De Molenvriend 17

Uitgave van de VerenigingMolenvrienden Land van Cuijk

Nr. 17herdruk maart 2005

VERENIGING MOLENVRIENDEN LAND VAN CUIJK

BESTUUR

VOORZITTER Wim Blankespoor Langeweg 90Tel. 08851-14471 6591 XZ GENNEP

SECRETARIS Don Werts Straatkantseweg 28Tel. 08850-15362 5443 NC HAPS

PENNINGMEESTER Hans Heijs Bilderbeekstraat 26Tel. 08855-71463 5831 CX BOXMEER

BESTUURSLID Perry Hendriks De Vang 20Tel. 08850-22872 5437 BP BEERS

COMMISSIES

ARCHIEFCOMMISSIE Tel. 08850-15362 Straatkantseweg 285443 NC HAPS

BIOTOOPCOMMISSIE Tel. 08850-13298 Moleneind 45431 HW CUIJK

PROMOTIECOMMISSIE Tel. 08850-15362 Straatkantseweg 285443 NC HAPS

LEDENADMINISTRATIE Don Werts Straatkantseweg 28Tel. 08850-15362 5443 NC HAPS

GIRONUMMER: 4008385 onder vermelding adres penningmeester

MOLENARCHIEF Tel. 08850-15362 Straatkantseweg 28LAND VAN CUIJK 5443 NC HAPS

Eenieder kan na afspraak het archief raadplegen

DE MOLENVRIEND 17

ColofonJaargang 8, nummer 1, mei 1992Lijfblad van de vereniging Molenvrienden Land van Cuijk, opgerichtin 1984. De Molenvriend wordt gratis toegezonden aan de leden endonateurs van de vereniging. De contributie hiervoor isrespectievelijk ƒ 20,- en ƒ 12,50; welke bij aanmelding gestortkan worden op de girorekening van de vereniging. Losse nummerskosten ƒ 1,50. De Molenvriend is een advertentiemedium.

REDACTIE Valerie Aben Frits HartemanMarijn Geurts Don Werts

REDACTIEADRES Straatkantseweg 28 5443 NC HAPS

VERDER WERKTEN MEE Robert Miggiels, Johan Reijnders, PeterSimons en Stefan Willems

ILLUSTRATIES J.L.J. Tersteeg en Don Werts (ansichten)

VOORPAGINA Tekening van De Mariamolen te Haps,getekend door Don Werts

De Molenvriend 17, juni 1992 pagina 3

pagina 2 Colofonpagina 3 In dit nummer

Van de redactiepagina 4 Mededelingen van het bestuurpagina 5 De Neije Kreiter

het relaas van een standerdmolen, die na eenfikse brand weer lustig draait

door: Johan Reijnders en Stefan Willemspagina 8 Houtzaagmolen te Grave

speurtocht naar een onbekende molendoor: Valerie Aben

pagina 9 Mijn eerste ervaringende hobby vrijwillig molenaar door de ogen vaneen "beginner"

door: Marijn Geurtspagina 10 In memoriam: bonte knaagkever

is er dan eindelijk een oplossing voor hetverdrijven van deze beesten uit onze molens?

door: Marijn Geurts en Don Wertspagina 13 Wiekstanden

taal der wieken in het Land van Cuijkpagina 14 Molendag 1992 - Het kon niet op

vereniging Molenvrienden Land van Cuijk timmertaan de weg!

door: Frits Hartemanpagina 16 Molens in de regio

de stand van zaken omtrent onze 12 molensdoor: de redactie

pagina 19 Notulen algemene ledenvergadering 5 februariflink wat letters over één avondje

In dit nummer

Van de redactieHet heeft wat lang ge-

duurd, maar na enige moeiteligt hier dan eindelijk Mo-lenvriend 17 voor u. Alwéérmet een nieuwe redactie. Dezekeer bestaat de redactie echteruit vier man. Zo hoort het ook,vinden we. In de toekomstzullen we proberen te voorkomendat het redactiewerk door éénpersoon gedaan wordt.

Maar ook met vier man zalhet soms moeilijk blijken hetblaadje met mooie artikelen volte krijgen.

Het hoeft dus geen betoogdat KOPIJ ALTIJD VAN HARTEWELKOM is.

De Molenvriend 17, juni 1992pagina 4

Mededelingenvan het bestuur

Sinds het verschijnen vande laatste Molenvriend is erheel veel gebeurd in de(regionale) molenwereld. Hetbestuur heeft hierop dus actiefmoeten inspelen. Het wordt watlangdradig om alle activiteitenop te sommen, maar enkelebelangrijke zullen we proberenweer te geven.

Een daarvan is wel hetwisselen van voorzitter. Na eenbestuursperiode van zeven jaargaf Robbert Verkerk te kennendat hij zijn voorzitterschapwou neerleggen. De algemenevergadering (waarvan de notulenelders in dit blad zijn opge-nomen) die naar aanleidingdaarvan werd gehouden, leverdeons een nieuwe voorzitter opin de persoon van Wim Blanke-spoor. Ondertussen is Wim alhelemaal ingeburgerd!

Reeds enige tijd geledenvond de excursie van onzevereniging plaats. Het was dezekeer een driedaagse tocht naarmolens in de streek rondHannover. Ondanks het kleineaantal deelnemers is het tochweer gezellig geworden.

Dichter bij huis vondende bestuursvergaderingenplaats. Op de paar vergaderin-gen die tussentijds zijn ge-houden, werden zaken besprokenals de te organiseren jaarver-gadering, wervingsdag voortoekomstige vrijwillige mole-naars en de fietstocht, dielaatstelijk op de Nationale

Molendag is gehouden. Met depubliciteit voor deze evenemen-ten is het bestuur druk in deweer geweest.

