Tijdens de laatste VLS-studiedag kregen de deelnemers van de workshop van Suzanne Konings ongetwijfeld de moeilijkste

opdracht van allemaal. En de meest ongewone ook: een canon zingen, waarbij de eerste inzet al na de twee eerste noten

volgde, zonder dat het melodieverloop en ritme van te voren bekend waren gemaakt. Luisteren en zingen tegelijk, kun je het

als musicus en muziekdocent? En kun je het aan je leerlingen leren?

PO/VO // AUTEUR: OLGA DE KORT-KOULIKOVA

Foto’s: Olga de Kort-Koulikova

56 KUNSTZONE.NL

De Kodály-methode in NEDERLAND

DE KODALY METHODE IN NEDERLAND

dat met hun leerlingen systematisch te doen, zijn in Nederland dun gezaaid.

ZINGENDE LEERKRACHTENDe behoefte aan zingende docenten is geen specifi ek Nederlands probleem. Alleen is de aanpak in Hongarije wel anders. De componist Zoltán Kodály voerde vanaf 1925 een kruistocht tegen de erbarmelijke kwaliteit van de muzieklessen en geringe zangkwaliteiten van zijn muziekstudenten. Net als later zijn Sovjet collega Dmitri Kabalevski besloot hij zelf de veranderingen in gang te zetten door een nieuwe methode te ontwikkelen. De eerste experimentele

lessen dateren uit 1935 en vanaf 1945 werken alle Hongaarse scholen volgens dit systeem. In 1950 werd de eerste basisschool met dagelijkse muzieklessen geopend; tegenwoordig krijgen alle leerlingen tenminste twee wekelijkse lessen.

Is Nederland toe aan een Kodály-kruistocht?Suzanne Konings: ‘Dat kun je wel zeggen! Wat ik in de Nederlandse scholen mis, is de bewuste ontwikkeling van kinderen die zich steeds bekwamer en beter uitgerust voelen voor moeilijker opdrachten zoals dat bij andere schoolvakken wel het geval is. Muziekmethodes bestaan uit veel eenmalige leuke lessen, waarin het leerdoel binnen één les wordt bereikt. Leerkrachten zijn vrij om diverse onderdelen uit verschillende methodes door elkaar te gebruiken. Muzieklessen volgens Kodály zijn geen toevallige lessen, ze zijn degelijk gestructureerd. Achter elke les van een Hongaarse docent zit een duidelijk plan, het is geen spontane beslissing - vandaag doen we dit, en de volgende keer nog iets anders.’

Misschien zijn de Hongaarse docenten anders en is deze methode niet geschikt buiten zijn oorspronkelijke landgrenzen?‘Het grote verschil is dat onze Hongaarse

Wel als je volgens de Kodály-methode werkt, maar hoeveel Nederlandse docenten kunnen dat over

zichzelf zeggen? Nog geen tien, volgens Suzanne Konings, de theoriedocente aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en de drijvende kracht achter de Nederlandse introductie van deze werkwijze. Zelf maakte ze pas vier jaar geleden op een conferentie in Engeland kennis met deze methode van Zoltán Kodály en was vanaf het begin onder de indruk van de manier van lesgeven en de bereikte resultaten. Na bezoeken aan Hongarije waar de Kodály-methode al ruim een halve eeuw een onderdeel van het schoolcurriculum is voor alle kinderen in de leeftijd tot 14 jaar, raakte Konings steeds meer overtuigd van de kwaliteit en waarde van Kodály’s principes. Zo ontstond het idee om ook in Nederland te proberen musici en docenten voor deze methode te interesseren. Een idee dat in de muziekonderwijswereld niet meteen met open armen werd ontvangen. De methode zou te ingewikkeld en niet creatief genoeg zijn, te veel docent-gestuurd en te weinig ruimte aan het initiatief van kinderen overlaten. En het meest afschrikwekkende: het is gericht op het zingen en niet op het instrumentale samenspel. Leerkrachten die goed kunnen zingen en bereid zijn om

57JANUARI 2014

DE KODALY METHODE IN NEDERLAND

“Niet ieder kind hoeft een musicus te worden, maar iedereen kan muziek leren maken en begrijpen. Net zoals iedereen leert lezen en schrijven, maar later zelf uitmaakt of hij de Volkskrant of NRC leest.”

collega’s dit systeem vanaf hun schooljaren kennen en het verder tijdens hun vakopleiding leren. In Nederland hebben PABO-studenten 16 uur muziek in vier jaar. Als je er met een lijstje met Kodály’s eisen voor zowel leerlingen als leerkrachten aankomt, dan krijg je te horen dat het niet mogelijk is. Puls lopen en ritme klappen, op toon kunnen zingen, en dat zou niet mogelijk zijn? Als zelfs deze basisvaardigheden niet gevraagd kunnen worden, moeten we dan nog over muziekonderwijs spreken? Dan kunnen we het beter activiteiten met muziek noemen.’

