger gespeelt onder de heelen dienst maar hij isnog niet klaar.

180419 mei. Toe was den euyliger gemakt. toe hebben zeden 21 mei der opgespeelt. toe hebben ze gekekenvoor een scheulen maar nog toe mooi niet als voorniemendal.

Toe is ‘t zoo droevig weer geweest heeft veel schuaygedaan in Holland met den homel (?)

1806In ‘t eerst van januwaari is de maas omgeloope envijf (?) weeks omgeweest.

22 April. is een nieuwe as in den meule geset.Gelijkheid vrijheid broederschap de municipaliteitvan Cuijk certificert dat op den 24 Augustus 1798voor haar is gecompareerd de burger Jan Verhoeveen dat dezelve als gewapend is ingeschreve. Actumte Cuijk den 24 Aug 1798 het 4e jaar der Bataafsevrijheid. Uit naam van bovengenoemdeMunicipaliteit R.A.Reijnders.

1808Is het kerikbad gemakt en de krib en de kerikhofgelijk gemaakt en de school op de kerikhof gemaaktdaar den dooien moeten rusten.

18096 Aug. toe hebben ze vor der eerste keer in ons kerkgetrouwd Jacobus Meysen en Judit Lamers en wijhebben al tien jaar bekant gehad.

1811Is het Fransch geworden.

181220 Feb. Is het klooster te Sint Agata geslooten.

6 Juny Toen hebben ze vor den eerste keer met dePresessie over ‘t kerkhof gegaan.

1 Aug. Toe hebben ze het schriven van den arme afmoeten geeven.

11 Aug. is een nieuwe Heilige Sint Marte gekome inons kerk boven den Altaar.

1813Was omtrent Paschen H.Smits soldaat.

181620 Aug. Zijn de kapezeijnders uyt het klooster moetegaan maar vier zijn der gebleeve.

1816-1817hebben wij een heelen duren tijd gehad, de Rogkostte van 13 tot 23 gulde en alles navenant evenduur en daarbij den 27 smorgens om 2 uur allesverhaageld.

1820zijnze voor den eerste keer na Kevelaer gegaan metde persesie. het was nog meer als voor de 100 jaargeleyen der waren der nog meer as over de duusentbij.

18211 Sept. Zijn ze voor den eerste keer met vollegewaat uit de Kerk getrokke en te Gennep hebben zehet volle gewaat en ons Lieve Vrouw en musiekingehaalt.


Na enkele jaren waarin het plan tot rijping kwamwerd op 16 september 1993 De Molenstichting DeHoop opgericht. Het doel van deze stichting is hetbevorderen en verzekeren van de instandhoudingvan de molen De Hoop te Beers waarbij de stichtingernaar streeft om de molen in een maalvaardigestaat te brengen en te houden, mede door dezeregelmatig in werking te stellen of te doen stellen.Het betreft hier een windmolen voorzien van eenstelling met een hoogte van ongeveer 5 meter metstaande schoren op de grond, zogenaamdekraaienpoten geheten en niet zoals gebruikelijk metschuine schoren tegen het molenlichaam. De molenwas oorspronkelijk ingericht voor het malen vankoren maar ook voor het malen van schors van deeikenbomen, eek genoemd, welke materiaalgebruikt werd als grondstof voor het looien van hetleer in de toen nog bestaande leerlooierijen inCuijk, Grave en Oeffelt. Later werd de “looisteen”vervangen door een maalsteen zodat er toen mettwee koppels maalstenen koren gemalen konworden. Overigens zijn de gaten van de balken vande looizolder waar de looisteen op lag, in hetmuurwerk nog aanwezig. In de hierna volgendeverhandeling is in grote lijnen het historischverleden van molen De Hoop weergegeven.

In 1850 werd de Beerse molen in opdracht vanmolenaar Willem van Riet door molenmakerCoppens uit Helmond gebouwd. Deze van Rietbleef tot 1880 eigenaar, in welk jaar hij werdopgevogld door zijn zoon Anton van Riet die tot hetjaar 1936 de molen in eigendom had. De laatste telgvan het molenaarsgeslacht Van Riet bleef eigenaartot 1959. In dat jaar werd de koren-en-schorsmolengekocht door Herman van de Besselaar die het vakvan molenaar leerde bij Karel Wagemans op dezeskante Mariamolen in Haps. De molen De Hoopwas toen in een niet al te beste staat en de nieuweeigenaar wilde de molen zo snel mogelijk weerherstellen. In het volgende jaar echter in 1960moest de molen zelfs onttakeld worden omdat hethekwerk van de wieken en de onderdelen van devervallen stelling gevaar opleverden voor hetlangskomend verkeer. De versleten roeden werdenuit de askop verwijderd en de stelling werd

afgebroken. In oktober 1962 werd de molen doormolenmaker H. Beijk senior in samenwerking metafgevaardigde W. Korpershoek van de Rijksdienstvoor de Monumentenzorg (RDMZ) in aanwezig-heid van eigenaar van de Besselaar geïnspecteerden werd er een lijst met restauratieposten opgesteld.Het was nogal veel omvattend want de kap moestbijna helemaal vernieuwd worden met veelonderdelen hierin. Het steken van de door deplaatselijke smid te repareren roeden in de askop enhet aanbrengen van nieuw hekwerk op de roedenbehoorde ook tot de werkzaamheden. Verdermoesten het staartwerk en de zolders vernieuwdworden. De stelling vormde en appart onderwerp,deze moest ook nieuw aangebracht worden maarmolenaar van de Besselaar gaf zijn voorkeur aaneen 8-kant of rond pakhuis rondom de molenwaarbij het dak van dit pakhuis dienst kon doen alsstelling. Hierbij diende o.a. de Cuijkse molen Janvan Cuijk als voorbeeld, bij welke molen in 1940ook een dergelijk pakhuis werd aangebouwd.

