De molen van Jaarvergadering van De Hollandsche …...Een groot aantal van de ruim 50.000 rijks -...

Nr. 82, mei 2005

Maandblad over molens en hun opvolgers 8ste jaargang, nr. 5

De molen van Meetkerke (2)

De Overkuip

Jaarvergadering vanDe Hollandsche Molen

Inhoud pagina

Molens Actueel 151

De overkuip: een derde optie 163

NVVM-molenmakers actief 164

Grensmolens 166

Zoeker 167

De molen van Meetkerke 2, vertrouwd en vreemd 168J.S. Bakker

Jaarvergadering van De Hollandsche Molen 178J.S. Bakker

COLOFON

Redactie & administratie: Moerdijkstraat 39 2751 BE Moerkapelle,Tel./fax: +31 (0)79-5931303E-mail adres: [email protected]

Verschijning: elf maal per jaar, als regel op de eerste woensdag van demaand. Gedurende de maanden juli en augustus verschijntéén gecombineerd nummer

Uitgave:De 'Molenwereld' is een uitgave van de Stichting MolenwereldBenedenrijweg 521 2987 VA RidderkerkTel.: 0180-411018

Uitgever:dhr. Sj. J. VeermanNeptunushof 28 2931 XS Krimpen a/d LekTel.: 0180-524509E-mail adres: [email protected]

Redactie:dhr. J.S. BakkerMoerdijkstraat 37 2751 BE Moerkapelle,Tel/fax 079-5931303E-mail adres: [email protected]

dhr. B.H.J. MolsProvincialeweg Zuid 42, 4286 LM Almkerk,Tel.: 06-50283248E-mail adres: [email protected]

Advertenties:J. OttevangerMolenviergang 2 2761 BK ZevenhuizenTel.: 0180-638180 / Fax: 0180-638179 E-mail adres: [email protected]

Abonnementen:Tel.: +31 (079)-5931303 (na 18.00 uur) / Fax: +31 (079)-5931303Nederland (f 47,50) per jaar (incl. 6% BTW)

Overige landen Europa (f 65,-)Andere landen prijs op aanvraag

De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan.Abonnementen kunnen op ieder gewenst moment ingaanen worden automatisch verlengd tenzij een abonnement uiterlijk 1 december van het lopende abonnementsjaarschriftelijk wordt opgezegdDe in het lopende abonnementsjaar (van januari t/m december) reeds verschenen nummers worden na ontvangst van het abonnementsgeld direct toegezonden,indien nog voorradig

Prijs losse nummers: in Nederland f 6,-; overig Europa f 7,- (exclusief porto)

Donateurs van de Stichting Molenwereld ontvangen het blad gratis bij een minimum-donatie van f 62,50 Op schenkingen en legaten aan de Stichting Molenwereld isartikel 24 lid 4 van de Successiewet van toepassing

Bankrelatie:Voor Nederland: Postbank 4506935 / Rabobank 3750.30.867Voor België: Postcheque 000-1746998-28

Kopij:Zenden aan de redactie van de Molenwereld, Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle

Lay-out en Druk:Vis Offset, Alphen aan den Rijn

ISSN 1387-2974

© COPYRIGHT 2005 Stichting Molenwereld MoerkapelleNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ofopenbaar worden gemaakt op welke wijze dan ook zondervoorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever

Redactioneel

In het vorige nummer stond de eerste aflevering van een artikel ge-wijd aan de Grote Molen van de Moere bij Meetkerke bij Brugge.Dit nummer brengt het vervolg waarbij een groot aantal foto’s hetbijzondere karakter van deze merkwaardige molen onderstreept. Op 19 maart werd in Amsterdam de jaarvergadering gehoudenvan de vereniging De Hollandsche Molen. Als gebruikelijk treft u indit nummer een verslag van deze vergadering aan. Het verhaal over de overkuip in het vorige nummer leverde een in-teressante reactie op van de Kinderdijkse molenaar Cock van denBerg, die met een derde mogelijkheid komt voor de functie van deoverkuip.Verder zijn er natuurlijk nog de gebruikelijke rubrieken, waaronderweer veel molennieuws.

JSB

Afsluitdatum van de kopij voor het juninummer van Molenwereld: 6 mei 2005.

Bij de omslag voorzijde: De feitelijke restauratie van de Grote Molen van De Moere bij Meetkerke begint met de demontageeind augustus 2004 (foto Lieven Denewet).

Bij de omslag achterzijde: Het is nu nauwelijks voorstelbaar dat de molen van Sint Jansklooster vele tientallen jaren een onttakeldekale romp was. Toch had de molen een indrukwekkende geschie-denis. Oorspronkelijk viel hij onder het Convent Sint Janskamp. Bij de reformatie vervielen kloostergoederen, waaronder deze molen aan de staat, in dit geval de Staten van Overijssel. In 1720werd de molen particulier bezit. In 1780 kocht Jannes van Benthem de molen. Hij en zijn nazaten zouden hier twee eeuwenhet molenaarsbedrijf uitoefenen. In 1857 liet Evert van Benthemde standerdmolen vervangen door de bestaande molen, welke omstreeks 1940 werd onttakeld. Nadat in 1982 door de familie VanBenthem een nieuwe mengvoederfabriek was gesticht in Vollenhove kocht de gemeente de molenromp in 1991. Na plaatsing op de rijksmonumentenlijst in 1993 kon in 1995 met derestauratie begonnen worden en in 1997 leverde molenmakerGroot Roessink de molen op.

1518ste jaargang 2005 nr. 5

A C T U E E LInformatie voor deze rubriek:

Redactie Molenwereld, p/a B.H.J. Mols, Provincialeweg Zuid 42, 4286 LM Almkerk. Tel.: 06-50283248

E-mail: bart68@planet .n l

Bescherming molenrompen (vervolg)

De Rijksdienst voor de Monumentenzorg isbezig met een selectieproces voor het opde rijksmonumentenlijst plaatsen vanwaardevolle molenrestanten. Naar aan-leiding van de voorgenomen aanwijzingtot rijksmonument is door de Rijksdienstvoor de Monumentenzorg aan de ge-meentes om hun advies gevraagd. Invoorgaande nummers van Molenwereld

was te lezen dat ten aanzien van de voor-genomen plaatsing zowel positief als ne-gatief geadviseerd werd. Ondanks dezeadviezen is het de Rijksdienst voor de Mo-numentenzorg die uiteindelijk bepaalt omwel of niet tot definitieve plaatsing over tegaan. Zij hoeft het advies van de ge-meentes dus niet te honoreren, zoals ookgebleken is in deze rubriek in vorige num-mers. Daarna is het eventueel aan de ei-genaar als direct belanghebbende omvia een formeel bezwaarschrift in beroepte gaan tegen het besluit. Op de defini-tieve aanwijzing heeft de Rijksdienst voorde Monumentenzorg tot op dit momentin totaal 11 bezwaarschriften binnenge-kregen. Het betreft de volgende molen-restanten: Molen van Risseeuw te Bres-kens (incomplete molen), Molen van Krui-zinga te Dedemsvaart (molenromp), DeHaarmolen te Heemserveen (molen-romp), De Achterste Molen te Leerdam(molenrestant), Welkom te Lutten (incom-plete molen), Molen Luteyn te Nieuwvliet(incomplete molen), Molen Van de Berghte Sint-Oedenrode (molenromp), Molenvan de Kostverlorenpolder te ‘t Veld (mo-lenromp), De Haan te Sijbekarspel (in-complete molen), Nooit Gedacht teSchaijk (molenromp), De Gijbelandse Mo-len/Veltmolen te Bleskensgraaf (molenres-tant). Het bezwaar inzake de molen teBleskensgraaf is inmiddels weer ingetrok-ken. Op 5 en 12 april 2005 zijn in totaal 6van de 10 bezwaarschriften door deCommissie voor bezwaarschriften behan-deld (Sint-Oedenrode, Nieuwvliet, Lutten,Heemserveen, Leerdam en Schaijk). Opde motivatie van de ingediende be-zwaarschriften en de uitspraken door deCommissie voor bezwaarschriften hopenwe in een volgend nummer meer uitge-breid te kunnen berichten.

Manifestatie ten gunste van rijksmonumenten

Een groot aantal van de ruim 50.000 rijks-monumenten dreigt straks niet meer ge-restaureerd te kunnen worden, omdat erbij de invoering van het nieuwe instand-houdingbeleid (Brim) geen financiëlemiddelen beschikbaar worden gesteldom de restauratieachterstand weg tewerken. Daarom organiseert de stichtingNationaal Contact Monumenten (NCM)

in mei een landelijke manifestatie:‘Monu menten, maak er werk van!’. Deactiemaand is gestart op de NationaleMonumentenstudiedag die op 28 aprilin Zaanstad plaatsvond. Het slot van demanifestatie valt vervolgens precieseen maand later samen met de Neder-landse Restauratiebeurs in ‘s-Hertogen-bosch (26 - 28 mei). Doel van deze actie-maand is het kabinet te overtuigen als-nog middelen vrij te maken voor restaura-tieachterstanden. Op het moment wordter hard gewerkt aan een nieuw instand-houdingbeleid: het Brim (Besluit rijkssubsi-diëring instandhoudingbeleid monumen-ten). De goede uitgangspunten die des-tijds voor het Brim zijn opgesteld dreigenechter te worden overschaduwd dooreen gebrek aan financiële middelen. Denieuwe instandhoudingregeling is eigen-lijk niet meer dan een veredelde onder-houdsregeling. Dat was weliswaar de be-doeling van het ‘Strategisch Plan voor demonumentenzorg’, dat in 1994 gepresen-teerd werd, maar het uitgangspunt daar-bij was dat na 10 jaar de grote achters-tand aan monu mentenrestauraties zouzijn weggewerkt. De nieuwe regelingdreigt nu geforceerd te worden inge-voerd per 1 januari 2006, terwijl er nogeen restantbedrag van zeker 240 miljoeneuro nodig is om achterstanden weg tewerken. Hoewel de staatssecretaris ditprobleem onderkent heeft zij daarvoornog geen oplossing gevonden. Het Brimdreigt zodoende een ‘valse start’ te ma-ken, doordat er straks helemaal geengeld meer is voor restauraties. Het zoutoch zonde zijn om de monumenten nuin de steek te laten. Het NCM stelt eenoverzicht samen van ‘schrijnende geval-len’. Hiermee worden monumenten be-doeld die, als er geen extra financiëlemiddelen beschikbaar komen, niet meergerestaureerd kunnen worden. Uitstelleidt tot nog hogere kosten door toene-mend verval en het teniet doen vanreeds geïnvesteerde restauratie-inspan-ningen. Dit noemt men vervolgschadeen deze zorgt voor een kostenstijging vanca. 10% per jaar. Behalve dat er op dezewijze plekken met een grote historischewaarde verloren gaan, betekent het ookeen verlies aan vakmanschap en conti-nuïteit in de ambachtelijke bouw wereld. Nationaal Contact Monumenten.

Korenmolen Welkom in Lutten aan deDedemsvaart, één der molens waarvande eigenaren bezwaar maken tegenplaatsing op de rijksmonumentenlijst(foto H. Van Steenbergen).

152 8ste jaargang 2005 nr. 5

M O L E N S A C T U E E L

Ernstige tegenslag voor DeJonge Hendrik

Op 4 november 2004 is de nieuwe buiten-roede in molen De Jonge Hendrik te DenAndel gestoken. Met gebruikmaking vande aanwezigheid van de kraan was denog maar 24 jaar oude bestaande ver-dekkerde binnenroede doorgehaald enbehandeld. Er leek in eerste instantie opzich niets bijzonders aan de hand. Maarop 13 maart 2005 zijn de oude Dekkerbe-platingen verwijderd en daarbij heeft demolenmaker een grote scheur van 5 me-ter lengte in de binnenroede geconsta-teerd. De molenmaker heeft een offerteaan de eigenaar Molenstichting Winsumen aan de Rijksdienst voor de Monumen-tenzorg gestuurd. De kosten zullen 37.000euro bedragen voor een nieuwe binnen-roede, compleet met dezelfde tuigageals voorheen. Al met al betekent dit eenzware tegenslag voor de eigenaar en devrijwillige molenaar, die al zes jaar op derestauratie heben moeten wachten. Dewachttijd om eindelijk met de molen temogen draaien is nu voor onbepaaldetijd verlengd. Martin van Doornik.

Bij het overlijden van Jo Reitsema

Op 24 maart overleed onverwacht op 81-jarige leeftijd Johannes Reitsema mole-naar op de korenmolen Aeolus in het Gro-ningse Oldehove. Met hem is ook weereen van de oude generatie molenaars

heengegaan die van jongs af aan in hetvak zijn opgegroeid. Reitsema werd op 30juli 1923 geboren. Zijn vader Tjeerd wasknecht bij Bok op de andere molen vanOldehove, De Leeuw. Op een goededag kreeg vader Reitsema de gelegen-heid om de Aeolus te kopen. Die werdaangegrepen en de zaken ontwikkeldenzich voorspoedig. Om meer ruimte in demolen te krijgen werd de pellerij uitges-loopt. In het volst van de tijd had vaderReitsema drie man personeel in dienst enook zijn kinderen weden snel ingescha-keld. Ook Johannes; als hij na schooltijddraalde dan stond zijn vader op de balieop zijn vingers te fluiten! Zo leerde hij vankinds af aan het molenaarsvak. Op deAeolus was dat alleen boerengemaal, alwerd er in de oorlog ook wel voor mense-lijke consumptie gemalen. Na de oorlogverliep het getij voor de molen en werdde handel in veevoeders belangrijker.Daarnaast werd de kost verdiend metmelkrijden. Om het behoud van de molente verzekeren kocht de gemeente de Ae-olus en 1960 volgde restauratie, waarnaReitsema de molen weer regelmatig lietdraaien. Vanwege zijn inspanningen voorde molen werd hem in 1963 het Certifi-caat van Verdienste door De HollandscheMolen toegekend. Een jaar of tien laterkwam de molen stil te staan wegens op-tredende gebreken: nu bleek een groterestauratie noodzakelijk. In 1974-1976was De Leeuw in Oldehove gerestau-reerd, sinds 1972 ook gemeente-eigen-dom. Niet alleen vader Jo Reitsema,maar ook zoon Piet was enthousiast ge-worden voor de molen en beiden na-men De Leeuw onder beheer. In die tijdraakt het ‘bruin van de molen’ in en va-der en zoon Reitsema grepen deze kansmet beide handen aan en de Reitse-ma’s gingen deel uit maken van het Am-bachtelijk Korenmolenaarsgilde. Zo werd

de in 1984/1985 gerestaureerde Aeolustoch weer een echte bedrijfsmolen. In1978 pakten vader en zoon zelfs het oudepellersvak weer op. In augustus 1988 namzoon Piet het bedrijf van zijn vader over,maar dat betekende allerminst dat vaderReitsema het voor gezien hield; verre vandat zelfs. Hij was en bleef nog heel veel inde molen te vinden en zeker niet als toe-schouwer. De molen speelde zo een cen-trale rol in het leven van Johannes Reits-ema. Toch draaide daar niet alles om. Bo-ven aan de rouwbrief staat een verwijzingnaar het begin van de Heidelberger Ca-techismus, het eeuwenoude kerkelijkeleerboek dat begint met de vraag: ‘Wat isuw enige troost, beide in het leven ensterven?’ Het antwoord wijst op JezusChristus. Met die troost kon ook Reitsemahet leven door en uit. Het is vooral ookdeze troost die wij de familie in deze om-standigheden toewensen. jsb.