Momenteel houdt het be-stuur zich bezig met beleids-zaken, terwijl de commissiesvoor de promotie en het archiefzich binnenkort ook weer eensaan activiteiten gaan wijden.

Sommige (langlopende)kwesties kwamen in de afgelopenperiode tot een oplossing. Zowerd de biotoop van De Heimolente St. Hubert verbeterd, dank-zij het omzagen van de grotedriestammige eik voor de molen.Het wachten is nu op derestauratie.

Iets wat voor meerderemolens heeft gegolden, was debliksemafleiderinstallatie-controle die acht molens inhet Land van Cuijk ondergingen.Via het Gilde van VrijwilligeMolenaars krijgen wij dezegratis service. Wij zijn deheer Van de Winkel dan ook ergdankbaar voor zijn driedeligekomst naar het Land van Cuijk.Deze dank hebben we latenblijken middels een attentie.

Don Werts, secretaris


De Neije KreiterWie ooit een molenbrand

heeft meegemaakt, zal er zijnhele leven van onder de indrukblijven. Hout en/of riet brandtenorm goed. Als er niet snelwordt ingegrepen, is de molenreddeloos verloren. Zo gebeurdehet ook in Volkel. De prachtigestanderdmolen aldaar ginggeheel door brand verloren inde stormnacht van 27 november1983.

Wat was het geval? Om eenstorm, waarbij rukwinden somseen sterkte hebben van wind-kracht 10 of 11, goed te kunnendoorstaan, wordt de onderkantvan de verticaal staande roedealtijd met een ketting vastge-legd. Maar kwajongens of vanda-len hadden de ketting al enkelemalen gestolen en steeds werder een nieuwe ketting gekocht.Toen de stormnacht naderde, wasde ketting weer eens verdwenen.Een nieuwe was nog niet af-geleverd. Zo stond de molendie avond dus zonder allenoodzakelijke stormbeveili-gingen. De harde wind werdstormachtig en wakkerde verderaan tot storm. De houten reuskreeg het zwaar te verduren,maar sinds de bouw in 1905 hadhij al heel wat meegemaakt,dus we hoopten er het bestevan. Maar tijdens een zwarewindvlaag kwam er beweging inhet wiekenkruis. Langzaam be-gonnen de wieken te draaien,terwijl de vang nog steeds omhet bovenwiel geklemd lag. Toende gang er eenmaal in zat, gingde molen steeds harder draaien.Tussen de vang en het bovenwielontstond door enorme wrijving

een hoge temperatuur, waardoorde vang en de voering in kortetijd gloeiend heet werden. Devonken regenden tegen de houtenkap, die weldra begon te bran-den. Er was alarm geslagen ende brandweer was snel terplaatse, maar toen draaide demolen al zo snel, dat niemandhem durfde te benaderen om teblussen. Het duurde niet langof het brandende wiekenkruisstortte in de vuurzee naar be-neden. Toen de bluswerkzaam-heden ten einde waren, restteer slechts een smeulende berghout, staal en steen. Er wasvan de molen niets meer over.

Reeds snel na de fatalebrand van november 1983 gingener stemmen op in de gemeenteUden om de molen te herbouwen.Het gemeentebestuur besloot teonderzoeken of dit financieelhaalbaar was, gesteund door deverwachte uitkering van deverzekering. De molen wasverzekerd tegen nieuwbouwwaar-de. Aanvankelijk werd gedachtdat herbouw ruim één miljoengulden zou kosten, doch ditbleek mee te vallen. MolenmakerBeijk begrootte het herstel opruim vier ton en dat bedragbleek precies te vallen binnende verzekeringsuitkering. Degemeente heeft aanvankelijk nogoverwogen om de molen op eenandere plaats in het dorp teherbouwen. De plannen warenuiteindelijk van de baan, toenbleek dat bij verplaatsing destanderdmolen de status vanrijksmonument zou verliezen ende gemeente geen aanspraak meerkon maken op restauratie- en


Afbeelding 1 + 2 ↑ →

Hierboven is de standerdmolen ‘De NeijeKreiter’ te Volkel afgebeeld, ten tijde van eeneerdere restauratie. Daarbij werd de gehele kastgestut. Tegenwoordig zou hiervoor een hijskraanaan te pas komen.

Waarom de kast werd gestut is niet dui-delijk. Wellicht om reparatiewerkzaarnheden teverrichten aan de onderbouw van de molen.

Waarschijnlijk was dit de laatste res-tauratie voordat de molen in 1983 verloren gingdoor brand. Nu staat de molen er na de herbouwvan 1988 weer florissant bij, zoals de foto hiernaastgetuigt!

(Afbeelding 1 is afkomstig uit "Vechtenvoor windmolens", een uitgave van de ProduktieAfdeling Voorlichting Ministerie van Cultuur,Recreatie en Maatschappelijk Werk. Afbeelding 2is een foto van de heer J.L.J. Tersteeg, gedateerdnovember 1988)


onderhoudssubsidie.Begin april 1936 gaf de

gemeente opdracht tot herbouwen molenmaker Beijk kon methet omvangrijke werk beginnen.Bij de herbouw van de molengebruikte hij geen oude balken,maar hout dat zelfs gekeurd isop kwaliteit door de Rijks-dienst voor de Monumentenzorg.Dit hout is afkomstig uit hetBois de Fontainebleau in Frank-rijk. De houthandel van Hoogen-hoff uit Mill, waar Beijk demolen ook heeft gebouwd, heefthet hout daar gehaald toen debomen nog overeind stonden.Voor de standerd hadden ze eenkaarsrechte boom nodig met eendoorsnede van meer dan ander-halve meter. Na een lange voor-bereiding werden op 22 juni1988 de eerste stukken molennaar Volkel getransporteerd.Diezelfde dag werd de standerdmet kruisbalken en standvinkenop de teerlingen geplaatst. Op24 juni 1988 werd de gehelekast met behulp van een grotekraanwagen in elkaar gezet. Navele bouwuren werd de molen opvrijdag 28 oktober opgeleverd.De zaterdag erna werd er voorhet eerst echt gedraaid.

