Inhoudsopgave

Ten geleide 1

1. HET VERLEDEN VOOR HET GRAVEN VAN DE COUPURE 7

1.A. FYSISCHE GEOGRAFIE 8Geografische situering 8

Hydrografische situering 8

1.B. SOCIALE GEOGRAFIE 13Ekkergem en het Terra Montium 13

Het tracé van de Coupure en de “religieuze rand” 15

Van de inplanting van de Bijloke tot het Coupuresas 16

Besluit 21

1.C. DE “RELIGIEUZE RAND”, DRAAGMOEDER VAN DE COUPURE 22De Bijloke (1228-1982) 23

De Leprozerie – het Rijke Gasthuis (circa 1146-1623) of “Gasthuis OnzeLieve Vrouwe ter Lazarie” 25

Poortakker (1274-1861) of Sint-Aubertusbegijnhof 26

Galilea (1431-1783) 26

Het huis van OLV van Galilea (1431 - ca 1454) 26

Het klooster van OLV van Galilea (ca. 1454 - 1783) 27

Sint-Agneteklooster (1434-1783) 27

De Zusters van het Gemene Leven (1434-1454) 27

De kanunnikessen van het Sint-Agneteklooster (1454-1783) 28

De Priorij van Waarschoot (1662-1796) 29

Het “Monasterium Curiae Beatae Mariae” 29

De Priorij van Waarschoot 29

1.D. MOLENS OP DE COUPURE 30Molens op het Bijlokeveld 31

Molens op den Akker - Coupure Rechts 33

Molens op den Akker - Coupure Links 33

2. HET GRAVEN VAN DE GENTSE COUPURE 39

2.A. Een bewogen tijdperk… 39… getekend door politieke en administratieve veranderingen 39

… getekend door grote stedenbouwkundige ingrepen 39

… getekend door een voortdurende zoektocht naar de zee 41

… getekend door wedijver met Brugge 41

VII

De Coupure in Gent 25-08-2009 16:35 Pagina VII

2.B. Drie jaar van twisten en obstakels 42Het opzet: vrije doorvaart van Oostende tot Gent 42

De doorbraak: het octrooi van 7 januari 1751 42

Het startschot: de aanbesteding van de werken 43

De uitvoering: de plannen veranderen 43

De inwijding: de feestelijkheden uitgesteld 45

2.C. Een nutteloze en geldverspillende onderneming? 46Een geldverspillende onderneming? 46

Het verzet van de Subalternen 47

Een nutteloze onderneming? 48

Water voor de industrie 49

Een gedenkteken van machteloosheid en achteruitgang? 50

2.D. Coupurebruggen 50Contributiebrug 50

Ekkergem voetgangersbrug 51

Rozemarijnbrug 53

Sint-Agnetabrug 54

Hospitaalbrug 55

Driegatenbrug 55

Plannen voor een Bijlokebrug 56

Brugwachters 56

2.E. Groen langs de Coupure 57Banken op de Coupurepromenade 60

De wieg van de Gentse Floraliën stond aan de Coupure 62

Het Spiegelhof 68Luchtballons op de Coupure 71

3. PERIODE VANAF 1753 TOT 1826: EEN MIX VANRECREATIE EN ONTLUIKENDE NIJVERHEID 77

Het Rasphuis – proefbank voor de industrie 79

De vroegste industriële bedrijvigheid 81

Tussen arcadisch vertier en geïndustrialiseerde tuinbouw 84

Een stroom van vervuiling 86

Waar de machien aan ‘t ronken zou gaan 88

Een gemiste kans? 91

4. PERIODE VAN 1826 TOT 1860: DE POLARISATIE VANFUNCTIES NA HET OPENEN VAN DE NEUSE VAART… 97

… fraaie bebouwing zonder weerga? 99

DE COUPURE IN GENTScheiding en Verbinding

VIII

De Coupure in Gent 25-08-2009 16:35 Pagina VIII

Industrie versus toenemende verstedelijking … 100

…en de oorden van ontspanning - de staminees 111

Coupure Rechts 112

Coupure Links 114

De vlasgigant La Lys 115

De metaalconstructiewerkplaatsen Vandenkerchove 117

De Potjesmarkt op de Bijloke en Coupure 119

5. PERIODE VAN 1860 TOT 1969:TUSSEN HET AFSCHAFFEN VAN DE STADSPOORTENEN HET OPENEN VAN DE RINGVAART 123

5.A. VAN GROTE EN KLEINE BEDRIJVEN 123Grotere bedrijven profileren zich 124

Opnieuw de vlasgigant La Lys 126

De Coupure krijgt standing 128

Laatste opflakkering van de industrialisatie 133

De Gouden Bocht van de Coupure 138

Elektrische horloges op de Coupure 145Zomerliefwandeling 1860 146Vissen in de Coupure 146

5.B. NAAR BURGERLIJKE WONINGBOUW 147Inleiding: Panden, bouwheren, bewoners en passanten 147

5.B.1. Panden en Bouwheren 147Bouwheer: de stad 148Van Caeneghemgesticht (1855), Coupure Links 57-63 148