Krijgt Drenthe weer een watermolen?

Met de oprichting van een stichting wileen initiatiefnemer de eerste stappen zet-ten herbouw van een watermolen in Ech-ten (Dr.) te realiseren. Eigenaar Hummelvan het plaatselijke boekbindcentrum isde drijvende kracht achter de plannen.Het betreft herbouw van een onderslag-watermolen die gelegen was aan hetOude Diep nabij Huize ten Echten. Devoormalige watermolen in de huidige ge-meente De Wolden zou dateren uit omst-reeks 1650. De historische vereniging Rui-nen heeft in 2004 de fundamenten aan-gewezen die duiden op de voormaligewatermolen, schuur en molenaarswo-ning. Herinrichting van het Oude Diepdoor de provincie bracht Hummel op hetidee voor de herbouw van de watermo-

Een Gronings pronkjuweel: de malendekoren- en pelmolen De Jonge Hendrikin Den Andel. Helaas blijft dit beeldvoorlopig weer toekomstmuziek (foto Martin E. Van Doornik).

Jo Reitsema aan de maalbak van deAeolus, maart 1991.

De Aeolus in Oldehove, de molen dieJo Reitsema meer dan zeventig jaar alszijn broekzak kende.



len. De publicatie ‘Stromen en schutten,vaarten en voorden - de geschiedenisvan de natte waterstaat in Drenthe (1400-1985)’ onderstreept de aanwezigheidvan een door watergedreven korenmo-len in de provincie Drenthe. Hummel is nuop zoek naar deskundigen die de plan-nen verder uit willen werken. In 2004 heeftde Echtenaar door studenten van de Bos-bouwhogeschool te Velp een onderzoeklaten verrichten naar de haalbaarheid.De stroming blijkt voldoende te zijn deplannen te verwezenlijken. De heroprich-ting van een watermolen in Drenthe is opzichzelf uniek te noemen, aangezien dittype molen in de provincie uitgestorven is.Over de functie die de molen moet krij-gen is nog onduidelijkheid. De hoop isaanwezig dat ook die op een historischverantwoorde manier tot uiting wordt ge-bracht. De plannen staan of vallen echtermet de financiële haalbaarheid.

De Westermolen te Dalfsen voorhet voetlicht

Een van de twee officiële startpuntenvoor de Overijsselse Molendag op zater-dag 10 september, zal bij de Westermolenin Dalfsen zijn. Op deze wijze wil de Stich-ting De Overijsselse Molen de Westermo-len meer op de voorgrond plaatsen inverband met de plannen voor de bouwvan een nieuw gemeentehuis en appar-tementen (Waterfront). Door middel vanspeciale programma’s zal bij de Wester-molen de officiële opening van de mo-lendag plaatsvinden. De Overijsselse Mo-lendag valt samen met de Nationale Mo-numentendag. In het kader van het acti-viteitenprogramma voor 2005, zal de Wes-termolen daarom op de Overijsselse Mo-lendag extra aandacht krijgen, zo werdmedegedeeld tijdens de jaarlijkse GroteMolenvergadering van de Stichting Wes-termolen begin april 2005. Het pro-gramma wordt nog nader uitgewerkt.Stichtingsvoorzitter Dirk Brugman deedmededelingen over de statutenwijzigin-gen die zijn doorgevoerd, onder meermet betrekking tot de samenstelling vanhet bestuur. Sinds de oprichting van destichting in 1989, bij de herinbedrijfstellingvan de gerestaureerde molen, was ereen algemeen bestuur met onder meervertegenwoordigers uit diverse disciplines,zoals de agrarische sector, het onderwijs,de vrouwenraad en ondernemend Dalf-sen. Daar wordt nu van afgestapt. De be-stuursleden zitten er straks op persoonlijketitel. Alleen de gemeente, als eigenaressevan de molen, heeft een vertegenwoor-diger in het bestuur. Van het dagelijks be-stuur was Ben Kloosterman, die hierinvanaf het eerste uur zitting had, aftre-dend en niet herkiesbaar. De heer Henkvan ‘t Hag, oud-gemeenteambtenaarmet een warm hart voor monumenten,heeft zijn plaats ingenomen. Het scheide-nde bestuurslid werd dank gebracht voormet name zijn publicitaire werk voor demolen. Legio waren zijn artikelen en be-richten in de plaatselijke en regionale

pers, maar ook landelijk, in vakbladen alsMolenwereld en Molens, het orgaan vande Vereniging De Hollandsche Molenwaarvan hij redactielid is. De ontwikkelin-gen met betrekking tot de bouw van eennieuw gemeentehuis ‘aan de voet’ vande Westermolen, worden door het be-stuur nauwlettend gevolgd (Molenwereld2004-10-324/2005-3-76). Met het uitbren-gen van een brochure ‘Houd de Wester-molen op de wind’, heeft het bestuur er alhet mogelijke aan gedaan het belangvan een vrij op de wind staande molen tebenadrukken. In de twee plannen dieeind maart gepresenteerd werden, wordtin het ontwerp van I’M Architecten daar-mee het meest rekening gehouden. Ditgeldt zowel qua bouwhoogte als afstand,waardoor een redelijke windvang van 80graden op zuidwest tot west, de meestvoorkomende windrichtingen, mogelijkblijft. Tevens zullen de bomen langs deBruinleeuwstraat verwijderd worden. Dehoogte van het verder naar achter ge-plaatste gemeentehuis zal oplopen tot 9meter nabij de Vecht, in het andere ont-werp tot 12,5 meter. Het wachten is nogop het rapport van het door TNO uitge-voerde windtunnelonderzoek.

Funderingszorgen bij stoomgemaal Genemuiden

De Rijksdienst voor de Monumentenzorgheeft aan Stichting Oude StoomgemaalMastenbroek toestemming verleend haarvoorgenomen activiteiten voort te zetten.De bouwtechnische toestand van het ge-bouw is inmiddels van dien aard dat er opkorte termijn een aantal zaken aange-pakt moeten worden. In 2004 zijn grotegebreken aan het gebouw ontdekt, metname ten aanzien van de fundering. Degrote boosdoener is een verlaagde wa-terstand in Mastenbroek doch de gecon-stateerde gebreken zijn zo divers dat ermeerdere bestekken opgesteld moetenworden. Binnen afzienbare tijd wil destichting het waterpeil onder een deel

van de drooggevallen (houten) funderingverhogen. Dit voorjaar zal het fundamentvan de schoorsteen vernieuwd worden. Inde jaren 1982 tot en met 1984 werd hetstoomgemaal, waaronder de schoor-steen zelf, gerestaureerd. Het bleek (nog)niet nodig direct het fundament te ren-overen. Het bouwbestek wordt momen-teel door deskundigen opgesteld. Dankzijeen actieve groep van vrijwilligers, ver-enigd in de Stichting Vrienden van d’OldeMesiene, is het mogelijk om enkele malenper jaar de machine onder stoom tebrengen en te laten draaien. De vrijwilli-gers zijn ook in touw om het gemaal ge-durende een tijd van het jaar open testellen voor het publiek. De stoomketelheeft de keuring weer doorstaan en op30 april wordt de eerste stoomdag ge-houden. Op 14 mei tijdens de NationaleMolen- en Gemalendag gaat het ge-maal weer open. In 1961 werd het stoom-gemaal stilgelegd, de taak van het oppeil houden van het water werd in datjaar overgenomen door een modern vij-zelgemaal. In 2006 hoopt men het 150-ja-rig jubileum op grootse wijze te vieren.Dat jaar wordt gelijk een cruciaal jaar inhet bestaan van d’Olde Mesiene aan deKamperzeedijk bij Genemuiden. Het ge-regeld krijgen van de financiering voor dewerkzaamheden aan gebouw en funde-ring zullen voor een belangrijk deel demate van uitvoering bepalen. Het zoueen mooi jubileumgeschenk zijn alles in2006 af te kunnen ronden.

Restauratie Braamse molen begonnen

Molenmakersbedrijf Groot Wesseldijk B.V.uit Lochem is eind maart begonnen metwerkzaamheden aan de Braamse Molente Braamt. De uit 1856 daterende grond-zeiler is sedert 1872 in het bezit van de fa-milie Koenders en de molen heet in devolksmond dan ook Koenders Möl. Hui-dige eigenaar is W.A. Koenders, die tot1999 nog regelmatig met de molen heeft

Het in 1856 gebouwde stoomgemaal van de polder Mastenbroek in Genemuidenwas tot 1961 in bedrijf. De stoommachine uit de bouwtijd, fabrikaat De Atlas uit Amsterdam kan nog steeds dienst doen. De schepraderen draaien in de aanbouwlinks.



gedraaid. De molen kreeg in dat jaar nogeen nieuwe afdeklaag maar behalvenoodzakelijk onderhoud bleef restauratieuit. De laatste grote restauratie dateert uit1964. Het gevlucht werd in dat jaar voor-zien van het wieksysteem van Beckers. Ditwieksysteem is een variant van dat vanTen Have, doch ontbeert het bij Ten Haveaanwezig zijnde raamwerk waarin deklep draait. Ten behoeve van de bedie-ning werd destijds de bovenas in de werk-plaats van Beckers doorboord. De molente Braamt en de Bernadette te Nieuw-Wehl zijn de enige molens met het sys-teem Beckers. Het is dan ook toe te jui-chen dat de molen een restauratie on-dergaat. Tweederde van de hekstokkenvan de wieken wordt vernieuwd en destroomlijnneuzen worden (deels) ver-nieuwd. Daarnaast wordt de buitenver-lichting hersteld en zal het laatste ge-deelte van de buitenzijde geschilderdworden. In 2006 wordt het gevlucht ver-der onder handen genomen en zullenook werkzaamheden aan de verzaktebovenas plaatsvinden. Wanneer allesmeezit hoopt Koenders in 2006 weer metde molen te draaien en malen.

Forse gift aanschaf Hertog Reijnout te Nijkerk

In haar streven het molenrestant HertogReijnout te Nijkerk aan te kopen heeft deStichting Stoomgemaal Hertog Reijnoutopnieuw een belangrijk moment beleefd.Het als woning ingerichte restant van degewezen poldermolen van Arkemheenstaat te koop voor 625.000 euro (Molen-wereld 2005-3-78). De huidige bewonerswillen voor de zomervakantie de woningverlaten. In de zoektocht naar financiëlemiddelen heeft de stichting een toezeg-ging gekregen van het Waterschap Vallei

& Eem. Het waterschap heeft een gifttoegezegd van 100.000 euro. Daarmee isde stichting een heel eind op weg. Eerderzegde de gemeente Nijkerk 50.000 eurotoe, waarvan 35.000 beschikbaar is voorde aankoop van het restant. Het water-schap heeft wel de voorwaarde gestelddat het molenrestant niet als woning in-gericht mag blijven. De stichting is dit ookniet van plan, maar wil het restant indienmogelijk restaureren doch in elk geval bijhet museum betrekken. Tevens moet inhet bestuur van de op te richten stichtingeen lid zitting krijgen vanuit het water-schap. Met de gift van het waterschapkomt er schot in het vergaren van de mid-delen voor aankoop. Naast de hiervoorgenoemde giften zijn er ook al toezeggin-gen uit het bedrijfsleven ontvangen. Destichting heeft ook de provincie Gelder-land en de Waterschapsbank gevraagdeen bijdrage te leveren. Mocht het destichting uiteindelijk niet lukken de molenin eigendom te verkrijgen dan zal de mo-len als woonhuis in gebruik blijven. De toe-gezegde giften komen dan uiteraard tevervallen.

Bij het overlijden van Bernard Woordes

Op 23 februari 2005 overleed BernardWoordes, in leven molenaar op deMeenkmolen in Miste. Daarmee is weereen molenaar heengegaan, die het vakvan windmolenaar nog van vader opzoon geleerd heeft. De naam Woordes isonverbrekelijk met de Meenkmolen ver-bonden. De molen werd in 1851 ge-bouwd in opdracht van Roelof Tenkink,die op de boerderij Meenk woonde. Sindsde eerste molenaar in 1854 naar Amerikavertrok zit er een Woordes op de molen. In

de loop der jaren groeide de molen uit toteen goed lopend bedrijf. Zo werd er in1883 een loonzagerij bij gebouwd. Demolen werd in 1913 op één roede vanzelfzwichting voorzien. In 1946 werd dezelfzwichting vervangen door het Ten Ha-vesysteem. Op 1 januari 1951 kocht Ber-nard’s vader Hendrik de molen van denazaten van Roelof Tenkink. Toen Bernardeen jaar of 16, 17 was leerde zijn vaderhem de kneepjes van het molenaarsvak.In die tijd was het malen en mengen enalles ging nog met zakgoed. Er werd veelop de wind gemalen. Er werd ‘s ochtendsvroeg begonnen en pas met malen ge-stopt wanneer het klaar was. De ene keerwas dat om vijf uur, de andere keer paslaat in de avond. In 1955 werd er op deplek van de zagerij een nieuwe maalderijmet silo’s gebouwd. Met de molen werddaarna niet meer gemalen, maar wel ge-mengd. Er was een mengketel aange-bracht en een elevator, die beiden metwindkracht aangedreven konden wor-den. Na het overlijden van Hendrik in 1960werd Bernard eigenaar, de vierde gene-ratie. In 1962 werd nog een restauratie uit-gevoerd. Midden jaren zeventig is eennieuwe restauratie nodig, maar het rondkrijgen van de financiën blijkt een pro-bleem. In 1979 wordt de molen stilgezetvanwege de slechte staat van het ge-vlucht. Uiteindelijk wordt de molen in dejaren 1986/1989 toch grondig gerestau-reerd en daarna draait de molen weer re-gelmatig. Op 19 mei 1990 wordt de vanggelicht door Bernard’s kleinzoon Mark, dezesde generatie Woordes. Hieruit blijkt hetvertrouwen dat Bernard in zijn kinderen enkleinkinderen had, om de molen voor hetnageslacht te bewaren. Dat de molen ervandaag de dag nog staat is in belang-rijke mate aan hem te danken. Erwin Esselink.