In januari 1976 werd de onttakelde molen bekekendoor J. Gunneweg van de RDMZ, J. Hermansgemeentesecretaris te Beers, G. Reeyerse van deGemeentewerken Land van Cuijk en eigenaar vande Besselaar. Het rapport bevatte naast de puntenuit het rapport van 1962 nog de vervanging van hetluiwerk en de steenkoppels, reparatie van hetgaande werk en het herstel van metsel- en voegwerkaan de molenromp. In juni van dat jaar verscheen ereen rapport van de RDMZ dat aangaf dat door eensubsidiestop van de overheid een toezegging van debenodigde subidie niet op korte termijn kon wordengedaan. Het verzoek om subsidie moest opnieuwworden aangevraagd bij de Minister van Cultuur enbij de Provincie Noord Brabant. Voorfinancieringvan de kosten door de gemeente Beers was de enigemogelijkheid om tot een spoedige restauratie overte gaan. In deze periode nam het Rijk in hetalgemeen voor 40% deel aan de restauratiekosten.Er werd voorgesteld om de kap met gewapendebouwfolie af te dekken en om de diverse deuren enlichtopeningen met houten schotten dicht te makenhetgeen ongeveer f 5000 zou bedragen.In september 1981 zond de Gemeente Beers een


Molenstichting“De Hoop” te Beers

brief naar de RDMZ met de mededeling dat demolen De Hoop te Beers op 31 augustus 1978 bijraadsbesluit door de Gemeente Beers werdaangekocht en dat de notariële beschrijving vandeze akte op 29 april 1980 had plaatsgevonden. Indeze brief werd verder vermeld dat de aankoopplaats vond onder de verplichtende voorwaarde datgenoemd monument te zijner tijd geheelgerestaureerd zou worden en dat een dergelijkerestauratie alleen te realiseren zou zijn als in dekosten verbonden aan de restauratie, door het Rijken de Provincie zou worden bijgedragen. Door detoendertijd minimale subsidiemogelijkheden vanhet Rijk kon voorlopig niet op een toekenning vaneen rijksbijdrage worden gerekend en volgde verderhet verzoek om de molen op de lijst van desubsidiabele objecten te handhaven. De aktepasseerde ten kantore van notaris H. van den Bergte Cuijk en in deze akte verplichte zich deGemeente Beers om de molen na restauratie in zijnoorspronkelijke staat te behouden, zodat de molenzonder uitdrukkeljke schriftelijke toestemming vande voormalige eigenaar van de Besselaar niet voorandere doeleinden gebruikt zou mogen worden.

Molendeskundige G. Nienhuis van de RDMZbracht in januari 1984 samen met G. Hoeijmakersvan de Technische Dienst van de Gemeente Beerseen bezoek aan de molen. Het rapport betreffendedit bezoek bevatte in hoofdlijnen dezelfdecompleterings- en restauratie-werkzaamheden alsin het rapport van 1976 werden aangegeven.

De gemeente Beers kreeg in mei van het jaar 1985vergunning van de RDMZ voor het demonteren vande “kop” met daarin de as van de oorspronkelijkeronde stenen stellingmolen en het aanbrengen vaneen “kopje” op de romp, mits de benodigde nogbruikbare onderdelen omzichtig gedemonteerd endaarna droog opgeslagen werden en waarbijhierover tijdig in overleg werd getreden met deafdeling molenzaken van de RDMZ te Zeist. Demolenas en het bovenwiel werden in degemeenteloods van Beers opgeslagen. Ook deandere onderdelen uit de kap zoals het engelskruiwerk, werden opgeslagen om in de toekomst bijde restauratie weer gebruikt te kunnen worden. Insamenwerking met molenmaker H. Beijk junior,molenaar van de Besselaar, H. Walk gemeente-raadslid in Beers en het bestuur van de DeVereniging Molenvrienden Land van Cuijk werd in1985 een twee-fasen restauratieplan opgezet meteen totale kostenbegroting van ongeveer f 400.000.Hierbij werd er vanuit gegaan dat verschillendeonderdelen van de restauratie in eigen beheer

uitgevoerd konden worden. Ook dit restauratieplanheeft niet tot het algehele herstel van de Beersemolen mogen leiden.

