Vernatten en akkerbouw?

Olga Clevering (Praktijkonderzoek Plant en Omgeving)

Bram de Vos en Francisca Sival (Alterra)

Inhoud

� Vormen van vernatten

� Modelberekeningen

� Veldexperimenten

� Conclusies en discussie

� Stellingen

Waarom vernatten?

� Ecologische hoofdstructuur: Anti*verdroging

� WB21: Opvangen van afvoerpieken en waterconservering

Landbouw: Voldoende drooglegging

� Boeren moeten het land op kunnen

� Vuistregel: evapotranspiratie > capillaire opstijging

� Veel drains nu dieper dan volgens Cultuurtechnisch Vademecum (Huinink, 1988)

� Boeren draineren liever te droog dan te nat

� Landbouw kan ondieper draineren

Vormen van vernatten

� Structureel vernatten

� Verhogen slootbodem, weghalen drainage

� Verlagen drainagediepe met hogere draindichtheid

� ‘Periodiek’ vernatten (piekberging, waterconservering ed.)

� Peilopzetten zonder wateraanvoer

� Peilopzetten met wateraanvoer (subirrigatie)

Structureel vernatten: Opbrengstderving

Bij HELP+ wordt rekeninggehouden met bouwplanwijzingen en extra bemesting (Van Wenum, 2003)

Gemiddelde opbrengstderving €300/ha van Gt VI naar Gt III*

Regio HELP HELP+NO-zand 336 316ZO-zand 305 332ZW-klei 82 216N-zeeklei 355 280

opbrengstdervingen (€/ha)

Structureel vernatten: N* en P*emissies

� Invoer� Bodemtype (PAWN*eenheden)

� Landgebruik (LGN3)

� Hydrologie

� Nutriëntenbelasting

� P*toestand

� Uitvoer� Nitraatconcentraties in het grondwater

� N* en P*vrachten naar het oppervlaktewater

Regionaal metamodel Mol*Dijkstra e.a. (1998) aangepast door Vreman en de Vos (2005)

� Akkerbouw� Huidige GHG van 60 cm *mv

� N*overschot 100 kg N/ha /j

� P*overschot 8 kg P/ha/j

� Vernatting resp. 10, 20 en 40 cm

� Neerslagoverschot 300 mm

Structureel vernatten: nitraatconcentraties grondwater

0

200

400

600

0 10 20 40

vernatten (cm)

NO3 (mg/l) zand

0

1

2

3

4

5

0 10 20 40

vernatten (cm)

klei

Structureel vernatten: N*vrachten oppervlaktewater

0

10

20

30

0 10 20 40

vernatten (cm)

N-vracht (kg/ha)

zand

0

10

20

30

0 10 20 40vernatten (cm)

klei

Structureel vernatten: P*vrachten oppervlaktewater

0

2

4

6

8

10

12

0 10 20 40

vernatten (cm)

P-vracht (kg/ha) zand

0

2

4

6

8

10

12

0 10 20 40vernatten (cm)

klei

� Wat zijn de effecten op:

� Landbouwkundige opbrengsten

� Waterverbruik

� Milieu: uitspoeling N, P

� Experimenten Vredepeel en Veulen met 2 slootwaterpeilen op

zandgrond

Vernatten door subirrigatie: Veldexperimenten

Subirrigatie: Opzet veldonderzoek

Normaal peil

Hoog peil

Subirrigatie: Landbouwkundige opbrengsten

Gemiddelden van 7 proeven in 5 jaar

Normaal peil advies bemesting = 100%

N-afvoer gewas

0

20

40

60

80

100

120

geen advies bemesting

P-afvoer gewas

0

20

40

60

80

100

120

geen advies bemesting

opbrengst gewas

0

20

40

60

80

100

120

normaal peil

hoog peil

geen advies bemesting

Rel

atie

ve w

aard

en (

%)

Subirrigatie: N en P in grondwaterGemiddelde van 7 proeven in 5 jaar

nitraat conc. (mg/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

normaal hoogpeil

totaal-P conc. (mg/l)

0

0.05

0.1

0.15

0.2

normaal hoogpeil

Subirrigatie: Beregenen (mm)

0

40

80

120

160

00 01 02 03 04 00 01 02 03 04

normaal peil

hoog peilsn

ijmaï

s

suik

erbi

et

stam

slab

oon

aard

appe

l

snijm

aïs

aard

appe

l

c. e

rwt

was

peen

snijm

aïs

snijm

aïs

Vredepeel Veulen

Subirrigatie – Drainage 2004*2005

Hoeveelheid drainwater (mm)

-200

-100

0

100

200

300

normaal hoog

uit

indrainage

irrigatie

peil

N* en P*metingen in drainwater

� Debietproportionele metingen

� Metingen aan infiltrerend slootwater (hoog peil)

� Metingen aan uitstromend drainwater (normaal peil)

Subirrigatie: nitraatconcentraties en vrachten

Drainwater (1 april 2004 t/m 31 maart 2005)

Nitraat-conc. drainwater (mg/l)

-100

-80

-60

-40

-20

0

20

40

normaal hoog

uit

indrainage

irrigatie

peil

nitraat-N-vracht drainwater (kg/ha)

-40

-30

-20

-10

0

10

normaal hoog

uit

in

peil

drainage

irrigatie

Subirrigatie: P*concentraties en *vrachten

Drainwater (1 april 2004 t/m 31 maart 2005)

P- conc. drainwater (mg/l)

-0.1

0

0.1

0.2

0.3

normaal hoog

uitin

irrigatie

drainage

peil

P-vracht drainwater (kg/ha)

-0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

normaal hoog

uitin

peil

drainage

irrigatie

Subirrigatie: N en P in grondwaterGemiddelde van 7 proeven in 5 jaar

nitraat conc. (mg/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

normaal hoogpeil

totaal-P conc. (mg/l)

0

0.05

0.1

0.15

0.2

normaal hoogpeil

Vernatten en akkerbouw?

� Structureel vernatten

� Verwijderen van drainage: niet

� Ondieper draineren: ja, maar met fors saldoverlies

� Verlies > 35 kg N/ha voor gewasgroei

� ‘Periodiek’ vernatten � Peilopzetten zonder wateraanvoer: baten te gering??

� Peilopzetten met wateraanvoer: ja, maar….

� Verlies ca. 15 kg N/ha voor gewasgroei

Aanvullen grondwatervoorraad?

� Zomerconservering: veel gebiedsvreemd water nodig

� Winterconservering: vasthouden locale neerslagoverschotten

� Winterconservering: voorjaarswerkzaamheden bottleneck

� Grondwater

� lagere N*concentraties

� hogere P*concentraties

Vernatten en waterkwaliteit: Structureel vernatten

� Oppervlaktewater

� iets hogere N*vrachten

� veel hogere P*vrachten

� Grondwater

� lagere N*concentraties door aanvoer N*arm water

� hogere P*concentraties door aanvoer P*rijk water

Vernatten en waterkwaliteit: Subirrigatie Vredepeel

� Oppervlaktewater

� lagere N*Vrachten

� lagere P*vrachten

� wat bij hevige regenval?

� wat bij anticiperend peilbeheer?

Stellingen

� Akkerbouw heeft (terecht) watervrees

� Vernatten gaat niet samen met goede water* en bodemkwaliteit

Afsluiting

© Wageningen UR