De Braamse Molen met het systeemBeckers in mei 1984.

Bernard Woordes licht samen met zijnkleinzoon Mark op 19 mei 1990 devang van de Meenkmolen.

De gerestaureerde Meenkmolen bij deingebruikstelling op 19 mei 1990.Dankzij Woordes is dit de enige Winterswijkse windmolen die altijd zijn wieken heeft gehouden.



Gemeente stemt in met herbouwDe Windhond te Soest

De plannen voor de herbouw van DeWindhond te Soest hebben in de afgelo-pen periode al enkele bezwaren opgele-verd. De bezwaren waren met name ge-richt tegen de locatie waar de molenmoet verrijzen, aan de Soester Eng. Degemeente heeft in de plannen de exactelocatie nog enigszins opgeschoven en istegemoet gekomen aan handhavingvan een bomenrij (Molenwereld 2005-2-48). Begin april heeft de meerderheid vande gemeenteraad van Soest ingestemdmet het voorbereidingsbesluit voor debouw van de molen. De molen zal verrij-zen tegenover de algemene begraaf-plaats aan de Veldweg. De meningenover herbouw op die locatie blijven zelfsbinnen de gemeenteraad echter ver-deeld. Bouw op de nieuwe plaats be-perkt volgens partijen de openheid vande Soester Eng (Molenwereld 2004-12-392). Men is van mening dat de molenbeter op haar oorspronkelijke plaats kanworden gebouwd. De in 1737 gebouwdemolen stond tot de sloop in 1930 op dehoek Molenstraat/Molenweg. Maar aan-gezien in de nabijheid van die plek in hetverleden flats zijn gebouwd is vanwegede windvang afgezien van deze locatie.Op die plaats verrijzen nu woningen,waarvan de opbrengst ten goede moetkomen aan de herbouw van de molen.Andere partijen steunen de herbouw envinden aanvullend dat in en rond de mo-len aandacht besteed moet worden aanagrarische en culturele aspecten. De mo-len moet een centrale rol krijgen in Soest,zoals bijvoorbeeld bij de jaarlijkse OudeAmbachtenmarkt. Het mag niet zo zijndat de molen slechts tot een horecagele-genheid wordt om de boel rendabel tehouden. Stichting De Windhond neemtdeze gevoelens weg door te stellen dat

er wel ruimte komt voor het nuttigen vaneen kop koffie, maar dat de molen verdereducatief ingericht zal worden. Tevens zijner plannen een ontvangstruimte voorgroepen en bedrijven en een winkel in terichten. De provincie Utrecht heeft aan-gegeven positief tegenover de herbouwte staan maar moet nog officieel groenlicht geven voor de noodzakelijke be-stemmingsplanwijziging.

Workshop molens provincie Zuid-Holland

Het Rijk gaat haar regelingen voor restau-raties en onderhoud van monumentenwijzigen. Dat moet leiden tot een nieuweinstandhoudingregelinq, die 1 januari2006 ingaat. Alles in het kader van ‘res-tauratie + onderhoud instandhouding’.Ook de provincie Zuid-Holland pastdaarom haar monumentenbeleid aan.De molens vormen daarin een aparte ca-tegorie.Om behoeften te inventariseren en sug-gesties te krijgen voor de toekomst heefthet Bureau Cultuur op 12 april 2005 eenworkshop over molens in Zuid-Holland ge-organiseerd. Hiervoor heeft de provinciegemeenten die een relatie hebben metmolens, het Gilde van Vrijwillig Molenaars,molenstichtingen en particuliere molenei-genaren in de arm genomen. De laatsteontwikkelingen bij de nieuwe instandhou-dingregeling van het Rijk vormden het uit-gangspunt. Onderwerpen waren bijvoor-beeld het subsidiebedrag per molen perperiode, de noodzaak en de opzet vaneen periodiek instandhoudingsplan, declustering van gelden bij een molen ende daarvoor vereiste professionaliteit, debenodigde stukken en de indieningtermij-nen. Daarnaast zijn behoeften geïnventa-riseerd uit het ‘molenveld’ met onderwer-pen als de subsidiesystematiek, subsidia-bele kosten, provinciaal budget, de fi-

nanciële rol van gemeenten, goedkeu-ringscriteria molenbiotoop en de toekom-stige rol van de molenconsulenten. Provincie Zuid-Holland, Bureau Cultuur.

Gouda zet mes te rigoureus inbomen

Op 8 maart kwam de gemeente Goudamet de omwonenden van het Baden Po-wellplantsoen tot een compromis. Dehelft van de te rooien bomen zou voorlo-pig hun plaats behouden (Molenwereld2005-4-118/119). De bomenkap is het re-sultaat van handhaving van de keur doorhet Hoogheemraadschap van Schielanden de Krimpenerwaard. Van voorlopigehandhaving van circa 20 bomen issprake in afwachting van het overlegmet het Hoogheemraadschap. Uitspra-ken op bezwaren tegen de handhavingvan de keur zijn ongegrond verklaard enhet Hoogheemraadschap staat in haarrecht. Na de uitspraak van het compro-mis heeft de gemeente een start ge-maakt met het rooien van de bomen. Naafronding van de werkzaamheden blijktechter dat de gemeente toch ongeveer34 bomen heeft gerooid. De bewoners-vereniging is teleurgesteld en boos tege-lijk. De bomen waren eens een geschenkvan de Goudse burgers voor het 700-jarigbestaan van de stad. Het laten verdwij-nen van het overgrote deel is tevens te-gen de gemaakte afspraken in. Ten ge-volge van (overige) werkzaamhedenrond het plein zouden meer dan het af-gesproken aantal bomen zijn ‘gesneu-veld’. De bewonersvereniging vindt ditantwoord niet acceptabel en eist dat deuitvoerder de ontstane schade vergoedt.Ze stelde eerder al voor om via onafhan-kelijk onderzoek vast te stellen welke bo-men daadwerkelijk gekapt zijn, maar opdit verzoek is de gemeente niet inge-gaan. Met de fors uitgevallen bomenkap

De afbraak van De Windhond in Soestin 1930.

De molen van de polder Beneden-Haastrecht bij Gouda omstreeks 1962, in een nogopen landschap (foto mevr. Th.S.M. de Choibert-Steenland).



is de gemeente in elk geval wel nage-noeg volledig tegemoet gekomen aande gestelde eisen van het Hoogheem-raadschap, en gedane zaken nemengeen keer.

Officiële start restauratie Graaflandse Molen

In 2004 kondigde de SIMAV reeds restau-ratie van een drietal molens aan. Het be-trof de Graaflandse Molen te Groot-Am-mers en, afhankelijk van de financiëlemiddelen, deelrestauraties aan de Ach-terlandse Molen te Groot-Ammers en deMolen Ter Leede te Leerdam (Molenwe-reld 2004-5-193). In 2005 is het zover datde SIMAV de drie restauraties daadwerke-lijk uit kan laten voeren. Het bestuur is zeerverheugd dat er eindelijk begonnen kanworden met de restauratie van de Graaf-landse Molen te Groot-Ammers. DeGraaflandse Molen ondergaat een groteoperatie. Het bovenhuis zal van de on-dertoren worden getild. De onderbouwvan de molen moet van een nieuwe fun-dering worden voorzien, zodat de molenweer recht komt te staan. Verder zal demolen van nieuwe roeden worden voor-zien. In de wellicht in de tweede fase be-woonbaar te maken woonkamer wordtwel een nieuwe vloer gestort. De totalekosten zullen circa 450.000 euro bedra-gen, terwijl de werkzaamheden van deeerste fase ongeveer 9 maanden in be-slag zullen nemen. De restauratie wordtuitgevoerd door De Gelder bv uit Nieuw-Lekkerland. Op donderdag 7 april is eenofficieel tintje aan de start van de werk-zaamheden gegeven tijdens de jaarlijksemolenexcursie van het bestuur. Wethou-der De Gelder van de gemeente Liesveldonthulde het opdrachtbord bij de molen.De vreugde is enigszins getemperd, om-

dat het totale karwei nog niet uitgevoerdkan worden. Met de tweede fase kan pasworden gestart zodra zeker is dat daar-voor het benodigde geld beschikbaarkomt. De Achterlandse molen in Groot-Ammers en Molen Ter Leede in Leerdamkunnen wel in één keer worden gerestau-reerd. Beide restauraties zijn reeds vorigjaar aanbesteed, maar het wachten wasnog op een deel van de vereiste subsidie.Voor de Achterlandse molen komt120.000 euro beschikbaar en voor MolenTer Leede 200.000 euro. Hierdoor kan vol-ledige restauratie nog dit jaar kan plaats-vinden.

Nieuwe vorm voor stichting molens Tweemanspolder

Sinds 1953 draagt de Stichting tot Instand-houding van de Molenviergang van deTweemanspolder de verantwoordelijk-heid voor het beheer van vier molens, dietot 1 juli 1952 de Tweemanspolder in Ze-venhuizen bemaalden. De stichting is alseigenaar van de molens sinds haar op-richting nauw verbonden met de provin-cie Zuid-Holland. Na ruim vijftig jaarvraagt deze situatie om modernisering.De stichting wordt omgevormd tot eenstichting nieuwe stijl, wat inhoudt volle-dige zelfstandigheid, een slagvaardigewerkwijze en uitbreiding van het werk-veld. De stichting wil vooral meer aan-dacht schenken aan de betekenis vande molens in samenhang met het land-schap.Hoewel de directe binding met de pro-vincie verdwijnt, draagt de provincie nogwel een bestuurslid voor. De overige be-stuursleden worden voorgedragen doorde gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle,het Recreatieschap Rottemeren, het

Hoogheemraadschap van Schieland ende Krimpenerwaard en de VerenigingMolenvrienden Rottemerengebied. Debasis voor het werk van de vernieuwdestichting is neergelegd in een convenant,dat op 8 april 2005 is ondertekend doorde in de stichting vertegenwoordigdepartijen. Deze ondertekening vond plaatsin het Petit restaurant Meerenbos in Bleis-wijk met de molens aan de overkant vande Rotte als decor. Bij deze gelegenheidbenadrukte Pieter van Loon, bestuurslidvan de Vereniging Molenvrienden de re-latie tussen de molens en het landschap(per slot zijn de Tweemanspolder met zijnvier molens en de in het noorden er aangrenzende polder De Honderd Morgen ofWilde Veenen met niet minder dan zevenmolens in meer en minder gesloopte staatde enige twee polders in Schieland dietot op de dag van vandaag het oor-spronkelijke polderkarakter hebben we-ten te bewaren). Gedeputeerde Erik vanHeijningen bood als cadeau van de pro-vincie een nieuw logo aan en briefpapier,voorzien van dit nieuwe logo. Nadat bur-gemeester Westendorp, voorzitter van zo-wel de oude als de nieuwe stichting hetwoord had gevoerd vond bij de viergangde symbolische overdracht van de mo-lens plaats.

In de voetsporen van de Schie-damse reuzen

Een leuk idee voor een Pinkstervaar-tochtje is een bezoek aan jenever- enmolenstad Schiedam. Terwijl uw schipriant afgemeerd ligt aan de passanten-steiger in hartje centrum kunt u een dagjedoorbrengen in het fraaie historische deelmet de oude vesten, branderijpanden enmolens. De Schiedamse brandermolens

De Graaflandse Molen in Groot-Ammers in december 1972.

Drie van de vier molens van de Tweemanspolder, maart 1989.



(de vijf grootste ter wereld) komen op deNationale Molendag 14 mei a.s. met eenverrassend ander programma. Het ac-cent ligt daarbij op de indrukwekkendebuitenkant van de molens. KunstenaresYvon Koopman geeft de vijf molens opdeze dag speelse symbolen die verwijzennaar reuzen en vult dat aan met interac-tie voor de bezoekers. De route (reuzen-voetsporen) gaat in het fraaie historischedeel van Schiedam van molen naar mo-len met amusante onderbrekingen. Hetlaatste deel naar de vijfde molen en heteveneens deelnemende GedistilleerdMuseum gaat per veerdienst met eenklein bootje. Op de route en bij elke mo-len zijn er toepasselijke sketches en ver-makelijkheden door Apollo Toneel. Ookvoor kinderen is het leuk op deze dag de

Schiedamse molens eens met andereogen te bekijken. Onder andere kan ervia een reuzenintercom gepraat wordenmet een molenreus, zijn reuzensnurkkus-sen uitgeprobeerd worden en reuzen-schoenen worden gepast. Muziek, molen-lekkernijen, terrasjes en proeverijen vanwereldberoemde èn nieuwe Schiedamsedrankjes maken deze zaterdag van hetPinksterweekend nog gezelliger. Het pro-grammaboekje is twee weken vooraf ver-krijgbaar bij de VVV. Deelname en entreeis gratis. Meer informatie is verkrijgbaar bijMw. J. Winkelman (010-4261291). Stichting De Schiedamse Molens.

De Nolet verwordt een combina-tie van oude en nieuwe techniek

De bouw van de moderne molen De No-let te Schiedam met authentieke elemen-ten vordert gestaag (Molenwereld 2004-3-140/2004-12-395). Het wordt een reusonder de reuzen in Schiedam. De kap ismomenteel in voorbereiding en bestaatnu nog uit losse onderdelen. In het pandvan de Stichting Restauratiewerkplaats teSchiedam ligt de overring, die zijn plaatszal vinden in een ijzeren frame op de mo-lenromp. Spanten, voeghouten zijn ookgereed, doch de lange spruit (14 meter)bevindt zich niet in de werkplaats. De au-thentieke kap van de Nolet wordt medevervaardigd door molenmaker R. Baten-burg. Het verwerkte hout is speciaal uit-gezocht in Denemarken. Frame en nage-noeg alles daaronder wordt vervaardigddoor Nederlandse high-tech bedrijven.Onder en uit deze kap komen modernetechniek en oude techniek elkaar tegen.De molen wordt namelijk ingericht mettechniek van de toekomst, vervaardigddoor daarin gespecialiseerde bedrijven.Hollandia in Krimpen aan den IJssel maakthet machineframe en de stalen as. StorkGears zal de tandwielkast leveren en Po-

lymarin Composites het kunststof ge-vlucht. Alle onderdelen van de kap wor-den binnenkort naar Krimpen aan den IJs-sel vervoerd, om daar bij Hollandia methet frame te worden samengevoegd. Decomplete kap zal daarna op een pontonnaar de Buitenhaven te Schiedam wor-den getransporteerd. De naam De Noletprijkt al in groen en wit op de kap met dejaaraanduiding Anno 2005. In april is ookde laatste hand gelegd aan het in houtuitgesneden wapen van distilleerderij No-let, dat hoog op de molen zal wordenaangebracht.

