CATS

ZINNE-

EN

MINNE-

BEELDEN

Zillne- ell Minllebeelden

DOOR

JACOB CATS

Verkort en in de hedendaagschespelling overgebracht

DOOR

E. v. O.

Uitgegeven to ROTTERDAM

bij D. A. DAAMENMCMV

Stoomdrukkerij KocH & KNUTTEL - GOUDA

4

INLEIDING.

De tijd is lang voorbij, dat Jacob Cats, denwelverdienden naam van „ Vaa'er Cats" ontving.

„Dood, morsdood is hij niet," zegt Dr. G. Kalifin zijn belangrijk Gidsartikel van September enOctober 1899. Dit moge waar zijn, wat studeer-kamer en school betreft — wie echter gewoon iste verkeeren in kringen, waar vroeger Cats deeereplaats placht in te nemen, die weet, dat hijjuist daar vergeten, onbekend, dus letterlijk dood is.

Op school, zeiden wij, wordt hij wellicht noggenoemd ; want een aantal bloemlezingen geven,bij 't onderwijs in de Nederlandsche letterkunde,aanleiding om dien volksdichter bij uitnemendheidte bespreken.

In de studeercel wordt soms nog door dentaalgeleerde of geschiedkundige de dikke stoflaagvan de lijvige folianten weggeveegd, als hij zichwil verdiepen in de studie van woorden en ge-bruiken uit den goeden, ouden tijd.

Maar in den huiselijken kring leeft Cats nietsneer: en dat is jammer, want — onze voor-

I

NI11111.11110.aimorma +01111111111111n . 11111111111111111.11NIMM11101111111111

2

INLEIDING.

ouders wisten het wel — juist daar is hij opzijn plaats.

Hij heeft zoo veel gelezen en weet, uit den schatzijner kennis, zoo ter snede te citeeren. Hij heeftzulke origineele opmerkingen bij de allereen-voudigste zaken; — hij bekijkt die zaken vanzoo verschillende zijden en weet er zulk eenverrassend Licht op te laten vallen, dat hij nogin elk gezin een zeer gewaardeerd huisgenoot zouwezen, indien men zijne taal verstond en dentijd had om naar hem te luisteren.

Wie dus een poging wil wagen, om Cats weerbij den ongeletterden middenstand te introdu-ceeren, moet hem een voor onze tijdgenootenverstaanbaar Hollandsch doen spreken niet alleen,maar ook zijn breedsprakigheid ietwat durvenbekorten. Ook moet men hem verzoeken geenLatijn of Fransch te bezigen en aan de natuurlijkegeschiedenis slechts voorbeelden te ontleenen,waaruit zijn vernuft leeringen trekt, die voor onsnuttig of belangrijk zijn. Onze kennis der natuurtoch is in de laatste eeuwen z66 vooruitgegaan,dat wij Cats op dat gebied niet als gids kunnengebruiken, maar wel hem dankbaar zijn voor denschat van vermaningen en aanhalingen, die hijons, naar aanleiding van eigen observaties of

INLEIDING. 3

van den geleerden phantast Plinius, ten beste geeft.Ware Cats een groot kunstenaar, hij zou geen

enkele concessie doen aan den hedendaagschensmaak. Hij is echter meer moralist dan dichter endaarom mogen wij aannemen, dat hij dankbaarzou zijn, wanneer wij hem hielpen om ook inonzen tijd het nut te stichten, dat hij met zijnerijmen beoogde.

De biographen van Spurgeon verhalen ons, datdeze redenaar vaak uren, ja halve nachten door-bracht met het zoeken naar een treffend voorbeeldof citaat om relief te geven aan eene waarheid,die hij zijn hoorders op 't hart wilde drukken. —Hadde hij Cats gekend! Hoe welkom zoude hemdiens Zinne- en Minnebeelden of Emblemata geweestzijn ! Daar vindt de lezer deels berijmde, deelsonberijmde bijschriften bij plaatjes, die op zich-zelf reeds voor ons belangrijk zijn als proevenvan XVIIe-eeuwschen smaak.

Hij verhaalt ons in zijne inleiding tot dezezijne beide eerste werken, hoe ze ontstaan zijn.Als jongeling maakte hij bij elk der prentjes eenmin of meer dartel rijmpje, dat op de aardscheliefde sloeg. Hij vond, op later leeftijd, dievruchten zijner jeugd terug, maar in zijn gerijptergeest rezen toen ernstiger overdenkingen, „(ont-

4 INLEIDING.

„dekkende) als in een spiegel, hoedanig de stand„van zijne onbesuisde jonkheid was geweest en„bemerkende de groote vriendelijkheid des goeden„Gods, die zijn hart in Bier vocge geopend had,„dat hij de ijdelheid der domme jeugd met den„gemoede verfoeien kon." Hij voelde nu lustom de ijdele minnebeelden zijner jeugd to ver-anderen in ,,Zinnebeelden van stichtel#ke beden-kingen" en gaf dezen titel aan de 52 eerstenummers, waarvan hij, met groot vernuft, elk„minnebeeld" eerst op de aardsche liefde, dan op't gebied der maatschappelijke rechtschapenheiddoet slaan en eindelijk op Christelijk-geloovigterrein overbrengt. Daarbij geeft hij tal van over-denkingen in proza, alsmede citaten uit Latijnsche,soms ook Grieksche werken, terwijl hij er bijvoegteen aantal zeer juist gekozen teksten uit de HeiligeSchrift en de vertaling, in het Fransch, van eenigeder Hollandsche rijmpjes.

Hij vreest, dat een boek met geestelijke strek-king door zijne jeugdige tijdgenooten ongelezenzou blij ven, daarom heeft hij de ongeestelijkeplaatjes en bijschriften in de eerste plaats gesteld,„gelijk" — zegt hij, „men de kinders, tot hun eigen„voordeel, somtijds bedriegt, wanneer men hen„het bitter, doch gezond wormkruid, met sulker

INLEIDING. 5

„of andere zoetigheid bedekt, in 't lijf krijgt."Door op het titelblad een kleinen minnegod of

te beelden en den inhoud, in de eerste plaats,van aardsche liefde te doen gewagen, kreeg dusde XVIIe eeuwsche jeugd den indruk, dat Catshaar een dartel boekje bood, en de ervaring heeftbewezen, dat hij niet bedrogen werd in zijne hoop,haar gretig te zien toetasten.

Om dit doel bij onze hedendaagsche lezers tebereiken, wordt het bundeltje opnieuw uitgegevenin verkorter vorm, d. w. z. van het proza isslechts de hoofdinhoud gegeven voor zoover dieiets anders behelst dan reeds in de gedichtjes isgezegd; — de citaten uit de classieken zijn slechtsvertaald, voor zooverre dit wenschelijk scheen, ensommige rijmpjes, die in geen opzicht tot vermaakof leering strekken, zijn weggelaten. Oordeeltiemand, dat er, uit aesthetisch oogpunt beschouwd,meer had kunnen worden geschrapt, dan bedenkehij, dat de verdienste van dezen bundel voor-namelijk bestaat in de groote verscheidenheid vangezichtspunt waaruit Cats eene zaak weet te bezien,en men deze veelzijdigheid zoo weinig mogelijkmoet besnoeien.

Wij eindigen deze inleiding met de slotwoordenvan Cats' eigen voorrede:

6 INLEIDING.

„Dit merken wij, dat door Gods genade, bij„gelegenheid van deze oefeningen, in ons ontstaan„is een vast voornemen, om met alle mogelijke„naarstigheid te trachten naar verandering en„vernieuwing onzes gemoeds en !evens in Chris-„tus Jezus. De goede God, die zulks wist en„merkt, die onzer en ieders hart en nieren„doorzoekt en kent, vordere in ons het goede„werk, door Hem daarin begonnen ! Dien goeder-,,tieren God en Vader geven wij ons en al het„onze over, Hem van harte biddende te willen„geven, dat onze oefeningen mogen uitvallen tot„Zijns Heiligen Naams eere, bekeering des schrij-„vers en stichting des lezers.”

„Lees dan — wie gij zijt — aandachtelijk, ver-sta gezondelijk, oordeel heuschelijk en vaar wel !”

E. v. O.

AIMS t.W I - fla

gE

I.

OP EEN DOORGESNEDEN AAL.

Het deel wil zijn geheel.

Vraagt iemand hoe het komt,dat alle jonge zinnen

Zich snellen uiteraard,zich stellen om to minnen?

Die kappe een aal in tweeen sta een weinig stil,

En zie hoe ieder stukzich weder voegen wil.

God heeft eens van den maneen ribbe weggenomen

En daar is, voor den man,een vrouwe van gekomen.

Ziet, hieruit rijst de minen al haar zoet bedrijf.

Het lijf wil naar het deel,het deel wil naar het lijf.

8 JACOB CATS.

Al kapt een stalen bij1den paling in de leden,

Al is hem ook de kopten voile afgesneden ;

Nog springt hij om en omen kwispelt op het blok.

En, schoon de dood genaakt,het schijnt hem enkel jok.

Er zijn er, in het land,die in hun oude dagen,

Nog dartel willen zijnen malle liefde dragen.

Maar al hun zot gelaat I)het is maar enkel waan ;

Want na een korten tijdhet mallen heeft gedaan.

Alle dingen voegen niet ten alien tijde. 't Isniet alleen onbetamelijk, maar ook schadelijkvoor een bedaagd man, zich over te geven aande ontijdige malligheden van vrouwenliefde . . . .

Welaan dan, goed oud man! wie gij wezenmoogt, laat jongelieden dien handel over, en zegmet Salomo : „Er is een tijd om te omhelzen, eneen tijd om verre te zijn van omhelzen !"

1) Houding,

OP EEN DOORGESNEDEN AAL. 9

Kapt vrij een aal in twee hij zal ook dan nog springers,

Hij zal, met alle macht,de leden ommewringen.

Hij trotst i) ook even 2) dan,hij tart den harden flood,

Hij leeft, gelijk het schijnt,ten spijte van den dood.

Gib als een hooger machtwordt tegen u gedreven,

Zoo lijd het met geduld.waartoe het tegenstreven ?

Bukt neder in het stofen toont een buigzaam hart,

Want, wie onwillig lijdt,die lijdt te meerder smart.

Chrysostomos zegt :„Het is de eigenschap van een edel gemoed,

om, als het overal aangevallen en geprikkeldwordt, het bittere met kalmt e te dragen. De lijd-zaamheid is een edele vorm van overwinnen. Hijoverwint, die verdraagt. Indien gij wilt overwinnen,leer verdragen."

i) Trotseert.2) Zelfs.

I 0 JACOB CATS.

't Is een van de bijzonderste kenteekenen eensvernieuwden gemoeds, dat men in zich gevoeleeene nederige verdraagzaamheid in allerlei be-zoekingen, ons regelrecht door God toegezondenof, door middel van menschen, ons aangedaan.

Integendeel kan een morrend en tegenstrevendongeduld niet anders verstaan worden, dan tekennen gevende een hart, dat nog „zijne gedachtenniet heeft gevangen gegeven onder de gehoorzaam-heid van Christus."

Maar ei lieve, waartoe bier eene stugge onver-draagzaamheid, naardien God de Zijnen pleegtuitverkoren te maken in den oven der ellende?

Gewisselijk, de vermoeidheid van jammeren, iseen gansch ellendig hulpmiddel voor degenen,die lijden moeten ; daar toch de ware vreeze Godsuitkomst geeft in allerlei benauwdheden. Iemand,door de Godvreezendheid zijn toevlucht nemendetot Gods vaderlijke zorg over de zijnen, moetniet slechts geduld, maar ook blijdschap en dank-zegging daaruit trekken, zeggende gestadig, inzijn hart, tot zijne vertroosting :

Hoe zwaarder lotHoe nader God.

BIJ EENE PLAAT, VOORSTELLENDE EEN MAN, ENZ. I I

II.

BIJ EENE PLAAT, VOORSTELLENDE EEN MAN,

DIE EEN BRANDEND HOUT UIT DEN

HAARD NEEMT.

Grijpt gij 't wel, zoo is 't maar spel.

Het brandhout en de minzijn twee verscheiden taken;

Maar op gelijken voetdoor ieder aan te raken.

Want, of men naar het vuurof naar de minne spoedt,

Er is een zeekre kunsthoe dat men grijpen moet.

Tast waar het ligt en gloeitgij zult het laten vallen,

Tast waar het niet en brandtzoo is het om te mallen.

De liefde, zoete jeugd!is ik en weet niet wat.

Zij dient of dient u niet,naardat zij wordt gevat.

I2 JACOB CATS.

Sla de hand, waar het niet brandt.

't Is tweezins aan te doen,al wat gij kunt bedenken.

Grijp hier — 't is zonder nood;grijp daar — het zal u krenken.

Wie is het, die terstondde vingers niet en schroeit,

Indien hij vat het bout,juist waar het licht en gloeit ?

In vreugde is dikwijls pijn,in plagen voile zegen.

Het is niet aan de zaakmaar aan den man gelegen.

Wel, draag dan met geduldal wat de hemel doet.

Wees willig wat gij zijten wat ge wezen moet.

„Alle dingen" — zegt Epictetus — hebben hunhandvatsels ; wie ze wel gebruiken wil, dient zedaar bij aan te grijpen. 't Recht gebruik derdingen wel te verstaan is een van de nuttigstewetenschappen des burgerlijken levens. De bijtrekt zoeten honig uit bitteren tijm ; de bloed-zuiger trekt bedorven bloed uit een gezond

BIJ EENE PLAAT, VOORSTELLENDE EEN MAN, ENZ. I 3

lichaam. — Wijze lieden zuigen zoet uit bitter,dwazen, bitter uit zoet.

De eene mensch is goedsmoeds, zelfs te middenvan bezwaren, de andere klaagt en knaagt zichzelf, ook wanneer 't hem goed gaat, zoekendealtoos een knoop in de bieze of een manneke inde maan.

Een egel draagt het lijf vol stekels — is't wonder ? — hij brengt die zelf voort. Velenworden gekweld, doordat zij een „kwelligen" geesthebben. 't Is moeielijk om met iemand om tegaan, die al het onaangename ter harte neemt,het aangename daarentegen onopgemerkt laatvoorbijgaan.

Weg egels1 weg ezels ! Hoe veel beter deedCesar, toen hij, ter aarde gevallen zijnde, zelfsdien val ten goede duidde en uitriep: „Ik houdu vast, o aarde! gij, onzer aller moeder 1" En zoozag hij een voorteeken van overwinning in 't geeneen zwaarhoofd ongetwijfeld als ongeluksbode zouhebben opgevat.

Toen Zeno, door eene schipbreuk, al zijn goedverloren had, zeide hij : „Nu wordt mij de gelegen-heid gegeven om, zonder beslommering of be-kommernis, naar wijsheid te trachten !"

Leert hieruit hoe eerie last lichter wordt

.1n101MINW..IMIEW•21,0.1iOnaMilaMOMMP.1VOMSai ntlsENIMMIffir1

1 4 JACOB CATS.

wanneer men haar op de rechte wijze opneemten gewillig draagt !

Jeremia XXI : 8. Ziet, Ik stel voor ulieder aan-gezicht den weg des levens en den weg des doods.

Het brandhout waar het gloeitmag men het niet genaken;

Maar waar geen vonken zijn,daar is het aan to raken.

Geen mensch en grijpe toealleen op lossen waan ;

Want, wie het kwalijk vat,die is er kwalijk aan.

De zegen met den vloek,de dood en ook het leven,

Die zijn u, waarde ziel !door Gode voorgeschreven.

Wel, neem dan, lieve ! neemhet goede bij de hand ;

En vlucht naar Zoar toe,terwij1 dat Sodom brandt !

Deutr. 3o : 19. Het leven en den dood heb Iku voorgesteld — den zegen en den vloek. Kiestdan het leven, opdat gij leeft.

Spr. 14 : 16. De wijze vreest en wijkt van het

.11111111111111=110 NMI. 1111111111114s

BIJ EENE PLAAT, VOORSTELLENDE EEN MAN, ENZ. I 5

kwade, maar de zot is oploopend, toornig enzorgeloos.

In de bekeering des zondaars zijn drie dingenvan noode : het Woord, Gods Geest en de wildes menschen.

Dit wordt door godzalige mannen in dezervoege uitgelegd : In de verandering des gemoedsvertoont zich des menschen wil niet slechtslijdelijk maar ook „als eenige werkinge in zichhebhende." Wanneer de mensch bekeerd wordtwerkt God de Heere niet op den mensch tegendiens wil en dank, maar integendeel, met dienswil. Daarom zegt Augustinus : „Hij, die u ge-schapen heeft zonder u, wil u niet zalig makenzonder u. Het is vast en zeker, dat, om een goedwerk te verrichten, onze wil daarbij onmisbaar is.Dezen wil hebben wij echter niet uit ons zelf, maarde Heere werkt dit willen, want zie ! ter zelfderure, dat God ons zijne genade schenkt, geeft Hi;ons meteen „dat wij kunnen willen, en dat wijhet willen metterdaad kunnen aannemen."