Onder een stralendeherfstzon nam de Udense wet-houder M. van Kessel op za-terdag 5 november 1988 denieuwe Volkelse standerdmolenin gebruik. Dat deed hij nietmet het lichten van de vang,wat meestal de gewoonte is,maar met het onthullen van denaam van de molen: “DE NEIJEKREITER”. Dat betekent zoveelals: de nieuwe concurrent. Inzijn openingsspeech gafwethouder Van Kessel eenbeknopt historisch overzichtvan de molens in de gemeenteUden en die van Volkel in het

bijzonder. Hij schetste eenbeeld van Uden in de achttiendeeeuw, toen daar nog negenmolens stonden, waarvan Volkeler vier bezat.

Als herinnering aan dezware stormnacht in 1983 schonkhij de molenaar de geblakerdespits van de oude molen.Tegelijk met de nieuwe molenkreeg Volkel ook twee nieuwemolenaars. Dit zijn JohanReijnders en Stefan Willems.Bovengenoemde molenaars zijnbeide lid van het Gilde vanVrijwillige Molenaars. Voorinformatie over de molen en detijden dat de molen draait,kunt u contact met hen opnemen:

* JOHAN REIJNDERStel. 08850-15072

* STEFAN WILLEMStel. 08850-17039

In het voorjaar van 1991is er een 10 pagina’s tellendefolder verschenen op A4 formaatover de molen “De NeijeKreiter”. Kosten hiervanbedragen ƒ 2,50 en ze zijn tebestellen op bovenstaandetelefoonnummers.

Johan ReijndersStefan Willems


Op een winderige 18deoktober vorig jaar gingen DonWerts en Valerie Aben in Gasselop zoek naar de resten van eenhoutzaagmolen, die daar gestaanzou hebben. Van deze molen isbehalve het feit dat hij openkele kaarten van rond 1850voorkomt, bij ons niets bekend.

Bekend was wel dat demolen zo’n 100 à 200 meter tennoorden van de molen “Berg-zicht” heeft gestaan. Hij stondprecies op de grens van Gasselen Grave bij een wiel (eenklein meer). Nadat we twee-honderd meter over een modderigzandpad hadden gelopen en ernergens een spoor van de molente vinden was, vroegen we eenboer die bij zijn boerderijaan het werk was, of hij wistof er daar in de buurt eenhoutzaagmolen gestaan had. Hijhad enkele jaren geleden welfunderingen gevonden in zijntuin. Dat was een muur van 50cm dik, zo’n 2 meter onder hetmaaiveld en 8 meter lang, diemet een hoek onder zijn huisverdween. Een gedeelte van defundering zit nog in de grond.

De boerderij staat precies opde grens van Gassel en Grave,wat het waarschijnlijk maaktdat de fundering van de molenis.

Toen we later bij molenaarVan Haren gingen informeren ofhij iets over de houtzaagmolenwist, vertelde hij ons dat demodderige zandweg waar wij inhet begin overheen waren ge-lopen vroeger “Zaagmolenpad”heette. Nu heeft de gemeenteGrave per vergissing deze weg“Villa Nova” genoemd, maar datis de naam van een andere weg.De heer van Haren had ook eenkaart van 1850 waar de molenop voorkomt. Vermoedelijk ishet onderzoek naar de houtzaag-molen hiermee op een dood spoorgeraakt, maar als er nog iemandinformatie heeft, horen wij datgraag.

Valerie Aben

Een houtzager bij Grave?

Afbeelding 3 →

Een fragment van dekaart waarop dezaagmolen staataangegeven

(uitgave van HugoSuringar te Leeuwarden,1865)


Toen ik met Don, Valerieen Frits afsprak samen deredactie voor De Molenvriendte vormen, werd er natuurlijkook van me verwacht zo nu endan iets te schrijven voor hetblad. Maar ja, wat schrijf jedan over molens als je pas viermaanden in deze molenwereldrondloopt. Iets over de molensin de omgeving, buitenlandsemolens, bepaalde onderdelen vaneen molen? Dat zou erg saaiworden, want daar weet ik nogmaar weinig vanaf. Tot Don ophet idee kwam iets over mijneerste indrukken over demolenwereld te schrijven. Datleek me een goed idee.

Twee jaar terug waren wijmet het schoolreisje van hetMerletcollege naar Arnhem (naarBurgers Zoo en naar het open-luchtmuseum). In het NederlandsOpenluchtmuseum staan enkelemolens zoals jullie wel zullenweten. Op die dag heb ik intwee molens een uitgebreiderondleiding gehad (nu geef ikze zelf!) terwijl de jongenswaar ik daar mee was, na vijfminuten al uitgekeken en dusook zo weg waren.

Ook woon ik in Haps vlakbij de “Mariamolen”. Toen ikdeze zag draaien, wou ik erwel een keer heen, maar vaakmoest ik voetballen of werken,dus er kwam meestal niets vanterecht. Maar op de Open Mo-numentendag in september 1991dacht ik bij mezelf: “Laat iker toch eens een keer naar toegaan!” Toen leerde ik ook voorhet eerst Don Werts kennen envan het één kwam het ander. Nu

Mijn eerste ervaringenben ik dus (beginnend) “leer-ling-molenaar” en dat dan weltussen aanhalingstekens, wanteen opleiding tot vrijwilligmolenaar volgen mag pas vanafje zestiende en ik ben nog maarveertien. Dat is dus hoe ik indie molenwereld terecht kwam.