Voorlopig geen aankoop molenOvezande

In april 2003 is de Stichting Molen De Bla-zekop opgericht. Doel van de stichting isaankoop en restauratie van de gelijkna-mige molen te Ovezande. Een restaura-tieplan is al gereed, maar het wachtenwas op duidelijkheid over de verkoopprijs(Molenwereld 2004-11-362). Die duidelijk-heid is er nu en de stichting staakt voorlo-pig haar pogingen om de molen te ko-pen. Volgens voorzitter Boonman is hetverschil tussen vraagprijs en het bedragdat de stichting kan betalen veel tegroot. Het is wel gelukt dichter tot elkaarte komen, maar de huidige prijs is nog nietacceptabel. Tevens zal door verande-rende regelgeving vanaf 2006 de bij-drage in de toekomstige restauratiekos-ten dalen. De stichting zal dus meer geldop tafel moeten leggen voor de restaura-tie. De voorzitter heeft goede hoop dat eralsnog een opening wordt gevonden. Hijverwacht namelijk dat de eigenaar nietzomaar een andere koper gevonden zalkrijgen. De molen verkeert immers in dep-lorabele staat en een molen zonderwoonbestemming is nu eenmaal moeilijkverkoopbaar. Boonman verwijst daarbijnaar de molen van Hoedekenskerke (Mo-lenwereld 2005-4-120). Mocht het uitein-delijk lukken, dan zal de molen een toeris-tische en educatieve functie krijgen.

Rechtzaak rond restauratie Landzigt te Wissenkerke

Molen Landzigt te Wissenkerke is in 1962uitgesloopt en ingericht als recreatiewo-ning. In 1991 werd de molen onttakeldwaarna in 1992 W. Bree uit Bussum eige-naar werd van het Zeeuwse crepeerge-val. De nieuwe eigenaar heeft in 2000 op-dracht gegeven om de molen uitwendigte laten restaureren tot een draaivaar-dige molen (Molenwereld 2000-7/8-154).Deze restauratie is inzet van een conflictdat Bree met de gemeente Noord-Beve-land heeft. Bij het aanvragen van de sub-sidie is van alles misgegaan, met name bijde gemeente. Tot 2003 leefde Bree nog inde veronderstelling dat alles wel terechtzou komen, maar nu weet hij wel beter.Aangezien de vergunningaanvraag nietis verstuurd, verstrekt de Rijksdienst voorde Monumentenzorg geen subsidie. OpIn de voetsporen van de Schiedamse reuzen.



advies van zijn jurist heeft Bree deZeeuwse Ombudsman ingeschakeld.Deze heeft onlangs beoordeeld dat degemeente op zes punten in gebreke isgegeven en derhalve onzorgvuldig han-delen verweten kan worden. Gelijk heb-ben is een, maar daarmee is de kous nogniet af. Bree overweegt nu een proces te-gen de gemeente aan te spannen, enlaat nu onderzoeken welke stappen hetbeste gezet kunnen worden. De rechts-zaak gaat om een schadevergoedingvan circa 600.000 euro (?). De gemeentereageert desgevraagd zeer gelaten. Dewethouder geeft toe door de Ombuds-man op de vingers te zijn getikt, maar eenschadevergoeding toekennen gaat in ditstadium (nog) te ver.

Hoop daagt voor Aalstermolen

De Aalstermolen te Aalst is al lange tijd in-zet van politieke discussie. Hierbij was demolen gedoemd opnieuw een Brabantscrepeergeval te worden (Molenwereld2005-4-122). Nu is het dan eindelijk zoverdat de molen gered lijkt te zijn. Dat is deuitkomst van de gemeenteraadsverga-dering van 12 april 2005. De vraagprijsvoor de molen bedraagt de taxatie-waarde, zijnde 55.000 euro. De restaura-tiekosten zullen naar schatting zo’n120.000 euro belopen. Even leek het erop

dat een anonieme (particuliere) koper demolen zou kopen en deze voor een sym-bolisch bedrag aan de gemeente van dehand zou doen. D’66 en PvdA zouden opzijn verzoek een plan indienen. De molenzou na verkrijging door de gemeente eenpublieke functie krijgen, bijvoorbeeld eencoöperatie waar producten en dienstenaangeboden zouden worden. Bij de no-taris werden de overige voorwaarden af-gesproken voor de aankoop en doorver-koop, doch op de raadsvergadering lietde anonieme koper verstek gaan. Hetreddingsplan van D66 en PvdA kon der-halve van tafel. Op het andere voorstel,ingediend door VVD en AWB, werd una-niem positief besloten. Het besluit werdwel voorafgegaan door een hevige dis-cussie tussen de raadsleden. Sommigenblijven van mening dat het niet recht-vaardig is uit de reserves te putten. De ge-meente Waalre besloot conform een eer-der scenario een bijdrage aan de werk-groep Aalstermole te verstrekken, ge-volgd door een eenmalige en jaarlijkseonderhoudssubsidie. De molen komt inhet bezit van de werkgroep Aalstermole.De werkgroep is goed geluimd nu er ein-delijk een definitief besluit is genomen inde vorm van gedeeltelijke financieringmet gemeenschapsgeld. De gemeentezal een bedrag van 25.000 euro aan dewerkgroep Aalstermole verstrekken tenbehoeve van de financiering van de

aankoop van de molen. Voor onderhouden restauratie wordt een eenmalig be-drag beschikbaar gesteld van 35.000euro, gevolgd door een jaarlijkse bijdragevan 5.000 euro. Er zitten nog wel een paaraddertjes onder het gras. In de eerste

De gerestaureerde Landzigt in Wissenkerke. De visuele beleving laat te wensen over; over windbelemmering maar te zwijgen(foto H. Van Steenbergen, 24 mei 2004).

Toch weer zicht op herstel voor Aalstermolen (foto: eind jaren ‘80).



plaats moet er voldoende draagkrachtzijn onder de bevolking en bedrijfsleven,zodat de werkgroep de resterende 30.000euro voor de aankoop bijeen kan krijgen.Van belang is dat de financiering rond isvoor 1 oktober, zodat ten behoeve vande restauratie een subsidieaanvraag kanworden gedaan voor de resterende kos-ten. Vanaf 2006 veranderen de subsidie-regels dus is het zaak nog dit jaar het ver-zoek in te dienen. Daarnaast eist de ge-meenteraad dat de molen voor iedereenbereikbaar blijft. Overige voorwaardenvoor verstrekking van de middelen zullenbinnenkort worden besproken met dewerkgroep. Desalniettemin is er een be-sluit genomen en kan de werkgroep ver-der met de plannen en het regelen vande financiering van de resterende kosten.

Verkoop Dommelse Watermolenvoorlopig aangehouden

M. van den Eijnden is bereid De Dommel-sche Watermolen te Dommelen van degemeente Valkenswaard te kopen. HetCollege van B & W wil de molen verkopenvoor een bedrag van 280.000 euro. On-derdeel van de deal is dat de gemeentevervolgens 2,8 hectare grond van M. vanden Eijnden terugkoopt voor een bedragvan 230.000 euro. De gemeentelijke poli-tiek twijfelt echter of de deal voor de ge-meente noodzakelijk is. Het college wil deaan te kopen grond gebruiken voor na-tuurontwikkeling en compensatie voorhet uitbreidingsplan Valkenswaard-Zuid.Tijdens de commissievergadering van 19februari werd de noodzaak tot aankoopter discussie gesteld. Bovendien zouslechts een deel van de grond geschiktzijn voor natuurontwikkeling. Daarnaastzou er sprake kunnen zijn van mogelijkebodemverontreiniging. Alvorens een uit-spraak te doen willen de partijen duidelijkinzicht in de overeenkomst en overtuigdworden van de noodzaak. De verant-woordelijk wethouder kon deze duidelijk-heid niet direct verschaffen. Begin maartheeft de politieke groepering H & G eenvoorlopige voorziening gevraagd aan derechter. Inhoudende dat de mogelijkeverkoop wordt aangehouden, zolang nietalle relevante informatie boven tafel is.Van den Eijnden is teleurgesteld in de ont-wikkelingen. Ook tijdens de raadsverga-dering van 14 april kon nog geen duide-lijkheid worden verschaft over de verschil-lende vraagpunten. Het wel of niet door-gaan van de verkoop blijft dus nog onge-wis. De molen wordt al door drie genera-ties Van den Eijnden bemalen en mochtde verkoop niet rondkomen dan blijft hijde molen gewoon huren.

Sint Victor te Heeze ondergaatgrote onderhoudsbeurt

De hoge beltmolen Sint Victor te Heezezal op 14 mei weer deelnemen aan deNationale Molendag. Dit gebeurt voor de21-ste achtereenvolgende keer na de in-

grijpende restauratie in 1983-1984. Maarondanks dat deze kenmerkende molen indie 21 jaar zeer regelmatig gedraaidheeft (gemiddeld zo’n zeventig dagenper jaar met gemiddeld zo’n 150.000 as-omwentelingen) heeft de molen niet hetonderhoud gekregen dat hij verdiende.Toch is er goed nieuws te melden, wantna de Nationale Molendag wordt ge-start met een grote onderhoudsbeurt. Di-rect na het Pinksterweekend zal het ge-vlucht kaal gezet worden en een week la-ter zullen de roeden uitgenomen worden.Ook wordt dan de kap van de romp ge-takeld. Er is met alle betrokken aanne-mers een strakke planning opgesteld,want nog voor de bouwvakvakantie(eind juli moet de oplevering plaatsvin-den). In die tien weken moet er heel watgebeuren. Het Engels kruiwerk wordtgrondig aangepakt en gedeeltelijk, mo-gelijk geheel, vernieuwd. De kap wordtvan nieuw dakleer voorzien en de in deregio beproefde dakgoot met afvoerwordt aangebracht. De lange spruit

wordt vervangen door een nieuwe en deroeden worden (waarschijnlijk) met 75 cmverlengd en daarna opnieuw opgehekt.Er komen nieuwe van Bussel stroomlijn-neuzen (losse kappen) met remkleppenop. De romp wordt weer volledig bezeten krijgt zijn zwart-witte kleurstelling vanvóór 1984 terug. Uiteraard wordt de mo-len volledig geschilderd en binnen wor-den in totaal 20 vloerbalkkoppen ‘geres-taureerd’ (in kunsthars uitgevoerd). Hetgeheel aan werkzaamheden is begrootop 200.000 euro en de eigenaar, ge-meente Heeze-Leende, draagt in eersteinstantie alle kosten (Molenwereld 2005-1-11/12).Wel is er in het najaar van 2004 eensubsidieaanvraag in het kader van deBROM uitgegaan. Maar het is zeker posi-tief te noemen dat er niet op subsidietoe-kenning wordt gewacht (want dat kanmet de huidige ontwikkelingen van BROMnaar BRIM nog wel eens een langdurigegeschiedenis worden). Gerard Sturkenboom.

De Sint Victor mooigezet worden ter gelegenheid van het 25-jarig huwelijksfeestvan Gerard en Kirstine Sturkenboom. Binnenkort is er weer rede tot vreugd(foto: G. Sturkenboom, 21 februari 2005).



De Genenberg tijdelijk zonderbelt

In april 2005 is een grootscheepse verbou-wing in de belt van De Genenberg te Sint-Michielsgestel gestart. Hiertoe is de beltnagenoeg volledig afgegraven. In debelt bevindt zich woonruimte van de ei-genaar. De molen is al lange tijd ingerichtals woning en het gaande werk ontbreektdan ook. Er wordt een moderne construc-tie aangebracht van beton ter verbete-ring van het woongerief. De aanpassin-gen zijn noodzakelijk aangezien na eer-dere verbouwing bleek dat er sprake wasvan lekkages. Na deze werkzaamhedenzal de molenbelt aan de buitenkant weerhaar oorspronkelijke aanblik krijgen. Deconstructie wordt bedekt met een dikkelaag zand en gras, waarin slechts eensmalle rij ramen aangeeft dat het eenwoonbelt betreft. Naar verwachting wor-den de werkzaamheden eind mei afge-rond. De molen kwam in 1997 in eigen-dom van de familie Nipius. De nieuwe ei-genaar schrok niet terug van het betrek-ken van een woonmolen die aan een on-derhoudsbeurt toe was. In 1998 kreeg demolen een nieuw gevlucht en een gro-tendeels nieuwe kap (Molenwereld 1998-4-78). De werkzaamheden werden uitge-voerd door Adriaens Molenbouw teWeert. Sinds enkele jaren wordt de molenop gezette tijden in bedrijf gesteld. Nipiusheeft geen problemen bij de aanpassin-gen aan het rijksmonument. Eerder altoen uitbreiding van woonruimte in demolen aangevraagd werd, kreeg hij me-dewerking van de gemeente en de Rijks-dienst voor de Monumentenzorg. Hetmag gezegd worden dat Nipius met pas-sie voor de molen opkomt.

Restauratie te Sprang-Capelleeindelijk van start

De restauratie van standerdmolen DyeSprancke te Sprang-Capelle is eind maarteindelijk van start gegaan. De aanloopnaar de restauratie ondervond nogal watvertraging, vanwege verschillende oorza-ken (Molenwereld 2004-6-227/2004-4-163). Enkele jaren na de laatste restaura-tie in 1996 bleek dat op korte termijn gro-tere werkzaamheden plaats zoudenmoeten vinden. De molen wordt geres-taureerd door molenmaker Beijk uit Affer-den en de kosten zullen circa 160.000euro bedragen. Naar verwachting wor-den de werkzaamheden in juli afgerond.Inmiddels is het trapbint afgenomen enwordt dit in de werkplaats volledig her-steld. Hierbij worden nog bruikbare oor-spronkelijke onderdelen zoveel mogelijkgehandhaafd. Andere belangrijke werk-zaamheden bestaan onder andere uitherstelwerkzaamheden aan de onder-steuning van de standerd, waardoor degehele constructie weer meer stabielmoet worden. Minder ingrijpend zijn aan-passing aan de zeeg van het hekwerk,het vervangen van onderdelen van destaartconstructie en het vernieuwen vaneen (gescheurd) koppel molenstenen.Tenslotte zal de molen uitwendig van eennieuwe verflaag en kapbedekking wor-den voorzien. Na afronding van de res-tauratie is de molen weer maalvaardig,echter binnen een bedenkelijke molenbi-otoop.