Wij zijn te voren dood en stil,God geeft ons 't wezen en den wil.

16

JACOB CATS.

OP EEN PLAATJE, VOORSTELLENDE DE ECHO,

DIE 'T ROEPEN VAN EEN MAN BEANTWOORDT.

Hij zegt : „wat komt er van trouwen ?"

De Echo antwoordt: „rouwen I"

Niels zonder vragen.

Gij wenscht een echtewijf,gij wenscht te mogen trouwen,

Gij wenscht, gelijk het schijnt,uw huis te mogen bouwen;

Gij wenscht ... en anders Diet?maar lieve, zeg een reis :

Wie trouwt er in een droomof in een dom gepeis ? i)

Het vrijen eischt verzoek.Geen echo zal er kweelen

Dan als haar iemand vergten dat met luider keele(n).

Wel, tijt dan aan het werk !want ziet ! een rechte maagd,

Die komt niet ongenooden geeft niet ongevraagd.

z) Gepeins.

OP EEN PLAAT VOORSTELLENDE DE ECHO ENZ. 17

„Het kwade laat zich niet door woorden ver-beteren, maar wordt er daarentegen door aange-moedigd," zegt Chrystomus.

Het veel of luttel spreken van iemand hangtmeer van de toehoorders of dan van den spre-ker zelf; want spreeklust wordt nergens meerdoor gaande gemaakt, dan door veel vragen envlijtig toeluisteren.

'Leiden komt er eene klappeie ter bane indienzij door niemand wordt gevraagd. Zoo haastechter dit „langgetongde gedierte" door vragenen spreken „een open" krijgt, weidt zij, als uit-gelaten, breed uit als eene overloopende rivierover het vlakke veld.

Komt er echter iemand, die met een strenggelaat deze „mondspeelster" onder de oogen ziende,haar „een snauw toebijt", zoo zal zij terstondverstommen als een visch.

Is er iemand, die eene klapachtige tonge wilinbinden ?

Dat hij den afkeer, dien dat „flabberen" heminboezemt ook uitwendig toone, en het zal ermade gedaan zijn.

Lukas XI : 9: Bidt, en u zal gegeven wor-den enz.

2

18 JACOB CATS.

Wie ooit een wederklankwil in de lucht verwekken,

Die moet een helle stemtot in den hemel strekken.

Want, wie niet uit en brengtdan woorden zonder kracht,

Die hoort geen tegenspraak 1)hoe lang hij antwoord wacht.

Hij dient zijn hartegrondmet ijver uit to spreken,

Die met een droeven galmwil in den hemel breken.

Alleen wie krachtig bidten tot den Heere zucht,

Verwekt een wederklanktot boven in de lucht.

Psalm 13o. Jacobus V : 16.

St. Bernard zegt: „Als het gebed geloovig ,ootmoedig en vurig is, dan dringt het onge-twijfeld door tot den hemel, vanwaar het nietledig kan terugkeeren.

De stem, die door den eene aldus en doorden ander weder anders wordt beschreven, is

z) Antwoord.

OP EEN PLAAT VOORSTELLENDE DE ECHO ENZ. 19

onzes bedunkens, een bijzonder kunstwerk Godsen moet Hem in de eerste plaats worden toe-gewijd.

Waarom zouden wij niet, met alle werktuigenvan lichaam en geest, den Schepper van beidedienen. Waarom zouden wij niet God eerbie-diglijk opdragen die vermogens, waardoor Hij onsboven de dieren heeft verheven, n. 1. woordenen gedachten ? Waarom zouden wij niet dengeheelen mensch Gode offeren ? Onze stem toch,wanneer wij Naar hooren bij ons gebed, kandienstig zijn om ons op te wekken en, de lichtafdwalende gedachten, tot God te brengen.

Wij achten dus drie zaken noodig om goedte bidden, n. I°. een welbereid gemoed, ont-ledigd van alle bekommering.

2°. een lichaam „gansch en al gesteld totnederigheid."

3°. de vrucht onzer lippen, te weten de stemdie uit het binnenste des harten krachtiglijk uit-gedreven wordt.

Voegen wij deze drie dingen in ons gebed tezamen, zoo is er geen twijfel aan, of God wilons gewisselijk hooren, zoo niet naar onzen wildan toch tot ons welzijn.

20 JACOBS CATS.

IV.

OP EEN AAP MET HAAR JONG.

Nooit leelijk lief — nooit schoone „koolzak."

0 zoete razernij !hoe kan 't de minne voegen !

De sim z) schept in den aapeen wonder groot genoegen.

Al waar ooit Venus' kind 2)zijn gulden pijlen schiet,

Daar woont de schoonheid zelf,hoewel haar niemand ziet.

Al zijn er in het liefal zijn er honderd vlekken,

Men vindt terstond een kleedom alle vuil te dekken.

Den stoute noemt men vrij;wie dronken is, zerheugd.

De liefde weet een feilte maken tot een deugd.

Uilen broeden uilen.een aap, die broedt een aap,

1) Aap.

2) De minnegod.

1

i

ViiMmuriorainle, INIMINM11111•111111

OP EEN AAP MET HAAR JONG. 2I

Van uilen komen uilen.wat brengt een ezel voort

Dan onbelompen 1) guilen? 2)nooit vond men zoet gewas, 3)

Aan eenen wild en tronk,en, naar de oude zingt,

Zoo piept het kleine jong(k).gij, wilt gij zijn bericht

Wat u zal wedervarenvan 't meisje, dat gij vrijt

Let wie Naar ouders waren.zie! dit is 's werelds loop

Al slaat het somtijds mis,de dochter wordt een vrouw

Als nu de moeder is.

Men erft van zijne ouders niet slechts goeden bloed, maar vaak ook hunne uitwendige ziek-ten en inwendige gebreken. Want:

De takken aarden naar den stam,Van 't kwade nooit iets goeds en kwam.

Voor niemand is er zoo veel aan gelegen omeens anders aard en inborst to kennen, als voor

1) Ongeschikt.2) Oorspronkelijk beteekende dit woord paard, later paste men het

op ezels toe in ongunstige beteekenis.3) Vrucht.

.fiiisakiori

22 JACOB CATS.

hen, die zich ten huwelijk willen begeven. Dezendoen wel, te letten op de ouders dergenen, welkezij bij de hand wenschen te nemen. Het is dwaas-heid om zich een proper x) meisje, een kleinmondeke, een vlug oogje, een wel besneden tro-nietje, en dergelijke „viezevazen" als hoofddoelvoor te stellen. Een rechtschapen huwelijk tochbetreft niet slechts hen, die het aangaat, maarook 't geslacht, de nakomelingen, ja 't geheelegemeenebest.

i Petr. IV : 8. De liefde bedekt vele zonden.

Al ziet de sim haar maatof haar wanschapen jongen,

En hoe hun platte neusin bochten is gedrongen,

Zij toont hen niettemineen vriendelijk gelaat,

En bant uit haar gemoedde galle van den haat.

Zie, wat de liefde werkt !de liefde dekt gebreken,

De liefde voedt de peis, 2)en haat het laffe spreken.

1) Fijn.2) Vrede.

11

OP EEN AAP MET HAAR JONG. 23

De liefde is 't, die het huismet alien zegen vult.

Al waar de liefde woontontbreekt er nooit geduld.

Spr. XVIII : 5. Die de overtreding toedektzoekt liefde.

i Cor. XIII : 7. De liefde bedekt alle dingen.

Triverius, in zijne preeken over Jesaja zegt, naaraanleiding van Jes. 49 : 15:

„Indien eene moeder zoozeer vervuld is vanteederheid voor haar kroost, dan behooren wij nogveel inniger liefde to gevoelen voor onzen naaste ;want, de geestelijke banden zijn sterker dan diedes bloeds."

„Wanneer gij eenen vriend wilt berispen, doehet huiselijk — wilt gij hem prijzen, doe het in't openbaar," zegt een heiden, en dit woord komtder Christelijke zachtmoedigheid al zeer nabij,

Het meerendeel der menschen doet echter schierregelrecht het tegendeel. Prijzen zij iemand, zijdoen het in de afzondering, en laken zij iemand,zij doen het ten aanhoore van iedereen.

Men hoort zelden twee menschen samen spreken,

24 JACOB CATS.

of 't schijnt, dat zij zichzelf verhuurd hebben omeens anders gebreken op te halen, zoo volmondigspreken zij daarvan. De oorzaak hiervan heeftde kerkvader Hieronymus zeer goed uitgelegd.

„'t Is" zegt hij, „den booze een vermaak om„den goeden een klad aan te wrijven, want zij„meenen, dat hun eigen misdaad kleiner wordt„door 't groote aantal der overtreders. De kwaden„wenschen, dat de goeden kwaad mochten worden,„opdat zij velen van huns gelijken mochten vinden."

„Oordeelt niet, opdat gij niet geoordeeld wordt,"zegt Onze zachtmoedige Zaligmaker. Men kandit verboden oordeel op drieerlei wijzen vellen :I°. door 't goede ten kwade te duiden, 2°. door't kwade nog erger te maken, 3°. door 't twijfel-achtige zoo slecht mogelijk uit te leggen. Hebtgij een Christelijk gemoed, zoo wacht u voorzulk een oordeel en laat liever in alle omstan-digheden, de lastermond verre van u zijn.

OP EEN PLAATJE VOORSTELLENDE DEN DUIVEL ENZ. 25

V.

OP EEN PLAATJE VOORSTELLENDE DEN

DUIVEL, DIE HET VUUR OMHELST.

Kent eer ge mint

Pan i) zag het eerste vuurjuist toen het was geschapen.

Hij sprak : „wat kostlijk ding!"en zonder lang te gapen,

Greep hij het in den arm.en ziet! daar is de kwant

Aan haar en baard verzengd,en in het vleesch gebrand.

Komt u iets zeldzaams voor,al schijnen 't mooie zaken,

Begeeft u niet terstoiiddie aan te willen raken.

Te vatten met de handiets wat men niet en kent,

Heeft menig man bedoten menig vrouw geschend.

Vele dieren, zelfs de kleinste, als bijen, vogels,enz. worden het opkomende onweder niet alleen

i) In de Grieksche godenleer, de god, die de kudden beschermde.Later boschgeest of -duivel.

26

JACOB CATS.

gewaar, maar wijzen het ook door eenige voor-teekenen aan.

Het menschelijk vernuft daarentegen is zoo„schraal", dat het meestal niet slechts de toe-komst niet weet te ontdekken, maar zelfs zaken,die voor oogen zijn, niet kan onderscheiden.

Het is daarom geraden, geen nieuwe zakente beginnen dan met looden voeten en geoefen-de zinnen, daar men zich zoo licht aan hetnieuwe vergrijpt; „alzoo onder dezelve veeltijdseen boefje placht te schuilen."

Wanneer het gedierte iets ongewoons uitricht :de duikelaar b.v. uit het water loopt ; de mierenhare eieren ginds en daar sleepen ; de pieren nitde aarde vluchten, zoo volgt er meestal slecht weder.

Oordeelt zoo over de daden der menschenen, diensvolgens, naar den raad van Seneca:„Kruipt in een gat, maar ziet er door."

OP LETTERS, DIE IN BOOMSCHORS ENZ. 27

VI.

OP LETTERS DIE IN BOOMSCHORS EN POM-

POENEN GESNEDEN ZIJN.

't Neemt toe — men weet niet hoe.

Laatst ging ik in den hofdaar schreef ik op een linde;

Ik sneed in een pompoenden naam van mijn beminde.

Het schrift, dat was eerst teer,men zag er anders niet

Dan dat het groen gewasbeschreide mijn verdriet.

Maar, toen ik naderhanddaar onder kwam getreden,

Toen stond er uitgepuildal wat ik had gesneden.

Dies riep ik overluid:„dus gaat het met de min!

„Er komt een groote wondook van een klein begin !"

't Word/ to zamen groot.

De letters, die men plachtto snijden in de linden,

I

01111Nrall• 411n1111.1.

28 JACOB CATS.

Die zijn van eersten aanniet in het hout te vinden.

Maar, komt gij naderhandomtrent den groenen bast,

Zoo blijkt het, dat het schriftgedurig grooter wast.

Het kind, indien het zieteens anders kwade streken,

Ontvangt in zijn gemoedde gronden van gebreken.

Wat kwaad is kankert in.gij, legt dan in de jeugd

Geen vonken tot de lustmaar sporen tot de deugd.

Ed hart van een kind is als blank papier.

Wees vooral in reden kuisch,als er kinders zijn in huis;

Want waar jonkheid is omtrent,dient niets dartels voorgewend.

... Tot dat Christus eene gestalte in ulie-den verkrijge" — Gal. IV : 19.

Placht iernand in een boombij wijlen jets te snijden,

OP LETTERS, DIE IN BOOMSCHORS ENZ. 29

Het kan hem dienstig zijn,het valt niet al bezijden.

Let hoe de taken gaan:eerst is de letter teer,

Maar, na een weinig tijds,zoo vindt de lezer meer.

Als God door zijnen Geestons harte komt beschrijven,

Niets voelt het vast geloofniet aanstonds nog beklijven.

Maar ziet ! het zwak begindat wordt ten laatste sterk.

Met tijd en met geduldvoltooit de Geest zijn werk.

Efez. IV : 13. . . . Totdat wij alien zullenkomen . . . . tot de mate van de grootte dervolheid van Christus.

2 Cor. III : 3. Gijl. zijt een brief van Christus,door onzen dienst bereid, die geschreven is nietmet inkt, maar door den Geest des levendenGods, niet in steenen tafelen, maar in vleeschentafelen des harten.

Ps. 92: 13. De rechtvaardige zal groeien alseen palmboom, hij zal wassen als een cederboomop Libanon.

30 JACOB CATS.

God gaat niet ongeschikt maar met orde tewerk, zelfs in alle kleine taken, niet schielijk vanhet eene uiterste tot het andere vervallende, maar,door middenwegen, allengskens en trapsgewij ze,van 't eene tot 't andere gaande.

Het donker van den zwarten nachtwordt niet terstond tot licht gebracht.

De dageraad en morgenstondvertoonen eerst hun rooden mond,

Dan rijst de zon, des werelds oog,en klimt allengskens meer omhoog,

Totdat ten laatste het gezichtons schemert door haar krachtig licht.

Het gaat met den geestelijken voortgang dergodzaligen ongeveer als volgt : God placht niemanduit den stank der zonden regelrecht tot heerlijk-heid te verheffen, maar stelt zijn- genade alsmiddelaar tusschenbeiden. Zelden wordt iemandnit een gansch ruw en roekeloos leven met eensprong overgezet in eene bezadigde en Christelijkezedigheid. De godzaligheid vertoont zich nietaanstonds in hare volmaaktheid, maar wordt,door dagelijkschen aanwas, allengs tot volkomen-heid gebracht.

1

OP EEN DOOR DEN BLIKSEM GETROFFEN ZWAARD. 31

Een verslagen hart geve daarom den moed nietop wegens zijne langzame vorderingen in degodzaligheid, indien die aithans gestadig en voort-durend zijn.

Alle vooruitgang, (ook die, welke onbewustgeschiedt en die men eerst later gewaar wordt,)gedijt een Christelijk gemoed tot zaligheid.

VII.

OP EEN DOOR DEN BLIKSEM GETROFFEN

ZWAARD.

Het is niet alles goud wat blinkt.

Wij zien een goud gevest,wij zien een mooie schede,

Maar . . . . is het lemmer goed?dat zwoert gij onder eerie.

En nochtans is 't gemist :de felle bliksemstraal

Verbrak ook anders nietdan het verborgen staal.

Wanneer gij menschen ziettot hoogen staat gerezen,

32 JACOB CATS.

Ei, acht het niet terstondhet hoogste goed te wezen.

Want, waar 't hoofd blinkt en klinkt,daar dwingt en wringt de geest.

Zie! waar het lichaam dreigt,daar is het hart bevreesd.

Velen onzer hebben de gewoonte om eensanders levensomstandigheden hoog op te hemelenen daarentegen hun eigen staat te verachten.

Het komt mij voor, dat de oorzaak daarvanligt in de gewoonte, die wij hebben, om ons oor-deel te gronden op hetgeen wij zien, terwijl wijniet letten op hetgeen inwendig en verborgen is.Nademaal nu bet aangename in een anders positiemeestal op den voorgrond treedt en de bezwaren,die daaraan verbonden zijn, bedekt zijn, zoo zijnwij licht geneigd elkanders omstandigheden bovende onze te stellen.

De os wil tot een rijpaard strekken,De hengst, die wenscht den ploeg te trekken.

