De kruiden van Hildegarde van Bingen (1098-1179 na Chr.)

Hildegarde van Bingen mag terecht één van de opmerkelijkste vrouwen uit de middeleeuwen

genoemd worden. Zij was , voor haar tijd buitengewoon machtig, en heeft tal van lijvige geschriften

nagelaten die tot de dag van vandaag nog steeds een uitzonderlijk bron van inspiratie geven. Als

tiende kind van een adellijke familie werd zij op achtjarige leeftijd reeds toevertrouwd aan een

kloosterzuster die zich over haar ontfermde en haar vormde met studie en onderricht in psalmen.

Hildegarde ontvangt reeds vanaf zeer jonge leeftijd allerhande visioenen die later gebundeld werden

in lijvige naslagwerken gaande van “de samenhang tussen mens en kosmos”, talrijke composities van

religieuze liederen en in het boek “subtiliteiten” beschrijft zij uitvoerig de relatie tussen natuur en

geneeskunde. In dit boek worden niet alleen tal van kruiden beschreven maar ook hun gebruik

samen met de nodige receptuur. Het is opmerkelijk om vast te stellen dat het gebruik van sommige

kruiden door Hildegarde van Bingen vergeleken met de wetenschappelijke kennis uit de 21ste

eeuw

gelijkenissen vertonen. Zelf was ze geen praktiseren arts, ze beschreef enkel haar visioenen. Deze

dame ging het strijdtoneel aan met diverse gezaghebbenden tot en met de paus toe en zegevierde

door haar koppigheid, ze beschreef zelfs het vrouwelijk orgasme en gebruikte dit in haar composities.

Daarom mag ze gerust als één van de eerste feministe in de geschiedenis bestempeld worden.

Kruiden en natuur in harmonie met de mens

Volgens Hildegarde is er nood tussen mens en natuur, nood aan verbinding tussen lichaam en ziel.

Daarom deed ze beroep op eenvoudige natuurgeneeswijzen en dit vooral via de geneeskrachtige

kruiden uit die tijd. Volgens haar kon je alleen maar gezond zijn als je in harmonie met de natuur

was. En dat is iets wat veel tuiniers onder ons nog steeds ervaren. Na een hele dag werk in de tuin

ben je voldaan, rustig en tevree.

De kruidentuin van Bingen

Er zijn wel zo’n vijftigtal kruiden die deze mystieke kloosterzuster destijds gepromoot heeft als

geneeskrachtige. Hieronder bekende namen zoals salie, hop, peterselie, brandnetel, dille en dragon.

Maar ook het gebruik van minder bekende kruiden zoals alsem, ooievaarsbekje, alant en bergvenkel

staan beschreven. In de kleine, didactische maar zeer mooie ”Hildegarten” tuin langs het museum

van Hildegarde in Bingen(D) staan ze allemaal mooi samen gegroepeerd inclusief een veldje oerspelt,

want dat was één van haar belangrijkste goede en gezonde gewassen. De “Hildegarten” van Bingen

bevindt zich ook op een tiental meters van de Rijn en vanuit dat mooie bankje langs het hopveldje

heb je een mooi uitzicht op die machtige stroom en zijn hoge wijndruivenhellingen. ( zeer mooie

tentoonstelling waar je alles te weten komt over Hildegarde : Museum am Strom zie www.bingen.de)

Enkele kruiden van Hildegarde van Bingen naar gezondheidsondersteuning met recepten

Duizendblad (Achillea millefolium)

Duizendblad is een kruid dat je veel tegenkomt op vochtige weilanden en dat al eeuwenlang gebruikt

word bij kwetsuren. Zo gebruikte de Griekse Achilles reeds duizendblad voor de verzorging van

gewonden op het slagveld. Hildegarde schreef hierover dat “ duizendblad uitzonderlijke en goede

krachten bezat bij wonden”. Dit plantje kan vandaag nogsteeds uitwendig gebruikt worden als

bloedstelpend middel door de aanwezige looistoffen. Duizendblad is familie van de Asteraceae en

deze bezitten meestal veel bitterstoffen en die zijn bij inwendige inname spijsverteringsbevorderend.

Grote klis (Arctium lappa)

Is een invasieve plant vanuit Azië en is inmiddels in de natuur weid verspreid in gematigde zones van

Europa en zelfs tot in Amerika toe. Het zijn forse tweejarige planten die de laatste tijd terug in

optocht zijn als wortelgewas vergelijkbaar met schorseneren. Hier schreef Hildegarde volgende over :

“deze wortel heeft geen kracht en de bladeren zijn rauw en gekookt gevaarlijk “ . Vandaag de dag

weten we dat de wortels van de grote klis aangenaam van smaak zijn en zeer veilig in gebruik en dat

de bladeren niet geconsumeerd worden. De lange penwortels (in Japan gekend onder de naam gobo)

zijn zoals de schorseneer rijk aan inuline (een suiker met een lage glycemische index) en veel fenolen

waardoor ze snel bruin worden na het schillen. Leg ze daarom dadelijk in citroenwater na het

schillen.