In 1993 passeerde bij notaris C. van Eeten te Mill deacte met betrekking tot het in het leven roepen vanMolenstichting “De Hoop” te Beers. In de actestaan Wim Blankespoor en Dion Kobussen vermeldals de betrokken comparanten, welke res-pectievelijk als eerste voorzitter en secretaris voordeze stichting aantraden. De andere bestuursledenvan het eerste uur waren, Perry Hendriks, MarianPeters, Henk Walk en Frits Harteman. In decembervan datzelfde jaar ontving de gemeente Beers eennieuwe raming van de herstel- en completerings-kosten welke werd opgezet door G. Nienhuis vanRDMZ. Deze raming was grotendeels gebaseerd ophet rapport van 1984 en de staat waarin de in 1985gedemonteerde onderdelen in de gemeenteloodsverkeerden. Een lijst van deze op de gemeentewerfaanwezige onderdelen en een tekening van deonderste plank van de voorbaard werden aan ditrapport toegevoegd. Bij deze raming warenbetrokken G. Hoeijmakers van de Gemeente Beersen D. Kobussen van Molenstichting De Hoop. Detotaalkosten van de restauratie werden geraamdtussen f 450.000 en f 510.000. Ook dit plan vormdegeen aanzet tot een werkelijke restauratie van dekoren-en schorsmolen De Hoop.

Bij de gemeentelijke herindeling van de gemeentenin het Land van Cuijk in 1994 is de Gemeente Beersopgegaan in de gemeente Cuijk zodat alle zakenwelke te maken hebben met de restauratie van dekoren- en schorsmolen De Hoop in de toekomst metde Gemeenteraad van Cuijk opgenomen zullenmoeten worden. In dit jaar moest secretaris DionKobussen afzien van het bestuurslidschap en vanafdeze tijd nam Perry Hendriks het secretariaat waar.

In 1996 vond er een van het bestuursmutatie plaatswaarbij Wim Blankespoor en Frits Harteman tekennen gaven zich als bestuurslid van de stichtingte willen terugtrekken. Het nieuwe bestuur kwam ertoen als volgt uit te zien en vormt als zodanig ookde huidige samenstelling.

Voorzitter : Ben Verheijen, CuijkSecretaris : Perry Hendriks, BeersPenningmeester : Marian Peters, BeersLid : Henk Walk, BeersLid : Liesbeth Doedel, Beers

In maart 1997 heeft de molendeskundige PaulGroen van molenmakers-bedrijf Beijk in samen-


werking met bestuursledenvan de Molenstichting DeHoop de situatie in enrondom de molen en hetgemeentedepot bekeken eneen voorlopige lijst met teherstellen en te komple-teren onderdelen opge-steld. Het ligt in de be-doeling dat molenmakerBeijk aan de hand hiervaneen restauratieplan metkostenbegroting zal opstel-len, welk plan voor deMolenstichting De Hoopals basis zal dienen voorde diverse akties en be-sprekingen welke hopelijkzullen leiden tot het herstelvan De Hoop tot eenstatige en complete koren-en schorsmolen. De stichting is van plan om deverschillende betrokken instanties zoals o.a. debewoners van Beers, de Gemeenteraad van Cuijk,molenmaker Beijk, de Rijksdienst voor deMonumentenzorg en de Vereniging Molenvrienden

Land van Cuijk etc. zo goed mogelijk op de hoogtete houden van de gang van zaken.

Tekst: Ben VerheijenFoto: Frits Harteman


Herdruk oude uitgavenvan “De Molenvriend”

De redactie is van plan binnenkort enigeexemplaren bij te drukken van edities van “DeMolenvriend” die niet meer op voorraad zijn. Ditnaar aanleiding van het verzoek van een lid.

Mochten er meer mensen interesse hebben in eerderverschenen nummers van “De Molenvriend” danverzoeken wij u vriendelijk doch dringend dit

spoedig kenbaar te maken, zodat wij bij de herdrukhier rekening mee kunnen houden.

Losse exemplaren kosten overigens f 1,50 exclusiefportokosten.

de redactie

� � � � �

Filmbeelden over de prachtige molens die onsland rijk was (en in de meeste gevallen nog is)zijn door het Nederlands Filmarchief verzamelden uitgebracht op video in de serie IndustrieelErfgoed. De videobanden, met de titel StoereWerkers; Molens in Nederland 1930-1933 zijnvoor ƒ 39,95 (dubbelcassette) verkrijgbaar bij deboekhandel.

Nederlands FilmarchiefHet Nederlands Filmarchief heeft zich als doelgesteld het audiovisuele erfgoed van Nederlandtoegankelijk te maken voor een breed publiek.Daartoe wordt in de filmarchieven, die door hethele land verspreid zijn, naar interessant oudbeeldmateriaal gezocht. Dit is op celluloidopgeslagen en wordt bij een temperatuur van circa5° C bewaard. Na een kritische selectie enzorgvuldige restauratie van het materiaal worden debeelden op video overgezet.

SeriesHet Nederlands Filmarchief brengt diverse seriesuit zoals Scheepvaart (waarin ook Noordzeevisserijanno 1922 en Van kielplaat tot zeekasteel; de bouwvan het MS Oranje 1937-1939 zijn verschenen),Zeeën en rivieren van Nederland (bijvoorbeeldVisschersplaatsen aan de Zuiderzee anno 1930),Steden van Nederland (bijvoorbeeld Rotterdam1910-1935 en Amsterdam 1900-1935). In de serieIndustrieel Erfgoed (waarin bijvoorbeeld Molens inde Zaanstreek 1920-1935 en Het NederlandsStaatsmijnbedrijf anno 1928 reeds zijn uitgekomen)is Stoere Werkers; Molens in Nederland 1930-1933uitgebracht.