Wij alien prijzen, met Damocles, den glans ende voortreffelijkheid van Dionysius, omdat zij onsin 't oog loopen. Het zwaard echter, dat met eenpaardehaar boven het hoofd des tirans hangt, zien

OP EEN, DOOR DEN BLIKSEM GETROFFEN ZWAARD. 33

wij niet, v6Or wij zelf eens in diens plaats zijngesteld. Eilieve! hoe vaak is een schoon behangselvoor een vuil stuk muur gespannen ! Nieuweschoenen drukken 't meest. De gegoten afgods-beelden, hoe schoon ook uitwendig verguld,worden van binnen vol slik en vuil bevonden.

Seneca zegt: „Hij, die door velen gevreesdwordt, vreest zelf velen."

Nooit heer of eerZonder zeer.

Wat niet buigen wil moet breken.i Petr. V : 8. Weest met ootmoedigheid bekleed ;

want God wederstaat den hoovaardige.

Ziet wat de bliksem doet:hij zal een lemmer breken,

Hij zal in stukken slaanwat niet (en) is geweken.

De scheede nietteminwaarin het ijzer stak,

Die blijft in haar geheelen zonder ongemak.

God, die het machtig vuurdoet uit den hemel dalen,

Die is ook vaak gelijkaan deze felle stralen,

3

1

34 JACOB CATS.

Hij breekt wat wederstaat,hij spaart wat buigen kon.

Nooit was er trotsch gemoed,dat Godes zegen won.

„Zoo mij iemand vraagt" zegt Augustinus —„wat de eerste en noodigste deugd is voor eenChristen, ik antwoord : nederigheid. Wat detweede . . . . nederigheid, en wat de derdenederigheid." Daarmede wilde de godzalige mante kennen geven, dat het fondament des christe-lijken levens daarin bestaat, dat de mensch alletrotschheid en hoogmoed uit zijn gemoed hebbeuitgeroeid en daardoor tot ware zelfkennis enzelfveroordeeling gekomen zij. Naardien 't onzeeerste stamouders, door hunnen verwaanden hoog-moed, ten onzen nadeele „leelijk hebben latenliggen," zoo heeft het God beliefd, om, als eenervaren geneesmeester, deze ziekte door tegenstrijdige middelen te verdrijven.

Laat ons dan trachten naar een hoog hemelschleven maar naar een nederigen geest.

De Heere der Heeren wil niets hoogs dan.Zijne heerlijkheid.

Het is „Hem eigen" den hoogmoedige nederig,te maken en den nederige te verbeffen. De dag

OP EENE BORDURENDE VROUW. 35

des Heeren — zegt Jesaja — (Jes. II : 12) zal zijntegen alien hoovaardige en hooge en tegen alienverhevene, opdat hij vernederd worde.

Gij, die een Christen zijt genaamd,Vraagt welke deugd u 't best betaamt?Ik antwoord kort : „Voor eerst en lestIs nederigheid u allerbest."

"v'n-,•s^-.",-...,,,,,-,,,,,,,,

VIII.

OP EENE BORDURENDE VROUW.

Die wondt maakt gezond.

De naald is uw penseel,die schildert frissche rozen;

Van zijde maakt gij verfen duet het linnen blozen.

Gij opent en gij sluit,gij heelt ook wat gij steekt,

Gij geeft meer dan gij neemt,gij maakt ook wat gij breekt.

Ik prijze dit beleid,ik noem het zoete ranken. i)

i) Aangename streken.

JACOB CATS.

Behandel mij alzooik zal u dies bedanken,

Vriendin! ik ben gekwetstdoor uwen zoeten mond.

0, geef mij toch behulpmet wat mij gaf de wond!

Riekende kruiden, stinkende luiden.

Wanneer ik nu en daneen vrijster zie borduren,

Zoo leer ik van haar werkeen deel geslepen kuren.

Bezie, o zoete jeugd!bezie een loozen trek :

Omtrent het meeste gouddaar is de meeste plek. 1)

Wat is er menig menschalleen met schijn behangen!

Wat is er menig oogalleen met schijn te vangen!

Maar 't is niet altijd schoonwat al te schoone blinkt.

Wie altijd zoete riekt't is zeker dat zij stinkt.

z) Daar zijn de meeste wonden.

OP EENE BOR DURENDE VROUW. 37

Het is voorzichtig om het ongewone te ver-denken. Niemand heeft ooit een sloef 1) netjesen ingetogen, een verkwister spaarzaam, of zijnvijand vriendelijk gezien, zonder dat daarvooreen gegronde reden te vinden ware. Nooit isde trotsche om niet voorkomend of de gierige mild.

Op de plaats waar de taart het meest verbrandis strooit de bakker de meeste suiker en waarhet satijn het meest is geplekt, brengt de bor-duurster het meeste goud aan. Seneca zegt, datde gebreken der menschen nooit ter goeder trouwworden getemd. „Zij houden" — zegt hij —„hun acrd en wreedheid in, instede van die ofte leggen, en, als men er minst op verhoed is,„breken zij weder uit en wandelen het oudekarrepad." — „Wanneer een gram mensch" —zegt Tacitus — „zijn gramschap inkropt, pas danop uw tellen, want het is een wis teeken van eenwreed voornemen."

Luc i : 22. Zalig is de man, die de verzoekingverdraagt, want als hij beproefd zal zijn, zal hijde kroon des levens ontvangen.

Wie aan het wit satijnGeeft honderdduizend steken,

i Slons.

38 JACOB CATS.

Meent daardoor evenwelde zij de niet te breken.

Want als de sneege maagdheur naalde wederhoudt .. .

Waar eerst de steke wasdaar is het enkel goud.

0, Stel u, waarde ziel !om met geduld te dragen

Al wat van Boven komt.Al zijn het harde slagen,

Het brengt u geen verderf.Des Heeren wonderhand

Geneest, ook als zij kwetst ,en koelt, ook als zij brandt.

Gelijk eene maagd met haar borduurwerk, zoohandelt de goede God met den mensch. Wienheeft Hij ooit eere gegeven, dien Hij niet eerstvernederd had?

Wie der zijnen is ooit tijdelijk of geestelijkgezegend, die daarvoor niet in beide opzichtenbeproefd was?

Vader Jacob is niet eerder met vrouwen, kin-deren, knechten, maagden en vee, als met eenheirleger omringd, tot de zijnen wedergekeerd,dan na van hen gevlucht te zijn met niet danzijn staf in de hand. Joseph is niet tot koning

1OP EENE BORDURENDE VROUW. 39

verheven dan na in een duisteren kerker ge-sloten te zijn.

In 't geestelijke is het evenzoo: Paulus kon niethet middel zijn om goddeloozen van den dood teverlossen dan nadat hij in den dood der god-zaligen had bewilligd. Hij heeft voor de eer vanGods Kerk niet eerder gestreden dan na haarheftiglijk bestreden te hebben ; hij heeft het Haltdes Evangelies niet gezien voor hij stekeblindgeworden was. Om kort te gaan: den godzaligenstrekken zelfs hunne onvolmaaktheden in ziel oflichaam ten goede. Een Christelijk gemoed magdaarom aldus spreken : „De Heere wil mij toteere verheffen. Hoe weet ik dat ? Wel, mij wordtoneer aangedaan. Hij wil mij versterken, wantik gevoel mijne zwakheid; Hij wil inij verrijken,want ik gevoel mijne armoede; Hij wil mij ver-blijden, want Hij bezoekt mij met droefheid.Zietdaar eene zondcrlinge maar nochtans zekerewijze van redeneeren bij de kinderen Gods.

Openb. 2 : i.o. Vrees geen der dingen, die gijlijden zult. . . . Zijt getrouw tot den dood enIk zal u geven de kroon des levens!

Augustinus zegt: De mensch begrijpe, dat Godeen medicijnrneester is en dat de beproevingeen geneesmiddel is tot ons heil en niet eene

40 JA COB CATS.

straf tot ons oordeel. Het geneesmiddel wondtmaar heelt: de dokter vraagt niet naar 't geenons aangenaam is maar naar 't geen ons kan baten.

••n•••n•^,W,.......,`,...•-•...........

IX.

OP DEN MINNEGOD, DIE EENEN LEEUW

BLINDDOEKT.

Verwonnen oog, begonnen min.

Gij zult een leeuwe zelfshaast maken uw' gevangen,

Verwin hem maar het oog.Zoo eens de zoete wangen

Van eenig aardig dier r)verblinden uw gezicht . . . .

Ach! van een dapper manwordt ge een onmachtig wicht !

Al treedt ze u op den nek,gij zult haar trotschheid lijden.

Al spuwt ze u in den baard,gij zult de gramschap mijden.

Wat dient er veel gezegd ?Al waar ooit minne kwam

Daar wordt de felste leeuwzoo mak gelijk een lam.

1) Voor meisje.

OP DEN MINNEGOD, DIE EENEN LEEUW ENZ. 41

Is 't oog verrast '1 beest is in last.

Bezie het moedig dierde leeuwe staat gebonden,

Omdat men zijnen aardten laatste heeft gevonden.

Ach Simson is gevatomdat zijn machtig haar

Werd, door een ontrouw wijf,den vijand openbaar!

Wit iemand inderhaasteen vijand overwinnen,

Die leere zijnen gronden aangeboren zinnen.

Want zoo hij dat geheimten voile weten kan,

Er is geen twijfel aan ......hij is er meester van.

De menschen worden grootendeels geleid, nietzoo zeer door de omstandigheden zelf dan doorde voorstelling, die zij zich daarvan maken. 'tIs wonderlij k, wat, bij ons alien, een eerste in-val al vermag! Zoo haast wij voor jets zijn in-genomen, kunnen wij nauwelijks tot eene an-dere opvatting worden gebracht.

Tacitus zegt, dat het voordeelig is voor een

42 JACOB CATS.

vorst, die pas aan de regeering komt, om aan-stonds door het yolk voor genadig en goeder-tieren te worden aangezien en Plutarchus be-weert, dat het een jonggehuwden man geradenis om alle strengheid of te leggen ten einde de teereverbeeldingskracht zijner vrouw tot zich te trekken.

Aldus heeft Venus de oogen van Dido, bij 'teerste aanschouwen van haren Aeneas, Judithhet oog van Holofernus, bij den eersten aan-blik veroverd en ingenomen. Let er op, gij allen,die 't aangaat!

Matth. VI : 23. Indien uw oog boos is, zoozal geheel uw lichaam duister zijn.

Al is de felle leeuwde koning van de dieren,

En dat hem al het wouden alle menschen vieren, 1)

Wint iemand, niettemin,het ooge van het beest,

Zijn lijf is zonder kracht,zijn harte zonder geest.

Ziet wat het oog vermag !het oog heeft vreemde krachten

i) Eeren.

OP DEN MINNEGOD, DIE ZIJNEN LEEUW ENZ. 43

En over het bedrijfen over de gedachten.

0, zoo gij tucht bemintlschuwt alien vuilen brand.

Houdt toch het dartel ooggedurig in den band !

Ps. I19 : 37. Wend mijne oogen af, dat zijgeene ijdelheid zien.

Lukas XI : 34. De kaars des lichaams is hetoog: wanneer dan uw oog eenvoudig is, zoo isuw geheele lichaam verlicht, maar zoo het boosis, zoo is uw geheele lichaam duister.

Als zich de slang in een nauwe plaats wilindringen, dan heeft zij Naar doel bereikt, zoodrazij haren kop naar binnen gewrongen heeft —het lijf volgt vanzelf.

't Gaat met den Duivel, dien „Ouden slang",eveneens. Gelukt het hem de beginselen derzonde bij ons te vestigen, dan kan hij daar ge-makkelijk allerlei gruwelen bijvoegen. Er is weleen Jacobsladder om ten hemel te klimmen,maar er is ook een hellend vlak, dat ten verderveleidt. Als de duivel er op uit is om iemand teverlokken, gebruikt hij gansch kleine en van

1•11111.1... in. alimmumv

44 JACOB CATS.

het goede nauwelijks te onderscheiden middelenen daalt dan ongemerkt dieper af.

Toen hij David tot een doodslager wilde maken,bereidde hij hem daartoe eerst voor, „met hetzachte toomken van ledigheid," doch wekte daarnabij hem eene wellustige begeerte, daarna hoererijen ten laatste den doodslag als noodzakelijkgevolg.

De zonde is trotsch van aard ; zij wil niet al-leen gaan ; zij moet telkens den een of anderenlakei „achter haren staart hebben." Wil iemanddus niet alle zonden binnenlaten, hij weersta zeelk afzonderlijk en van den aanvang aan.

't Is gemakkelijker zegt de burger — eenenmoedwilligen gast de deur voor den neus te slui-ten dan hem, na hem eenmaal in huis opgeno-men te hebben, weder daaruit te zetten. 't Isvoorzichtiger zegt de krijgsman — des vijandsingang te beletten, dan binnenslands met hemte oorlogen. 't Is wijs zegt de dokter — deziekte in haar beginsel te stuiten. 't Is goed —zegt de landman — de schapen voor den damte schutten. Het beste van al — zegt de Chris-ten — is de zonde reeds in hare geboorte dennek re breken.

OP APPELS DIE DOOR DEN WIND ENZ. 45

X.

OP APPELS DIE DOOR DEN WIND VAN DEN

BOOM WORDEN GESCHUD.

.Rijp ooft — haast geroofd.

Wil iemand jong gewasvan groene boomen trekken.

Zoo moet hij tot het werkzijn gansche leden strekken; I)

Maar komt hij met de handomtrent een rijpe peer,

Die scheidt van stonde aanen valt in haaste neer.

Dus gaat het met den mensch:wanneer de laatste stuipen

Hem prangen 2) aan de zielof in de leden kruipen.

De jeugd is wonder taaien worstelt met den dood;

Maar wie veel jaren teltbehoeft maar e6nen stoot.

't Gaat met den mensch als met de peer:De dees' is rijp en zijgt ter neer,

x) Moet hij zich inspannen.2) Persen.

JACOB CATS.

De geen' — nog groen, dient niet geplukt,Wordt lijk wel van den boom gerukt I)

Phil. I: 23. Ik heb begeerte om ontbonden teworden en met Christus te zijn, want dat is zeerverre het beste.

Cicero zegt: „De jongeling sterft als het vuurdat door water wordt uitgebluscht, — de grijsaardsterft als het vuur, dat verteerd zijnde, zichzelfonder de asch begraaft en vergaat. Men kanbeide ook vergelijken bij vruchten die, nog groenzijnde, van den boom worden gerukt maar rijpzijnde, vanzelf daaraf vallen ! „Aldus, — zegthij — sterven de jongen door geweld en de oudenals van rijpheid."

Wanneer de boomgaardmande vruchten wil gaan plukken

En, dat hij met geweld,moet aan de takken rukken,

Dat is een vast bewijsvan haren wrangen aard,

Die duid'lijk in de plukzijn wezen openbaart.

i) Het lijkt veel meer, dat zij van den boom gerukt wordt .

OP APPELS DIE DOOR DEN WIND ENZ. 47

Wanneer de bleeke doodkomt trekken aan de menschen

En zij weerbarstig zijnen nog te leven wenschen,

Dat is van stonde aandat is genoeg gezeid, (gezegd)

Dat daar nog wrange zucht i)in hunnen boezem leit (ligt).

Prediker 12.

Chrysostomus zegt, naar aanleiding vanMatthens X:

„De dood is de noodzakelijke bezoldiging vaneene reeds verdorven natuur, die niet ontvluchtmoet worden, maar veel eer moet worden om-helsd, opdat vrijwillig geschiede wat noodzakelijkgeschieden moet. Laat ons God aanbieden alsgeschenk, wat Hij recht heeft ons als schuld ofte vragen."

't Is onnoodig een wilden vogel uit de kooi tedrijven, wanneer die openstaat.

Wij menschen zijn in dit lichaam als in eenemuite (kooi) gevangen , God zendt ons den doodom dezen kerker te ontsluiten. Wat schrikken wij

i) Verkeerde lust.

.1111•1111111110M 1•111111•111116 /11/114/0

JACOB CATS.

dan, als de verlosser tot ons komt? Is het nietbewijs, dat wij de haven naderen, wanneer onshet veergeld gevraagd wordt? Dagelijks zien wijde zon op- en ondergaan zonder dat dit onsontstelt. Waarom ? Omdat wij inzien, dat dit degewone loop der natuur is. Waarom beschouwenwij niet evenzoo ons leven en sterven? Mijnsinziens is er niets heerlijker dan, met een bereidgemoed, volmondig te mogen zeggen als Simeon :„Nu laat gij, Heere ! uwen dienstknecht gaan invrede." Of met Paulus: „Ik wensch ontbondente worden en met Christus te zijn."

Beiden zijn even laf, hij die niet sterven wilals hij moet, en hij die sterven wil als hij nietmoet. Welaan dan, gij Christelijk gemoed ! Laater geen smart zijn, die u den dood doet zoekeneer het tijd is en laat er geen wellust zijn, dieu voor den dood doet terugdeinzen, wanneer uwtijd gekomen is.