Kort geding woningbouw Zevenbergen volgend op bezwaarschrift

Stichting Woningbouw Zevenbergenheeft nieuwbouwplannen aan de Korteen Lage Wipstraat in de nabijheid vanmolen Fleur te Zevenbergen. Met nameaantasting van het straatbeeld en dewindvang van de molen is aanleiding ge-weest om eind maart bezwaar tegen deplannen te maken. Het door molenaarWitkamp en Stichting Vrienden van Fleuringediende bezwaar ging vergezeld vaneen handtekeningenlijst (Molenwereld2005-4-124). Het bezwaar werd mede on-dersteund door de heemkundekring. Degemeentelijke commissie voor bezwaar-en beroepschriften heeft aangegevenbinnen veertien weken een advies uit tebrengen aan het College van B & W. De woningbouwcorporatie is echter nietbereid te wachten op dit advies en wasvoornemens om half april met de bouw testarten. Witkamp heeft besloten een kortgeding aan te spannen. Wanneer derechter haar in het gelijk stelt zal de wo-ningbouwcorporatie haar werkzaamhe-den op moeten schorten. Als eerder is gesteld, is de directeur vande corporatie verbolgen over het feit datde bezwaren nu pas naar voren komen.Het steekt hem des te meer dat de cor-poratie de grond heeft gekocht van mo-leneigenaar Toonders. Diezelfde eigenaar

zou eerder ook plannen ten aanzien vanwoningontwikkeling hebben gehad,doch die waren niet realiseerbaar. Toon-ders geeft aan bij voorkeur in overleg tekomen met de woningcorporatie, eenwens die nu een utopie lijkt te zijn. De cor-poratie vult nog aan dat het zeker niet zois dat ze uit winstbejag handelt. Het inge-diende bouwplan met (sociale) huurwo-ningen heeft een onrendabele top vanhonderdduizenden guldens. De voorzie-ningenrechter heeft het kort geding halfapril in behandeling genomen en de uit-spraak volgt.

Brandtrap te Valkenburg aanlei-ding tot opschorting restauratie

In september 2004 is de eigenaar van deFranse Molen te Valkenburg gestart metde renovatie. Dit kon op basis van eenvoorlopige toestemming in afwachtingvan goedkeuring van de aangevraagdebouw- en monumentenvergunning (Mo-lenwereld 2004-10-330/2004-9-296). Naaraanleiding van de te verstrekken monu-mentenvergunning tekende buurmanJanssen bezwaar aan. Het bezwaar heeftbetrekking op het ontbreken van een re-geling ten aanzien van de brandtrap vanzijn hotel. Deze komt uit op het erf van hetbijgebouw van de molen. De Raad vanState verwierp in november 2004 het aan-getekende beroep. Een dergelijke rege-ling hoort thuis in de bouwvergunning.Door deze uitspraak is de monumenten-vergunning onherroepelijk van kracht. Degemeente Valkenburg aan de Geul heeftvervolgens half maart 2005 de bouwver-gunning verleend voor het restaureren enveranderen van de molen. In een bij-gaand schrijven wordt vastgesteld dat deverbouwing van het bijgebouw tot woon-huis voorlopig niet aan de orde is; alleenhet casco zal worden opgeknapt. Hier-mee poogt de gemeente de grond van

Een zeil onttrekt het grotendeels ver-wijderde trapbint van de molen teSprang (foto: 18 april 2005).



het bezwaar van Janssen te ontkrachten.Deze nuancering is echter niet in debouwvergunning opgenomen. De Val-kenburgse hoteleigenaar heeft de be-stuursrechter in Maastricht nu gevraagdom de verleende bouwvergunning op teschorten. Hiermee wil hij voorkomen dater gebouwd mag worden zolang hij be-zwaar maakt tegen deze vergunning. Debestuursrechter heeft het bezwaar op 31maart 2005 behandeld en de bouwver-gunning opgeschort. Uit de op 15 april vrij-gegeven motivatie blijkt dat de aanlei-ding tot de opschorting tweeledig was.Enerzijds bestaat onduidelijkheid over dewoonbestemming op de begane grond.De begane grond mag alleen woonbe-stemming krijgen wanneer bij het ingaanvan het bestemmingsplan in 1996 ook opde begane grond gewoond werd. An-derzijds is in het bouwplan een erker bo-ven de Geul opgenomen die is afgekeurddoor de Rijksdienst voor de Monumenten-zorg. Bedoelde erker wordt door de ge-meente alsnog geschrapt uit het bouw-plan. Eigenaar Van de Ven uit Veghelmoet hierdoor de werkzaamheden sta-ken; de werkzaamheden worden uitge-voerd door dochterbedrijf Coppens uitHouthem. Van de Ven is teleurgesteld engeeft aan dat met name de gemeenteValkenburg de dupe wordt van het con-flict met Janssen. De molen is een visite-kaartje voor het centrum van Valkenburg,maar op deze manier gaat de toestandsteeds verder achteruit.

Nieuwe molenkaarten

Peter van der Drift heeft weer een seriegekleurde ansichtkaarten uitgegeven (PD2005-55 t/m 68).Het betreft kaarten van de volgende mo-lens: Glimmen - De Witte Molen, Edens -Edensermolen, Hallum - Genezareth -Kloosterpolder molen, Workum/’t Heiden-

schap - Paaltjasker, Workum/’t Heiden-schap - Amerikaanse windmotor, Weidum- Amerikaanse windmotor, Raalte (Ov) -Windmotor Overesch, Wadenoijen - pol-dermolen, Amsterdam-West - De 1200Roe, Grootschermer - Weidemolen, Ro-denrijs - De Valk, Melick - Prins Bernhard,Roeven - De Windlust, Haler - Uffelse - Uf-felse Molen. Deze serie kan besteld wor-den door overmaking van 8,90 euro oppostbankrekening 5681468 t.n.v. P.G.M.van der Drift, Veenweg 59, 2631 CJ Noot-dorp. Bij overschrijving per bank graag uwadres apart vermelden. Voor informatiekunt u bellen 015 3108742.

In ‘t kort

- De stichting die De Zwaluw te Birdaardexploiteert heeft een subsidie aange-vraagd bij de Rijksdienst voor de Monu-mentenzorg. Na weigering van deze sub-sidie heeft de gemeente Ferwerderadielbezwaar en beroep aangetekend. Dit isop 13 april 2005 door de bestuursrechterniet-ontvankelijk verklaard, aangezien hetCollege van B & W geen direct belang-hebbende is bij dit subsidiebesluit. - In het restant van de Molen van der Aastaan de Molenbergstraat te Langeveenwordt een atelier gevestigd waar zelf ver-vaardigde voorwerpen en productenworden vervaardigd. - Op 30 maart is naast het Centraal Sta-tion te Nijmegen op het terrein aan deVan Diemerbroeckstraat het ronde bak-

De Franse Molen in Valkenburg omst-reeks 1920; nog met twee grote houten onderslagraderen.

De Piepermolen in Rekken in juli 1997.



stenen fundament van een molen bloot-gelegd. - De gemeente Berkelland heeft een sub-sidieverzoek tot een bedrag van 40.000

euro gedaan. De subsidie is voor restaura-tie van met name het metselwerk van dePiepermolen te Rekken (Molenwereld2004-10-326). - De kap van molen Valkkoog in Groen-veld is in april 2005 door rietdekkersbedrijfLuiken van nieuw riet voorzien.- Op 1 april heeft het College van B & Wvan de gemeente Haarlemmermeer be-sloten dat de leerling van Dick Prins na hetbehalen van zijn diploma het molenaar-schap op De Eersteling te Hoofddorp overzal nemen. Dit is conform het door Prinsgedane voorstel (Molenwereld 2005-3-80/81), Prins zal tot die tijd aanblijven alsmolenaar. - Op vrijdag 13 mei vindt op Het Pink teKoog aan de Zaan de luilakviering plaats.Het Pink is vanaf 20 uur de gehele nachtgeopend en er zijn diverse activiteiten.Voor meer details zie http://pink.molens. -org/luilak2005.htm- Tijdens de officiële opening op 20 meivan molen Windlust en dagcentrum DeKorenaer te Nieuwerkerk aan de Ijsselwordt het boekje ‘Windlust, de korenmo-len van Kortenoord’ gepresenteerd. Demolen werd op 1 april opgeleverd.- Op 24 maart is het opgeknapte Molen-plein te Wassenaar feestelijk geopend. DeWindlust is na de face-lift weer een cen-traal middelpunt.- De plannen van de gemeente Steen-bergen om De Assumburg te Nieuw-Vos-semeer aan campinghouder Tonissen te

verkopen (Molenwereld 2005-3-83), zijnvoorlopig van de baan. - Op zondag 17 april is in De Volmolen teEpen door de Vereniging tot Behoud vannatuurmonumenten een vernieuwde ten-toonstelling geopend.

Molenkalender 2005

14 mei: Nationale Molen- en Gemalen-dag.20 mei: Opening Windlust te Nieuwerkerkaan de IJssel.11 en 12 juni: Groninger Molenweekend.25 juni: Westlandse Molendag.25 en 26 juni: Brabants Molenweekend.9 juli: Molendag Goeree-Overflakkee.27 augustus: Drentse Molendag.

Molenkalender buitenland 2005

14 en 15 mei: National Mills Weekend En-geland.16 mei: Deutscher Mühlentag.21 mei: Schweizer Mühlentag.5 juni: Molenzondag West-Vlaanderen.19 juni: Dansk Mølledag.19 juni: Journée des Moulins.26 juni: Molenzondag Zuid-Limburg (B).3 juli: Molenzondag Noord-Limburg (B).28 augustus: Molenzondag Antwerpen enVlaams-Brabant (B).

De Zwaluw in Birdaard in 1991.

8ste jaargang 2005 nr. 5 163

‘ T B E T E R E W E R K

Van Cock van den Berg vanNederwaard-molen No. 3 in

Kinderdijk ontvingen weonderstaande reactie op hetartikel over de overkuip in

het aprilnummer. Hijschrijft:

‘Nogmaals een reactie over de overkuip.Zoals in de vorige nummers van Molen-wereld reeds vermeld bezit ook molen no3 van de Nederwaard in Kinderdijk eenoverkuip. Deze molen wordt door mij be-woond en bemalen. Deze overkuip heeftbij ons de volgende functie: Toen ik 25jaar geleden de molen ging bewonenhad deze molen last van veel lekkagedoor de kap. Nu bleek bij harde wind veelregenwater onder de baard van de mo-len vandaan te komen en kwam dan viade kruivloer tussen de rollen door naarbinnen om vervolgens op de kapzolderde nodige overlast te veroorzaken. Deoorzaak bij deze molen is de volgende:de molen bezit twee stalen voeghouten.Deze liggen niet gekeept op de overring.Dit betekent dat de gehele kap flink vrij isvan de kuip. Ook bezit deze molen eenslagstuk. Jan de Vries en ik (molenmakersbij het toenmalige waterschap de Neder-

De overkuip:een derde optie

waard) hebben toen een soort overkuipaangebracht van onder de molenbaardtot aan de lange spruit aan beide zijdenvan de molenkap. Daar in de winter enherfst periode de molen meestal zuidweststaat kan het regenwater moeilijk naarbinnen,en ga je met de molen malen danstaat hij toch steeds met de kop in dewind. Wel heb ik bij sneeuwval met windtoch nu en dan wat roofsneeuw in dekap. Maar de lekkage in de kap is groot-deels verholpen.Ook meen ik eens vanVellekoop gehoord te hebben dat de bo-venmolen van Leidschendam om die-zelfde reden ook een overkuip bezit. Het

verhaal van de schoorsteen is voor mijnieuw, daar aan de Kinderdijk de schoor-stenen nooit op de kapzolder uit kwa-men. Bij ons komen de schoorstenen eenzolder lager uit op de zogenaamde rook-of roetzolder.’

De conclusie is dat er nu drie opties liggenvoor een overkuip:

1. Bescherming tegen vogeloverlast;2. Bevorderen van de trek van de schoor-steen;

3. Voorkomen van inwatering langs deoverring.

Molen 3 van de Nederwaard in Kinderdijk met zijn halve overkuip.De aanwezigheid van het (afsluitbare)rookkanaal maakt duidelijk dat hier de ‘trekfunctie’ van de overkuip absoluut niet meespeelt(foto Rienk van den Berg).

De bevestiging van de overkuip achter de baard en tussen de roosterhouten (foto Rienk van den Berg).

een derde optie


NVVM-molenmakers actief

De werkzaamheden aan watermolenDen Haller te Diepenheim zijn afgerond.Nadat het metselwerk aan de waterloopgereed was hebben we het nieuwe wa-terrad en de schutten aangebracht. Te-vens is het binnenwerk van de molen he-lemaal nagezien. Voor het houtwerk vanrad, schutten en brug is gekozen om au-thentiek eiken toe te passen. Een histo-risch verantwoorde beslissing gezien deouderdom van de molen. In de werk-plaats wordt gewerkt aan de restauratievan de kap van molen De Korenschoof teNoordlaren. Ook is er gestart met de res-tauratie van de Torenmolen in Zeddam. Inde werkplaats wordt gewerkt aan denieuwe wieken voor deze molen. Hetnieuwe gevlucht van molen Schoonoordte Alverna ligt klaar in de werkplaats. Bin-nenkort zal dit worden aangebracht. Inhet Nederlands Openluchtmuseum werdaan diverse molens gewerkt. De vorig jaargerestaureerde Rosoliemolen kreeg een‘opstartbeurt’ en werd dus weer gereedgemaakt om het komende seizoen alledagen te draaien. In de papiermolenwerd een lagerondersteuning van de wa-teras vervangen. In de korenmolen HetFortuin werd gewerkt om de maalstenenen de schilinrichting weer operationeel temaken. Tevens is er onderhoud verricht

Kanaalweg 108 • 8861 KJ Harlingen • Tel. 0517 - 41 33 77 • Fax 0517 - 41 48 73 • www.houtcompagnie.nl

ALMENUMHouthandel

Zagerij

Import

Voor molenrestauraties

EikEn- En Bilinga stammEn in Voorraad

In te zagen volgens bestek en tekening

Verder:

Iepen • Bolletrie • Steenbeuk • DouglasLarix • Azobé • Noord Noors Grenen

aan het kruiwerk. Voor molenliefhebbers iseen bezoek aan het Nederlands Open-luchtmuseum in Arnhem zeker de moeitewaard. In Duitsland werd zowel inSpenge(NRW) als in Vehlefanz(Branden-

burg) een nieuw gevlucht aangebracht.Onze smeden hebben, naast diversemolen roeden, o.a. een engels kruiwerk endiverse steenbussen, bolspillen, etc. afge-leverd aan verschillende molenmakers.