Nu ben ik leerling-mo-lenaar en krijg praktijk- entheorielessen van Don Werts opde “Mariamolen”. Dat bevalt meecht heel erg goed. Ik ga metveel plezier naar de molen toe.Tot nu toe ben ik nog maarenkele keren in een anderemolen geweest; alleen nog maarin “De Ster” te Wanroij en eenkeer in de “Jan van Cuijk” teCuijk, maar ik weet zeker dater later nog veel meer aan debeurt zullen komen. In devakantie zal ik natuurlijk ookzoveel mogelijk molens inFrankrijk gaan bezoeken.

Mijn eerste indrukken vande molenwereld zijn dat heteen best gezellig wereldje is.Natuurlijk ook heel erg leer-zaam, want wat ik in die kortetijd al allemaal te weten bengekomen over molens, hun nut,hun werking, enz. is erg veel.Ook had ik nooit aan hetbestaan van zoveel verschil-lende verenigingen gedacht alsje naar een molen kijkt.

Dit was mijn eersteartikel voor De Molenvriend.Ik hoop dat het een beetjemeegevallen is. Ik zal zekernog wat voor De Molenvriendblijven schrijven.

Marijn Geurts


Een hele tijd geledenschreven we al over een nieuw“wapen” tegen de bonte knaag-kever, namelijk het verwarmenvan het hout waarin deze keverhuishoudt. Dat er wat gedaanmoet worden tegen deze bedrei-ging van onze molens blijktuit de vele reacties van mole-naars die een bonte knaagkeverin hun molen hebben. JacobSlegten heeft aldus bovenge-noemde methode uitgevonden.

In augustus 1991 heeft deRijksdienst voor de Monumenten-zorg een proefproject gehoudennaar aanleiding van deze me-thode. Het onderzoeksobject vandit project werd de molen teWijhe: de woonplaats van deuitvinder. Uiteindelijk is hetproject geslaagd en werd demethode als hoopvol bevonden.

De genoemde methode be-rust op verwarming van de ruim-te waarin de aangetaste hout-constructies zich bevinden. Debedoeling is dat de kern vanhet hout gedurende enige tijdwordt verwarmd tot 55 à 60graden Celsius. Dit zou genoegmoeten zijn om de aanwezigebonte knaagkevers en hun even-tuele larven onschadelijk temaken.

Deze methode heeft eenaantal voordelen, te weten:*) men hoeft de insecten niet

op te sporen

In memoriam:Bonte knaagkever

*) alle andere houtboordersbuiten de bonte knaagkeverworden ook vernietigd

*) voorheen onbereikbareplaatsen zijn nu ook toe-gankelijk voor het bestrij-dingsmiddel

*) er hoeven geen boorgatengemaakt te worden tenbehoeve van injectie

Op zich is deze verhit-tingsmethode niet nieuw. Welnieuw is dat er geen nevenef-fecten plaatsvinden, zoals ver-vorming van de houtconstructiesdoor sterk variërende lucht-vochtigheid. “De methode vanWijhe” zorgt dat de vochtigheidvan de lucht constant blijft.De kerk van Wijhe is reeds metdeze methode behandeld, wat eengunstig resultaat heeft opge-leverd.

De methode zal waar-schijnlijk op grote schaal wor-den toegepast. Wel moet mendenken dat ieder aangetast mo-nument een andere proceduremoet ondergaan vanwege varia-bele factoren als houtsoort,ouderdom, zwaarte construc-ties, bouwkundige omstandig-heden en mate van aantasting!

Bron:

Nieuwsbrief RDMZ, 91-6Uitgave van de Rijksdienst voorde Monumentenzorg

Zeist, december 1991


Waar het asfalt ophoudt

beginnen onze reizen.... daar trekken wij te voet verder door het ongerepteachterland en nemen de tijd om van het overweldigendelandschap en de exotische natuur te genieten.SNP Natuurreizen organiseert reisavonturen waar ande-ren slechts van dromen. Voor kleine reisgezelschappenvan gelijkgestemden; eerst je reisgenoten, later vaak jevrienden. De reisleiding is een ’verhaal apart’. Het zijnallen biologen, geografen, geologen of andere deskundi-gen. Ze brengen u naar de mooiste plekjes en kunnen uveel vertellen over de streek waar u doorheen trekt.SNP Natuurreizen heeft ruim 90 bestemmingen "all overthe world" voor u in haar programma: van de vulkanenvan Sicilië tot de jungle van Costa Rica en van deRoemeense Karpaten tot de besneeuwde toppen vanSiberische Altai. Bent u ook op zoek naar die anderereiservaring? Vraag dan vrijblijvend een van onzekleurrijke reisbrochures aan:• Comfortabele Wandelreizen 1992

Europa, Afrika, Azië, Nieuw Zeeland en Amerika• Avontuurlijke Voettochten 1992

Europa• Avontuurlijke Wandelreizen & Expedities 1992

Afrika, Azië, Australië en Amerika.

postbus 1270, 6501 BG Nijmegentelefoon 080 - 60 52 22

lid SGR / officieel sponsor WWF

De Molenvriend 17, juni 1992pagina 12 De taal der wieken

De betekenis van de wiekstanden op de molens in het Land van Cuijk en de streken ten zuiden hiervan.

Rust

Een roede voor de borst. De wieken staan recht.

In deze stand kan de molenaar zo weer beginnen met zijn werk en het eerste zeil voorleggen

op de onderste wiek.

Vreugde

De roeden staan overhek. De wieken staan schuin onder een hoek van 45°.

De molenaar zet de molen in de vreugdestand voor feesten zoals een huwelijksfeest, speciale

verjaardagen en als een leerling-molenaar geslaagd is voor het molenaarsexamen.

Geboorte

De roede is gaand. De onderste wiek staat net voorbij het laagste punt.

De molenaar ziet de rondgang van een wiek als een levensloop. Als de wiek net aan de

rondgang begint, symboliseert deze de geboorte van een kind.