Ons lichaam wordt ons genomen, opdat wij eenbeter lichaam zouden ontvangen. Onze geestwordt niet uitgebluscht, maar hersteld.

./.../....,n1nI'W...

OP EE N ROOKENDEN MAN WIEN CUPIDO ENZ. 49

XI.

OP EEN ROOKENDEN MAN WIEN CUPIDO

EENIGE PIJPEN BIEDT.

Van rook word ik gevoed.

Men houdt dat Venus' 1) kindmeent handel aan te grijpen.

Het veilt tabak te koopen menig honderd pijpen.

Rook is zijn kramerij,rook is zijn beste vond,

Rook schiet hem uit den neus,rook berst hem uit den mond.

Rook zweeft hem uit het oog,zoodat zij beide weenen,

En nog is 't al vermaak,gelijk de vrijers meenen.

Rook is zijn gansche rijk ,rook is zijn beste goed;

't Is rook, 't is enkel rookal wat den minnaar voedt.

De damp, dien de tabaksrookers in de lucht

a) Cupido, de minnegod, was zoon van Venus, de godin derschoonheid.

4

50 JACOB CATS.

weten te blazen, schijnt eerst den omstanders jetsvermakelijks toe, maar spoedig daarop ontwarenzij een onaangenamen geur en hunne oogen be-ginnen te tranen.

Dit is een beeld van sommige vormen der wel-levendheid, die wel een schoonen schijn hebben,doch inderdaad niet slechts ijdel en beuzelachtig,maar zelfs schadelijk zijn.

Zoo wordt men vaak in 't openbaar ten hoogstegeprezen (om beter om den tuin te worden geleid)en inmiddels wordt men, afwezig zijnde, belasterden bespot, zoodat men, onder een eervollen schijn,toch ten laatste zeer slecht wordt behandeld.

De vos placht den haas in 't bijzijn van denleeuw wel zeer te prijzen, doch die lof werd laterslechts zoodanig uitgelegd, dat de haas vet ensmakelijk van vleesch was. leder kan gemakkelijkbegrij pen hoe den arme zoodanig prijzen bekomen is.

i Tim. 6 : 8. Maar als wij voedsel en dekselhebben, wij zullen daarmede vergenoegd zijn.

Al heeft matroos alleeneen pijp tabak gedronken, 1)

Hij krijgt een vroolijk hartals waar' hem wijn geschonken.

Men sprak eertijds van ,,toebak drinken" voor rooken.

OP EEN ROOKENDEN MAN WIEN CUPIDO ENZ. 51

De krekel eet den dauw,de salamander wind,

't Is vreemd, waar ieder dierzijn drank en eten vindt!

Wil iemand met bescheidde reden plaatse geven :

Men hoeft geen groote kost i)om wel te mogen leven.

Gij daarom, wie gij zijt,die wenscht te zijn gerust ! —

Vraagt niet om meerder goed,maar bidt om meerder lust.

Ilc heb menigmaal overleid hoe Gods mildehand een iegelijk de spijze naar zijne bijzondereomstandigheden uitdeelt.

Wie ziet niet met genoegen en bewondering,hier een landman zijn ploeg, daar een ambachts-man zijn werk verlaten, om een stuk brood ofandere eenvoudige spijze te gebruiken?

Niet slechts eet hij dit sober voedsel met zooveel graagte alsof het de fijnste lekkernij is, maarhij wordt er ook meer door versterkt dan dezulken,die, de volheid van alle kostelijke spijzen gehadhebbende „door het opspannen van hunnen buik,

x) Onkosten.

52 JACOB CATS.

beide aan kelder en spinde hun ambt schijnenontnomen to hebben."

Wie ziet niet, (en daarin eveneens Gods goeder-tierenheid prijzende) arme kinderen dun gekleed,met grove kost gespijsd, bij een kouden haardgenoegelijk spelen of vet en welgedaan rond-springen, terwijl de kinderen der rijken, die metgroote onkosten en veel zorg, „zachtjes en warmpjes"

worden opgetogen, als achterlijke, „kweele balks-

kens" 1) „deerlijk op den hals worden heenge-dragen ?"

Moeten wij, dit ziende, niet zeggen, dat de menschvan brood alleen niet leeft maar uit en van derijke hand Gods? Dit zoo zijnde, waarom danzoo veel waarde gehecht aan 't geen „ten mondeingaat?"

De „bedenking des doods" kan, gelijk zij an-dere gebreken beteugelt, ook gebruikt worden alseen toom van de gulzigheid.

Spreuken 27 : 7. Voor eene hongerige ziel isalle bitter zoet.

i•-n-.....,.....,,,,,,,,,,,,W.

z) Zwakke kinderen.

OP EENEN VOGEL IN EENE KOOI. 53

XII.

OP EENEN VOGEL TN EENE KOOI.

Blij door slavernij.

Toen ik mijn eigen wasen mocht alomme zweven,

Toen leidde ik even staageen stil en droevig lever.

Maar, nadat mij de minbracht in een zoeten dwang,

Toen werd mijn tonge losen maakte blij gezang.

Ik lach, ik raas, i) ik speel,en schoon 'k ben opgesloten,

Heeft mij geen tijd verveeld,geen ding heeft mij verdroten.

0, zoete slavernijen aangenaam geweld !

Het is den minnaar vreugdwat andre lieden kwelt.

i) Het zingend geluid, dat water maakt als het begint to koken,noemen wij nog razen.

54 JACOB CATS.

Dwane- leeri zang.

Indien de papegaaiware in het woud gebleven,

Hij hadde daar geleideen woest en beestig leven.

Maar, nu hij door bedwang,bij menschen is geleerd,

Zoo komt het dat hij spreekt

en in den hof verkeert.Is iemand ooit gezind

om eere na to jagen,Hij moet, van eersten af,

hij moet gewillig dragenAl wat de tucht gebiedt.

De dwang, in onze jeugd,Wordt eere mettertijd

en niet dare enkel vreugd.

jes. 29 : 20. Alzoo diende Jacob om Rachelzeven jaren, en die waren in zijne oogen alsenkele dagen, omdat hij haar lief had.

Al vloog ik in het woud,al zat ik daar verborgen,

Toch leefde ik aldaarin velerhande zorgen.

OP EENEN VOGEL IN EENE KOOI. 55

Het ruischen van een riet,het trillen van een blad,

Dat bracht mij . in den schrikvan ik en weet niet wat.

Nu ben ik, (naar bet schijnten zoo gij meent) gevangen.

Maar vriend I Het is gemist:ik hebbe geen verlangen

Te wezen wat ik was.Een harde slavernij

Die maakt, ook in den dwang,uw reine ziele vrij.

God dienen is neer schen.

Iemand, die in de wellusten der wereld verhardis, moet wel denken, als hij let op de levenswijzevan den godzalige, dat deze niet anders kent dandruk en harteleed, ja, dat hij in eeuwige gevangenisis gehouden. Hij meent n. 1. dat er geen andervermaak te vinden is dan in hetgeen den oogen,den ooren en den buik aangenaam is. Eene god-zalige ziel echter is van een ander gevoelen: zijweet blijdschap nit droefheid, hartelust uit wee-dom, vermaak uit tranen en vrijheid uit slavernijte trekken.

56 JACOB CATS.

Ambrosius zegt : Hij is vrij, ook in dienstbaar-heid, die niet door dwaze liefde bezeten is, diedoor gierigheid niet gebonden is, of door eenkwaad geweten niet verschrikt wordt ; dien hettegenwoordige niet verschrikt en de toekomst nietdoet vreezen.

Hij daarentegen is een ware slaaf, die doorvrees ontzet, door wellust vervoerd wordt, doorde begeerlijkheden her- en derwaarts wordt ge-trokken, door gramschap wordt verbitterd of doordroefheid wordt verslagen. Om kort te gaan: elkekwade neiging is eene nieuwe slavernij.

.."../.....,-NW....1.,....,.."...

XIII.

OP EENE SCHILDPAD.

*in last is aan mij vast.

„Zoekt iemand los te zijn„van alle minnebanden,

„Zoo laat de vrijster daar 1)„en trek in vreemde landen!"

Roept Naso tot de jeugd.

1) Achter.

OP EENE SCHILDPAD. 57

Maar naar dat ik het vindDe raad, die Naso geeft,

die is maar enkel wind.Ik hebbe ver gezeild,

ik hebbe veel gereden,En zie I het nude pak

dat kleeft mij aan de leden,Dat draag ik op den berg,

dat vind ik in het dal.Ach, wat in 't harte woont,

dat voert men overal!

Als a spring-, zoo waagl het al.

De schildpad draagt haar huisgedurig op de leden,

Zij gaat als zonder zorg,en zachtjes henentreden.

Men vindt ha2r menigmaalvan alien nood bevrijd,

Al gaat de vos zijn hol,de beer zijn leger kwijt. 1)

Wie in zijn boezem draagtzijn geld en beste panden,

z) Al verlaten vos en beer hunne holen om op roof uit to gaan.

JACOB CATS.

Zijn winkel, zijn beslag, I )zijn vette korenlanden,

Die heeft een zeker erf,en wandelt onbevreesd.

Waar is toch iemand arm,die rijk is in den geest ?

Wie kruis nosh munt heeft in zijn tasch,Geeft om de stroopers niet een bras, 2)Want hij wiens teergeld is een niet,Betaalt de roovers met een lied.

De rijkdom maakt den mensch bevreesd, omdatdie hem kan worden ontnomen. Alles, wat vanons kan worden afgescheiden, is licht vergankelijk.Laat ons daaruit besluiten, dat alles wat ons kanworden gegeven of nagelaten, ons eigen en ware goedniet is, en laat ons trachten zoodanig goed nato jagen, dat uit brand en schipbreuk met onskan ontvluchten , t. w. deugd en wetenschap.

Joh. VIII : 34. Die de zonde doet is een dienst-knecht der zonde.

Waarheen, ellendig dier ?ei, wil uw gangen staken !

1) Zijn eigendommen.2) Kleinigheid.

OP EENE SCHILDPAD. 59

Het is om niet gepoogddoor vluchten los to raken.

Ga aan het open strandof in het dichte woud,

Het kleeft u aan het lijfwat u gevangen houdt.

Is iemand oversteiptmet ongezonde lusten,

Die torscht een stage last.Waar zal hij kunnen rusten?

Al reist hij door het landen hier en weder daar,

Zijn pak, dat blijft hem bijen weegt hem even zwaar.

Een hinde door een pijl geraakt,Waar dat zij loops, hoe dat zij 't maakt,

En hoe zij rent door berg en dal,Helaas ! het baat Naar niemendal.

En wat veroorzaakt hare smartBlijft vastgehecht, dicht onder 't hart.

Vele kooplieden, wier zaken slecht gaan, leggenwel hunne boeken ter zijde, opdat zij daarinhun treurigen toestand niet zouden zien; maarwat baat dat ? Zij weten 't reeds van buiten endragen 't hartzeer in hunnen boezem.

i

6o JACOB CATS.

Sommigen zijn gekwetst, maar willen geengeneesmeester toelaten of kunnen niet verdragendat de wond onderzocht wordt, en inmiddelsvloeit het bloed weg.

Zoo is 't ook gesteld met een kwaad geweten :men wil 't verbergen maar kan niet. Velen willendoor reizen, door vroolijk gezelschap hun gewetena. h. w. afslijten, in slaap wiegen of in den wijnverdrinken. Maar, helaas! hetgeen hen kwelt iste diep en 't gaat hun als iemand, die een doornin den voet heeft en dien steeds dieper drijftdoor er op te treden.

„De schaduw volgt het lichaam ; de zonde volgthet gemoed" zegt Basilius.

Wat zoekt men nog een zondig gemoed hierof daar te verbergen, of, zooals men zegt : „onderstoelen en banken te steken ?"

gene ongezonde ziel dient genezen, niet ver-stoken te worden.

OP EENE PAS UITGEDOOFDE KAARS, ENZ. 61

XIV.

OP EENE PAS UITGEDOOFDE KAARS,

DIE OPNIEUW ONTSTOKEN WORDT.

Vlam eerst geweken, haast weer ontsteken.

De vlam was eerst gebluscht,die in mij placht to woelen,

Ik voelde, met vermaak,mijn eersten brand verkoelen.

Al wat er overbleefwas maar een kleine vonk,

Zoodat mijn welig hartvan enkel vreugde spronk. (g)

't Geviel, na langen tijd,dat ik het vuur genaakte,

Mij dacht : er was geen noodindien ik het niet raakte.

Dus stond ik maar en keeken, nog eer ik vertrak (vertrok)

Een vlam viel uit de vlam,die mijnen rook ontstak.

JACOB CATS.

Eens gebrand, haast gevlamd.

Hoe licht ontsteekt een licht,dat eens te voren brandde!

Wie eens is licht geweestraakt ,licht in nieuwe schande.

Een doovekool ontbrandtals zij het vuur maar riekt ;

De sintel wordt tot vuurdoor al wat vuur geliekt.

Hoe licht vervalt de menschtot alle kwade streken,

Die van een slim gebrekeerst onlangs is geweken !

Een, die zich wagen durfteer dat hij recht genas,

Geraakt licht in het vuilwaar hij te voren was.

Bij de Grieken bestond eene wet volgens welkede schippers, die op Athene en Salamis voeren,terstond moesten worden afgezet, wanneer zijeens hun vaartuig hadden omgezeild. i)

Indien nu de Ouden een enkele misgreep zoo

i) Verkeerd bestuurd of schipbreuk doen lijden,

OP EENE PAS UITGEDOOFDE KAARS, ENZ. 63

hoog opnamen, wat moeten wij dan denken vanhen, die als het ware, de gewoonte van kwaaddoen hebben aangenomen ? Voorwaar, ofschoonzij somtijds eenige teekenen van beterschap ver-toonen, zoo kan men daarop geen staat maken.De zee blijft „zwalpende en deinende," ook nadatde storm heeft opgehouden en zoo behouden delieden, die eens een slim gebrek hadden, daarvanlicht eenige overblijfsels, schoon zij hunne oudezonden ook verlieten, en lichtelijk vervallen zijopnieuw in het oorspronkelijk euvel.

Een beest met kunste tam gemaakt,Dient niet to worden aangeraakt,Want, schoon het nu al duikt en zwijgt,Als 't eens zijn oude parten i) krijgt,Zoo is het weder even fel,En kwetst zijn eigen meester wel.Wie goed van kwaad wordt met een vaart,Vervalt licht tot zijn ouden aard.

Jes. 42 : 3. Het gekrookte riet zal Hij niet ver-breken en de rookende vlaswiek zal Hij nietuitblusschen.

1) Kuren.

64 JACOB CATS

De ziel heeft menigmaalhaar eerste licht verloren,

Zij ligt als zonder glansen niet gelijk te voren.

't Is maar een damp alleen,die als een teeken geeft

Dat nog in eenig deelhaar eerste wezen leeft.

Maar, als wij 't helder lichtvan Godes Woord genaken,

Zoo wordt de rook een vlam,de geest begint te waken.

Hoe groot is Uwe gunstvoor Uwe schepselen, Heer !

Al rookt de vlaswiek slechts,Gij bluscht haar nimmermeer.

Matth. V : 6. Zalig zijn die hongeren en dor-'sten naar de gerechtigheid, want zij zullen ver--zadigd worden.

Dum Spiras, spera. = Hoop zoolang gij ademhaalt.

Nademaal ons geheele leven niet anders is dande aaneenschakeling van allerlei zonden, zoo iser voor ons geen troost, tenzij wij eenig Goddelijk

4.11111011110

OP EENE PAS IJITGEDOOFDE KAARS, ENZ. 65

wezen opsporen, wiens geest integendeel, niet anderszij dan genade en goedertierenheid. En, naardienzulks bij U alleen te vinden is, Heere Jezus !zoo willen wij op U alleen hopen ook dan, alswij buiten hope zijn. Uwe wonderen strekken denmensch slechts tot heil. Mozes en de profetenhebben strafwonderen verricht, maar Gij, HeereJezus ! hebt Uwe wonderdaden als van melk enen honing doen overvloeien. Daarom, hoe grootmijne misdaden ook zijn, toch zal mij nooit dewanhoop tot den strop, wel de hope tot Christusdriiven.

..../....M.,-....,...,,,M,',.M

XV.

OP EENE MUIS BIJ DE VAL.

(Het spek spreekt.) Vast, of weest vast.

Hoe komt de slimme gast,hoe komt de snoeper loeren,

Om mij tot zijnen roofin haaste weg te voeren !

Hoe komt de linker 1) hieren zegt : hij is mijn vriend?

5

r

66 JACOB CATS.

1k weet, dat hij mij mintdoch niet gelijk het dient.

Geen rat eet van het speka) is het haar verlangen,

Of zij moet in de valzich hebben laten vangen.

