De juridische impact van hiv en aids

1

De juridische impact van hiv en aids

Joyce ter HeerdtJoyce ter Heerdt

Post-Doc. Navorser UAPost-Doc. Navorser UA

3

1. Recht op behandeling (1) Uitgangspunt: arts is niet verplicht om patiënt Uitgangspunt: arts is niet verplicht om patiënt

te verzorgen = vrije patiëntenkeuzete verzorgen = vrije patiëntenkeuze vrij artsenberoepvrij artsenberoep art. 28 Code van geneeskundige plichtenleerart. 28 Code van geneeskundige plichtenleer

TOCH nuances:TOCH nuances: geneeskundige behandelingsovereenkomstgeneeskundige behandelingsovereenkomst contractuele of statutaire verzorgingsplichtcontractuele of statutaire verzorgingsplicht strafrechtelijke hulpverleningsplicht (art. 422strafrechtelijke hulpverleningsplicht (art. 422bisbis Sw.) Sw.) opeising voor prestaties van algemeen belangopeising voor prestaties van algemeen belang

4

1. Recht op behandeling (2)

Recht op zorgvuldige behandeling:Recht op zorgvuldige behandeling: Behandelingsovereenkomst Behandelingsovereenkomst

+ + art. 8 WUGart. 8 WUG

= plicht tot continuïteit van verzorging= plicht tot continuïteit van verzorging

BBeoefenaar gezondheidszorg moet elke patiënt op eoefenaar gezondheidszorg moet elke patiënt op zorgvuldige wijze behandelenzorgvuldige wijze behandelen

= normale uitoefening volgens de huidige stand = normale uitoefening volgens de huidige stand van de wetenschapvan de wetenschap

5


Art. 422Art. 422bisbis Sw. ook toepasselijk op artsen Sw. ook toepasselijk op artsen

Voorwaarden:Voorwaarden:Groot gevaar Groot gevaar Kennis van groot gevaarKennis van groot gevaarWeigering hulp te verlenen of te verschaffenWeigering hulp te verlenen of te verschaffenGeen ernstig gevaar voor zichzelf of anderenGeen ernstig gevaar voor zichzelf of anderen

6


Welke therapie?Welke therapie?

Therapeutische vrijheid, begrensd door:Therapeutische vrijheid, begrensd door:Geoorloofdheid ingreepGeoorloofdheid ingreepRedelijke verhouding voordelen en risico’sRedelijke verhouding voordelen en risico’sStand wetenschapStand wetenschapSpecialiteit artsSpecialiteit artsToestemming patiëntToestemming patiënt

7

2. Informatie en diagnosemededeling patiënt (1) a. Informatieplicht beoefenaar gezondheidszorg a. Informatieplicht beoefenaar gezondheidszorg

(Art. 7 WPR)(Art. 7 WPR) WAT?WAT?

Alle op patiënt betreffende informatie: verplichte mededeling Alle op patiënt betreffende informatie: verplichte mededeling diagnose/aard behandelingen/risico’s...diagnose/aard behandelingen/risico’s...

Schriftelijke bevestiging van informatieSchriftelijke bevestiging van informatie Patiënt kan verzoeken dat informatie aan vertrouwenspersoon Patiënt kan verzoeken dat informatie aan vertrouwenspersoon

wordt meegedeeldwordt meegedeeld• Verzoek/naam vertrouwenspersoon in dossierVerzoek/naam vertrouwenspersoon in dossier

uitzonderinguitzondering: therapeutische exceptie (mits schriftelijke : therapeutische exceptie (mits schriftelijke motivering in patiëntendossier en raadpleging andere motivering in patiëntendossier en raadpleging andere beroepsbeoefenaarberoepsbeoefenaar))

8

2. Diagnosemededeling patiënt (2)

a. Informatieplicht beoefenaar gezondheidszorg a. Informatieplicht beoefenaar gezondheidszorg (Art. 7 WPR)(Art. 7 WPR)

HOE?HOE?op duidelijke op duidelijke

én én behoorlijke wijzebehoorlijke wijze

9


b. Informatierecht patiëntb. Informatierecht patiënt= = rechtrecht, geen plicht!, geen plicht!

d.w.z. dat patiënt kan afzien van het recht d.w.z. dat patiënt kan afzien van het recht op informatieop informatie

= zgn. = zgn. recht op niet wetenrecht op niet weten

toch nuancestoch nuances recht op niet-weten wanneer patiënt hierom recht op niet-weten wanneer patiënt hierom uitdrukkelijkuitdrukkelijk verzoekt verzoekt