StoereWerkers: Molens In Nederland 1930-1933VoorgeschiedenisDeze prachtige film, die door ‘De Molenaar’ in1935 werd bestempeld tot de grootste en meestunieke molenfilm ter wereld, is begin jaren dertigdoorAlex Roosdorp gemaakt onder begeleiding vanJhr. Mr. F.L.J. van Rijckevorsel, een van de actiefstebestuursleden van ‘De Hollandsche Molen’ uit dietijd. Het commentaar bij de beelden wordt op de

video verzorgd door molenkenner Evert Smit endeels door molenaar-beeldhouwer Joep Coppens.

De film werd in de eerste jaren na de voltooiingslechts enkele malen vertoond en raakte daarna,ondanks het succes ervan, in vergetelheid. De filmwerd opgeslagen in een speciaal gekoelde kluis inde kelder van de familie Roosdorp. In 1972, enkelejaren na het overlijden van Alex Roosdorp,verhuisde de familie. De weduwe Roosdorp en haardochter wilden geen nieuwe gekoelde kluis lateninbouwen en ze gaven de film in bewaring aan hetNederlands Filmmuseum.

Het was jarenlang stil rond de film, maar nog geenweek nadat ‘Stoere Werkers’ bij het NederlandsFilmmuseum was afgeleverd, kreeg het museumeen telefoontje met de vraag of het bekend waswaar ‘Stoere Werkers’ zich bevond. De zoektochtwas in gang gezet door D.J. Abelskamp die in oudejaargangen van ‘De Molenaar’ de enthousiasteaankondiging van de film was tegengekomen.

Op 15 april 1972 werd de film voor het eerst in hetopenbaar vertoond op de vergadering van het Gildevan Vrijwillige Molenaars. Sindsdien is hijregelmatig vertoond en nu is hij zelfs op videoverkrijgbaar.

De FilmTalrijke molens komen in deze film aan bod, elkmet hun eigen eindproducten en specifiekewerkwijze. Aan de hand van het ‘Groot VolkoomenMoolenboek’ van Natrus, Polly en Van Vuurentoont de dochter van Alex Roosdorp steeds een typemolen, waarna een voorbeeld hiervan nader wordtbekeken.

‘De Groot’Alias ‘De Molen Van Piet’De eerste molen die uitgebreid in beeld komt, is de‘Molen van Piet’ te Alkmaar, een hoge korenmolen.Bijzonder aan deze molen is de staande spil. Bij demeeste molens is dit een enigszins grove, vierkantebalk, maar de ‘Molen van Piet’ heeft daarvoor in deplaats een gladde ronde oude scheepsmast.


Stoere WerkersMolens In Nederland 1930-1933

Video uitgebracht door het Nederlands Filmarchief


De molenaar demonstreert hoe hij de molen‘vangt’, stilzet, en vervolgens hoe de zeilenvastgezet worden op de wieken, waarbij demolenaar links van het zeil loopt. Ook laat hij hetkruien zien, waarmee de molen met z’n neus op dewind wordt gezet. Verder wordt getoond hoe hetluiwerk, het omhoog hijsen van de zakken graannaar de maalzolder, en het vullen van de kaar in hunwerk gaan.

‘De Looimolen’, Alias ‘De Witte Molen’We reizen naar Nijmegen waar we de ‘Witte Molen’bezoeken. Een excursie van molenaars komt daarook net aan om de pas ‘verdekkerde’ wieken tebekijken. Dit wieksysteem, waardoor betergeprofiteerd kon worden van weinig wind, was netuitgevonden en wordt hier aan de mulders uitgelegddoor de uitvinder, de heer Dekker zelf.

De Witte Molen was gebouwd als beltmolen. In1916 werd de romp 4 meter verhoogd en de molenkreeg meteen volledige zelfzwichting, maar geenstelling. De wieken bleven daardoor 4 meter bovende belt en onbereikbaar. Later werd, om ditprobleem op te lossen, een voorraadschuurgebouwd van waaruit het maalgoed met liggendetransportschroeven naar de molen werd vervoerd.Door de jacobsladder ging het maalgoed daarnaomhoog naar de stenen. Dit transportsysteem isduidelijk in beeld gebracht.

‘De Windlust’Dat de molenaars in Limburg, in tegenstelling totdie in de rest van Nederland, rechts van het zeillopen bij het vastzetten is te zien bij de stenenbeltmolen de ‘Windlust’ te Roeven, bij Nederweert.Deze molen is een van de honderdvijftig molens diedoor de Duitse troepen in 1945 zijn opgeblazen bijhun aftocht. De molen stond midden in dekorenvelden. De boeren brachten er hun graan naartoe om later de zakken meel af te halen. In 1994 isde molen weer opgebouwd en werkt hij weer.

‘De Zeldenrust’ En ‘De Vlijt’In Geffen bezoeken we de dichte standerdmolen de‘Zeldenrust’. Deze molen is vaak verplaatst. Vanbinnenuit kijken we door twee ronde gaten naarbuiten waar we molen de ‘Vlijt’ ontdekken. De‘Vlijt’ staat in de film in Geffen, maar komtoorspronkelijk uit Boxtel. De ronde gaten waardoorwe de ‘Vlijt’ zien, komen we vaker tegen bijpaltrokmolens, maar dus ook bij deze dichtestanderdmolen.In de film wordt gerefereerd aan het oude verhaal

van Boer Joris. Deze boer zou bij een bezoek aan demolen zijn ezeltje aan het onderste eind van demolen hebben vastgebonden. Toen hij terugkwamhing het ezeltje bovenin. Uit wraak zaagde de boerde standerd voor 3/4 door en bij de eerste stormstortte de molen in.