Wie hier iets anders meent,die heeft het kwalijk veur.

Gij, zoo gij mint en meent,klop voor de rechte deur.

Wie noten wil smaken, die moet ze kraken.

Gij ziet het lekker aasen dreigt het met de tanden.

Gij wilt wel aan het spek,maar geenszins in de banden.

Dus blijft gij buitenschootsen geeft u nimmer bloot.

Maar zonder groot gevaarwordt nimmer iemand groot.

Geen koren zonder haar,geen noot is zonder schellen.

Men ziet, wie rozen plukt,dat hem de prikkels kwellen.

Al wie bekomen wilwat hij van harte wou. —

OP EENE MUIS BIJ DE VAL. 67

Wat staat hij slecht i) en ziet?de hand moet uit de mouw ?

Men vindt menschen van zoQ- luien card, datzij door ingebeeld gevaar worden weerhoudenom de hand aan den ploeg te slaan, ook wan-neer zij duidelijk zien, dat handelen hun voor-deel zou brengen. Salomo zeide reeds in Spr.2 2 : 13: „De luie zegt: er is een leeuw buiten;ik mocht op de straten gedood worden!" Wegmet deze : „zoetvoetige zachtboters !" 2) Niemandkan iets tot stand brengen zonder zich aan ge-vaar bloot te stellen, Help nu u zelf, zoo help/

u God. 3) Aan niemand komt zegeii en gelukin den schoot vallen zonder dat hij zich inspanne.Niet door bloot wenschen of verwijfd gekermverkrijgt men Gods hulp bij het uitvoeren vanvoortreffelijke zaken, maar door dapper de handaan den arbeid te slaan. De Grieken zeiden:„Bij de goden is alles te koop voor arbeid."

Wat maakt u moedeloos? De bezwaren enonzekere uitkomst van uw voornemen?

i) Suf.2) Laffe menschen.3) Aanvang van een lied uit den Spaanschen tijd.

68

JACOB CATS.

„Die kloeck van moet is volgt geluck;Een swaerhooft blijft altijt in druck."

zegt een oud rijmpje.Er is geen lucht waar de arend niet door dringt,

geene zwarigheid waar de dappere niet door komt.

2 Tim. 2: 5. Indien ook iemand strijdt, hijwordt niet gekroond, zoo hij niet wettelijk heeftgestreden.

Geen verb lijden dan na lijden.

De rat loert op het speken wenscht het met verlangen,

Maar blijft toch uit de valom niet te zijn gevangen.

Zij name wel het aas,dat zij voor oogen ziet,

Maar vreest het ongemak,want dat en wil zij niet.

Een ieder wenscht in vreugdhiernamaals eens te leven:

Maar op den engen wegwil men zich niet begeven.

Maar zonder diep gevaaren zonder groote pijn

OP EENE MUIS BIJ DE VAL. 69

Kon nimmer eenig menschin rechte vreugde zijn.

Mark. VIII: 34. Zoo iemand achter Mij wilkomen, die verloochene zich zelf en neme zijnkruis op en volge Mij.

Ari patiaris non , otieris zegt de Latinist, datbeteekent: Indien gij niet lijdt, zult gij niet heer-schen. En de heilige Bernardinus zegt : „Indeze wereld zijn wij a. h. w. in een strijdperkgesteld. Wie bier geen tegenspoeden doorstaat,zal zonder glorie het einddoel bereiken."

Zelden verkrijgt iemand uitnemende takenzonder groote moeite. God verkoopt wetenschapvoor arbeid, eere voor gevaar, enz.

Plato zegt, dat er in gemakkelijke dingen zel-den iets voortreffelijks steekt.

Veelal wordt ons verlangen naar eene zaakheftiger naarmate zij moeielijker to verkrijgenis. Waarom zijn wij niet evenzoo gestemd tenaanzien van de gerechtigheid ?

Een jager op de jacht gezindEn denkt niet eens om vrouw of kind.

7 0 JACOB CATS

De mensch ontziet noch vuur noch zwaardOm hier to blijven op de aard.Men zaagt hem of zijn been of hand,Zijn aders worden toegebrand,Men giet hem vuile dranken inVergiftigd met een slang of spin.Wat druk, wat kruis, wat tegenspoedZal dan verschrikken ons gemoed,Wanneer men in zijn harte prentHet hoogste goed, dat nimmer endt?

•••..,•••n•,...,,,...,.....,......,,,..-W

XVI.

OP EENEN PAASCHOS.

Voor klein genucht, groot ge-zucht en land geducht.

Gij, die voor dezen osziet spel en versche rozen,

Ziet ook wat daarop volgt,en let hoe korte poozen,

En rasch vergaande vreugdde malle jonkheid heeft.

En wat de kwade lustvoor harde nepen heeft.

OP EENEN PAASCHOS. 7 I

Ziet, vrienden I vuil bejagdat baat ons niet-met-alle.

Al is 't beginnen zoethet einde is enkel galle.

Ach, wat men vreugde noemtduurt slechts een korte wijl.

Van voren schijnt het spelvan achter is de bijl.

In voorspoed ziet toe!

De gildos i) gaat daarheenversierd met rozenkransen.

Men hoort de trommel slaan,men ziet de kinders dansen.

Hij schuimbekt van den wijn 2)en glimt van enkel vet,

Maar denkt niet aan de bijldie voor hem is gewet.

Hoe menig is er trotschen gaat hoogmoedig pronken,

Die, eer de zonne daalt,in pijne ligt verzonken.

a) Paaschos.2) Het is bekend, dat vele dieren op wijn belust zijn. Aan paarden

geeft men voor een wedren, vaak champagne. Uit dezen regel vanCats kan men opmaken dat ook aan de paaschossen wijn plachtgegeven to worden

7 2

JACOB CATS.

Neemt, vrienden, op uzelfen op uw zaken acht,

Ook, als het zoet gelukgestaag u tegenlacht.

.Hij [de ontuchtige] gaat haar [de zedeloozevrouw] achterna, als een os ter slachting gaat engelijk een dwaas tot de tuchtiging der boeien.Spr. VII : 22.

Hippocrates zegt, dat men de volkomen ge-zondheid moet verdenken en Cesar . beweert, dateen bijzonder gelukkig voorval vaak droevige ver-anderingen voorspelt. Onmatig lachen gaat dik-wijls over in weenen. Alle voorspoed is wankel-baar ; zelfs de allergelukkigste weet niet hoe langdat geluk zal duren. i)

Wie ziet niet dagelijks dat de boomen voort-durend wassen tot ze plotseling geveld worden?Het is dus verstandig om op onze hoede te zijnals 't geluk ons toelacht, opdat wij niet als vis-schen door bedriegelijk lokaas worden weggerukt.

Vooral uw zaken wel bezintWanneer uw schip zeilt voor den wind,

i) Geluk, in den zin van voorspoed, waarvan geluk niet af han -kelijk behoeft te zijn.

I

I

OP EENEN PAASCHOS. 73

Want, wie in 't grijpen i) eens misdoet,Verliest wel lichtlijk lijf en goed.

Voor klein senucht, 2) groot gezucht.

Ei ziet eens, vrienden, ziet!wat mag 't den paaschos baten,

Dat hij een rozenhoedmag dragen in de straten ?

Al wordt hij ook gestreeld't is voor een korte wijl.

Helaas! daarachter volgtde slager met de bijl,

Hoe dom zijn velen toch !Zij razen, spelen, woelen,

Maar voor hetgeen er volgtslechts weinigen gevoelen.

Doch, hoort een nutte lesbij alle vuil bejag:

Denkt steeds aan uw vertreken aan den jongsten dag.

1 Joh. 2 : 17. De wereld gaat voorbij en harebegeerlijkheid, maar die den wil van God doetblijft in der eeuwigheid.

i) Den wind met de zeilen opvangen.2) Genoegen.

74 JACOB CATS.

Augustinus zegt, naar aanleiding van Matth.6 : 33. „Indien gij ook bezat den rijkdom vanSalomo, de schoonheid van Absalom, de krachtvan Simson, den leeftijd van Methuzalem, deschatten van Croesus, het geluk van Octavius —wat zal het u baten, indien gij uw vleesch denwormen en uwen geest den duivelen geeft?''

De wereld is een schouwtooneel waarop iederzijn rol heeft to vervullen. Het leven van denvrome is echter, wat men oudtijds noemde : eenblijeindend spel, want voor hem is het slot altoosverblijdend, terwijl de goddelooze een waar ireur-

speler kan genoemd worden.Voor het slachthuis is niet het jukdragend vee

maar wel de opgepronkte paaschos.Zoo is niets ellendiger dan de voorspoed des

goddeloozen, niets gelukkiger dan de tegenspoedvan den vrome.

Het begin van den goddelooze wordt nooitzoozeer benijd als zijn einde beklaagd wordt enevenzoo is nooit het begin van den vrome zoomoeielijk als zijn einde zacht en liefelijk is.

......./........,nn•n.,..-.........,..

..n

OP EEN SCHIPPER, DIE ZIJN VAARTUIG, ENZ. 75

XVII.

OP EEN SCHIPPER, DIE ZIJN VAARTUIG

DE KUST DOET NADEREN DOOR SCHIJNBAAR

EEN ROTS NAAR ZICH TOE TE WILLEN HALEN.

Stilstaan beweegi.

Mijn lief, zij trekt mij niet,noch word ik weggetogen,

Ik trek al wat ik kan,en zij blijft onbewogen.

Zij staat gelijk een rots,hoewel ik dapper woel.

Ik ben geweldig beeten zij is bijster koel.

Ziet! hoe mij Rozemondhaar gunste feller weigert,

Hoe meer dit grillig hartin heeter lusten steigert.

0, wat een wondre krachtheeft ook het stillestaan!

Zij, die zich niet en roert,doet mij to sneller gaan.

76 JACOB CATS.

De trekker wordt getogen.

De rots, die v66r u staat,is 't richtsnoer van het leven,

Is als een vaste peil,door God ons voorgeschreven.

Matroos, die met gewelden naar zijn eigen wensch,

De klippe trekken durft dat is een domme mensch.

Ons nood-dwang staat gezet,wie kan het toch bewegen ?

Wat spartelt eenig mensch ?Wat streeft er iemand tegen?

Wel, voegt u, die weleerin dezen u vergreept!

Wie gaan wil, wordt geleid,maar die niet wil, — gesleept.

Het gebed, dat Epictetus ons aanraadt altoosop de lippen te hebben, komt mij voor hoogerte staan dan de leer van menig heidensch wijs-geer. Het luidt :

,,Leid mij in uw bestemde baan„Mijn God, zoo zal ik willig gaan,

„Waar ik, gelijk een eerlijk man„Naar uw beschikking komen kan.

OP EEN SCHIPPER, DIE ZIJN VAARTUIG, ENZ. 77

„Of anders word ik, als een wicht,„Gesleept naar mijn gestelden plicht."

Wat spartelen wij dwergen toch tegen ! Eenaarzelend en achteruitslaand paard verkrijgt metzijn verweer niet anders dan een dracht slagenen moet niettemin in 't gareel loopen en denploeg voorttrekken.

Pausanias zegt: „gelijk de keien aan den oevereener rivier door het aangespoelde zand bedektworden, zoo dekt God der menschen raad metzijne beschikkingen." — En de goddelooze Apu-leus zegt zelfs, dat Gods eeuwige voorzienigheidnoch door wijzen raad noch door kloek verstandvan 's menschen vernuft eenigszins kan verhinderdworden. 't Is daarom 't best, geduldig to ver-dragen wat men niet beletteii of verzetten kan.

't Is geen goed soldaat, die zijn overste metzuchten en onwil gehoorzaamt. Niets verzachtplagen en slagen zoozeer als lijdzaamheid.

God, de onbewogen rotssteen, beweegt het al.

Wie zou van Godes aardnaar waarde kunnen spreken,

Naardien wij in den nachten in het duister steken?

78 JACOB CATS.

Wat mensche kan er zieneen wezen zonder end,

Die zelfs een kleine miernog niet volkomen kent ?

Maar dezen onverlet 1)o God, oneindig Wezen !

Laat van U slechts een woordop onze aarde lezen !

Ziet, wat een wonder ding !Hij, die den hemel drijii,

Hij is 't die ongemoeiden onveranderd blijft.

Jacobus 1 : 17. Alle goede gaven en alle vol-maakte giften zijn van boven, van den Vader derLichten afkomende, bij wien geene veranderingis of schaduw van omkeering.

„God is door nederigheid te verstaan," zegtde kerkvader Hilarius. Wij mogen echter meteerbied van God getuigen wat Hij zeif door ZijnenGeest heeft willen openbaren. Wij weten, dat Hijalle dingen beweegt, ofschoon Hij zeif niet kanbewogen worden ; dat hij voor alles zorgt, maarzeif onbezorgd is.

Het goddelijk Wezen is best te kennen uit

1) Nochtans.

OP EEN VOGEL, DIE UIT EEN DOOSJE ONTSNAPT. 79

Zijne werken, gelijk wij de zon niet regeirechtkunnen aanzien maar wel Naar beeld, dat hetwater weerkaatst.

Hoe meer men zijne gedachten tot God poogtte verheffen, des te nederiger wordt men.

,...,,,,.......w.,-....W.,,.

XVIII.

OP EEN VOGEL, DIE UIT EEN DOOSJE

ONTSNAPT.

.Een open mond Mont 's harten grond.

Uw doosje, zoete maagd !was lustig te aanschouwen;

Dies heeft meest al het yolkhet oog daarop gehouwen

Om 't innig i) mooi te zien.Maar toen het openging(k),

Toen was de gansche schatniet anders dan een vink.

Fop hadde, toen hij zong,een grooten naam verworven.

Maar, toen zij slabbe 2) ging,toen was het al verkorven.

i) Inwendig.

2) Tong. (?)

8o JACOB CATS.

Wie niet te wijs en isen niet wil schijnen gek,

Die spreke niet te veel,zoo heelt T) hij zijn gebrek.

Velen achten het van veel belang om goed tekunnen spreken, maar wijze lieden houden meervan veel te kunnen zwijgen en oordeelen, dat,zoo vaak iemand zwijgen mag, zonder de ver-denking van geveinsdheid of onwetendheid opzich te laden, het zwijgen en niet het sprekeneen kenmerk is van rechtzinnig verstand. Nietde menigte van woorden maar het gewicht daarvanis van beteekenis.

Gelijk dat muntstuk het meest geldt, dat demeeste waarde vertegenwoordigt, zoo moet eenerede van weinig woorden en veel beteekenis hethoogst op prijs worden gesteld.

„Ik weet niet wat ik nog zien zal," zegt ergenseen geleerd man, „maar tot dusver heb ik nooitwijze lieden aangetroffen onder hen, die veelspreken. Salomo is van hetzelfde gevoelen. „Waarveel woorden zijn, — zegt hij — daar hoort menden zot."

— „Gelijk het metaal door zijn klank," — zegt

i) Verbergt.

soiwwoaaawmowarwmonaasmwariwwwava. oin voi., $1.1.11, '1,11-641. fiChigliMillaMINIMIllit

OP EEN VOGEL DIE UIT EEN DOOSJE ONTSNAPT. 8z

Quintilianus, — „zoo worden de menschen doorhunne woorden onderscheiden."

„Past op de tong" — zeiden de Ouden, — „zijheeft hare woonplaats in 't natte, gladde."

Het is niet zoo gevaarlijk met den voet alsmet de tong te struikelen.

Het is van geenen noodeen vogel uit te drijven,

Hij wil oak uiteraardniet in de kooie blijven.

Want, als hij even ziethet open van de lucht

Zoo springt hij vaardig op,begeeft zich tot de vlucht.

Het lichaam is de kooi ;die houdt de ziel gevangen.

De dood, die maakt haar losen geeft haar vrije gangen.

Waarom dan, Christenhart !waarom dan toch gevreesd ?

Al velt de dood het lijf,hij maakt een vrijen geest.

„De verborgen dingen zijn voor den Heereonzen God, maar de geopenbaarde dingen zijnvoor ons en onze kinderen" — zegt Mozes in Deutr.

6

82 JACOB CATS.

In weienschap maligned.

Het was u aangezegden streng genoeg bevolen,

Dat eenig diep geheimhier binnen was verholen.

Maar ach ! gij rusttet niet,o al te losse maagd !

Totdat gij 't altemaal,tot uwe schande, zaagt.

Laat daar des Heeren ark. I)Des hemels diepe zaken,

Die staan 2) u niet te zien,nog minder aan te raken.

Niet zoeken is hier best,niet weten hier verkiest. 3)

Wie zoekt, hij vindt het niet ;of, wie het vindt, verliest.

W...........v....,,,,,...../......,-,

x) Dit slaat op x Sam. 6: 1.9.2) Betamen.3) Verkieselijk.

OP EEN VISSCHER, DIE ZICH STEEKT ENZ. 83

XIX.