De door Vaags gerestaureerde molen Den Haller in diepenheim

Links: De molen in Vehlefanz.

Werken aan het gevlucht van demolen in Vehlefanz.

(foto’s Vaags molenwerken).


Molens restaureren en onderhouden vraagt om vakmanschap en jarenlange ervaring.Die vindt u bij de leden van de Nederlandse Vereniging van Molenmakers.De bedrijven die het logo van de NVVM voeren staan borg voor.....

kwaliteit en deskundigheid.

Beijk B.V. Afferden 0485-531910

Doornbosch B.V.Adorp 050-3061724

Bouw ‘75 B.V. Workum 0515-542133

CoppesBergharen 0487-531239

Fa. Dunning-Bremer B.V.Adorp 050-3061221

Molema V.O.F.Heiligerlee 0597-591660

De Gelder Favier B.V.Nieuw Lekkerland

0184-688109

Groot Roessink VOFVoorst 0575-501272

Groot Wesseldijk B.V.Laren 0573-421568

Herrewijnen VOF Spijkenisse0181-634558

Jellema CVBirdaard 0519-332357

Kistemaker & KorverMiddenbeemster 0299-683743

J.K. Poland B.V. Broek op Langedijk 0226-333440

Anbo B.V. Alkmaar 072-5110025

Saendijck B.V.Zaandijk 075-6285602

Gebr. Straver v/h M. StraverAlmkerk 0183-401415

VaagsAalten 0543-473359

Verbij Hoogmade B.V.Hoogmade 071-5018478

Wintels Denekamp 0541-351210

Nederlandse Vereniging Van Molenmakers


Niedersachsen

Duitsland

West- Vlaanderen

België

Oostmolen Gistel wordt eindelijk gerestaureerd

Het restauratiedossier van de molen datondertussen meer dan vijf jaar aansleeptzal binnenkort ten einde komen in de ei-genlijke restauratie van de Oostmolen. Dewerken werden onlangs toegewezen aande Nederlandse molenmaker Adriaens uitWeert voor een bedrag van 282.414 euro.Ze worden voor 80 procent gesubsidieerddoor het Vlaamse gewest.Zoals velen wellicht weet heeft dit dossierjaren aangesleept omdat er onenigheidwas over de uitvoering van het wieken-kruis met stalen of nieuwe experimenteleroeden van bilinga. De Dienst Monumen-ten en Landschappen blijft echter hard-nekkig bij het door hen ingenomen stand-punt zodat de molen gerestaureerdwordt met het experimentele billinga ge-vlucht. De molenaars vragen zich af hoedit zal werken op de Oostmolen die lichtvan constructie is en behoorlijk inge-bouwd staat...

Ondertussen wordt de molenhoeve ver-der hersteld zodat er in 2006 een tearoomen brasserie kan in worden onderge-bracht. Het geplande bezoekerscentrumkrijgt er dan ook een plaats en zal samenmet het bestaande molenmuseum infor-matie geven over de rijke Gistelse molen-geschiedenis, de figuur Alfred Ronse, demolenbouwersfamilie Peel, de mole-naarsfamilie Vanhevel en de restauratievan de Oostmolensite. Samen met denog in te richten molenschuur zal dezesite zeker een aantrekkingspool vormenvoor het toerisme in de streek!Het project rond de Oostmolen te Gistel isingebracht in het Interreg III project‘Rruimte voor molens’ van de EuropeseGemeenschap (samen met de Zeeuwsemolens in Burgh-Haamstede en Retrache-ment). In het kader hiervan wordt in Gistelin juni ook een tentoonstelling opgestartrond molens in de Zwinstreek. Benoît Delaere.

Nieuwe wieken voor molens in Brugge-Sint Pieters en Ramskapelle bij Knokke

De provincie West-Vlaanderen is sindsmidden maart weer twee gerestaureerdemolens rijker: de Zandwegemolen te St-Pieters Brugge en de Callantmolen teRamskapelle bij Knokke.De Zandwegemolen is al sinds 1944 kapen wieken kwijt als gevolg van een ork-aan. In november vorig jaar werd reedsde kap geplaatst door molenbouwerWieme waarna op 23 maart jl. de geklon-ken roeden van 26,40 meter (fabrikaatWieme) werden ingetrokken. De inhuldi-ging van de maalvaardige molen is voor-zien voor 30 april/1 mei 2005.De Callantmolen staat nog langer zonderroeden. Reeds in 1934 en ‘36 werd allesuitgehaald, men maalde verder met demotor tot ca. 1960. In 2001 demonteerde Thomaes Molen-bouw nv uit Beveren-Roeselare het bin-nenwerk. In 2003-2005 vond de maalvaardige res-tauratie plaats. Molenbouwer Thomaesplaatste op 15/16 maart 2005 de nieuwemansardekap en geklonken roeden (24 m.). Op 7 augustus 2005 volgt de fees-telijke inhuldiging. Benoît Delaere

Herstel molen Hage verzekerd

In het aprilnummer is melding gemaaktvan de problemen rond de restauratievan de nu wiekenloze molen van Hage,een van de hoogste van Oost-Friesland.Het eigenaars-aandeel in de kostenvormden het struikelblok. Op 3 maart gingde gemeenteraad van Hage akkoord

Inmiddels heeft de Oostmolen van Gistel al veel (te veel?) wisselingen derseizoenen, stilstaand met één roe, meegemaakt (foto Benoît Delaere).

met het voorstel om ook het eigenaars-aandeel te financieren met dien ver-stande dat hieraan een speciale clausulewerd verbonden die moet voorkomendat de gemeente die kosten niet kan in-vorderen. Gemeentedirecteur LudwigBrüggemann deelde dat die 7000 euromisschien door een andere derde partijzou worden gedragen, zodat hoe danook het herstel van de molen is gewaar-borgd en de uitvoering slechts een kwes-tie van tijd is.

Molen Leezdorf in gebruik genomen; verkoop molenhuis?

Op zaterdag 12 maart is de molen vanLeezdorf feestelijk in gebruik gesteld na-dat hij twee jaar had stigestaan wegensde slechte staat van het gevlucht (zie ookMolenwereld 2005-3-90). De molen is sinds1986 eigendom van de plaatselijke Heimatverein, terwijl het molenhuis vande gemeente is. De nu vervangen houten roeden haddenhet vijftien jaar uitgehouden en om nietweer spoedig in dezelfde kosten te ver-vallen zijn ze nu in ijzer vervangen. Verderzijn er schoren van de staart vervangenen is de beplanking van de balie ver-nieuwd, evenals het dak van het uit 1886daterende molenhuis. Los van de molenstaat een in 1937 gebouwd pakhuis datdoor een brug met de molen is verbon-den.De gemeente Leezdorf kampt al enige ja-ren met een financieringstekort en ook debegroting voor 2005 vertoont een flinkgat. Om uit de problemen te komen wilde gemeente het molenhuis privatiserendoor dit aan de Heimatverein te verko-pen die al eigenaar van de molen is. Degemeenteraad ging schoorvoetend akkoord met de begroting. CDU-raadslidKrems sprak van de ‘verkoop van het tafelzilver’.

De molen van Hage toen hij nog inbedrijf was met zelfzwichting. De molen heeft een zgn. Kreuz -versteiferungsring, Modell Willms 1911. Deze verstevigingsringen kwamen inde streek meer voor. Willms was eigenaar van de nog bestaande molen van Seriem.


ZOEKERDe heer Herman uit Sluis noemt de ‘Zoeker’ in het aprilnummer een thuiswedstrijd, want, zoschrijft hij:*‘Aan de kleren van de linkse vrouw zie ik het onmiddelijk: da’s de Kadzandse klederdracht! * De hele sfeer van de foto straalt trouwens West-Zeeuws-Vlaams uit! * De ophekking van het achterhek tot tegen de askop is vlaams! * De molen staat op een verhoging van ca. 1 m. * De galg op de korte schoven geeft de doorslag: het is de molen van Aalbregtse aan Badhuisweg in Cadzand! Het is nu nog een romp ingoede conditie, gebruikt als zomerverblijf. Een 100% bewijs zou het zichtbaar zijn van het achterkeuvel; dat zag er wel zo onorthodox uit,ontstaan door het ombouwen (wanneer is onbekend) van kettingkruier naar staartmolen; dekruihaken zijn nog aanwezig. Het is opvallend, dat bijna alle kettingkruiers opgebouwd zijn; maar waarom? De meningen verschillen hierover: de een zegt omdat ze te zwaar kruiden,de ander- en diemening ben ik toegedaan- omdat je de kap onmogelijk goed vast kon zetten, ondanks degekruiste kettingen, waardoor de kap- vooral bij windbelemmeringen - ragde en het helekamwerk ruïneerde. Aan de zolderbalken is nog te zien dat de zee dichtbij is; een groot aantal is gemaakt vanaangespoelde scheepsmasten! Trouwens: sporen van het pelwerk onder de maalzolder - dus in de kelder- en van de lateremotoraandrijving, waarvan het motorkotje nog bestaat, zijn ook nog te bespeuren. De molen op het andere eind van het dorp bestaat nog wel, en is zeer regelmatig in bedrijf door de inzender.’Ook Willem Roose uit Gouda en Erwin Esselink uit Delft brengen de molen thuis als de molen van Cadzand en voegt eraan toe dat dezein 1848 werd gebouwd en in 1931 werd onttakeld. Zie verder ook Molenwereld 2005-3-121, 123, 145, waar de molenromp met redenenomkleed wordt opgevoerd als onbegrijpelijk onbeschermd. Al met al blijkt het aprilnummer een nog sterker Vlaams karakter te hebbengehad dan aanvankelijk aangenomen!

Hierbij een nieuwe ‘Zoeker’; afgaande op de afbeelding boven is het waarschijnlijk een molen in het stroomgebied van de IJssel, Gelderland/Overijssel derhalve, maar welke? Reacties a.u.b. te richten aan de redactie van de Molenwereld, Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle, fax 079-5931303, e-mail: redact [email protected] l


De molen van Meetkerke,vertrouwd en vreemd (2)

Op 24 november brachten Jan Hofstraen Herman Sangers plus schrijver de-

zes een bezoek aan de molen van Meet-kerke. Hij zou ons van de ene in de an-dere verbazing doen rollen. Hier volgt hetslot van dit artikel.

Monument

De eigendomsverhoudingen van demolen van Meetkerke is ook een bijzon-dere. Tot voor een jaar of dertig was demolen particulier bezit. Zo was in 1966 demolen eigendom van Claude Carron dela Carrière Moyencourt-Coppieters deter Zaele in Brussel maar werd nogsteeds verpacht aan de Watering derMoeren, ook al was de molen toen alzo’n veertig jaar buiten bedrijf. (Let wel:watering betekent in Vlaanderen ietsanders dan in Nederland, namelijk wa-terschap. In 1957/1958 werd in Vlaande-ren de naamgeving van polders en wa-teringen juridisch opnieuw geregeld:alle overstroombare gebieden (onderde 8 m TAW) werden aangemerkt alspolderzone. Dientengevolge werdenook de namen aangepast: de Wateringder Moeren werd de polder De Moere,de Watering van Blankenberge de pol-der van Blankenberge enz.) Wellichtbleef de molen in erfpacht bij de poldertot aan de fusie van 1972, een uitgele-zen moment om de molen af te stotendie voor de polder immers geen nutmeer had.

Vlaanderen telt nog twee complete poldermolens: een vijzelmolen, De Sint Karel, bij Veurne en een schepradmolen

bij Meetkerke onder de rook van Brugge. De Sint Karel isvan de twee het meest bekend. Vergeleken met hem leidt

de molen bij Meetkerke een schaduwbestaan. Dat is volkomen ten onrechte. Deze molen is, ook naar

Nederlandse begrippen, enig in zijn soort.

De in afwachting van restauratie onttakelde molen van De Moere. De‘platte zij’ ter plaatse van het schepradis duidelijk herkenbaar.

Rechts: De molen van De Moere in bedrijf, tachtig jaar geleden, malendmet ‘vier tuitjes’. De romp was toen aleen lappendeken met verschillendesoorten metselwerk, een veeg teken ten aanzien van de fundering. In deoverwelfde voorwaterloop is uiterstrecht de uitloop van het riool van desprenkelstraat te zien (foto Alfred Ronse, collectie StichtingLevende Molens).

J.S. Bakker


Bedrijf en techniek


Het behoud van de molen werd bevor-derd doordat hij al vrij vroeg als monu-ment werd geklasseerd: op 23 decem-ber 1942.In 1965 werd de molen gerestaureerd,maar wel naar de opvattingen van dietijd, waarbij vaak het ‘plaatje’ vooropstond, ook in Nederland. De oude roe-den werden vervangen door twee ijze-ren roeden die vrijkwamen bij de restau-ratie van de Koutermolen in Kortemark.De molen kreeg een nieuwe kap meteen nieuwe staart en een nieuw schep-rad. Verder werd de molen wit geverfd,

wat hij eerder niet (meer?) was. Teke-nend was ook dat de molen nu een krui-rad kreeg in plaats van de oorspronke-lijke kruilier. Dit rad was oorspronkelijk hetstuurrad van een schip! Het nieuwescheprad leek heel wat, maar zou bijdaadwerkelijk gebruik waarschijnlijk bin-nen de kortst mogelijke keren de geestgeven! Niet alleen was de constructieerg zwak, maar het rad was ook bewustte klein gehouden waardoor er ruimteontstond tussen het rad en de opleider.Het ‘opgevoerde’ water kon dan weergelijk terug lopen in verband met de

dichtgemetselde voorwaterloop. Ge-werkt heeft het evenwel nooit, maar datkon ook niet vanwege de staat van hetonderwiel. Dat werd niet gerestaureerd,maar het was wel half verrot door waterdat in de wielbak was komen te staan.Dat was niet het gevolg van een lek-kende bak, de gebruikelijke oorzaak,want die bak is kurkdroog. Het was dushemelwater dat door de lekkende kap-bedekking zich in de loop der tijden inde wielbak had verzameld en er niet uitkon!De molen zag er in 1965 weer ‘gelikt’ uit,

A

D


A: De achterwaterloop verkeer in zeer slechte staat. Het gewelf is op een plaats ingestort.

B: Het gedemonteerde scheprad uit 1965.