Rouw

De roede is komend. De onderste wiek staat op het punt zijn rondgang te beëindigen. Hiermee

symboliseert hij het einde van een mensenleven.

In streken met poldermolens hebben de wiekstanden een andere betekenis.

“Een roede voor de borst”

= rust

“De roeden staan overhek”

= rust voor lange duur

“De roede is gaand”

= rouw

“De roede is komend”

= geboorte

RUST

VREUGDE

GEBOORTE

ROUW


In ons nummer van 2 mei1991 (De Molenvriend 16) is ergesproken over de stand van dewieken van de molens in hetLand van Cuijk. Van oudsherwerden er in onze streek anderewiekstanden gehanteerd (voorbijvoorbeeld geboorte en rouw-gevallen) dan in het overigedeel van Nederland (met uitzon-dering van de Kempen en hetzich westelijk van de Maasbevindende Noord Limburg).Onder enkele molenaars was dewens ontstaan om de oor-spronkelijke standen speciaalvoor het Land van Cuijk weerin te voeren. Na rondvraag aanalle molenaars in het Land vanCuijk is gebleken dat iedereener mee akkoord ging om dit tedoen. Op de molenaarsverga-dering in december afgelopenjaar is dan ook besloten deoorspronkelijke wiekstandenweer te gebruiken.

Omdat uitgebreide bekend-making natuurlijk noodzakelijkis, heeft vrijwillig molenaar

WiekstandenPeter Simons uit Cuijk neven-staande affiche samengesteld.Hierop treft men de wiekstandenaan met hun gewijzigde bete-kenis en een korte omschrij-ving. Deze affiches zullen instencilvorm op de molens gelegdworden. om aan belangstellendente worden uitgereikt. Onzedoelgroep bestaat hoofdza-kelijk uit de inwoners van hetLand van Cuijk en de bezoekersop de molens maken hier vaakdeel van uit. Een vergrootexemplaar van de affiche zaltrouwens op een in het oogspringende locatie in de molenworden opgehangen. Vooral onzelezers in het Land van Cuijkworden bij deze vriendelijkverzocht nevenstaande infor-matie zoveel mogelijk bekendte maken (aan familie, vrien-den, etc.), zodat als een molenin het Land van Cuijk eens ineen speciale stand staat demensen weten wat de boodschaper achter is! Bij voorbaatdank!

← Afbeelding 4

De affiche die door Peter Simons isgemaakt om het ‘gewone volk’ in deregio duidelijk te maken wanneer erspeciale wiekstanden worden gebruiktop de molens in het Land van Cuijk,en hoe deze te herkennen zijn.


Bij het lezen van boven-staande kop zult u zich wel-licht afvragen: “wat kon nietop?” het krentenbrood op deMartinusmolen in Beugen of deregen die de Nationale Molendagniet ongemerkt liet passeren.

Hiermee bedoelen we ech-ter de aandacht die de fiets-tocht die door onze verenigingnaar aanleiding van de Natio-nale Molendag 1992 is georga-niseerd in de pers heeft ge-kregen

Allereerst kreeg defietstocht aandacht door middelvan een paar artikeltjes in DeGelderlander en een aantalplaatselijke weekbladen. Ver-der werd er melding van gemaaktop de Boxmeerse kabelkrant en,of dit nog niet genoeg was,kwam er nog een interview opde Boxmeerse omroep (BLOS).

Hierbij werden Don Wertsen Hans Heijs in de gelegenheidgesteld hun zegje over hetreilen en zeilen van hetmolenwereldje in onze streekuit de doeken te doen. Zoveelpubliciteit hadden we bij onsweten nog nooit gehad. Maarzoals reeds gezegd, het konniet op. Radio Brabant nodigdeons uit om in het programmaWeekend-Wijzer op 8 mei aan-wezig te zijn. Don Werts enFrits Harteman togen naar ‘s-Hertogenbosch (met knikkendeknieën) op zoek naar de studio.

Het was maar 10 minuten

Molendag 1992Het kon niet op

lopen vanaf het station, zeimen. Het bleken er bijna 20 tezijn! Zij kregen een warmontvangst en in de uitzendingdie “live” was, werden eenaantal vragen over de molensin het algemeen en de fiets-tocht in het bijzonder gesteld.

Afbeelding 5 ↑

Een verkleinde weergave van de NationaleMolendagaffiche. Naast de vele molens waar deaffiche werd opgehangen, trof men een verklei-ning van de affiche ook aan op de deelnemers-kaarten van de fietstocht. Na het laten afstempe-len bij vier molens kregen de fietsers op vertoonvan deze kaart een molentegeltje.


Al met al een leuke ervaring.U zult zich afvragen of

dit alles voor Molendag zoveelzoden aan de dijk heeft gezet.We kunnen dit niet beantwoor-den. Wel weten wij dat ver-schillende mensen de uitzen-dingen hebben gevolgd. Of hendit heeft aangespoord defietstocht te gaan maken, ismoeilijk te zeggen. Wel dathet weer ons beslist partenheeft gespeeld. Het was bar enboos en we verbazen ons er nogover dat er ondanks de slechteweersgesteldheid toch eenredelijk aantal mensen demoeite heeft genomen per fietsof auto onze molens te bezoe-ken. Was het beter weer ge-weest, dan zou ons inziens hetaantal deelnemers beslist hogerzijn uitgevallen.

Rest ons de werkgroepbestaande uit Peter Simons,Hans Heijs en Valerie Aben tedanken voor hun inzet om dezefietstocht van de grond tekrijgen en wij hopen dat devereniging volgend jaar weereen beroep op hen kan doen.Het zal toch niet al tijd opMolendag regenen en wie weethalen we de landelijke pers.Don is al aan het oefenen voorde NOS.