OP EEN VISSCHER, DIE ZICH STEEKT AAN

EEN PIETERMAN. I )

't Is kwaad voor wie 'I misvat (vast),'t is goed, voor wie 't wel doet.

De Pieterman is nutvoor spijs to zijn gegeten

Door wie zijn vreemden aarden looze ranken weten.

Maar, wie hier onbewustof onervaren zijn

Vervallen in geraasdoor onverwachte pijn.

Gij zult daarom dien vischdoor dezen hooren prijzen,

Gij zult om dezen vischeen ander hooren grijzen. 2)

Ei ziet ! om een geval lacht de eenen de ander schreit !

De Min is Pieterman —daarin is 't al gezeid.

a) Een van stekels voorziene visch.

2) Weenen.

svnmon,.t.isouiftr,.• n,cw...... M..3 U ....MANOKMn10 OWM50.01.. Arlia.MCGMWawsremmurs,.

84 JACOB CATS.

Bet leven is een kunst.

Ziet hoe de wereld gaat :Naar twee gezellen visschen

Heeft somtijds een het nuten de ander moet het missen.

Een lacht er in de vuist,gansch blijde met den yang

En de ander schreit er omen jammert uren lang.

Er is een zeker greepom dit en dat to raken.

Niet ieder is bekwaamtot allerhande zaken.

Wat dezen heeft verrijktheeft d'ander uitgeput.

't Was ieder even na,maar geenzins even nut.

Het schip baat geen roer, het paard baat geentoom, zoo er niemand is, die ze goed bestuurt.Luit I) en citer zijn vergeefs zonder meester, dieze bespeelt. leder trekt uit eene zaak zooveelvoordeel als hij wijsheid heeft.

Dieren, die door de eerste volkeren schadelijkgeacht werden, zijn thans van groot voordeel,i

1

i) Een voormalig snareninstrument.

i1

OP EEN VISSCHER, DIE ZICH STEEKT ENZ. 85

daar wij hun prijs tot voedsel, en hun ye! totkleeding gebruiken. Men ziet van dezelfde plant,de bij de bloemen, de geit de teere spruiten, deos de bladeren, het varken de wortels, de vogelhet zaad kiezen ; zoo put uit dezelfde zaak, deeene mensch nuttige kennis en de ander niets danbeuzeling. Een purperen kleed verheugt den menschen vertoornt den stier.

Het zout water is onbruikbaar als drank, rnaarnuttig tot de zeevaart. Een vernuftig mensch kanzijn eigen geluk smeden. De deugd zelf werd nietop dezelfde wijze betracht door Socrates of Epi-curus, want de eerste beoefende haar terwille dergelukzaligheid, de andere had slechts de wellustten doel.

Laat ons dan handelen als bijen en niet alsspinnen, opdat wij uit alien het beste kiezen.

2 Cor. 2 : 16. Den eene een reuk des doodsten doode, den ander een reuk des levens ten leven.

Er wordt een zeker vischhier uit de zee getogen

Waar, door een handig mensch,wordt voedsel uitgezogen ;

Maar, die het vreemde diermet recht heeft aangevat

86 JACOB CATS.

Die raast gelijk een bond,ook zelfs als hij niet at.

Ziet, wat misbruiken werkt :Het Boek, door God geschreven

Doodt somtijds wie het leesten toch ! 't is enkel leven.

Waar 't bijtje suiker vindt,juist uit dat zelfde kruid

I)aar zuigt de vuile spinvergiftig voedsel uit.

De dwaas is de sehepper van zijn eigen leed,

Hermes zegt : Van den Schepper komt nietskwaads voort. Wat in den mensch kwaad is, datis gelijk de roest aan het ijzer en de onreinheidaan het lichaam. Dat de Heilige Schrift wordtgebruikt tot staving van alle ketterijen, dat kanmen dagelijks zien, evenzoo, dat de giervogelswelriekende bloemen voorbijvliegen om zich naarvuil aas to spoeden.

De eene put Godzalige leerstukken, de anderschadelijke ketterijen uit dezelfde Bijbelspreuk.Wat is hiervan de oorzaak ? God is goed, de Schriftis heilig, maar de mensch is verkeerd.

Als kwaad uit goed ons wedervaartHet komt van onzen boozen aard.

OP WATER DAT IN DE RIVIER STROOMT ENZ. 87

1 Cor. I : 18. Het woord des kruises is weldengenen, die verloren gaan, dwaasheid, maar ons,die behouden worden, is het eene kracht Gods,

"...,.../...."..,...,../..W.,,.

XX.

OP WATER, DAT IN EENE RIVIER STROOMT

ZONDER ZICH DAARMEDE TE VERMENGEN.

Alle aansprekers Been hartebrekers.

Gij zijt gedurig uit,gij zijt in alle feesten.

Gij komt, o Rozemond !bij alle blijde geesten,

En des-al-niet-te-min,gij blijft toch wat gij waart,

En houdt den eersten standvan uwen koelen aard.

Nu is het immers waar,(het schenen eertijds droomen),

Dat midden in de zeezijn vele zoete stroomen,

Die blijven onvermengd.Zie, wat een vreemd verstand !

Gij blijft als killig ijsto midden in den brand.

88

JACOB CATS.

Elk zijn goedje.

Men vond, in ouden tijden thans ook nog, rivieren,

Die midden in de zeeen door de baren zwieren.

Doch, schoon haar zoete stroomtot in het zoute schiet,

Zij vloeien naast elkaarmaar mengen zich toch niet.

Ziet dus huwt nu het yolk.(men mocht het houwen noemen

Want ieder houdt zijn goed.)Wie kan van liefde roemen,

Waar iemand, als hij trouwt,zijn goed bewaart alleen ?

Foei I geen bijzonder i) goed,als 't lichaam is gemeen !

Als het wel zal gaan, behooren de getrouwdenniet in lichaam alleen, maar in goed, gemoed engedachten zoo vermengd to wezen als wijn en water.

Waar twee geworden zijn tot eenMaakt daar gemoed en goed gemeen.

a) Afzonderlijk goed. Cats was voor 't trouwen met gemeenschapvan goederen, zooals blijkt in een omvangrijk gedicht, getiteld:„Huwelijk".

INVIONNIMM1111111...1.1111111111111.111111MMIIIMMID11101011111MeMS4111101111MMINGIMIGIRAIMIMIUMIIIMUNI.M..

OP WATER DAT IN EENE RIVIER STROOMT ENZ. 89

Cor. VII : 31. Die deze wereld gebruiken alsniet misbruikende.

Ziet hier een versche beek,die, met de ;zoute baren,

0Kan spelen in het diep,doch zonder zich te paren.

Ziet, hoe het water raast,het blijft al even zoet,

Het houdt zijn eersten aard,te midden van den vloed.

Het is een groote deugdmet iedereen te leven,

Maar aan het los gewoelzijn harte niet te geven.

Gij, die de wereld schiept,Gij schiept daarin ook mij.

Geef, dat in deze zielde wereld niet en zij I

Ambrosius zegt : „Leert in de wereld zijnde,boven de wereld te staan en, hoewel gij eenlichaam draagt, kat het u opheffen.'

Phil. II: is. Opdat gij moogt onberispelijk enoprecht zijn, kinderen Gods zijnde, onstraffelijkte midden van een krom en verdraaid geslachtonder welken gij schijnt als lichten in de wereld.

90 JACOB CATS.

Wanneer eene uitheemsche plant in ons landwordt overgebracht, verliest zij welhaast iets vanharen aard en voegt zich naar den grond waarinzij gepoot wordt. Dit geldt evenzeer van uitheemschedieren. Iets dergelijks wedervaart den mensch.Hij oefent zich in overeenstemming met GodsWoord, hij zoekt daarin regels tot een stichtelijkleven en brengt zijn genegenheden als onder dentoom van Gods Wet, maar . . . nauwelijks ontrukthem 't gewoel der wereld aan zijn innig gemoeds-leven, of hij volgt anderer gebreken en vermengtzich met hunne zonden als eene snelloopende rivier.

Wie in den stroom van wellust zwemt,Al is zijn geest reeds wat getemd,En schoon hij op zijn zaken let,Wordt door eens anders vuil besmet.

Laat ons hiertegen strijden en zijn als sommigerivieren, die door de zee loopen zonder zich daar-mede te vermengen. Laat ons trachten om temidden van de ijdelheden der wereld daarmedegeen gemeenschap te hebben en alzoo, met men-schelijke dingen bezig zijnde, gehecht blijven aanonzen oorsprong n. 1. God, die daartoe zijngenade moge verleenen !

It7, MOMIIINSIONIMI,411•111111111.ameoue

OP EEN NAR, DIE MET EEN DUN SNOER ENZ. 91

XXI.

OP EEN NAR, DIE MET EEN DUN SNOER

IS GEBONDEN EN ZICH HOUDT ALSOF HET

ONVERBREEKBARE KETENEN ZIJN.

Waar' bier verstandEr waar' teen band.

Mooi Bregje speelt de beesten Fop laat met zich gekken.

„Ik kan" — zoo roept de vent —„mijn hart niet van haar trekken!

Zij is vol enkel geest,vol alle mooi getast , I)

Dies ben ik met mijn lijfaan stalen ketens vast !"

Maar zeg eens, lieve Fop!Zeg, hebt gij nooit gevonden

Een nar, die met een stroowas aan een paal gebonden?

En die daarbij toch stondals met een boei aan 't been?

Gij zijt, al weet gij 't niet,van deze gekken een.

1) Gevuld, opgehoopt.

92 JACOB CATS.

.Der dwazen band is onverstand.

Wat is er menig menschin onzen tijd te vinden,

Die met een enkel stroozich pleegt te laten binden !

Wat is er menig menschdie, wat een ander doet,

Houdt voor een stalen band,dien niemand breken moet!

Zoo pleegt het domme vee,met ongewisse schreden,

Ook op een kwaden wegeen ander na te treden.

Gij, leef gelijk een mensch,dat is naar wijzen raad.

Doe naar de rede eischt,niet zoo de wereld gaat.

Velen onzer leven naar 't voorbeeld van anderen,niet onderzoekende wat goed, maar wat gebrui-kelijk is. Wie toch berispt zijnde over onmatigheidof andere zaken, verontschuldigt zich niet metdeze uitvlucht : „het is zoo de gewoonte!" — enbeschuldigt daarmee zichzelf van dwaasheid.

Men bedriege zichzelf niet : Noch de oudheidvan misbruiken noch de algemeenheid daarvan

OP EEN NAR, DIE MET EEN DUN SNOER ENZ. 93

kan kwaad, goed maken. Kwade gewoonten zijnoude dwalingen. Men moet op wetten, niet opvoorbeelden wijzen en naar de rede, niet naar degewoonte leven. Niemand bereikt het doel, diezijne schreden gedurig naar eens anders voet-stappen wil richten.

Gal. V : Gij zijt tot vrijheid geroepen,breeders I Alleenlijk, gebruikt de vrijheid niettot eene 000rzaak voor het vleesch.

Hoe staat de gek en kijktals ware hij gebonden I

En daar is maar een draadhem om het been gebonden.

Een stroo, een enkel stroois hem een stalen band.

Zie waartoe men vervaltdoor enkel onverstand!

Wat zijn toch, waarde ziel !wat zijn toch alle touwen,

Die ons den Cnristenaardhier vastgekneveld houwen ?

't Is lust tot ijdle eerof zucht tot vuil gewin.

't Is niets dan enkel strooen webben van een spin.

MAW' MUM. .411111111.11111111.10.1P 111111C1Mr

94 JACOB CATS.

Prediker X : 2. Het hart des wijzen is tot zijnrechter, maar het hart eens zots is tot zijn linker-hand.,

Rom. VII: 22, 23. Ik heb een vermaak in deWet Gods naar den inwendigen mensch, maarik zie een andere wet in mijne leden, welkestrijdt tegen de wet mijns gemoeds en mij ge-vangen neemt onder de wet der zonde, die inmijne leden is.

Augustinus zegt : „O, minnaar der wereld ! tenbehoeve van welken god strijdt gij ? Wat is hieranders dan het vergankelijke, het gevaarvolle ?Door hoevele gevaren komt men tot grooter ge-vaar ! Laat hier alles vergaan en laat varen dezeijdelheden en laat ons ons slechts richten op hetoneindige 1"

Als ik de menschelijke dingen overweeg zookan ik niet nalaten mij te bedroeven over detraagheid, ja dwaasheid onzer genegenheden. Wijzien duidelijk, dat wij geheel verward zijn in dewereldsche taken en zijn daarom vaak zeer ge-willig ons daarvan te doen losmaken. Maar, acharmen ! wij „slabakken" gedurig in ons goed voor-nemen. Laat ons daarom deze zaak nog eens goed

OP EEN NAR, DIE MET EEN DUN SNOER ENZ. 95

overdenken : Gesteld, de wereld kan haren schootopenen om ons te geven het schoonste en liefelijkstewat zij bezit. Wat zou het dan nog te beteekenenhebben ? — Zij kan ons eereambten bezorgen.Maar wat zijn die anders dan rook ? Zij kan onsrijkdom geven, maar wat is die anders dan eeneschaduw ? Zij kan ons een grooten naam bij-brengen. Maar wat is die anders dan wind?Zij kan ons door wellust vroolijk maken — maarwat is dat anders dan eene bedriegelijke kitteling ?

Dit alles maakt ons eerder slechter dan beteren geeft ons noch langer leven, noch sterkerlichaam, noch geruster gemoed, maar wel hettegendeel. Onze troost bestaat in de kortheid dertegenwoordige ellende en de langdurigheid dereeuwige gelukzaligheid.

••nn•n,.....-....,,,,,,,.........,...W,

XXII.

OP EENE MEEUW, DIE MET DEN SNAVEL

GEKNELD WORDT DOOR EENE OESTERSCHELP.

Die greep is in de nap.

De meeuw vliegt overalom haren kost te rapen,

En vindt, omtrent het strand,een oester liggen gapen..

96 JACOB CATS.

Dus pikt zij naar het aas ,maar eer de vogel at,

Sluit zich de mossel toe.Daar is de meeuw gevat !

Ziet daar het evenbeeldvan alle losse gasten,

Die zonder nagepeis i)in alle schotels tasten.

Zij zijn wel bijster graag,maar ziet ! het lijdt niet lang,

De grijper wordt gevat,de jager wordt de yang.

_Kunst van bezwaren gaat vddr 't vergaren.

De meeuw is in de klem,de meeuw die is gegrepen,

De vogel is bekooid,de vogel is benepen.

Maar — wat baat dit de schelp?Ei ziet een vreemd geval,

De vanger is betut 2)hoe hij het redden zal.

De yang is hem een last,de yang die is hem tegen,

z) Nadenken.2) Verlegen.

OP EEN MEEUW, DIE MET DEN SNAVEL ENZ. 97

De yang is hem verdriet,hij is er mee verlegen.

Wat is er menig menschwien geld en goed niet past I

Want, waar beleid ontbreekt,daar is de rijkdom last.

Het beteekent niet veel, wanneer men veel beziten de bekwaamheid mist om zijne schatten goedte gebruiken; zooals b. v. het hooge gewei denherten van weinig dienst is.

Guicciardino zegt, dat de Franschen handigeren vlugger zijn om ie4 te winnen dan in staatom 't gewonnene te bewaren.

Bij ons gaat het velen evenzoo. Menigeen heeftmet groote behendigheid schoone goederen bijeen-geraapt, maar, door gebrek aan goed beleid, loopthem a. h. w. alles weer door de vingers.

„Uitmuntenden verstanden" — zegt Livius —„ontbreekt meer de wetenschap om hunne burgersgoed te besturen dan om hunne vijanden te over-win nen ."

Zonoras geeft hiervan de vernuftige verklaring:„Bemachtigen valt gemakkelijker dan het be-

machtigde te beschermen ; want tot het over-meesteren werkt, behalve uw eigen kloekheid, mede

7

98 JACOB CATS.

de lafheid van hem, die zich 't zijne laat ont-futselen."

Hij, die zijne dochter toevertrouwt aan een,man zonder geld, doet dus wijzer dan hij, diezijne vrouw geeft aan goed zonder man, (d. w. z..aan een onbeduidenden rijkaard).

Ps. CXXVII : 2. Hij geeft het zijnen bemin-den als in den slaap.

De meeuw, die zoekt haar aas,begeeft zich op de zanden,

En flikkert over zee;zij wandelt aan de stranden.

De mossel roert zich niet,maar ligt alleen en gaapt;

Het schijnt wel dat zij rustof dat zij ligt en slaapt.

En evenwel nochtans,zoo wordt de meeuw gevangen,

Door iets, wat niet meer doet,dan aan de klippen hangen.

Ei, waarom dus gewoeldom staters, lijkdom, eer ?

Ons doen toch geldt hier niet;'t is al uw zegen Heer!