WaterradmolensWe bereiken de ‘Hooijdonkse Molen’ teNederwetten. Vincent van Gogh heeft deze molenooit geschilderd. Deze waterradmolen is eengecombineerd bedrijf aan beide oevers van de beek.Aan de ene oever staat een korenmolen en aan deandere een houtzaagmolen; allebei de molensworden door de stroming van de beek aangedreven.De zagerij werkt merkwaardig: er is maar één zaag,die horizontaal telkens één plank afzaagt, terwijl inde meeste houtzaagmolens enkele verticale zagennaast elkaar planken afzagen.

Een ander type waterradmolen is de inmiddels nietmeer bestaande korenmolen te Loenen op deVeluwe, een zogeheten bovenslag watermolen,waar het water via een goot boven het rad langsgeleid wordt. Het valt in bakjes die door hungewicht het wiel in beweging brengen.

WerkzaamhedenReparaties zijn regelmatig nodig. Zo wordt de‘Bokkers Molle’ uit Olst van nieuwe roedenvoorzien. Het ‘billen’, het scherpen van demolenstenen, wordt door de molenaars zelf gedaan,maar het fabriceren van de stenen gebeurt inspeciale fabrieken, zoals in de kunststenen-makerijvan Gebr. Jaspers in Aarle-Rixtel. Uitvoerig is tevolgen hoe de stenen gemaakt worden.

Molens In Het VolkslevenMolens spelen in folkloristische tradities een rol. Zovindt in Bakel jaarlijks de dag van het gaaischietenplaats, georganiseerd door de schuttersvereniginghet St. Willibrordusgilde. In een lange stoet trekt hetgilde met de fanfare en toeschouwers naar de St.Willibrordusmolen waar men driemaal om demolen loopt alvorens met het schieten op de houtenvogel te beginnen. Als de romp van de vogelafgeschoten is, keren de schutters terug naar hetdorp voor het verdere feest.

HoutzaagmolensWij reizen door naar Zaandam, naar houtzaagmolende ‘Poelenburg’. Deze is in 1869 gebouwd in Koog-aan-de-Zaan en heeft ronde kijkgaten, net als destanderdmolen in Geffen. In 1903 verbrandde de‘Poelenburg’. De eigenaar kocht een andere molen,

de ‘Locomotief’, en zette deze op de plek van deoude ‘Poelenburg’ en noemde hem voortaan‘Poelenburg’. Later is de molen opnieuw verplaatst,maar daarbij heeft hij zijn naam behouden. Hetmechanisme van de houtzagerij is tamelijk uniek.

Een andersoortige houtzaagmolen, de ‘Hoop’ inHolwierde (bij Delfzijl) is een dichte molen integenstelling tot de open paltrokmolen de‘Poelenburg’. De molen ligt aan het water waar deboomstammen reeds lang voor het doorzagenliggen om alle harsen en andere sappen kwijt teraken. De tweede molen van Holwierde, de ‘Eva’,werd in 1945 een oorlogsslachtoffer en werdopgeblazen door de Duitsers.

‘De Koperslager’De oliemolen de ‘Koperslager’ aan de Zaan wordtuitgebreid bezocht. Het proces waarin van zadennaslagkoeken en olie worden gemaakt, wordt vanbegin tot einde gevolgd. De molen verbrandde in1964, maar de roeden en as overleefden de brand.De vroegere ‘Bonte Hen’, die op de achtergrond tezien is, kreeg deze roeden en as. Ook is de schuurvan de ‘Kat’ te zien. De ‘Duinjager’ is daar lateropgezet en heet nu de ‘Kat’

‘De Schoolmeester’Sinds de sloop van de Friese molen ‘SpringendHart’ in 1911 is de ‘Schoolmeester’ aan de Zaan deenige windpapiermolen ter wereld. Hoe hier vanoud papier of lompen nieuw papier wordt gemaakt,wordt in de film duidelijk gemaakt. Alleen hetpapierscheppen, dat hier machinaal gebeurde enniet met de hand, blijft achterwege, daar dit wegens‘fabrieksgeheim’ niet vertoond mocht worden in dejaren dertig.

Overige MolensWe zien in vogelvlucht een petmolentje, ook welweidemolentje of aanbrengertje genoemd, de drie‘Molens achter Ouddorp’ en de ‘Zes Wielen’ bijOuddorp die op de Schermerboezem maalden. Ookpasseren we de ‘Nekker Molen’ bij Neck te WijdeWormer, die nog steeds de polder Wormer, Jisp enNeck droogmaalt en de ‘Krimstermolen’ bijBedum, die de Oost Bedumer Polder bemaalde.Tevens worden de watermolen bij Hank en de‘Uitwijkse Molen’ bij Almkerk in beeld gebracht,beide uit de achttiende eeuw. Deze molens vanAltena zijn sober en nauwelijks versierd en zijnnooit bewoond geweest. Na de ‘Dijkmolen’ bijMaasland en zijn buurmolen de ‘Drie Lelies’ komenwe voor de slotbeelden terecht bij de ‘Oostmolen’van de Moerkerkerpolder bij Mijnsherenland in de

Hoekse Waard, de wipmolen waarmee de film ookwerd begonnen.