Stedelijke Handelsschool voor Juffrouwen Coupure nr 54 149

Bouwheer: de congregaties 150OLV Visitatie (1855), Coupure Rechts 314 150

Toevlucht van Maria of De Refuge (1874), Coupure Links 275 152

Bouwheer: de Provincie 153De Provinciale Hogere Arbeidsschool (1930), Coupure Rechts 308 153

Bouwheer: de Staat 155De Veeartsenijschool van de Universiteit Gent (1934-1955),Coupure Rechts 312 155

De Rijkslandbouwhogeschool - Faculteit Bio-Ingenieurswetenschappen(1946), Coupure Links 653 156

INHOUDSOPGAVE

IX

De Coupure in Gent 25-08-2009 16:35 Pagina IX

Bouwheer: privaateigenaren 158Au Salon de Napoleon (1842), Coupure Links 497 160

Bouwheer Henri Berte-De Lattre (1842 & 1877), Coupure Links 691 160

Bouwheer Alfred Baertsoen (1883), familie Storme, Coupure Links 3 161

Bouwheer Dorsin Rolin-Delva (1886), Firma Hillaert,Coupure Rechts 176-210 165

Bouwheer Richard Boddaert (1889), Coupure Rechts 88 166

Bouwheer François Migom (1896), Vynckier (1937), Coupure Rechts 278 168

Bouwheer Edgard Seriacop (1900), Coupure Links 697 169

Bouwheer Louis Varlez (1907), Coupure Rechts 100 170

Bouwheer Robert Brasseur (1910), Coupure Rechts 102 172

Bouwheer Armand Torck (1916), Coupure Rechts 92 173

Instituut voor Lichaamlijke Opvoeding, Coupure Links 692 174

5.B.2. Bewoners en Passanten 175Professoren en studenten 175Philippe Auguste De Rote (1803-1863), professor, rector en“regeringscommissaris” 175

François Laurent (1810-1887) en Hubert Brasseur (1823-1890)en hun gezamenlijk conflict met de katholieke kerk 176

Charles Andries (1821-1878) en Emmanuel Boudin (1820-1893),grondleggers van de wereldbefaamde ingenieursopleiding 178

Gustave Van der Mensbrugghe (1835-1911),rector en schoonzoon van Jozef Plateau 179

Theodore Swarts (1839-1911), schoonvader van Leo Baekeland 180

Louis baron Fredericq (1892-1981), een professor met een adellijke titel 181

Buitenlandse studenten aan de Coupure 181Brazilianen 181

Andere nationaliteiten 182

De Coupure vaart aan de boezem van het gerechtsgebouw 182De familie Haus 183

Julius Vuylsteke (1836-1903) en de “zaak Vuylsteke” 185

Vrouwelijke pioniers aan de Coupure 188Bertha De Vriese (1877-1958), de eerste vrouwelijke arts afgestudeerdaan de Gentse universiteit en de eerste vrouwelijke assistente 188

Madeleine Schauvliege (1893-1968), de eerste vrouwelijke advocateaan de Gentse balie 189

Fotografen en cineasten 190Adolphe Neyt (1830-1892), rijke erfgenaam, fotografiepionier 190

Désiré Van Monckhoven (1834 -1882), natuur- en scheikundige,fotografiepionier, industrieel 191

Jean Daskalides (1922-1992), jazzmuzikant, technisch ingenieur,universiteitsassistent, gynaecoloog, filmregisseur en ook pralinemaker 193

DE COUPURE IN GENTScheiding en Verbinding

X

De Coupure in Gent 25-08-2009 16:35 Pagina X

Verzekeraars 194De families Ghesquière, Willemot en Fobe 194

Schilders, beeldende kunstenaars en architecten 196De broers De Vigne, Alexander (1814–1869) en Edouard (1808–1866) 196

François Joseph Boulanger (1819–1873) 197

Adolphe Sunaert (1825–1876) 198

Louis Verboeckhoven (1827–1884) 198

Jean Capeinick (1839–1890) 198

Louis Maeterlinck (1846-1926) en Adelaïde Lefebvre (1860–1940) 199

George baron Minne-Destanberg (1866-1941) 199

Georges “Geo” Henderick (1879-1957) 200

Gerard Hermans (1901–1978) 201

Amedée Cortier (1921–1976) 202

Schrijvers 203Lodewijk De Vriese (1848-1932) 203

De gebroeders Callant, Emiel (1855–1931) en Alexis (1858–1943) 204

Adolf Woedstad (1867-1941) 204

Jan Grauls (1887-1960) 205

Gontran Van Severen (1905-1988) 206

Paul Berkenman (1926–2002) 207

Musici 208Charles Ots (1776-1845) 208

Edouard Potjes (1860–1931) 208

Markante bewoners 208Karel Lodewijk Bataille (1743-1817) 208

Joseph della Faille d’Assenede (1755-1830), burgemeester,geen bewoner – wel wegbereider voor de Coupure 209

De families Story, Alexis, Sauvage, De Coster, Guéquier, textielpioniers 210

De families Neyt, de Coster, Van Aken, suikerraffinadeurs en scheepsbouwers 212

Constant “pruuke” Dossche (1807-1887) – “volksheld” 213

Familie Fuérison: Jozef sr. (1819-1901), Jozef jr. (1865-1921),Irène Van Santen (1875-1931) 213