OP EEN SLIJPSTEEN. 99

Jezus Sirach zegt, Eccles. XI : 14. Goede enkwade dingen, leven en dood, armoede en rijk-dom zijn van den Heere.

Pred. IX : 1 1. Ik keerde mij en zag onder dezon, dat de loop niet is der snellen, noch destrijd der helden, noch ook de spijze der wijzen,noch de rijkdom der verstandigen, noch de gunstder geleerden, maar dat tijd en Coeval alien dezenwedervaart.

't Is den Heere niet te zwaar, zegt Jonathan,door velen of weinigen te helpers. i Sam. XIV : 6.

God helpt vaak door geringe middelen, opdatde mensch zich niet zou verheffen.

Richteren VII : 2. Dat Israel zich niet beroemetegen mij, zeggende : mijne hand heeft mij verlost.

.....,,-,',.......-'''''..-......."''...............'s.........r.%

XXIII.

OP EEN SLIJPSTEEN.

Hij geeft wail hij niet heeft.

Al is de wetsteen plomp,al weet hij niet te snijden,

Hij wil toch niettemingeen stompe messen lijden.

I00 JACOB CATS.

Noch laat hij evenwel,ter snede niet gesteld, t)

Noch laat hij evenwelhet ijzer ongekweld.

Hoe weet het schamper yolkeen ieder 't zijn te geven !

En 't is toch stekeblindomtrent zijn eigen leven.

Maar Fop 1 wat is 't u nutte maken ieders staat,

Naardien dat onderwijiuw huis verloren gaat?

Spreek van uwen naaste geen kwaad maarsteek uwe hand in eigen boezem.

Gemeenlijk een verwaande gek,Strait in een ander zijn gebek.

Men zegt, dat Augustus, zelf zeer wulpschzijnde, de onzedelijkheid bij anderen streng strafte.

't Is bijna in alle menschen een gebrek, datzij toegeeflijk zijn voor zichzelf en streng vooranderen. Dezulken zijn echter ongeschikt om teonderwijzen of onderwezen te worden. Weg dan,met zulke „scherp geneusde kakelaars !"

.) Zelf niet ter snede zijnde.

OP EEN SLIJPSTEEN. 101

Geen woord zoozeer de feilen breektAls 't leven doet van hem die spreekt.

Dus, wie een ander stichten wilDient zich zoo lang to houden stil,

Totdat zijn leven metterdaadTen goede andren voren t) gaat.

Rom. II : 2 I. Gij, die een ander leert, leertgij u zelf niet?

Bezie een plompen steen, gehouwen uit de bergen,Die komt het fijne staal, die komt het ijzer tergen,Die wil, dat ook het roest zal blinken als een glas.En nochtans blijft hij zelf gelijk hij eertijds was.Er zijn er in het land, die al de wereld leeren,Maar brengen nimmer zalf voor hunne eigen zeeren.Ei vrienden, niet alzoo I — Het is de beste voetAls zich de meester zelf een eigen lesse doet.

Doet niet naar hunne werken, want zij zeggenhet, maar doen het niet. Matth. 23 : 3.

Chrys. zegt : „Onderwijzen zonder doen brengtniet slechts geen gewin maar brengt schade; wantgroot is het oordeel over hem, die wel acht geeftop zijne woorden, maar leven en werken ver-onachtzaamt."

z) VOOrga.

102 JACOB CATS.

Augustinus zegt : „Laat hij over eens andersdwaling oordeelen, die niets veroordeelingswaardigsdoet; Iaat hij bestraffen, die zich niet aan iets straf-baars schuldig maakt, opdat niet hij, die oordeelt,daarmede dat oordeel tevens over zichzelf velle."

Waarschijnlijk zijn zij, die Noach aau de arkhielpen timmeren, zelf door den zondvloed ver-gaan. Een kok eet zelf vaak allerminst, daar hijreeds door den reuk der spijzen verzadigd wordt.'t Kan zelfs gebeuren, dat zij, die ons de geestelijkespijzen toedienen, daarvan zelf geen genot hebben.

Wel te spreken is een loffelijk ding, maar welte doen is beter. Dit geldt •vooral voor hen, diede gemeente voorgaan, want het yolk wordt beteronderwezen door de leer van het leven, dan doorde leer van het woord.

Zijn woorden de tolken van 't gemoed — dadenzijn 't nog meer.

Men kan beter van iemand verwachten, dat hijmeent wat hij doet dan wat hij zegt. De ouden,wanneer zij zich een oordeel over iemand wilden vor-men, geloofden meer hunne oogen dan hunne ooren.

Wie wel spreekt en wel doet is dubbel man.Heeft men echter te kiezen, dan verdient hij

de voorkeur, die wel doet zonder spreken.

111•1111101n

OP KINDEREN DIE VOOR EEN MASKER ENZ. 103

XXIV.

OP KINDEREN DIE VOOR EEN MASKER

VLUCHTEN.

't Is maar een niet, die 't wel beziet.

Wilt gij de zwaarste strafvan liefdes vierschaar weten?

Zij wordt in onze taaleen blauwe scheen geheeten.

Ei I dat 's een bietebouwdie iedereen ontziet.

Maar, keert het spook eens om,het is zoo leelijk niet.

\Vat gij, o vrijer! noemt :'t gewenschte goed to derven,

Is, naar dat ik het vat:uw vrijheid weder erven.

Geen kwaad is zonder goedvoor wie 't wel overlegt.

Zij neemt u ook de vrees,die u den koop ontzegt.

Let wat u ontzet.

i Cor. XV: 55. Dood: waar is uw prikkel?hell waar is uwe overwinning?

104 JACOB CATS.

Het kind, aan Wien een grijns I)in haast is voorgekomen,

Wordt door den bleeken angstten hoogste ingenomen.

Maar, wie het zeldzaam tuigvan alle kanten ziet,

Vindt slechts een leege schorsen daarom schrikt hij niet.

Wat schroomt gij voor den dood ?o rechte pimpelmeezen !

't Is maar een bietebouw,en er is niets te vreezen,

Voor wie zijn wezen kent.Hoe leelijk dat het schijnt,

Doorgrondt den rechten aard,en alle kwaad verdwijnt.

Ps. i 16 : Is. Kostelijk is in de oogen des Heerende dood zijner gunstgenooten.

Phil. 1 : 23. Ik heb begeerte om ontbonden te zijn.

Ik schaam mij zoo vaak ik ontdek, dat men-schen, die slechts de natuurlijke wijsheid kenden,de vergankelijkheid des levens zoo wel hebbenbedacht. Philippus van Macedonia gelastte zijn

i) Mom, masker.

OP KINDEREN DIE VOOR EEN MASKER ENZ. 105

knecht hem dagelijks te midden der hofweeldete komen influisteren : „Koning! bedenk, dat gijeen mensch zijt !"

De Egyptenaars hadden de gewoonte om bijhunne maaltijden een geraamte te plaatsen methet opschrift : „Gij aanwezigen! na uwen doodzult gij mij gelijk zijn."

Hegesias wist met zooveel bezieling te sprekenover de onsterfelijkheid, dat hij zijnen hoordersde vreeze des doods ontnam.

Ik hoop, door Gods genade, het zoover gebrachtte hebben dat ik den dood, zonder angst in zijneholle oogen durf aanzien. Wat toch zou mij daarinweerhouden? De wereld zal mij, bij mijnen dood,niet missen, want zij heeft nog inwoners genoeg,en betere dan ik. Ik zal de wereld evenmin missen,want ik zal ontvangen wat beter is dan hetgeenzij mij geven kan. In de wereld is uitnemendeellende — buiten de wereld uitnemende zaligheid.

asmmminemememr.u11111111anewr

r o6 JACOB CATS.

XXV.

O EEN UI.

Wordt dit gewas ontkleedAl was het lief zoo wordt het leed.

Vriend zoolang. als 't dient.

Speelt iemand met ajuin,doch zonder het te schellen,

Zoo zal er niemands oogin eenig deel ontstellen;

Maar als men deze vruchtvan haren rok ontbloot

Zoo wordt het gansch gezichtvan enkel tranen rood.

Veel menschen zijn beleefden weten schoon te praten,

Zoo lang zij voor een vriendgeen haren moeten laten,

Maar als het kwalijk gaat,dan is het uitgemald.

„Men kent zijn vrienden bestwanneer er schade valt."

OP EEN UI. 107

De ajuin, voorzichtig as ngeraakt zijnde, geeftgeen kwade lucht van zich, doch als men hemperst, worden oog en neus der omstanders gekwetst.De Duivel meende in Job to kunnen bewijzen,dat alle menschen in dat opzicht aan die vruchtgelijk zijn. „Job is vroom omdat hij 't goed heeft.Tast hem aan!" — zeide hij tot God — „en hijzal u zegenen in Uw aangezicht."

Vele menschen loven God in voorspoed maarlasteren Hem in tegenspoed.

Het zaad, dat op steenachtigen grond gezaaidis, gaat Op in voorspoed maar verdort als ervervolging komt.

„o Heer onze God! leid ons niet in verzoeking,maar doe aan ons volgens uwe belofte, vervat inPsalm 89 : 32-34 ! „Indien zij Mijne gebodenniet houden, zoo zal Ik hunne overtredingen metde roede bezoeken en hunne ongerechtigheid metplagen, maar Mijne goedertierenheid zal 1k vanhen niet wegnemen en in Mime getrouwheid nietfeilen."

Io8 JACOB CATS.

XXVI.

OP EEN WEERHAAN.

Naar haar waaien meet ik draaien.

Hoe streng is Venus' kind Ihet doet ons, rechte slaven,

Juist als mejuffrouw 't wil,dan hier dan elders draven.

We weenen als zij schreit,ook als wij zijn gerust.

Wij lachen als zij jokt i)ook tegen onzen lust.

Wij zijn tot in de zielten dienste van de vrouwen.

Ach ! wat een vrijer doetis niets dan falievouwen 2)

En wie, van onze jeugd,dit ambacht niet verstaat (niet en kan)

Die is in Venus' schooleen onbedreven maat. (man).

Werwaarts God wil.

Wie staag het hoofd verdraaitnaardat de winden blazen,

1) Schertst.

2) Vleien.

OP EEN WEERHAAN. I09

Dien placht men overal te tellenmet de dwazen.

Maar, wie integendeel,wil strijden tegen God,

Verschilt van 't eerste kwaadgelijk als dul i) en zot.

Maak deugd van nood, o mensch !u baat geen tegenstreven.

Waarheen de hemel drijftdaar moet men henen zweven.

Te schikken zijn bedrijfnaar God de wereld leidt,

Al is 't verandering —het is gestadigheid.

Leotychilas, door iemand voor onstandvastiguitgemaakt zijnde, zeide: ik draai met den tijdmede, want het is den voorzichtige eigen zijneplannen te veranderen zoo vaak er iets nieuwsvoorvalt. Zonder oorzaak te veranderen is onstand-vastigheid.

Terentius zegt: „Het is wijsheid zijnen geest tebuigen als het noodig is."

,,Ziet wel toe, dat gij niets gedwongen doet,"

(r Dom.

I 1 0 JACOB CATS .

zegt Seneca. „Want gehoorzaamheid maakt nietongelukkig maar wel het handelen tegen wil endank. Als de zaken zich niet naar ons willenschikken, dan moeten wij ons naar hen schikken.Gewillige last weegt nooit zwaar.

Gelijk, op het verkeerbord, I) de schijven naarden loop van 't spel worden gezet, zoo moet onzehandel en wandel met beleid naar den loop des'evens worden ingericht en bij nieu we voorvallen,ook opnieuw worden beraadslaagd. Den nood kanmen niet beter ontgaan dan door er zich aan toonderwerpen. 't Is billijk, o mensch I dat u behagewat God behaagt."

Psalm rig : 165. Die uwe Wet beminnen hebbengrooten vrede.

De weerhaan staat en draait,hij kan niet staande blijven,

Hij last zich door de luchtgedurig ommedrijven.

Maar als hij eenmaal heeftden rechten hemelwind

Zoo is 't dat zijn gedwaalten leste ruste vindt.

1 ) Triktrak.

OP FEN WEERHAAN. III

Ga, sukkel, ijdel hart !door alle wereidhoeken,

Doorgrond al wat er is,doorsnuffel alle boeken !

Uw dorst is even groot,uw honger ongebluscht,

In God, in God alleen,daar is de ware rust.

Psalm 73: 28. Mij aangaande het is mij goodnabij God te wezen.

Matth. XI: 28. Komt herwaarts tot Mij, aliendie vermoeid en belast zij t, en 1k zal u ruste geven.

Psalm 73. Wien heb ik nevens u omhoog !

De naald van het kompas staat niet stil tenzijzij naar de Poolster wijze, zoo is er voor onshart geen rust tenzij het naar God uitga. De zieldes menschen kan in sterfelijke dingen geen vol-doening vinden, daar zij op de eeuwigheid is aan-gelegd. — Na tijdelijken wellust is de menschdoorgaans zwaarmoedig en zoo zien wij ook, datde menschelijke troost ons dan 't minst bevredigtwanneer wij die 't meest noodig hebben.

Wie zou dus zijnen geest niet verheffen om tevinden den Geyer van alle ware vreugde, aan

112 JACOB CATS.

wiens rechterhand is de volheid der blijdschapin eeuwigheid?

De ziel, een licht, dat eeuwig schijnt,Vindt nimmer rust in 't geen verdwijnt.

XXVII.

OP EEN FRET.

Hij jaagt, maar' laas I x) verjaagt.

Zoekers van kunsten vinden den bedelzak.

Ofschoon de vlugge fretgaat woelen in de aarde,

Een, die maar zat en keek, 2)die komt het wild aanvaarden.

De blazer 3) alchimisthaalt wonder aan den dag.

Wat iemand van het yolkten nutte dienen mag.

Maar hij is zonder rang,en zijn bestoven keuken,

Al rookt zij jaren lang,geeft niets dan vieze reuken.

a) Helaas.a) De jager die het wild vangt door middel van een fret3) Poch er.

OP EEN FRET. "3

De man verstookt zijn broek,de vrouw haar beste keurs;

Een ander heeft de baaten hij de leege beurs. I)

Dat het schaapje wolle geeft,Dat de bij om honing zweeft,

Dat de os uit ploegen gaat,Komt niet tot der dieren baat.

De alchimisten hebben wel bij toeval vele na-tuurkrachten ontdekt, doch die kwamen niet hen,maar anderen ten nutte. Velen hebben hun geldin stof, rook en stank doen veranderen en zijnaldus tot de uiterste armoede vervallen. Door hetonnoodige te zoeken hebben zij het noodige ver-loren en veler vrouwen en kinderen zijn, vanalles beroofd, aan de armenhuizen vervallen.

Psalm 39 : 7. Men brengt bijeen en men weetniet wie het naar zich nemen zal.

Wat lust het menig mensch,met handen en met voeten,

z) Alchimisten waren menschen, die meenden goud te kunnen maker'.Zij vermorsten groote schatten om het geheim te vinden. Men noemtdit „de zwarte kunst", of het zoeken naar den Steen der wijzen.

8

"4 JACOB CATS.

Hier, in dit aarde-hol,gelijk een mol te wroeten?

Het gaat hun als een fret :hij woelt zijn ]even lang,

En zie, eilieve, zie ! .. .een ander heeft den yang.

Het loon van zijn gewoelen van zijn angstig draven

Is maar een oude slet 1)om in te zijn begraven.

Rijs hooger, waarde ziel !Zorg dat gij verder ziet.

Wat u gelukkig maaktis hier beneden niet.

Lukas XII : zo. Gij dwaas ! . . . hetgeen gijbereid hebt, wiens zal het zijn ?

Ach hoe ijdel zijn de zorgen,Die den armen mensch verworgen I

Sommige menschen, die geen kinderen hebben,houden niet op schatten te verzamelen voor erf-genamen, die zij niet kennen. Anderen, die jarenlang voor de hunnen gezorgd hebben, ontvangen

2) Lomp = doodswade.

OP EEN FRET. 115

voor al hunne zorgen, niets dan de bezorgdheidhunner kinderen, die vreezen, dat hun vader tolang leven zal. Zij wachten op zijn einde zooalsde roofvogels op den dood van het stervend ge-dierte, en brengen hem ten slotte met gehuicheldedroef heid ten grave.

Saladin, die Egypte, Syria en een groot deelvan Afrika ten onder bracht, beval, dat men, bijzijne begrafenis, geen prachtige kleederen of wape-nen op de baar zoude leggen, maar slechts zijnhemd en rok aan eene lans zou hechten met hetopschrift : „dit is alles wat er over is van denoverwinnaar van het Oosten." Salomo zegt : „Eris een kwaad dat ik gezien heb onder de Zon . . . .een man, wien God gegeven heeft rijkdom, goede-ren en eer . . . .. maar een vreemd man eet hetop," enz. Prediker 6 : 1-6.

I16 JACOB CATS.

XXVIII.