C: De molen en het molenhuis in juni 1973. Acht jaar na de restauratie begint het verval zich al weer af te tekenen (foto Gustaaf van Damme, collectie Stichting Levende Molens).

D: Het scheprad van de molen van Meetkerke: geheel van hout en versterkt met ijzer. De buitenstoel voor de wateras is afgedektmet een houten puntdak dat op zijn beurt afgedekt is met spaan (foto Alfred Ronse, collectie Stichting Levende Molens).

E: Het scheprad omstreeks 1970. Vergelijking met de foto van Alfred Ronse een halve eeuw eerder maakt het niet moeilijk omeen groot aantal verschillen op te merken. Alle ijzeren verstevigingen van het rad zijn verdwenen. Van de waterasstoel is alleende steen blijven liggen. Het afdak is nu van zink. De pen van de wateras is voorzien van een ijzeren bus die met bouten op deas is gezet. Wat je noemt een onwerkbare situatie, maar de varkens malen er niet om (foto John Verpaalen).

B C

E


A: De kruilier omstreeks 1925. Bij het kruien worden de loopschoren gedragen door de dwarsbalk op de staart (foto Alfred Ronse, collectie Stichting Levende Molens).

B: De molen vanaf de staartzijde gezien. De frontmuur van de achterwaterloop is opvallend lang. Het krooshek ontbreekt niet. Bij het scheprad is de buitenstoel van dewateras met het puntdak duidelijk herkenbaar (foto Alfred Ronse, collectie Stichting Levende Molens).

C: De vervallen molen van Meetkerke omstreeks 1955. Er is intussen weer aan het metselwerk gedokterd. De punt van de natuurstenen ‘platte zij’ is verdwenen. Ook de stoel van de wateras is gewijzigd (foto P.J. Lemmens, collectie Stichting Levende Molens).

D: De Grote Molen kort na de restauratie van 1965. Hij ziet er weer ‘gelikt’ uit, maar dan is dan ook alles mee gezegd (foto dr. Chr. Devyt: Westvlaamse Windmolens, Brugge 1966).

A


B

C

D


maar het plaatje was mooier dan dewerkelijkheid. Men kan beter sprekenvan een face-lift dan een restauratie.Na verloop van tijd sloeg, zoals zo vaak,het verval opnieuw toe. Al vanaf medio1980 werd er gepraat over een nieuwerestauratie, maar het geduld wordt welzwaar op de proef gesteld. Die restau-ratie zal namelijk nog een twintig jaarop zich laten wachten. In 1998 lijkt hetherstel op gang te komen. Voor herstelwordt dan 21,5 miljoen frank, ruim50.000 euro uitgetrokken. De Vlaamse

Gemeenschap zal hiervan de helft voorhaar rekening nemen, de provincieWest-Vlaanderen 20%, de eigenaar 15%,terwijl in april 1998 de gemeente Zuien-kerke ook akkoord gaat met 15%. De ei-genaar zal de molen dan vijftig dagenper jaar in de periode 1 mei t/m 30 sep-tember openstellen voor publiek. Het isdan de verwachting dat de werkzaam-heden in april 2000 afgerond zullen zijn.Het komt dan tot conserverende maat-regelen, maar de grote restauratie laattoch nog op zich wachten.

De provincie West-Vlaanderen, toch alzeer molen-minded, weet deze voorVlaanderen zo bijzondere molen ophaar waarde te schatten. Normaal zoude eigenaar (sinds enige jaren deBrugse arts-radioloog Dr. Robert De-pondt) 15% van de restauratiekostenvoor zijn rekening moeten nemen en datzou, gelet op zeer slechte staat van demolen, nog een enorm bedrag zijn. Van-wege het bijzondere belang van dezemolen besloot de provincie West-Vlaan-deren enige jaren geleden een deel

A: Acht jaar na de restauratie ziet de romp er al weer desastreus uit. Het scheprad gaat schuil achter een grote struik (foto Gustaaf van Damme, collectie Stichting Levende Molens).

B: Het onderwiel is aan een kant kuis verrot (foto Lieven Denewet).

C: Het kruirad dat bij de restauratie van 1965 werd aangebracht heeft meer gemeen met een schip dan met een molen (foto Lieven Denewet).

D: Omstreeks 1965 verscheen deze cartoon in een Nederlands tijdschrift. Heeft de tekenaar inspiratie opgedaan in Meetkerke?

E: De houten as met de ijzeren kop en het bovenwiel. De askop is, als van zoveel Westvlaamse molens gegoten bij Sabbe-Masselis (foto Lieven Denewet).

A B


C D

E


van het normaal gehanteerde eige-naarsaandeel ook voor haar rekening tenemen. Ook zou de provincie zelf zorgdragen voor het bestek (lastenboek) ende kosten ervan dragen. Daarmee wasde restauratie financieel vlotgetrokkenen kon de aandacht gaan naar depraktische vertaling. De restauratiewordt verdeeld in drie fasen (‘loten’)waarvan de eerste twee op 5 november2003 openbaar worden aanbesteed.Het eerste lot bestaat uit het demonte-ren van de molen, mede om daardooreen goed beeld te krijgen voor hetderde lot, het eigenlijke molenmakers-werk. Laagste inschrijver is N.V. ArthurVandendorpe uit Sint Michiels voor39.383,74.Het tweede lot bestaat uit het herstellen

van het metselwerk van de vervallenromp en het eraan verbonden timmer-werk als ramen en deuren. Hier was NVWoudenberg uit Sint Michiels de laagsteinschrijver met 191.677,88. Op 23 en 24 augustus 2004 wordt dan demolen onttakeld als eerste aanzet vooreen grootscheepse restauratie. De roe-den werden uit de molen gehaald,evenals de as en het bovenwiel. Ook dekap werd verwijderd evenals allegaande werken. Alles wordt opgeslagenin en bij een speciale loods op het mo-lenterrein. Hopelijk komt dan nu eindelijkhet herstel op gang dat deze uniekemolen niet alleen nieuw leven geeft,maar hem ook rukt uit zijn schaduwbe-staan. Dit laatste verdient hij zondermeer.

Uniek

Veel meer dan een koren- of een an-dere industrie molen is de poldermolengeworteld in zijn omgeving. Een koren-molen blijft een korenmolen, ongeachtwaar. Natuurlijk is er een relatie tussende korenmolen en zijn omgeving. Ookzijn plaats is als regel zorgvuldig geko-zen, zowel ten aanzien van zijn biotoopin engere zin (windbelemmering) als inruimere zin (bijvoorbeeld ten opzichtevan de klandizie), maar hij heeft geenrelatie met een omgeving als een pol-dermolen. De poldermolen is veel meerbepaald door zijn omgeving. Hij moetzijn omgeving, de polder, vrijwaren vanovertollig water en liefst optimaal.Daarom wordt die molen nauwgezet

A B

A: De demontage van de molen begint als begin van een grootscheepse restauratie, augustus 2004 (foto Lieven Denewet).

B: Het verwijderen van de basis van de kap (foto Lieven Denewet).


aangepast aan zijn omgeving en detaak die hij moet verrichten. Dat kanlangs gebruikelijke paden, maar somskunnen er bijzondere omstandighedenin het spel zijn waardoor men de toe-vlucht neemt tot speciale oplossingen.Na het bovenstaande zal het duidelijkzijn, dat de molen van Meetkerke eenmolen met meerdere speciale oplossin-gen is, op maat gesneden voor de taakdie hij moest verrichten. Dat wil niet zeg-gen dat het niet anders of zelfs beterkon, maar alles overzien mag men rustigstellen dat de gekozen oplossingen wel-overwogen zijn geweest. Het heeft zoeen zeer bijzondere molen opgeleverddie als enige complete schepradmolenin Vlaanderen uiteraard uniek is, maardat niet alleen. In Nederland staan nog

ongeveer 150 schepradmolens, maarhet zal niet eenvoudig zijn om er onderdie 150 een te vinden die qua uitrustingof inrichting overeenkomt met de molenvan Meetkerke. Anders gezegd dewaarde van de molen van De Moereoverschrijdt de Belgische staatsgrenzenals een wel heel bijzondere variant vaneen schepradmolen. Het is dan ook te hopen dat men voordeze bijzondere molen in een bijzonderlandschap een bijzondere oplossingvindt, waardoor deze molen in Vlaande-ren mensen in de 21e eeuw zijn bijzon-dere verhaal kan blijven duidelijk ma-ken. Zoals deze molen maatwerk is ge-weest, zo zal ook die oplossing maat-werk moeten zijn, doordacht en uitge-voerd met bijzondere zorgvuldigheid.

Dat dit niet met een praatje goed temaken is zal duidelijk zijn. Dat dit demoeite (en het geld) waard is eveneens.Maar dat levert dan wel een scheprad-molen op die uniek is in gans Europa.Laat daarom deze molen maar praten.

C D

C: Het verwijderen van het houten scheprad (foto Lieven Denewet).

D: Grote langsscheuren geven ook inwendig aan dat de romp er slecht aan toe is.


Jaarvergadering van De Hollandsche Molen

Jaarvergadering van De Hollandsche MolenZaterdag 19 maart werd de jaarlijkse Algemene

Vergadering van de Vereni-ging De Hollandsche Molen gehouden in het KoninklijkInstituut voor de Tropen te

Amsterdam.

J.S. Bakker

Als gebruikelijk kwamen ‘s morgens dehuishoudelijke zaken van de vereni-

ging aan de orde. Mevrouw mr. E.H. Hen-nink verliet het bestuur en in haar plaatswerd mr.drs. E.S. Rijnders tot lid van het be-stuur benoemd. Er werd een kort jaarver-slag voorgelezen, waarna de penning-meester opening van zaken gaf over hetafgelopen jaar. Molens kregen het afgelopen jaar in demedia veel aandacht, vooral na eenalarmerend artikel in het februarinummervan Molens over de zorgwekkende situ-atie bij het molenbehoud. Of de nieuweinstandhoudingsregeling BRIM welke in2007, het Jaar van de Molens, in werkingtreedt een substantiële verbetering geeftis nog niet duidelijk. Staatssecretaris me-vrouw Van der Laan lichtte de regelingtoe tijdens de Molencontactdag in Apel-doorn waar tevens het ARBO-projectwerd afgesloten.Alle goede bedoelingen en inspanningenten spijt liep het ledenaantal weer terug:het daalde, weliswaar licht en veel min-der dan de laatste jaren, van 5293 per 1januari 2004 tot 5276 aan het begin van2005, ondanks de tijdens de vorige leden-vergadering gestarte ledenwerfcam-pagne. De in verband hiermee geïntroduceerdeMolenGids en MolenPas is door ongeveerde helft van de leden aangevraagd.Dankzij de Sponsor Loterij kon in 2004

Een sfeervolle zaal met molenliefhebbers in het Konink lijk Instituut voor de Tropenop 19 maart (alle foto’s J.L.J. Tersteeg, tenzij anders vermeld).

227.000 euro uitgekeerd worden voor mo-lenrestauraties en gedeeltelijk ook voorhet onderhoud van de eigen molens vande vereniging.

Certificaten van verdienste

Tijdens de jaar vergadering werden tweeCerti ficaten van Ver dienste uitge reikt aanpersonen die zich op bijzondere manieronderscheiden hebben bij de zorg voormo lens. Dit jaar gingen deze certificaten

naar de heren S.P. Jellema uit IJlst, C.L.B.en T.A.M. Poland uit Oterleek en J. Slinger-land uit Aarlander veen.Simon Jellema (die tijdens de jaarverga-dering niet aanwezig kon zijn) maakte viade houthandel kennis met de zaagmolenDe Rat in IJlst. De toenmalige molenaar,Henk van der Wouden, maakte hem en-thousiast voor de molen en in 1990 kwamhij in dienst van de gemeente en werdbenoemd tot molenaar op De Rat, diesindsdien mede dankzij zijn inspanningeneigenlijk alleen maar in kwaliteit is geste-

De geslaagde vrijwillige molenaars met hun diploma op het podium plus voorzitterHein Steinz van het Gilde van Vrijwillige Molenaars.


Activiteiten

gen. Een laatste mijlpaal is het vervangenvan de kap die niet bij de molen pastedoor een welvoeglijker exemplaar, maarverder is er nog te veel om op te noemen.De gebroeders Cees en Dik Poland noe-men zich ‘molenmakers van huis uit’. Zijhebben het vak dan ook met de paple-pel ingego ten gekregen van hun vader.De Polands zijn vooral actief in Noord-Hol-land, waar ook de bakermat van hun be-drijf heeft gestaan. Veel molens zijn onderhun handen tot nieuw leven gekomen enze hebben zelfs nieuwe molens gebouwdals De Adri aan in Haarlem.Johan Slingerland volgde per 1 decem-ber 1987 zijn vader Jaap op als molenaarop de Putmolen in Aarlanderveen en is indiens voetsporen verder gegaan. Hijheeft sindsdien de molen met veel inzeten liefde bemalen, niet uit het veld gesla-gen door de calamiteiten die de molenkort na zijn aanstelling troffen als een as-breuk in 1989 en een blikseminslag, ge-volgd door brand in 1990. Verder speeldede familie Slingerland een belangrijke rolbij de strijd om het in bedrijf houden vande Aarlanderveense viergang in 1992-1993 (Actiecomité houdt de viergang inwerking).

Vernuft en volharding

De Stichting Molengiftenfonds voor Ver-nuft en Volharding ontstond uit de wensom mensen of instellin gen te onderschei -den die op een bijzondere wijze vernuften volharding getoond hebben ten be-hoeve van molens. Daarom worden eensper jaar tijdens de jaarvergadering vanDe Hol landsche Molen enige jaarprijzendoor deze stich ting uitge reikt. Dit jaar zijn

De heer Keulemans met de hem toegekende erepenning.

Mevrouw Hennink krijgt bij het verlaten van het bestuur van de vereniging de erepenning als erkenningvoor haar inzet.