Het basisrepertoire van Kodály is volksmuziek en eigentijdse nieuw gecomponeerde muziek. In het Hongaars pentatonische liedjes zingen werkt behoorlijk intimiderend. Zijn er nieuwe boeken en lesbeschrijvingen in de maak?‘Er wordt op dit moment een database gemaakt met diverse liedjes die niet op thema’s - zoals het weer, dieren, enzovoort - maar op muzikale inhoud gebaseerd is: ritmebouwstenen, toonhoogtes, intervallen. Deze verzameling is nu nog niet vrij toegankelijk. Er zijn geen kant-en-klare boeken met opdrachten. En als ze ooit in het Nederlands verschijnen, zullen ze ook geen opdrachten óver muziek bevatten, maar praktische oefeningen ín muziek. Veel zingen, veel gehooroefeningen en leren bewust met muziek om te gaan. Het repertoire kan daarbij zo breed zijn als de leerkracht en de kinderen wensen, zolang de structurele opbouw van muzikale vaardigheden in gedachten wordt gehouden.’

Wat is het meest opvallende resultaat van de Kodály-methode dat de resultaatgerichte

docenten over de streep kan trekken?‘Wat me persoonlijk het meest opviel bij mijn eerste kennismaking met dit systeem, is de aandacht voor de klank. De klank als uitgangspunt in het hele proces van muzikale geletterdheid. Kinderen hebben op jonge leeftijd geen moeite om verbindingen te leggen tussen het horen, begrijpen en benoemen. In de Hongaarse muziekboeken is het materiaal zo gestructureerd dat kinderen blijven groeien naar een steeds moeilijker repertoire en steeds complexere muziek kunnen uitvoeren en begrijpen.’

Zijn er dan geen overeenkomsten met bestaande methodes en principes?‘Een vergelijkbare benadering kunnen we in de Gehrels-methode vinden: de gedachte om vanuit de klank te leren, het gebruik van solmisatie, gebaren en ritmetaal. En dezelfde noodzaak van een goed geschoolde leerkracht. De verschillen met bestaande methodes en opleidingen gaan echter veel dieper. Het gaat om kinderen die zich ontwikkelen en een leerkracht die ze daarbij goed kan begeleiden. Bij Kodály is leuk het gevolg van goed, iets goed kunnen doen. Het proces zelf is motiverend, want je kunt je voortdurend ontwikkelen.’

MUZIEK ALS VAKIn december 2010 maakten de eerste vier basisscholen in Leiden en Den Haag in samenwerking met het Koninklijk Conservatorium kennis met de Kodály-methode. In het studiejaar 2013-2014 is er met een nieuwe praktische en theoretische cursus Muziek als Vak gestart. Onder begeleiding van een internationaal Kodály-deskundigenteam uit Nederland,

Engeland en Hongarije verdiepen twintig basisschoolleerkrachten en musici zich tien bijeenkomsten lang in de methodiek, het repertoire, musicianship (solfège, solmisatie en ritmetaal) en zingen. Voorlopig is het geen offi ciële opleiding, de deelnemers krijgen na afl oop wel een certifi caat en heel veel vaardigheden in actief en kwalitatief muziek maken met kinderen.

Suzanne Konings: ‘Gezien de reacties op de huidige workshops en het aantal inschrijvingen voor dit jaar zijn er steeds meer musici en docenten die dat belangrijk vinden en genoeg hebben van een oppervlakkige kennismaking met muziek. Niet ieder kind hoeft een musicus te worden, maar iedereen kan muziek leren maken en begrijpen. Net zoals iedereen leert lezen en schrijven, maar later zelf uitmaakt of hij de Volkskrant of NRC leest. Het is van groot belang om naast goede musici een publiek op te leiden, waarvoor de taal van de muziek betekenis heeft.’

Foto: Olga de Kort-Koulikova

58 KUNSTZONE.NL

NIEUWSGIERIG GEWORDEN?

Ga voor meer informatie naar www.muziekalsvak.nl en of vraag informa-tie op via info@muziekalsvak.nl.

DE KODALY METHODE IN NEDERLAND