Voor het buitenland is Nederland het land vanmolens. Deze indrukwekkende videoband toont alsbevestiging van dit imago de molenrijkdom van onsland. De video, met het ISBN 9056794213, duurt 2keer ongeveer 60 minuten en is verkrijgbaar bij deerkende boekhandel. De prijs is ƒ 39,95.



ANJUM - Het aantal gediplomeerde Friesevrijwillige molenaars is woensdag met twee manversterkt, doordat beiden met goed gevolg hetmolenexamen aflegden. Dat gebeurde op de fraaigerestaureerde korenmolen ,De Eendracht” teAnjum, waar elk der kandidaten ruim vijf kwartiertheoretisch en praktisch aan de tand werd gevoeld.

De geslaagden zijn deheren Piet Bootsma teLeeuwarden, werkvoor-bereider bij Prins NV teDokkum en Niek Wortmante Nijehaske, die als 65plusser de oudste was vande vier kandidaten, van wietwee het later nog eensmogen proberen. Vorig jaarbehaalden de tweeling-broers Piet Hofkamp vanBakkeveen en WalingHofkamp van Leeuwardenhetzelfde diploma op demolen te Gannoerd. Op hetogenblik worden nogopleidingen gegeven op demolens te Holwerd, Joureen Vrouwenparochie. Na devakantie zullen zo mogelijkweer nieuwe opleidingenstarten, waarvoor men zichnu al kan melden bij WalingHofkamp te Leeuwarden(05100-37804).

Deze foto werd gister-morgen gemaakt terwijl deheer Wortman bezig wasmet zijn examen, vanaf deomloop op de vingersgezien door de examen-commissie, bestaande uitvan links naar rechts E.

Smit jr., Zaans molen-deskundige, J. J. Mallissevan de Gelderse molencommissie, mevrouw N. A.Muysken-Schmidt, zelf vrijwillig molenaar teSchermerhorn en D. van Vliet, watermolenaar teAbcoude.

Leeuwarder Courant, 20 juni 1974

Examen voor de MeesterBij een reorganisatie-actie van het MolenarchiefLand van Cuijk kwam de Archiefcommissie eenkranteartikel tegen uit 1974 over het examen vrij-willig molenaar dat door Nick Wortman wordt af-gelegd. Nick bracht later in de zeventiger jaren zijnmolenkennis mee naar het qua vrijwillige mo-

lenaars nog onontgonnen Land van Cuijk waar di-verse mensen door hem werden opgeleid en nu ookgeslaagd zijn. Overigens zijn de meesten hiervannog wekelijks op een molen in het Land van Cuijkte vinden. Nick Wortman is inmiddels molenaar-in-ruste en woont nu in het westen van ons land.


De Vooruitgang te Oeffelt

In verband met lekkage is de voormaligedieselruimte van deze molen van een nieuwedakbedekking voorzien. De Monumentenwachtheeft een nieuwe teller in het bovenwielaangebracht. Het merkwaardige verschijnsel doetzich voor dat door het krimpen van het bovenwielde stalen wielvoering los is komen zitten zodat erproblemen bij het vangen kunnen ontstaan.

De Bergzicht te Gassel

Molenaar Jan van Haren is bijna klaar met hetschilderen van De Bergzicht. Zelf heeft hijgeschilderd en ook molenmaker Harrie Beijk heefteraan gewerkt. Wanneer het dit voorjaar watwarmer begint te worden zal het karwei wordenafgemaakt. Er wordt regelmatig met de molengemalen of voor de prins gedraaid hetgeen vanbelang is voor het verkrijgen van de draaipremie.

De stellingmolen te Katwijk

Bij de afgelopen storm is het riet boven destellingdeur kapot gewaaid. In dezelfde week is ditweer hersteld door de rietdekker. Begin maart heeftde Monumentenwacht een nieuwe teller geplaatstomdat de oude teller tijdens de afgelopen wintertelkens was vastgevroren. In het voorjaar komt deKatwijkse molen vlakbij een brug van 8 meter hoogte liggen. Deze brug is nodig voor het aanleggenvan de Heeswijkse Plas. Het betreft een noodbrugwelke voor de duur van ongeveer 5 jaar in gebruikzal zijn. Volgens het ontwerpplan komt er in het jaar2003 een recreatiestrand voor de molen te liggen. In1995 is er namens molenaar Peter Simons en debiotoopwachter een brief naar de Gemeente Cuijkgestuurd met het verzoek om in deuitbreidingsplannnen van de Heeswijkse Kampenrekening te houden met de windvang van deKatwijkse molen. Aan de hand van eenbiotooptekening met instrukties werdenwijzigingen van de in het ontwerpplan

voorkomende bosaanplant voorgesteld. Bij navraagbleek de betreffende afdeling van de GemeenteCuijk nog goed op de hoogte te zijn van deze briefen het verzoek om rekening te houden met dewindvang van de molen te Katwijk. Peter heeftoverigens ook de avond bijgewoond waarop destartprocedures van de uitbreiding van deHeeswijkse Kampen uit de doeken werden gedaan.