Salie (Salvia officinalis)

Hierover zij Hildegarde “ rauw en gekookt is salie goed om eten voor elk die geplaagd gaat met

schadelijke sappen”. Misschien bedoelde zij hiermee de nu vastgestelde wetenschappelijke

verklaring voor het spijsverterend en ontstekingswerend vermogen van salie. Fijnbladige salie is als

hij voldoende in de zon staat een heel stuk aromatischer dan de breedbladige omdat hij veel meer

etherische oliën bevat. Gebruik het wel met mate omdat salie bij een te hoge dosis toxische kan

inwerken op ons lichaam. In de keuken is het een standaard onderdeel van een Provencaalse

kruidenmix.

Venkel (Foeniculum vulgare)

Venkelthee wordt door huisartsen nog altijd voorgeschreven bij problemen met de spijsvertering bij

baby’s en volwassenen. Dit drankje is dan ook een ideale afsluiter van een maaltijd. Hildegarde : “

iedereen heeft er baat bij als venkel na het eten genuttigd word”. Toch opmerkelijk dat 12de

eeuwse

geschriften over gezondheidsondersteunende kruiden ook nu nog van toepassing zijn. Droog wat

venkelkruid samen met wat bloemschermen, doe er heet water bij, laat een drietal minuutjes

trekken, smakelijk. “venkel maakt mensen vrolijk en geeft hen warmte, goed zweet en een goede

spijsvertering” volgens Hildegarde. Allemaal aan die heerlijk venkel zou ik zo zeggen!

Peterselie (Petroselinum sativum)

Hildegarde : “wie in zijn hart, milt of zijde pijn krijgt kookt peterselie in wijn” . Neem hiervoor 1 fles

droge rijnwijn en doe ¼ ervan in een kookpotje samen met 2 handenvol peterselieblad fijn

versneden, 200g honing en 4 eetlepels wijnazijn. Breng zachtjes aan de kook en laat het dan 10

minuutjes pruttelen. Pers dit uit dmv een neteldoek en meng het onder de rest van de wijn. Drink

elke avond 1 borrelglaasje peterseliewijn gewoon omdat het lekker is. Over een eventuele inwerking

van peterselie op hart en bloedsomloop is in de moderne kruidengeneeskunde helaas niets bekend.

Gele kornoelje (Cornus mas)

Van deze besjes kan je een uiterst aromatische siroop maken. Doe de rode besjes in een kookpot met

wat water en breng ze langzaamaan aan de kook tot het vruchtvlees tot moes is geworden. Pers alles

uit door een neteldoek en vang het sap op. Als je 1 liter sap hebt voeg dan 30 druppeltjes vloeibare

stevia toe (Fytobell) en 5 tot 8g xantaan (verdikkingsmiddel ontstaan door bacteriële fermentatie)

opgelost in wat alcohol. Meng gedurende één minuutje krachtig met een klopper en je bekomt een

mooie siroop zonder suiker. In de koelkast blijft deze een drietal dagen goed. Heerlijk in de zomer

over een bolletje vanille ijs met aardbeien en frambozen. Volgens Hildegarde zijn de besjes van rode

kornoelje “ zij reinigen en versterken een zieke maag en zijn ook goed voor een gezonde”

Consumeer kruiden altijd met mate want zoals Paracelsus destijds reeds deze wijze woorden schreef

: het is altijd de dosis die het gif bepaald

Dominique Vreven

Met dank aan Kerstin Peters en Dr. Schmandt uit Bingen en het kruidenkenniscentrum Herkenrode

De kruiden van Hildegarde van Bingen

Kruidendag abdijsite Herkenrode Hasselt 15 augustus 2015 van 10 tot 17u

Meer dan dertig standhouders, abdijproducten, zalven, zepen, thee, mineralen, tentoonstelling,

honingijs, tuinbenodigdheden, Bertram project, optreden koor “In Volunta&Friends” 3x, figuranten

HvB en abt, voordrachten, stad Bingen (D), geleide kruidenwandelingen langs de Hildegarde route,

knutsel – en animatiehoek voor kinderen allemaal rond het thema van Hildegarde von Bingen in de

kruidige inspiratietuin van Herkenrode Hasselt. Inkom €4

Abdijsite en Kruidenkenniscentrum vzw Herkenrode