(medisch dossier / ev. informeren van vertrouwenspersoon)(medisch dossier / ev. informeren van vertrouwenspersoon) BEHALVE wanneer de niet-mededeling een klaarblijkelijk BEHALVE wanneer de niet-mededeling een klaarblijkelijk

ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt of derden ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt of derden oplevert (nood aan voorafgaande raadpleging andere oplevert (nood aan voorafgaande raadpleging andere beroepsbeoefenaar)beroepsbeoefenaar)

10


Plicht tot vragen van geïnformeerde toestemming

Zoniet

Opzettelijke slagen en verwondingen

11

3. Hiv-test en toestemming patiënt (1)

Hiv-test op vraag van de patiëntHiv-test op vraag van de patiënt

Toestemming van patiënt = gegevenToestemming van patiënt = gegeven IIn beginseln beginsel

= therapeutische vrijheid arts (art. 11 KB = therapeutische vrijheid arts (art. 11 KB nr. 78)nr. 78)

12


Hiv-test op vraag/voorstel van de artsHiv-test op vraag/voorstel van de arts

Regel = geïnformeerde toestemming patiëntRegel = geïnformeerde toestemming patiënt voorkeur voor expliciete toestemmingvoorkeur voor expliciete toestemming

MAARMAAR

omstandig stilzwijgenomstandig stilzwijgen kan gerechtvaardigd zijn kan gerechtvaardigd zijncriteria:criteria: a) aard ingreepa) aard ingreep

b) gevolgen ingreepb) gevolgen ingreepc) gedrag patiëntc) gedrag patiënt

13


Hiv-test op vraag/voorstel van de artsHiv-test op vraag/voorstel van de arts

(voorafgaande) geïnformeerde toestemming (voorafgaande) geïnformeerde toestemming kent tegenstanderskent tegenstanders

argumenten: argumenten:

a) bescherming beoefenaars gezondheidszorga) bescherming beoefenaars gezondheidszorgb) algemeen belangb) algemeen belangc) belang patiëntc) belang patiënt

14


Aansprakelijkheid wegens gebrek aan Aansprakelijkheid wegens gebrek aan toestemmingtoestemming

- tuchtrechtelijk- tuchtrechtelijk

- strafrechtelijk- strafrechtelijk

- burgerrechtelijk- burgerrechtelijk

15


c.1. Tuchtrechtelijkc.1. Tuchtrechtelijk

- Code van geneeskundige plichtenleer- Code van geneeskundige plichtenleer

- Adviezen Orde- Adviezen Orde

16


c.2. Strafrechtelijkc.2. Strafrechtelijk

= afhankelijk in welke omstandigheden hiv-test = afhankelijk in welke omstandigheden hiv-test is afgenomen:is afgenomen:

- hiv-test voor bescherming beoefenaar - hiv-test voor bescherming beoefenaar gezondheidszorggezondheidszorg- toestemming patiënt voor test, maar niet voor hiv-test- toestemming patiënt voor test, maar niet voor hiv-test- hiv-test in belang patiënt, maar zonder toestemming- hiv-test in belang patiënt, maar zonder toestemming

17


c.2. Strafrechtelijkc.2. Strafrechtelijk

- geen therapeutisch oogmerk- geen therapeutisch oogmerk

= opzettelijke slagen en verwondingen = opzettelijke slagen en verwondingen

18


c.2. Strafrechtelijkc.2. Strafrechtelijk- wél therapeutisch oogmerk- wél therapeutisch oogmerk

* toestemming patiënt voor test, maar niet voor hiv-test* toestemming patiënt voor test, maar niet voor hiv-test= geen slagen en verwondingen, want bloed is = geen slagen en verwondingen, want bloed is

afgescheiden zaak, zodat geen schending mogelijk afgescheiden zaak, zodat geen schending mogelijk isis

* geen toestemming patiënt* geen toestemming patiënt= opzettelijke slagen en verwondingen = opzettelijke slagen en verwondingen

19


c.3. Burgerrechtelijkc.3. Burgerrechtelijk

- contractuele aansprakelijkheid- contractuele aansprakelijkheid

- buitencontractuele aansprakelijkheid- buitencontractuele aansprakelijkheid* fout* fout

* schade* schade* causaal verband* causaal verband

23

4. Beroepsgeheim (1)458 Sw.458 Sw.

““Geneesheren, heelkundigen, officieren vanGeneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hen zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken geheimen die hen zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte of buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie getuigenis voor een parlementaire onderzoekscommissie getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met een die geheimen bekend te maken, worden gestraft met een gevangenisstraf van 8 dagen tot 6 maanden en met gevangenisstraf van 8 dagen tot 6 maanden en met geldboete van 100 BEF tot 500 BEF.”geldboete van 100 BEF tot 500 BEF.”