Frits Harteman

Molenkaartenverzamelaars opgelet:

Nu verkrijgbaar catalogus van alle Limburgse wind- en water-molens. Als u ƒ 5,25 overmaakt op giro 2150134 of RaboHeythuysen 22297415 ontvangt u de catalogus plus gratisbestellijsten voor ansichtkaarten of foto’s, want van elkemolen is een ansichtkaart of foto verkrijgbaar.

T. LinssenIn het Tienderveld 1376093 JK Heythuysen


Molens in de regioDE “BERGZICHT” TE GASSEL

Deze molen heeft inmiddels eengedeeltelijk nieuw gevluchtgekregen (roede, hekwerk en de-monteerbaar Van Bussel-wiek-systeem). Tevens is er eennieuwe stalen as gestoken. Demolen is verder van een vang-stok voorzien ter vervangingvan de trommelvang. Het voor-deel hiervan is dat de rietpelsniet langer door het vangtouwkan worden beschadigd. Wat debiotoop betreft: door het kap-pen van een aantal bomen isdeze aanzienlijk verbeterd metname uit de windrichting noord-west tot zuidwest.

STELLINGMOLEN TE KATWIJK

Lichte problemen deden zichvoor bij de “Katwijkse molen”.Hier was het de baansteen, diedoor het voorover kantelen er-voor zorgde dat de askop raakliep tegen het steenbord. Hetombuigen van deze laatstezorgde voor een noodoplossing.Naast deze handeling zijn doorde molenaars talrijke schilder-en timmeractiviteiten uitge-voerd.

DE “JAN VAN CUIJK” TE CUIJK

Rondom de molen is door degemeente flink gesnoeid. Eendeel van de vrijgekomen grondzal wellicht een recreatievebestemming krijgen.Door de molenaar zijn verder

verschillende kleine zakenopgeknapt. De molenmaker heefthet penlager beter opgesloten.Samen hebben zij bovendien eenonderhouds- en reparatieplanopgezet.Bij de controle van de bliksem-afleiderinstallatie is deze inorde bevonden.

“DE VOORUITGANG” TE OEFFELT

Nadat in 1987 de eerste fasevan het herstel gereed is ge-komen, is men nu druk doendede tweede en derde fase ge-stalte te geven. Dit houdt indat, als alles volgens planverloopt, de molen in mei 1992een volledig interieur heeftgekregen, zodat hij met zol-ders, gaande werk, steenkoppel,etc. eindelijk weer als eenvolwaardige en maalvaardigemolen gezien kan worden.

DE “MARTINUS” TE BEUGEN

In mei 1991 zijn rond de molen12 nieuwe kruipalen geplaatst.De molen is echter dringendaan een goede beurt toe, mededoor toedoen van houtvretende“kevers”. Het ligt in debedoeling om de molen in 1993te restaureren. Hierbij zalzowel de romp, gevlucht, gaandewerk als interieur de volleaandacht krijgen. Hopelijkkunnen deze plannen verwe-zenlijkt worden.


“DE KORENBLOEM” TE OPLOO

In “De Korenbloem” is dit jaarde ophanging van de pasbalkvernieuwd. Ook zijn pas allemet houtworm geïnfecteerdebalken geïnjecteerd. Er zijn1400 gaatjes geboord, waaronder druk vergif is inge-spoten.

DE WATERMOLEN VAN OPLOO

Het binnenwerk van de molen isbijna geheel gerestaureerd. Devloer waar de stenen op rustenis vernieuwd. Het aandrijfge-deelte is vernieuwd en de kop-pels zijn vervangen. Ook hetdak, de muren en de ramen zijnonder handen genomen. Eveneenszijn de steenspillen vervangen.Al het hout in de molen isbehandeld tegen houtworm. Demolen kan nog niet draaien doorde slechte staat van het schep-rad. Er wordt door de gemeenteook gekeken of de aanvoer vanwater vermeerderd kan worden.Ook is er gekeken of het radvervangen kan worden door eenhoog rendementsrad. Maar of datdoorgaat is nog onduidelijk.

“DE STER” TE WANROY

Hierover zijn geen bijzonder-heden te melden. We mogendaarom dus aannemen dat mole-naar Selten qua draaien deschade heeft ingehaald die op-gelopen is gedurende de jaarstilstand tijdens de restau-ratie van de bovenas. Deze res-tauratie vond eind 1990 plaats.

“LUCTOR ET EMERGO” TERIJKEVOORT

In Rijkevoort is de tweede fasevan de restauratie voltooid.Er zijn nieuwe vangstukken ingezet en de stelling is ookgrotendeels vernieuwd. Op demeelzolder zijn enkele balkenvernieuwd en enkele onder-steund. De buitenkant van demolen is boven de stellinggevoegd en aan de westkant aan-gesmeerd. Alle ramen en de lui-ken op de luizolder zijn ver-nieuwd en er is flink geschil-derd. De assen van de kruilierzijn ook vervangen. Wat laterzijn de roeden doorverbondenen is er controle van de blik-semafleider geweest.Binnenin de molen wordt nogdruk gekapt en opgeruimd. Erzijn in oktober drie kandidatenin Rijkevoort opgegaan voor hetmolenaarsexamen. De herenOnclink en Bozuwa zijn hierbijgeslaagd.

DE “MARIAMOLEN” TE HAPS

Sinds juli vorig jaar wordt de“Mariamolen” weer bemand dooreen gediplomeerd vrijwilliger.Hierdoor draait de molen weer(wat) vaker. De oud-molenaarhad er te weinig tijd voor.Door de hogere draaifrequentieis de conditie van de molenverbeterd. Er zijn echter nogwel enkele zaken die op langeretermijn aandacht verdienen. Metmolenmaker Beijk is een meer-jarenplan opgesteld waarin on-dermeer deze zaken zijn opge-nomen. Te denken valt aannieuwe staven voor de rondsels,het deels vernieuwen van destaart, enkele nieuwe kruipalenen het verhelpen van de scheef


gezakte kruivloer. Dit laatstezal een groot probleem worden.Vanaf september heeft de vrij-williger steun gekregen in devorm van een vrijwillig mo-lenaar in opleiding.Samen hebben de molenaars o.a.de belt gesnoeid, de inrit ver-fraaid, het interieur gereorga-niseerd, de wanmolen gecom-pleteerd en de steekborden opmaat gemaakt.