De heer Pinkse heeft zich sterk gemaakt voor het beveili gen van demolenbiotoop; een als regel moeizameaangele genheid.

die toegekend aan Harmannus Noot uitHaren, Peter de Moes uit Hilversum en Josvan Schoten uit Haarlem.Harmannus Noot begon zijn molencar-rière omstreeks 1973 als leerling bij molen-maker Doornbosch in Adorp. De prakti-sche molenaarskant leerde hij bij Bern-hard Dijk op De Onderneming in Vierhui-zen. Op 14 mei 1980 slaagde hij voor hetexamen vrijwillig molenaar. Daarnamaalde hij veertien jaar lang met de Lan-gelandstermolen in Garmerwolde. In dietijd liet hij ook de poldermolen van DeGroeve bij Zuidlaren draaien. Nu bemaalthij al weer zes jaar de Witte Molen in Glim-men. De laatste jaren heeft hij meer en meerbekendheid gekregen als molenfoto-graaf. Op indrukwekkende manier heefthij molens, vooral in het noorden in hetland en in aangrenzend Duitsland inbeeld vastgelegd, zelfs tot in uiterste de-tails. Ook voor Molenwereld hebben wijnimmer vergeefs een beroep op hem ge-daan. Ook spant hij zich bijzonder in voor het be-houd van de polder molen van de polderBorgercompagnie-Oost, de laatste ste-nen watermolen van het noorden, die,onbegrijpelijk, geen enkele bescherminggeniet, waardoor de inspanningen vanNoot, zeer moeizaam verlopen. Ook Peter de Moes, is evenals HarmannusNoot van veel markten thuis. Hij bemaaltals sinds vele jaren de Westveense Molenbij Woerdense Verlaat (nu gemeenteNieuwkoop, eerder wilnis). Ook al sinds ja-ren is hij als vrijwilliger actief in het bijhou-den van het knipselarchief van De Hol-landsche Molen. Vooral in de kringen vanhet Gilde van Vrijwillige Molenaars geniethij bekendheid en respect vanwege zijndoorwrochte artikelen in De Gildebriefover technische eigenaardigheden vanmolens in binnen- en buitenland, veelal insamenwerking met Gerrit Pouw.Jos van Schoten maakt natuurgetrouweschaalmodellen van wind molens met eenbijkans griezelige perfectie als geheel enin onderdelen. Zo was er tijdens de jaar-vergadering een schitte rend model aan-wezig van de standerdmolen uit Huizen inhet Openluchtmuseum. Veel van zijn mo-dellen zijn geëxposeerd in molen De Adri-aan in Haarlem, waar hij de inrichting vaneen zolder voor educatieve doeleindenvoor zijn rekening heeft genomen. Hij isactief als vrijwillig molenaar binnen deMolenstichting Zuid-Kennemerland, eenstichting die ook ont zettend veel molen-werk in eigen beheer uitvoert en zelfs be-schikt over een eigen werkplaats in Haar-lem.

Jaarrede

In zijn jaarrede stond de voorzitter van devereniging, ir. J.J. de Zeeuw niet alleen stilbij de lotgevallen van de vereniging,maar ook bij het molenbehoud in het al-gemeen. Het beeld daarvan is ondanksalle inspanningen van de laatste jaren al-lerminst rooskleurig. Volgens cijfers van


Harmannus Noot met echtgenote en dochter. Ook Karin en Isabel dragen vaak hunsteentje bij voor het fotowerk van Harmannus.

Monumenten zorg wachten 450 molensop herstel: ruim een derde van het totaal!Bij 127 molens is direct ingrijpen noodza-kelijk. Voor deze laatste groep alleen al is25 miljoen euro nodig. De opgeganenoodkreten haalden niet alleen de me-dia, maar leidden zelfs tot vragen in deTweede kamer door SGP-kamerlid Vander Vlies. De stagnatie bij het molenbehoud be-dreigt ook de molenmakerij, onmisbaarvoor het vakkundig in goede staat hou-

Peter de Moes met de oorkonde voorVernuft en Volharding, rechts EricZwijnenberg van de StichtingMolengiften fonds.

den van het molenbestand. De achterlig-gende oorzaak is voor alles het gebrekaan geld, plannen zijn er genoeg ommaar te zwijgen van idealen. Hoe denieuwe instandhoudingsregeling (BRIM)zal uitpakken is niet voorspelbaar, ook alomdat de financiële uitwerking nog in ne-velen is gehuld. De voorzitter herhaaldezijn uitdaging dat wanneer het rijk de ver-eiste 35 miljoen euro op tafel legt, De Hol-landsche Molen zal proberen om bij an-dere overheden als provincies, gemeen-

ten en waterschappen, maar ook uit par-ticuliere middelen eenzelfde bedrag bij-een te brengen.Een ander heikel punt bij de nieuwe in-standhoudingsregeling is het vereiste Pe-riodiek Instandhouding Plan (PIP). Monu -menten zorg heeft De Hollandsche Molengevraagd met een model hier voor te ko-men en ondanks bedenkingen is de ver-eniging hiermee akkoord gegaan. Hetmodel wordt op dit moment uitgewerkten zal binnenkort in de praktijk wordengetest. Evenals bij het ARBO-project zalhet vergezeld gaan van informatie- en in -structiebijeenkomsten.De heer De Zeeuw ging ook in op het opstapel staande Jaar van de Molens: 2007met als doel meer mensen per molen,meer geld en meer aandacht. Het werpt

nu al zijn schaduwen vooruit, want aan di-verse activiteiten wordt al aandacht be-steed zoals het TIMS-symposium dat danin Nederland staat gepland. Aan het slot van de jaarrede reikte deheer De Zeeuw de ere penning uit, de on-derscheiding voor personen die zichverdien stelijk hebben gemaakt voor devereniging zelf. Dit jaar viel deze eer He-leen Hennink, Flip Keulemans en HermanPinkse ten deel voor hun belangeloze in-zet ten dienste van de vereniging endaarmee natuurlijk voor de molens in hetalgemeen. Mevrouw Hennink heeft haarsporen verdiend als bestuurslid van devereniging. Flip Keulemans zal sedert ja-ren de bezoekers van de jaarvergaderingbekend als de notulist, terwijl HermanPinkse zich ingespannen heeft voor hetbehoud van de molenbi toop.De penningmeester geeft opening van zaken (foto H. Noot).


Getuigschriften

Het uitreiken van de diploma’s aan de inhet afgelopen jaar geslaagde vrijwilligemolenaars is altijd weer een hoogtepuntvan de vergadering, niet alleen voor debetrokkenen, maar eigenlijk voor ieder-een die het wel en wee van de molens terharte gaat: zonder molenaars geendraaiende molens! In 2004 werd 45 kandi-daten het examen afgenomen voorwindmolens en 4 kandidaten voor water-molens. Van deze 49 personen konden er36 (33 voor windmolens en 3 voor water-molens) in Amsterdam hun diploma inontvangst nemen. Dat is ongeveer gelijkaan vorig jaar toen er 35 vrijwillige mole-naars het examen behaalden.

Restauratieoverzicht

Ondanks alle moeilijkheden zijn er in 2004veel molenrestaura ties tot stand geko-men, hetgeen duidelijk tot uiting kwam bijhet gepresenteerde restauratieoverzicht.Toch leek het alsof de door de voorzittergeconstateerde problemen hun uitwer-king niet hebben gemist. De indruk ont-stond dat er niet alleen minder restaura-ties zijn voltooid, maar dat ook de echtegrote restauraties zoals van ooit ‘afge-schreven’ molens minder in aantal warendan voor enige jaren het geval was. Ver-der viel verhoudingsgewijs het grote aan-tal windmotoren op dat bij de molenres-tauraties in het noorden van het landwerd gepresen teerd. De molenbescher-mers van het eerste uur zouden dit on-voorstelbaar vinden omdat windmotoren

Jos van Schoten, de man van de perfecte molenmodellen en meer.

De voorzitter van de Vereniging, de heer De Zeeuw, over handigt het Certificaat vanVerdienste aan de Aarlander veense molenaar Johan Slingerland.

De molenmakers Cees en Dik Poland‘molenmakers van huis uit’.

vaak de echte molens juist in die streekde das om deden! Tijden veranderen...Aan het slot van het restauratieoverzichtreikte de heer De Zeeuw de Affiche De-sign Contest 2005 uit aan Deborah Kuipervoor het winnende affiche voor de Natio-nale Molendag 2005.Al met al eist molenzorg, de zorg voor Ne-derlands nationale symbool bij uitne-mendheid en in binnen- en buitenlandonuit roeibaar populair, bijzonder veel vaneen verhoudingsgewijs kleine groep men-sen voor wie de toegenomen rompslomp,de financiële zorgen, het afschuifsysteem,en wat dies meer zij zo langzamerhandeen last zijn die de aanvaardbare gren-zen overschrijdt, te meer daar het voorvrijwel al deze mensen een taak is die zij

vrijwillig op zich hebben genomen engeen enkel direct voordeel aan is verbon-den, eerder het tegendeel. Als deze ont-wikkeling zich doorzet dat loopt het mo-lenbehoud niet alleen vast op gebrekaan geld, maar ook aan het onvermo genom capabele mensen te vinden die be-reid zijn in hun vrije tijd een voortrekkers-functie te vervullen in stichtings- of vereni-gingsbesturen. Je kunt tegen een vrijwilligmolenaar zeggen dat hij een leukehobby heeft, maar geldt dat ook de se-cetaris of de penningmeester van zijn mo-lenstichting? Groei en we zo langzamer-hand niet naar een situatie dat dankzijPRUP en PIP, BRIM en BROM en wat niet almensen redeneren: molens? Je zal ermaar mee gestraft wezen. Het is te hopen

Een prijs voor Deborah Kuiper voorhet Molendagaffiche (foto H. Noot).


dat De Hollandsche Molen en andere erf-goedorganisaties er in slagen om tegen-over de politiek duidelijk te maken dat deliefde voor monumentenbehoud, per sloteen verklaard algemeen belang, niet vaneen kant kan komen. Er ontstaat geengrotere impasse dan wanneer ‘men’ allesafschuift op ‘ze’. De kracht van het mo-lenbehoud in casu De Hollandsche Molenheeft altijd gelegen in het bij elkaar kun-nen brengen van de betrokken partijen.Als dit niet goed mogelijk meer blijkt te zijndan ontstaat er in combinatie met hetontbreken van de pecunia een situatiedie alleen maar kan leiden tot het verloe-deren van onze mo lens, van welke aardook.Het is daarom te hopen dat De Holland-sche Molen in staat is deze rol van media-tor met succes kan blijven vervullen. Deook tijdens deze vergadering gesignal-eerde tendensen stemmen niet vanzelf-sprekend optimistisch. Het is daarom tehopen dat de vereniging intern en externde support krijgt die zij nodig heeft, omook na 82 jaar een onmisbare centrale rolte kunnen blijven spelen in het molenbe-houd.

Het echtpaar Hendrik Jan en Mieke Berghuis-Beneker uit Zuidwolde geeft hunzoon Matthijs op als lid van De Hol landsche Molen; ongetwijfeld het jongste lid!(foto H. Noot).

Tijdens de vergadering kon men ooksteun betuigen aan de actie om de paltrok De Otter in Amsterdam asielte geven in Uitgeest (foto H. Noot).

Waar in de Molenwereld???- Stond ook al weer dat artikel over de molenaars Edens?- Of dat verhaal over die grote oliemolen bij Den Hoorn?- Of dat bericht over de molens in De Peel?- Of die artikelen over de overkuip?

Natuurlijk kunt u bladeren en zich wild zoeken. Dat kost tijd en geeft ergernis. Of u vindt het niet. ‘t Kan veel makkelijker. Gewoon het register raadplegen. Zojuist is het register over de zevende jaargang 2004 verschenen, ook weer met indices op:

- persoonsnamen- molens- zaken- aardrijkskundige namen

Alleen het molenregister verwijst al naar 1900(!) vermelde molens (1899 verwijzingen); personen? 1275 wijzingen om precies te zijn!

Dit grote gemak kunt u niet alleen bestellen als brochure van 70 pagina’s, maar ook als diskette in Corel Quattro Pro en MS Excel.

U kunt als abonnee de brochure Waar in de Molenwereld 2004?bestellen door het overmaken van i 8,50 op postgironummer 4506935 of bankrekeningnummer 3750.30.867 van Stichting Molenwereld te Moerkapelle onder vermelding van WMW-2004. Wenst u alleen de diskette, dan maakt u als abonnee i 5,50 over; wilt u beide dan i 11,-. Niet abonnees dienen respectievelijk i 10,-, i 7,- of i 12,50 over te maken.

Eerdere edities van Waar in de Molenwereld? zijn nog verkrijgbaar tegen dezelfde prijs onder vermelding van het gewenste jaar.

�

Als u een abonnee werft voor de Molenwereld dan doen wij ook wat voor u! Iedere nieuwe abonnee, dat wil zeggen iemand die voor het eerst abonnee op deMolenwereld wordt, levert de aanbrenger een bonus op. U kunt dan kiezen uit:

* de poster Molens bij Dordrecht van een zeer bijzondere foto uit augustus 1866, formaat 63 bij 29 cm, afgedrukt op zwaar papier en ongevouwen toegezonden in een koker,

* een ringband met magiclips voor het bewaren van tijdschriften, zoals weergegeven in Molenwereld 2004-12,

* Een premie van ƒ 5,- te verrekenen met het abonnementsgeld over 2006.

De poster of de ringband wordt u zo snel mogelijk toegezonden nadat de betaling van de nieuwe abonnee is ontvangen. Vanzelfsprekend geldt deze aanbieding voor iedere abonnee die u aanbrengt.

BONIk geef als nieuwe abonnee op voor de Molenwereld:

Naam:..............................................................................................................voorl.:...............(m/v)

Adres:.....................................................................................................................................................

Postcode:.................................... Plaats:............................................................................................

Als bonus ontvang ik:

� de poster Molens bij Dordrecht, augustus 1866. � een ringband met magiclips voor het bewaren van tijdschriften.� Een premie van ƒ 5,- te verrekenen met het abonnementsgeld over 2006.(Aankruisen hetgeen wordt gewenst)

Afzender

Naam:..............................................................................................................voorl.:..........................

Adres:.....................................................................................................................................................

Postcode:.................................... Plaats:............................................................................................

Deze Bon - of een kopie ervan - kan, desgewenst portvrij, ingestuurd worden aan:

Stichting MOLENWERELDAntwoordnummer 12104NL-2740 WD MOERKAPELLE

Doe mee! Win een abonnee!!

Molenaar in spéBen jij een enthousiaste

molenaar in spé, dan ben je inde zomer periode van harte welkom, bij onze

watermolen te Geldermalsen. In ruil voor wat werkzaam -heden in en rond de molen

bieden wij je met alle facilitei-ten een leuke kampeer -

gelegenheid midden in de Betuwe en bovendien in denabijheid van vele andere

molens. Voor meer informatie mail

naar: [email protected] neem contact op

0345574980. Wie weet tot ziens namens

Erwin en Loïs.

De molen van Jaarvergadering van De Hollandsche …...Een groot aantal van de ruim 50.000 rijks -...

Documents

Transcript of De molen van Jaarvergadering van De Hollandsche …...Een groot aantal van de ruim 50.000 rijks -...