24

4. Beroepsgeheim (2)

Principe : eerbiediging art. 458 Sw.Principe : eerbiediging art. 458 Sw.

Uitz. : Uitz. : wettelijke plicht om geheim bekend te makenwettelijke plicht om geheim bekend te maken getuigenis in rechtegetuigenis in rechte

25

4. Beroepsgeheim (3) Diagnosemededeling derdenDiagnosemededeling derden

Kan arts diagnose hiv of aids aan derden meedelen ?Kan arts diagnose hiv of aids aan derden meedelen ?

4 mogelijke opvattingen :4 mogelijke opvattingen : absolute eerbiediging beroepsgeheimabsolute eerbiediging beroepsgeheim systematische voorlichtingsplichtsystematische voorlichtingsplicht

gekwalificeerd gekwalificeerd rechtrecht om beroepsgeheim te schenden om beroepsgeheim te schenden gekwalificeerde gekwalificeerde plichtplicht om beroepsgeheim te schenden om beroepsgeheim te schenden

• volgehouden weigering patiëntvolgehouden weigering patiënt• gekende partnergekende partner• voorzienbaar gevaarvoorzienbaar gevaar• slechts medisch relevante informatieslechts medisch relevante informatie

26

5. Plicht op behandeling? (1)

Toestemming =essentieel voor elke Toestemming =essentieel voor elke behandelingbehandeling

Bij weigering: geen dwang mogelijkBij weigering: geen dwang mogelijk Plaats arts?Plaats arts?

Moet patiënt wijzen op consequenties Moet patiënt wijzen op consequenties van niet-behandeling of miskenning van niet-behandeling of miskenning therapietrouwtherapietrouw

27


Seropositieve moederSeropositieve moederWet Rechten van de Patiënt van 22 augustus 2002Wet Rechten van de Patiënt van 22 augustus 2002

Bevat een aantal artikelen betreffende de Bevat een aantal artikelen betreffende de vertegenwoordigingvertegenwoordiging

Art. 12: Art. 12: § 1 Bij een patiënt die minderjarig is, worden de rechten zoals vastgesteld door § 1 Bij een patiënt die minderjarig is, worden de rechten zoals vastgesteld door

deze wet uitgeoefend door de ouders die het gezag over de minderjarige deze wet uitgeoefend door de ouders die het gezag over de minderjarige uitoefenen of door zijn voogd.uitoefenen of door zijn voogd.

§ 2 De patiënt wordt betrokken bij de uitoefening van zijn rechten rekening § 2 De patiënt wordt betrokken bij de uitoefening van zijn rechten rekening houdend met zijn leeftijd en maturiteit. De in deze wet opgesomde rechten houdend met zijn leeftijd en maturiteit. De in deze wet opgesomde rechten kunnen door de minderjarige patiënt die tot een redelijke beoordeling van kunnen door de minderjarige patiënt die tot een redelijke beoordeling van zijn belangen in staat kan worden geacht, zelfstandig worden uitgeoefend.”zijn belangen in staat kan worden geacht, zelfstandig worden uitgeoefend.”

28


Probleem: Seropositieve moeder die weigert Probleem: Seropositieve moeder die weigert haar (seropositief) kind te laten behandelenhaar (seropositief) kind te laten behandelen

Regel = Minderjarige wordt vertegenwoordigd door:Regel = Minderjarige wordt vertegenwoordigd door:* ouders die gezag uitoefenen* ouders die gezag uitoefenen* of voogd* of voogd

Gezagsuitoefening gebeurt in beginsel door Gezagsuitoefening gebeurt in beginsel door beidebeide oudersouders

29

5. Plicht op behandeling? (4) Vertegenwoordiging door één of beide ouders?Vertegenwoordiging door één of beide ouders?

Art. 373 B.W.: samenlevende ouders oefenen het Art. 373 B.W.: samenlevende ouders oefenen het ouderlijk gezag samen uitouderlijk gezag samen uit