DE “HEIMOLEN” TE ST.-HUBERT

De molen staat nog steeds stilnadat de vorige molenaars demolen eind 1989 verlieten.Tussentijds is er naar ge-streefd de grote eikenbomenrond de molen weg te krijgen.Eind vorig jaar kregen wecontact met Stichting Dorps-belang Sint-Hubert die on-dertussen de molen weer graagzag draaien en ook de impor-tantie van het weghalen van debomen wel inzag.Na een gesprek tussen dezestichting en de gemeente Mill& St.-Hubert en diverse pu-blicaties in de krant en op deradio, is er dan eindelijk re-sultaat geboekt. De grote drie-stammige eik is inmiddels op-geruimd. Wat er met de restgaat gebeuren, is nog nietduidelijk; maar zodra molen-maker Beijk tijd heeft zal debenodigde restauratie van deze

molen niet ver weg meer liggen.Dan kunnen wij ook weer aan deslag om de dan tiende draaiendemolen te bemannen.

“DE KORENBLOEM” TE MILL

Naar onze informatie staat dezemolen nog steeds in de verkoop.Mede daardoor is de (nabije)toekomst voor deze molen niette voorspellen. Velen zoudengraag zien dat de gemeente Mill& St.-Hubert de molen overkochtvan de heer Van Kempen. Maarde gemeente bezit reeds demolen in St.-Hubert. Bijonvoldoende financiële midde-len is het dan kiezen of delen.Concreet betekent dat in hetene geval een in uitstekendestaat bevindende “Heimolen” inSt.-Hubert en een geheel teverwaarlozen molen in Mill, ofin het andere geval twee molensdie er allebei belabberd bij-staan.Een toekomstig eigenaar voor“De Korenbloem” (buiten degemeente om) die de molen opauthentieke wijze wil behoudenen dus laten draaien (met be-hulp van een vrijwillig mole-naar), is natuurlijk voor allepartijen de ideale oplossing.Voorlopig zal het dus nogafwachten worden, hoe de toe-komstschets er voor dezeBrabantse beltmolen uitziet.


Datum: woensdag 5februari 1992

Plaats: café “Prinsenhofte Haps

Afmelding: Jan van Riet

Aanwezig: Valerie Aben,Theo van Bergen,Wim Blankespoor,Frits Harteman,Hans Heijs,Jan Selten,Peter Simons,Ben Verheijen,Robbert VerkerkDon Werts

Voor de aanvang van devergadering deelde Peter Simonsde door hem gemaakte affiches(op A4 en A3 formaat) tenbehoeve van de “nieuwe” wiek-standen uit. Op een zeer duide-lijke en aansprekende manierwordt de lezer duidelijk ge-maakt wat welke wiekstandbetekent. De bedoeling is datde A4 formaten op de molensworden uitgedeeld aan bezoekersuit de regio en de A3 formatenworden opgehangen in de molensin het Land van Cuijk.

NOTULEN ALGEMENELEDENVERGADERING

Voorzitterschap:

De vergadering zelf stondin het teken van het neerleggenvan de functie van voorzitterdoor Robbert Verkerk. Na bijnazeven jaar bestuurswerk in devereniging Molenvrienden Landvan Cuijk hield hij het voorgezien. Bij het secretariaatzijn sinds het versturen vande uitnodiging voor dezevergadering geen officiële (enofficieuze) aanmeldingen bin-nengekomen voor het overnemenvan deze taak.

Vervolgens vraagt Wim wathet voorzitterschap eigenlijkprecies inhoudt. Als antwoordhierop werden taken als hetleiden van vergaderingen; hetpresenteren van de vereniging(naar buiten toe); contactenonderhouden met gemeenten enmoleneigenaren en diversehuishoudelijke activiteitengenoemd.

Naar aanleiding van eenkrantenartikel (over een zekereheer Malisse) komt het onder-werp provinciale molenvereni-ging aan bod. Kunnen wij inBrabant net zoals in Gelderlandhet geval is, ook zo’n pro-


vinciale molenvereniging uitde grond stampen, luidt de al-gemene vraag. Voorlopig zittenwij hier met het probleem datde Peellandse Molenstichtinghuiverig is voor zo’n vereni-ging. Er wordt ook nog opge-merkt dat bij provincies met(veel) kleine verenigingen,zoals de huidige situatie inBrabant, veel molens “eruitvallen”.

Landelijk gezien zit destructuur in de molenwereld ookniet goed, volgens Robbert. Zozorgt vereniging “De Holland-sche Molen” hoofdzakelijk vooreen lijfblad en voor verbete-ringen in de molenbiotopen,maar worden de echte molenzakenniet intensief behartigd.

Het onderwerp van devergadering vervalt vervolgensvan bestuurszaken in beleids-zaken, namelijk de subsidie-regeling. De gemeenten krijgenper molen per jaar ƒ 6000,—aan subsidie. De bedoeling isdan ook dat er elk jaar doorde molenmaker voor ƒ 6000,—aan de molen gerestaureerdwordt. Voor ƒ 9000,— per jaarzouden echter pas alle werk-zaamheden gedekt zijn.

Als laatste punt in dezeinleiding in de molenwereldwerd kort de functie (vrij-willig) molenaar aangestipt.Zo werd het verschil duidelijkgemaakt tussen gediplomeerdemolenaars en officieel benoemdeen erkende instructeurs.