Jan Derk Domela Nieuwenhuis Nyegaard (1870-1955) 214

Alfred Vanderstegen (1869-1959), burgemeester 216

Henry Story (1897-1944) 217

Paul Grinwis Plaat Stultjes (1920-2006) 218

Michael Lustig (1891-1943) 219

Guy Verriest (1927-1988) en Jeanne Lefert 220

Edward Anseele jr. (1902-1981), oud-burgemeester,oud-volksvertegenwoordiger, oud-minister – méér dan een passant … 221

INHOUDSOPGAVE

XI

De Coupure in Gent 25-08-2009 16:35 Pagina XI

Allerlei rond de Belle Epoque op de Coupure 223

Spoelboten 223De waterstoet te Gent in 1905 225De eerste wedstrijd voor politiehonden 226De Coupure in de Eerste Wereldoorlog … 227

6. GETUIGENISSEN 231

De Coupure in een Hollands dagboek uit 1790 231

De familie Vynckier: terugdenkend aan de oorlog 232

De gebroeders Langerock 234

Marcel Storme: Mijn leven op de Coupure 237

EPILOOG 249

7. DE “WHO IS WHO” VAN DE COUPURE 251

7.A. Kroniek volkstellingen 1751-1826 251Over herbergen, molens en hoveniers 251

Over nijverheden allerhande… 252

...en over de eerste vaste bewoners 253

7.B. Kroniek volkstellingen 1826-1860 253Coupure Links periode 1830–1832 253

…vanaf de Leie 253

…vanaf de Rozemarijnbrug 253

Coupure Rechts periode 1830–1832 254

…vanaf de Leie 254

…vanaf de Rozemarijnbrug 254

Coupure Links periode 1833-1837 254

…vanaf de Leie 254

…vanaf de Rozemarijnbrug 255

Coupure Rechts periode 1833-1837 255

…vanaf de Leie 255

…vanaf de Rozemarijnbrug 255

Coupure Links periode 1838-1846 256

…vanaf de Leie 256

…vanaf de Rozemarijnbrug 256

Coupure Rechts periode 1838-1846 257

…vanaf de Leie 257

…vanaf de Rozemarijnbrug 257

Coupure Links periode 1847-1856 257

…vanaf de Leie 257

…vanaf de Rozemarijnbrug 258

DE COUPURE IN GENTScheiding en Verbinding

XII

De Coupure in Gent 25-08-2009 16:35 Pagina XII

Coupure Rechts periode 1847-1856 259

…vanaf de Leie 259

…vanaf de Rozemarijnbrug 259

7.C. Kroniek volkstellingen 1860-1947 260Coupure Links periode 1857–1866 260

...vanaf de Leie 260

...vanaf de Rozemarijnbrug 261

Coupure Rechts periode 1857–1866 262

…vanaf de Leie 262

…vanaf de Rozemarijnbrug 262

Coupure Links periode 1867–1880 263

…vanaf de Leie 263

…vanaf de Rozemarijnbrug 264

Coupure Rechts periode 1867–1880 265

…vanaf de Leie 265

…vanaf de Rozemarijnbrug 266

Coupure Links periode 1881–1890 267

…vanaf de Leie 267

…vanaf de Rozemarijnbrug 269

Coupure Rechts periode 1881–1890 269

…vanaf de Leie 269

…vanaf de Rozemarijnbrug 270

Coupure Links periode 1891-1900 271

…vanaf de Leie 271

…vanaf de Rozemarijnbrug 273

Coupure Rechts periode 1891-1900 274

…vanaf de Leie 274

…vanaf de Rozemarijnbrug 275

Coupure Links periode 1901-1910 276

…vanaf de Leie 276

…vanaf de Rozemarijnbrug 278

Coupure Rechts periode 1901-1910 279

…vanaf de Leie 279

... vanaf de Rozemarijnbrug 281

Coupure Links periode 1911-1920 282

…vanaf de Leie 282

…vanaf de Rozemarijnbrug 285

Coupure Rechts periode 1911-1920 286

…vanaf de Leie 286

…vanaf de Rozemarijnbrug 290

Coupure Links periode 1921-1930 291

…vanaf de Leie 291

…vanaf de Rozemarijnbrug 295

Coupure Rechts periode 1921-1930 297

…vanaf de Leie 297

…vanaf de Rozemarijnbrug 301

INHOUDSOPGAVE

XIII

De Coupure in Gent 25-08-2009 16:35 Pagina XIII

Coupure Links periode 1931-1947 303

…vanaf de Leie 303

…vanaf de Rozemarijnbrug 307

Coupure Rechts periode 1931-1947 310

…vanaf de Leie 310

…vanaf de Rozemarijnbrug 314

Glossarium 317

Bibliografie 319Literatuur 319

Online bronnen 321

Archieven en Verzamelingen 322

Colofon 323

DE COUPURE IN GENTScheiding en Verbinding

XIV

De Coupure in Gent 25-08-2009 16:35 Pagina XIV