Ten aanzien van derden te goeder trouw: Ten aanzien van derden te goeder trouw: vermoeden van instemming van de andere oudervermoeden van instemming van de andere ouder

Bij gebreke van instemming kan één van de Bij gebreke van instemming kan één van de ouders de zaak aanhangig maken bij de ouders de zaak aanhangig maken bij de jeugdrechtbankjeugdrechtbank

• Die kan één ouder toestemming verlenen Die kan één ouder toestemming verlenen alleen op te treden voor één of meer alleen op te treden voor één of meer bepaalde handelingenbepaalde handelingen

30

5. Plicht op behandeling? (5) Vertegenwoordiging door één of beide ouders?Vertegenwoordiging door één of beide ouders?

Art. 374 B.W.Art. 374 B.W.: niet-samenlevende ouders blijven : niet-samenlevende ouders blijven oefenen het ouderlijk gezag samen uitoefenenoefenen het ouderlijk gezag samen uitoefenen

Ten aanzien van derden te goeder trouw: vermoeden van Ten aanzien van derden te goeder trouw: vermoeden van instemming van de andere ouderinstemming van de andere ouder

Bij gebreke van overeenstemming over o.m. de belangrijke Bij gebreke van overeenstemming over o.m. de belangrijke beslissingen betreffende zijn gezondheid of wanneer deze beslissingen betreffende zijn gezondheid of wanneer deze overeenstemming strijdig lijkt met het belang van het kind, kan de overeenstemming strijdig lijkt met het belang van het kind, kan de bevoegde rechter de uitoefening van het ouderlijk gezag uitsluitend bevoegde rechter de uitoefening van het ouderlijk gezag uitsluitend opdragen aan één van de ouders.opdragen aan één van de ouders.

• Rechter kan tevens bepalen welke beslissingen alleen met Rechter kan tevens bepalen welke beslissingen alleen met instemming van beide ouders kunnen worden genomeninstemming van beide ouders kunnen worden genomen

• De ouder die niet het ouderlijk gezag uitoefent kan zich in het De ouder die niet het ouderlijk gezag uitoefent kan zich in het belang van het kind tot de jeugdrechtbank wendenbelang van het kind tot de jeugdrechtbank wenden

31

5. Plicht op behandeling? (6) Conclusie:

(nieuw) Burgerlijk Wetboek gaat uit van een gezamenlijke uitoefening van ouderlijk gezag

Ook voor niet-samenlevende ouders! Maar:

Voor derden te goeder trouw (o.m. beroepsbeoefenaars)

(weerlegbaar) vermoeden dat ene ouder met instemming van de andere

handelt (art. 373, al. 2 B.W.)

32

5. Plicht op behandeling? (7) GevolgenGevolgen

Ouder bij wie kind verblijft, beslist niet alleen!Ouder bij wie kind verblijft, beslist niet alleen! Beide ouders hebben recht op informatieBeide ouders hebben recht op informatie Voor minder ingrijpende handelingen: vermoedenVoor minder ingrijpende handelingen: vermoeden Voor urgenties: belang van het kindVoor urgenties: belang van het kind Voor ingrijpende, minder dringende handelingen:Voor ingrijpende, minder dringende handelingen:

akkoord beide ouders of beslissing akkoord beide ouders of beslissing jeugdrechtbankjeugdrechtbank

33

5. Plicht op behandeling? (8) Vertegenwoordiging door ouder(s) sluit oordeel Vertegenwoordiging door ouder(s) sluit oordeel

minderjarige niet uit!minderjarige niet uit! Minderjarige wordt “betrokken” bij de uitoefening Minderjarige wordt “betrokken” bij de uitoefening

van zijn rechten,van zijn rechten, Rekeninghoudend met leeftijd en maturiteitRekeninghoudend met leeftijd en maturiteit

Wat is “betrekken bij de uitoefening van zijn Wat is “betrekken bij de uitoefening van zijn rechten”?rechten”?