De Heimolen te Sint Hubert

Bij de Provincie ligt een aanvraag voor dedraaipremieregeling met een teller omdat de molenin principe in beheer is bij een non-profit instantie,namelijk onze vereniging. Er zit nu tijdelijk eenelectronische teller op de koning.De door Harry Daverveld gemaakte verlichte sterwelke tijdens Kerst en de Jaarwisseling bovenin debovenste molenwiek was aangebracht, leverde veelpositieve reacties op van de dorpsbewoners.Er is een ruit van het informatiebord ingegooid endeze zal vervangen worden door een perspexexemplaar. Binnenkort gaan de molenaars naar degemeente Mill om het jaarverslag te presenteren.De molenaars zijn in de verwarmde tent de wintergoed doorgekomen, dit overigens gepaard gaandemet veel collega-bezoek en het schenken van veleliters koffie. Men is van plan om in navolging vande tent een permanente hut onderin de molen temaken. Op de helling van de belt en rondom deplaats van de oude roede zijn wilde bloemengeplant en ingezaaid. Op korte termijn is men vanplan om zelf schilderwerkzaamheden uit te voeren.

De Jan van Cuijk te Cuijk

In het algemeen is de molen in een redelijkemaalvaardige staat. Momenteel begint debinnenroede weer raak te lopen tegen de regel vaneen windbord. Dit is in feite een euvel van de Janvan Cuijk wat veroorzaakt wordt door het feit dat debovenas aan de voorkant ongeveer 12 cm uit hetmidden ligt. Het is niet bekend hoe en wannneer ditin vroeger tijd gebeurd is. De molenas is al eens wat

Molens in hetLand van Cuijk

naar voren geschoven maar het mankement blijftterugkomen. De nieuwe stuclaag met deopgebrachte siliconenverf houdt zich goed en heeftnog steeds geen last van groene algenuitslag. Devang begint overigens tijdens het draaien weerlichtelijk aan te lopen. Voor de rest ziet de molen erecht niet uit en hopelijk trekt de gemeente Cuijkzich het 10-jarenplan aan wat nog eens een keer inhet jaarverslag over 1996 is aangegeven en waarineen algehele schilderbeurt op het programma staat.Zoals gebruikelijk zijn de vandalen ook weer eensaktief geweest en hebben zij de tweebelichtingslampen stuk gegooid en een staander vande nieuwe omheining scheef geduwd. Bovendien iser een van de pick-nicktafels beschadigd doordateen onverlaat het nodig achtte om hierop een soortbarbecue-vuurtje te moeten ontsteken. De contolevan de bliksemafleidingsinstallatie is onlangs doorde Fima Goossens uit ‘s-Hertogenbosch verricht.De weerstandswaarden waren te hoog en deaardingsweerstand van de electrische installatie wasook niet in orde waardoor zich hier eenveiligheidsprobleem voordoet. De roeden zijn nietdoorverbonden waardoor er geen goed electrischcontakt tussen deze beiden bestaat. Het rapportmoet overigens nog uitkomen. In dezelfde weekverscheen een inspecteur van deMonumentenwacht. We zijn benieuwd wat er dezekeer zoal in het rapport van deze instantie zal staan.

De Korenbloem te OplooDe watermolen te Oploo

De heer Bertels, voorzitter van De MolenstichtingOploo en Wanroij is naar het stadje Grave verhuisd.Dit betekent dat deze stichting op zoek is naar eennieuwe voorzitter. Ook hier loopt het huidigemolengebeuren met de betrokken instanties nogalmoeizaam. Momenteel hebben de molenaars veelaanvragen voor excursies voor de wind- enwaterradmolen. Verder zijn er geen technische ofandere bijzonderheden met betrekking tot de tweemolens te vermelden. Onze vereniging is bezig omte bekijken of voor onze vergaderingen etc.eventueel gebruik gemaakt kan worden van deruimte in de waterradmolen.

De Hoop te Beers

Enkele weken geleden hebben Paul Groen, PerryHendriks en ondergetekende de molen De Hoopbekeken en een lijst met de elementen opgesteldwelke bij de restauratie betrokken zullen zijn. Het

ligt in de bedoeling dat molenmakersbedrijf Beijkeen retauratieplan ontwikkelt, welk plan voor destichting het uitgangspunt zal vormen om deuiteindelijke restauratie van molen De Hoop tekunnen realiseren. Hierbij zal als bijzonderheidworden geaccentueerd dat de Beerse molen invroeger tijden ook de funktie van schorsmolen hadwaar eikenschors werd gemalen voor deleerlooierijen in de omgeving. Een verhandelingover deze molen is elders in deze editie opgenomenonder de titel Stichting Molen De Hoop te Beers.De Molenstichting De Hoop heeft een brief aan deGemeente Cuijk gericht met het verzoek om na tegaan of de Beerse molen in aanmerking komt voorsubsidie met betrekking tot het bedrag van f 275miljoen wat staatssecretaris de heer A. Nuisbeschikbaar heeft gesteld om te starten met hetwegwerken van de achterstand in de restauratie vande Nederlandse monumenten. Verder is er eenschrijven naar de Gemeente Cuijk gegaan metbetrekking tot een aanvraag voor een kleinesubsidie om als stichting te kunnen opereren eneveneens een verzoek tot toegang tot deMonumentencommissie van Cuijk om de belangenvan de molens binnen de gemeente Cuijk beter tekunnen behartigen.