Na de inleiding kwam Wimnog even terug op het combi-neren van het voorzitterschapmet het molenaar zijn. VolgensRobbert is zulk een combinatieterecht en moet je ook uit hetbestuur stappen als je alsmolenaar het ergens niet meeeens bent.

Vervolgens gaf WimBlankespoor te kennen dat hijwel bereid is het voor-zitterschap op zich te nemen.Na een schriftelijke stemmingonder de aanwezige leden,waarbij 100 procent voor debenoeming was, werd Wimhartelijk welkom geheten doorhet bestuur. De secretarisoverhandigde de scheidendevoorzitter een attentie voorverricht bestuurswerk in hetverleden.

Jaarvergadering:

Besloten is om de jaar-vergadering over 1991 opdinsdag 10 maart 1992 te houdenin een café te Haps. Wellichtzal dan een inleiding wordengegeven door de nieuwe voor-zitter. Verder zal ondermeerde kascontrolecommissie (JohanReijnders en Peter Simons) aanhet woord komen. Er zal noggezocht worden naar eenopvulling van de avond na hetofficiële gedeelte. Misschienwordt het een film of eenlezing.

Het idee wordt geopperd(naar aanleiding van hetmogelijk opvullen van de avonddoor een lezing over het reilenen zeilen van een molenmaker!)om eens aan Harry Beijk tevragen of we met een groepmolenaars eens een kleineexcursie naar zijn werkplaatskunnen en mogen houden, wanneerhij daar met een molen “bezigis”.

Pauze:

Deze werd door de aanwe-zigen eervol benut met het ver-tellen van sterke verhalen!!)en het drinken van (sterke)


drankjes. Zo’n informele engezellige sfeer hoort erbij!

Rondvraag:

* Jan: De stand van onzevereniging heeft gedurende demaand januari in de bibliotheekvan St.-Anthonis gestaan. Allesis prima verlopen (getuigendeverhalen deden de ronde); deresterende folders zijn daargebleven en beloofd is dat alsde nieuwe bibliotheek voltooidis, we een uitnodiging krijgenom onze tentoonstelling weereens op te zetten.

* Don: Aanstaande zaterdag-middag is het weer tijd voorhet schoonmaak- en onderhouds-offensief van de “Heimolen” teSt.-Hubert. Onder de aanwezigemolenaars deden vele al detoezegging present te zijn.Wanneer moeten de andere molensook in een bepaalde wiekstandworden gezet, als een bepaaldemolen in de streek ergensuitdrukking aan wil geven? Menis van mening dat als eenmolenaar is gestorven allemolens in de regio in de rouwmoeten staan; dat als eenfamilielid van de molenaar isoverleden alleen de molen vande desbetreffende molenaar inde rouw moet staan; dat als ereen familieaanwinst heeftplaatsgevonden voor een mo-lenaar alleen de molen zelfvan laatstgenoemde in de ge-boortestand wordt gezet en datals er een leerling-molenaaris geslaagd weer alle molensin de streek mee moeten doenen hun wieken in een “vermenig-vuldigteken” gezet moetenworden. Overige gevallenzullen, als het goed is, persituatie bekeken kunnen worden.

Ook moet er gekeken worden naarde duur van de wiekstand. Mis-schien kunnen we dit onderwerpeen volgende keer nog eensaansnijden.

* Robbert: Hoe zit het metde opvolging van de redactie?Hier is reeds in voorzien: maarliefst vier man stellen dehuidige redactie samen. Ditzijn Marijn Geurts, Valerie,Frits en Don. Laatstgenoemdeis van mening dat de redactiein de toekomst voortaan nietmeer door één persoon gedaanmag worden. Dit om onder andereredactionele armoede tegen tegaan.

* Peter: Hij wijst nogmaalsop zijn affiches voor wiek-standen en vraagt hoe we zehet beste kunnen propageren.Zoals reeds boven vermeld: deA3 formaten ophangen in demolen en de A4 formaten uit-delen aan de bezoekers. On-dergetekende zal ervoor zorgendat er nog een stapel A4formaten gekopieerd wordt.

* Theo: Molen "De Vooruit-gang" in Oeffelt wordt nugecompleteerd. De bedoeling isdat alles 1 mei klaar is. Heteen en ander zal op feestelijke(!!!!) wijze worden afgeslotenop latere datum. Theo houdtons op de hoogte en een offi-ciële uitnodiging zal volgen.

* Valerie: Hoe zit het metde molen(romp) in Beers? Wordtdeze molen gewoon weggemoffeldof doen we daar nog iets aan?In de gemeente Beers “heerst”een prioriteitenlijst, waaropde molen onderaan blijft staan.De kerk(en) krijgen net ietsmeer voorrang. Navraag bij “De


Hollandsche Molen” met betrek-king tot subsidies vanwege hetbijzondere aan de molen (looi-molen) leverde niets op. Wezullen nog eens kijken wat wezoal nog kunnen doen in dezesituatie.

* Frits: Als er voldoendegeld is, zal de molen te Beugenin 1993 helemaal gerenoveerdworden (wellicht nieuwe as enwieken!).

Na de door de nieuwe voorzittergeleide rondvraag werd devergadering door hem afgeslotenen konden sommige, zo niet alleaanwezigen zeer tevreden huis-waarts keren.

Don Werts,secretaris van de verenigingMolenvrienden Land van Cuijk

Bij overname van artikelen en/of tekeningen, auteur en even-tuele bron(nen) vermelden. Te-vens hiervan melding maken bijde uitgeefster of redactie vandit blad.

De redactie stelt zich nietaansprakelijk voor eventueelgemaakte fouten of anderszinsontstane ongemakken.

De Molenvriend 17

Documents

Transcript of De Molenvriend 17