• Minstens informeren (gradueel steeds meer)Minstens informeren (gradueel steeds meer)• Maar ook laten deelnemen aan Maar ook laten deelnemen aan

besluitvormingsprocesbesluitvormingsproces

34

5. Plicht op behandeling? (9) Seropositief kindSeropositief kind

Beoordeling van maturiteit van de minderjarige Gebeurt door de beroepsbeoefenaar Geval per geval

Onderscheid niet (louter) op grond van leeftijd Geen mechanisch stelsel van medische meerderjarigheid Eigen ‘beoordelings’-bekwaamheid wordt (geval per geval)

door de arts bepaald op grond van:• Leeftijd• Intellectuele maturiteit• Emotionele maturiteit• (en vooral) aard van de ingreep

35

5. Plicht op behandeling? (10) Seropositief kindSeropositief kind

Uitzondering op de vertegenwoordiging De minderjarige die tot een “redelijke beoordeling van

zijn belangen in staat is” oefent patiëntenrechten zelfstandig uit

Zelfstandige uitoefening impliceert:• Eigen recht op informatie• Zelfstandige toestemming• Eigen recht op eerbiediging van persoonlijke

levenssfeer (met belangrijke implicaties voor beroepsgeheim)

36

6. Aansprakelijkheid voor hiv-besmetting

2 regimes denkbaar2 regimes denkbaar

Burgerlijke aansprakelijkheidBurgerlijke aansprakelijkheid1382-1383 B.W.1382-1383 B.W.

• FoutFout• SchadeSchade• Causaal verbandCausaal verband

Strafrechtelijke aansprakelijkheidStrafrechtelijke aansprakelijkheid401-419 Sw.401-419 Sw.

43

7. Informatie betreffende serostatus (1)

beoefenaar gezondheidszorg én patiënt beoefenaar gezondheidszorg én patiënt informatieplicht betreffende serostatus?informatieplicht betreffende serostatus?

Rechtsleer: Rechtsleer: vertrouwensrelatie (1134 B.W.) tussen patiënt en vertrouwensrelatie (1134 B.W.) tussen patiënt en

beoefenaar gezondheidszorg vraagt om loyale beoefenaar gezondheidszorg vraagt om loyale uitvoering van medisch contractuitvoering van medisch contract

44


Goede trouw + informed consent-theorieGoede trouw + informed consent-theorie

d.w.z. met kennis van zaken instemmen in een d.w.z. met kennis van zaken instemmen in een zorgrelatiezorgrelatie

= kennis omtrent de relevante gegevens= kennis omtrent de relevante gegevens

o.m. o.m. aard en draagwijdte handelingaard en draagwijdte handeling

diagnose/prognosediagnose/prognose risico’srisico’s

45


Wanneer is risico relevant?Wanneer is risico relevant?

- risicofrequentie- risicofrequentie- aard risico- aard risico- persoon- persoon

MAAR OOKMAAR OOK

wat patiënt/zorgverstrekker aangeeft als relevantwat patiënt/zorgverstrekker aangeeft als relevant

46

8. Beroepsrestricties voor seropositieve beoefenaar gezondheidszorg? (1)

Vraag:Vraag: mag een seropositieve zorgverstrekker zijn beroep mag een seropositieve zorgverstrekker zijn beroep nog verder uitoefenennog verder uitoefenen

en/ofen/ofmoeten hem praktijkbeperkingen worden opgelegd?moeten hem praktijkbeperkingen worden opgelegd?

Verschillende hypothese:Verschillende hypothese:1.1. kent en behoort serostatus niet te kennenkent en behoort serostatus niet te kennen

2.2. kent serostatuskent serostatus

47


a. Kent en behoort serostatus niet te kennena. Kent en behoort serostatus niet te kennen

- geen praktijkbeperking- geen praktijkbeperking

- geen aansprakelijkheid, ook niet bij besmetting- geen aansprakelijkheid, ook niet bij besmetting

TENZIJTENZIJ

niet de nodige voorzorgsmaatregelen, die algemeen niet de nodige voorzorgsmaatregelen, die algemeen gebruikelijk zijngebruikelijk zijn

48


b. Kent serostatusb. Kent serostatus- aansprakelijkheid indien hij niet de nodige - aansprakelijkheid indien hij niet de nodige

voorzorgsmaatregelen aanwendtvoorzorgsmaatregelen aanwendt- wat indien beoefenaar gezondheidszorg wél nodige - wat indien beoefenaar gezondheidszorg wél nodige

voorzorgsmaatregelen treft?voorzorgsmaatregelen treft?Aantal opvattingen:Aantal opvattingen:

* strenge opvatting* strenge opvatting

* voorzichtige opvatting : geval per geval* voorzichtige opvatting : geval per geval*enkel niet-invasieve handelingen*enkel niet-invasieve handelingen*voortzetting praktijk wegens verwaarloosbaar risico*voortzetting praktijk wegens verwaarloosbaar risico

De juridische impact van hiv en aids

Documents

Transcript of De juridische impact van hiv en aids