De Martinus te Beugen

Het TNO-rapport met betrekking tot het onderzoekvan de rompmuur is nog steeds niet verschenen.Volgens Paul Groen ligt het in de bedoeling om demolen in het voorjaar te schilderen. Ook de oudestaartschoren krijgen dan een definitieve opstellingbij de molen. Ook in de Beugense molen heeftMonumentenzorg een nieuwe omwentelingstellergeplaatst. Het is verheugend dat enkele grotebomen bij de molen mogen worden gerooid.

De Korenbloem te Mill

Het bestuur van onze vereniging heeft met de heerP. van Kuppeveld, eigenaar van De Korenbloem eenbijeenkomst gehad tijdens welke de gang van zakenrond deze molen is besproken. Ook molenmakerHarry Beijk was hierbij aanwezig. De eigenaarpresenteerde een bouwtekening van de molen en demolenmaker kwam met de restauriegegevens naarvoren. Het resultaat van deze bespreking is dat onzevereniging een brief heeft geschreven naar deRijksdienst voor de Monumentenzorg met hetdringende verzoek om eens haast te maken met hettoekennen van de subsidie voor het restaureren van


deze molen omdat de zaak zich al zo langvoortsleept en de molen intussen steeds meeraftakelt. De heer van Kuppeveld is op de hoogtegebracht van de diverse instelllingen via welkegetracht kan worden om als particuliere monument-eigenaar donaties of subsidies te verwerven.

De Luctor et Emergo te Rijkevoort

De electrische installatie is in samenwerking metenkele collega vrijwillige molenaars nu zelfaangeschaft en in de molen aangelegd. Enkele zgn.bulley-lampen en wandcontactdozen maken deel uitvan de installatie. Firma Berkvens uit Boxmeerheeft de ingaande electrische leiding buiten tegenhet molenlichaam van een stalen mantel voorzienzodat deze niet meer direkt beschadigd kan worden.In het voorjaar zal het nog open staandeschilderwerk aan de molen ter hand genomenworden. De kruibok begint nu zo slecht te wordendat deze op korte termijn vervangen zal moetenworden.

De Hamse Molen te Wanroij

Het onderhoudsplan van deze molen is nog steedsniet besproken met de vertegenwoordiger van degemeente Sint Anthonis. Deze persoon is overigensook lid van de Molenstichting Oploo en Wanroij.Het is de bedoeling om het onderhoudsplan naast

het rapport van de Monumentenwacht te leggen enaan de hand hiervan prioriteiten te stellen. Onderandere de in de molen voorkomende bonteknaagkever moet aangepakt worden, een probleemwat ook al weer jaren aan de orde is. Een van deverlichtingslampen is nog steeds niet verplaatst. Hetmolengebeuren verloopt hier na de gemeentelijkeherindeling ook niet zo vlot meer als in de periodedat De Hamse Molen tot de opgeheven gemeenteWanroij behoorde.

De Mariamolen te Haps

In De Gelderlander stond enige tijd geleden eenverhaal over deze molen met de titel: “Molen vanHaps heeft last van een stijve nek”. Uit het verhaalvalt dan op te maken dat het boventafelement vanhet kruiwerk in de kap verzakt is waardoor hetkruien zeer zwaar gaat en op advies van deRijksdienst voor de Monumentenzorg beterachterwege gelaten kan worden. Dit betekent dat erhelemaal niet meer met de Mariamolen gedraaidkan worden. De gemeente Cuijk - na degemeentelijke herindeling de nieuwe eigenaar vande molen - trekt nu ongeveer f 200.000 uit om demolen weer in een redelijke staat te brengen. Menstart met een post van f 80.000 waarmee o.a. hetkruiwerk hersteld kan worden. Het probleem vansamenwerking met molenaar P. Peters en demolenaars van onze vereniging is nog steeds nietopgelost.


De VVV in Boxmeer heeft onlangs een mooiefietsroute uitgegeven langs de molens in degemeente Boxmeer die daarnaast ook ondermeerdoor het Maasheggengebied voert. Deze fietsrouteis mede tot stand gekomen dankzij de inzet vanenkele molenaars. De fietsroute kan bij de VVV ofbij de molens gestart worden.

Op zaterdag 21 juni aanstaande wordt dezefietsroute officieel aan de burgemeester van de

gemeente Boxmeer aangeboden. Dit gebeuren zalrond 11:00 uur plaatsvinden op en om de molen“Martinus” in Beugen. De route kan deze dag ookal gefietst worden.

Ter opluistering zullen er enkele randactiviteitengeorganiseerd worden, waaronder hetvendelzwaaien van het lokale Gilde en deaanwezigheid van de stand van onze vereniging.

Fietsroute langs de Molensin de gemeente Boxmeer


Molenkaarten-verzamelaars opgelet:

Nu verkrijgbaar catalogus van alle Limburgse wind- enwatermolens. Als u ƒ 5,25 overmaakt op giro 2150134 of RaboHeythuysen 122297415 ontvangt u de catalogus plus gratisbestellijsten voor ansichtkaarten of foto's, want van elke molen iseen ansichtkaart of foto verkrijgbaar.Er is ook een catalogus verkrijgbaar van alle Limburgse kerken enalle Limburgse gemeentehuizen. Deze zijn op dezelfde wijze alsboven verkrijgbaar.

T. LinssenIn het Tienderveld 1376093 JK Heythuysen

(advertentie)

(advertentie)

De Molenvriend 34

Documents

Transcript of De Molenvriend 34