OP EENE VROUW AAN WIER VOETEN EEN

HOND ZIT, TERWIJL ZIJ EEN KIKVORSCH IN

DE HAND HOUDT.

Onder vriendsclurtsschiin het kwaadste venfin.

Van waar, o teere maagd!van waar zoo looze streken ?

Waar is uw goede trouw,uw zoete aard geweken ?

Gij biedt dit kleine dieruw vriendschap, zoo het schijnt;

Maar 'k zie hoe dat het beestdoor uwe gunst verkwijnt.

Geen bond bijt eer hij blaft,geen huffs vast zonder kraken.

En waar droop, zonder wolk,ooit regen op de daken?

't Is anders met den mensch :hoezeer hij iemand groet,

OP EENE VROUW AAN WIER VOETEN, ENZ. 117

't Is dikwijls enkel moordal wat zijn harte broedt.

Het bedrog is nooit schadelijker dan wanneerhet onder het kleed der vriendschap weet in tesluipen. Vergif kan iemand het best worden ingegeven, wanneer men hem weet te overtuigen,dat het medicijn is.

Men kan zich wachten voor openbare vijan-den — doch wat raad tegen hen, die vriendschaphuichelen? Paus Alexander VI, van wien men zeide,dat hij nooit deed wat hij zeide, veinsde vriend-schap voor Peter de Medici, van wien men in-tegendeel verhaalt, dat hij nooit zeide wat hijdeed — en door deze bedriegelijke houding konhij hem bedriegen.

Machiavelli beweert, dat het alien veinzaardsonder de Vorsten het best is vergaan. „Raas ! x)Machiavelli !" — zegt Cats — hoeveel beter spreektPlato ais hij zegt: „Trouw is de grondslag dermaatschappij en het bedrog loont zijnen meester."

Jacobus 1 : 9, xo. Een broeder, die nederig isroeme in zijne hoogheid en die rijk is in zijne

1) Dwaasheid.

Den gezonde, zegt de dokter, is alles heilzaam ;den reine, zegt de christen, is alles rein. Wie wil,dat hem niets kwaads overkome, die zorge dater in zijnen boezem niets kwaads wone. Men

x) Trotseeren.

i 18 JACOB CATS.

v ernedering, want hij zal als eene bloem van hetgras voorbijgaan.

Een kikker in het warmzal in der haast verstikken,

Een kieken in het warmzal in der haast verkwikken.

Zie, als de gulden zondoet haren ommegank :

Een bloem geeft zoeter geur —een krenge vuiler stank,

Als God den booze plaagt,hij zal den hemel trotsen I)

En stijgen in de luchtgelijk de steile rotsen ;

Als God den vrome straft,hij legt zich in het stof.

Ziet ! wat den eenen doodtdaar leeft de ander of (af).

OP EENE VROUW AAN WIER VOETEN, ENZ. 119

make hier echter niet uit op, dat God den vromeniets dan voorspoed zendt, doch leere er uit, datalles, zoowel vaer- als tegenspoed, den geloovigeten goede gedijt. Rom. VIII: 28. Wij weten, datdengenen, die God lief hebben, alle dingen mede-werken ten goede.

Molineus zegt : de lichamelijke armoede wordtden goeden tot geestelijken rijkdom, hunne bal-lingschap tot afzondering der wereld, hunnevijanden worden hunne weldoeners en drijvenhen tot de vreeze Gods. De lichamelijke ziektewordt geestelijke genezing, de dood is een ingangten leven.

Augustinus zegt: hetzelfde vuur doet goudblinken en stoppels rooken — dezelfde vlegelbreekt het stroo en zuivert het koren — dezelfdestraf loutert de godzaligen en verwoest de god-deloozen.

120 JACOB CATS.

XXIX.

OP EEN ZWEMMENDEN HOND DIE EENDEN

JAAGT.

ildele hoop, wakende droom.

Het wildbraad dat ik wensch,dat jaag ik met verlangen,

Het dunkt mij telkens weer,mij dunkt het is gevangen.

Ik zie het met vermaak ik zie het voOr mij staan,

Ik hit, ik hap, ik hoop,ik heb het . . . . 't is gedaau!"

Dit roep ik menigmaal.Maar als ik meen to Brij pen

Dan is het enkel droomen niet dan leurepijpen. 1)

Helaas ! ik heb om nietmijn nutten tijd verkwist I

Ik meende ik had het al —en nu is 't al gemist.

z) Bedrog.

OP EEN ZWEMMENDEN HOND, ENZ. 121

't Is beter, als de wijzen doen, zich niet tezeer te verlaten op hetgeen doorgaans anders uit-valt dan 't zich eerst voordeed.

Als hij naar een zake tracht,Hoe de hoop u meer toelacht,

Hoe de spijt u dieper bijtAls het hopen u ontglijdt!

Rom. VII: 24. Ik ellendig mensch ! wie zalmij verlossen van het lichaam dezes doods ? Ikdanke God door Jezus Christus.

Ik lag eens uitgestrektin bangheid mijner ziele(n),

Ik zag een open graf,de dood was op mijn hielen.

De helle stond bereid,als met een open mond,

Zoodat ik, waar ik zocht,geen raad of ruste vond.

Maar in den hoogsten noodis mijne hoop verschenen.

Mijn druk, dank hebhe God !mijn kommer is verdwenen!

122 JACOB CATS.

Ziet ! als het grootste leedtot aan de ziele rijst,

Dan vinden wij den weg,die ons den hemel wijst.

2 Tim. IV : 16, 17. In mijne eerste verant-woording is niemand bij mij geweest maar zijhebben mij alien verlaten .. .. maar de Heerheeft mij bijgestaan.

Jacobus I : 12. Zalig is de man, die verzoekingverdraagt, want als hij beproefd zal geweest zijn,zoo zal hij de krone des levens ontvangen.

Het is niet te verwonderen, dat geloovigenvaak door innerlijke aanvechtingen gekweld zijn,waar de goddeloozen goedsmoeds henentreden.De duivel bestookt niet dezulken, die hem ge-hoorzamen. Zoolang die sterkgewapende zijnevaten bewaart is er vrede, maar, als de sterke dooreenen sterkeren bestreden en overwonnen wordt,dan is er beroering. Kwel uzelve dus niet, god-vreezende ziel. 't Is door Gods genade, dat gijuwe zonde gevoelt. „De vreeze des Heeren,"zegt Augustinus — „is als 't lancet. Dit schijntwel de wonde grooter te maken, maar zuivert

GERIMPELD VEL DAT VRIJT NIET WEL. 123

haar. Tewijl de onreine stof nog in het lichaamis, is de wond geringer maar gevaarlijker. Depijnlijke kunstbewerking heeft ten doel, dat depijn ophoude. Het is geen voorrecht nimmer be-streden to worden."

Niemand treedt er in 't gevechtMet zijn knecht,

Maar, met wie hem tegen streven.Die den duivel wederstaan,

Tast hij aan,Niet, die naar zijn wetten leven.

XXX.

GERIMPELD VEL DAT VRIJT NIET WEL.

De roos waar menig dierkwam eertijds om gevlogen,

Staat nu helaas ! en treurt,door niemand aangetogen ,

Geen witje zit er op,geen bijtje zuigt er aan.

En vraagt gij : „waarom dat?" —haar vrijen heeft gedaan.

I24 JACOB CATS.

Pleegt liefde zoete jeugd!en stelt u om te paren.

Dat is het rechte doelvan uwe groene jaren.

Mint eer uw bloempje welktof naar de aarde duikt.

Uw beste goed verslijtal wordt het niet gebruikt.

Geen dorre blom is wellekom.

Wanneer de versche rooseerst uit begint te puil en,

Al wat om bloemen vliegt,dat zoekt er in te schuilen;

Maar als zij nederhelt,verwonnen door den tijd,

Dan komt er niet een bij,die om heur honing vrijt.

Zie daar een oud gebruik,ook van de groote staten :

Het rijk, dat onderligt,dat is terstond verlaten.

Fen ieder wijkt er van,ook wie het eens verkoos.

Men zoekt geen honigraatdan bij een versche roos.

111111111.111MINIIMM. VOINPROPIefts.

GERIMPELD VEL DAT VRIJT NIET WEL. 125

Lucanus verhaalt, dat Plotinius in den raad vanPtolomeus tot Pompejus heeft gesproken als volgt:

„Zoo gij wilt mengen uwen staat„Met iemand, wien het kwalijk gaat,„Zoo weet, dat hij door zijnen val„U licht ook mede trekken zal.„Dus, wenscht gij niet to zijn bespot,„Zoo voeg u bij het beste lot."

De oliphanten — zoo luidt de overlevering —aanbidden de rijzende zon, en vele aanzienlijkenonder de menschen volgen het voorbeeld van dezegrootste der dieren.

Waarheen zich 't geluk draait, daarheen wendtzich ook de gunst der menschen. De menschenwonen bij elkaar ter wille van het onderling dienst-betoon. Als de eene hand de andere wascht danzijn ze beide schoon ; „en hierin," zegt Aristo-teles — „bestaat de band der burgerlijke samen-leving."

I Tim. II : 9. Dat de vrouwen, in eerbaar ge-waad . . . zich zelven versieren.

Gij klaagt ons, mooie Trijn,en toont u gansch verbolgen,

126 JACOB CATS.

Dat u tot vuil bejag,de Venusjonkers volgen.

Wel kind! naar mijn begrip,het is uw eigen schuld :

Gij zijt te veil gekleeden al te weidsch gehuld.

Ei, zie de bijen eensde rozen ommezweven,

Terwijl zij hare jeugdzoo welig opengeven !

Let hoe integendeelhet dorre bloempje rust.

Zie, aan het zedig kleedwrijft er geen vuile lust.

Jezus Sirach XI : 4. Pronkt niet met de klee-deren, die gij aandoet en verheft u niet in dendag der heerlijkheid, want wonderlijk zijn dewerken des Heeren en Ziju werken zijn der men-schen verlangen. 1 Petr. III : 1-6.

Een wijsgeer der oudheid zegt: „Weest matigin kleeding, gemeenzaani in sprake, heusch vanmond, eerbaar van harte."

„Wie zijn lichaam te lief heeft bemint de eer-baarheid niet" — zegt Seneca.

De Vestaalsche maagden werden door de Ro-

OP EEN VOGELTJE IN DEN BEK, ENZ. 127

meinen van oneerbaarheid verdacht zoodra zij ietsopvallends hadden in hare kleeding, daarin eenopenbaar aanloksel ziende voor alle dartele oogen.Zooals het uithangen van kransen bij eene her-berg een bewijs was dat er wijn te koop was, zoois het omhangen van opzichtige kleederen eenteeken van omkoopbare eerbaarheid. Het voegtden Christen niet eere te zoeken in de versieringdes lichaams dewij1 hij iets beters versieren kan,n.l. zijne onsterfelijke ziel.

XXXI.

OP EEN VOGELTJE IN DEN BEK VAN EEN

KROKODIL.

Onder vriendschapsschfin bezorgt hij '1 zjn.

Een vogel, wel bekendomtrent de Nijlsche stranden,

Bedient een krokodilen peutert hem de tanden.

Hij zwiert al om het beestwaar dat het henen gaat.

En ziet ! hoe schoon het dien','t zoekt maar zijn eigen baat.

128 JACOB CATS.

Al schreeuwt men overluid„Diana van Ephezen I"

Ja, let eens wat er schuilt.'t Zal wel wat anders wezen.

Trekt hieruit eene les :Wie slokt gelijk een struis

Die dient den lande nietmaar eer zijn eigen huis.

Aan der koningen hovenEigen baat gaat boven.

Wat zijn er al geslepen gastenZoo afgericht om toe to tasten,

Dat al hun doen schijnt voor 't gemeen.En ziet ! 't Is maar voor hen alleen.

Keizer Tiberius hield noch van uitblinkendedeugden noch van opvallende ondeugden, wanthij vreesde van de goeden gevaar voor zich zelfen van de slechten schade voor de maatschappij.

Montagne zegt : Welke rol men ook spele, menvertoont er altoos zijn eigen karakter bij.

Phil. III : 19. Velen wandelen anders .....wier god is de buik en Welker heerlijkheid is inhunne schande.

OP EEN VOGELTJE IN DEN BEK ENZ. 129

Wanneer de krokodilis zat en vol gezopen

Zoo komt tot zijnen muileen vogel ingekropen,

Die zuivert hem den bek en dat om luttel aas.

Wat gaat het beestje aan? 1)Voorwaar het is te dwaas!

Maar zeg eens, arrem dier Iis 't niet een beter leven

Te nutten slechter 2) kosten vrij te mogen zweven ?

Hoe rept zich menig menschtot alle vuil gebruik !

En alles maar alleenten dienste van den build

Spr. IX : 17. Gestolen wateren zijn zoet en hetverborgen brood is liefelijk.

Indien men met spijze en drank slechts aan denooddruft des lichaams voldeed en indien metden honger ook de begeerlijkheid ophield, dekeuken zou niet zoo vele schatten verzwelgen ende gulzigheid de rust des gemoeds niet verstoren.

z) Wat begint het beestje.2) Eenvoudiger.

9

130 JACOB CATS.

Hoe dwaas toch ! Men spijst eenen vogel wel duizendmaal om door hem slechts eenmaal gespijs d teworden ; en . . . . voor 't geen ons in alle eeuwigheidkan spijzen, hebben wij nauwelijks een glas koudwater over. Men doorreist zee en land om hetlichaam „met allerlei lekkernijen vet en dik temaken" maar neemt nauwelijks de moeite zijneigen hart grondig te onderzoeken ten einde derziele haar bekomst te geven. Hij, die zijn lichaambeter verzorgt dan zijne ziel toont zich dezer zieleonwaardig. Een wijsgeer zeide eens : „de wijsheidwoont in 't droge, niet in poelen of moerassen.”.Zoo prijst ons de geneesheer de matigheid aanals gezond voor het lichaam en de predikant alsgezond voor de ziel. Doch . . . . laat ons danook in 't sparen matig zijn !

XXXII.

OP EEN EGEL.

Draag je doeken, 1) wacht voor hoeken.

Ziet wat een egel doetom zijnen kost te rapen !

z) Cats gebruikt den doek altoos als zinnebeeld van vrouwenkleeding..Vroeger droeg elke vrouw een witten halsdoek.

OP EEN EGEL. 131

Hij wordt gelijk een bolen blijft zoo liggen gapen.

Welaan nu, muizen ! springt,maar schuwt het duister gat.

Want wie het hol genaakt,die is terstond gevat.

Speelt heusch en open spel :want alle sluipershoeken,

Zijn lagen voor de jeugden plagen voor de doeken.

Men schildert Venus' kindvan oude tijden blind,

Omdat men zijn bejagveel in het duister vindt.

Het klein verdragen om ft

groot te bejagen.

De egel wordt een klooten gaat zoo liggen gapen,

Om door den open mondden kost te mogen rapen.

Doch, of hij al een muiszeer dichte bij hem ziet,

Toch des al niet te minroert hij zijn leden niet.

Pa19.1110.0110111........1104161111.11111.1....11.4,Kai..1,....,,Imutt4ft.ii6111.1110,36101.6.1 .

I

JACOB CATS.

Maar komt het welig dierhem in den mond te dwalen,

Zoo moet het met den doodzijn eerste spel betalen.

Hij, die bedriegen wilverdraagt te voren wat,

Tot hij eens zijnen buitmet vollen monde vat.

Hij, die den naam heeft van niet te bedriegen,bedriegt anderen daardoor het gemakkelijkst. Alsmen een schorpioen opneemt schijnt hij eerst on-schadelijk te zijn, maar geeft daarna plotselingeen doodelijken steek. De slimste bedrieger begintzijn bedrog niet met bedrog.

Is eenig mensch voor goed vermaardDie onderwijl is kwaad van aard,

Dezulke, door zijn slimmen geest,Bedriegt de wereld allermeest.

Want op een linkerd i) dien men kent,Heeft iedereen het oog gewend,

Maar, er is niemand die zich wachtVoor hem, die deugdzaam wordt geacht.

i Petr. V : 2. Zijt nuchteren en waakt want uwe

x) Geslepen deugniet

IIINXIMItgaik

OP EEN EGEL. 133

tegenpartij de duivel gaat om zoekende wien hijzou mogen verslinden.

De egel kent de muisen zijn gewone gangen

En weet daarom het dierook met gemak to vangen.

Hij toont de muis een hol,en — 't is zijn grage mull.

En ziet ! in korten tijdis 't diertje in den kuil.

De vijand van den mensch,hij heeft dezelfde vonden;

Hij kent ons door en door,en onze liefste zonden.

Een, die naar vrouwen helt,die wordt er door bekoord,

Een, die den wind bemint,die wordt er in gesmoord.

1 Cor. XI : 3. 1k vrees, dat, gelijk de slang Evadoor hare arglistigheid bedrogen heeft, ilzoo uwezinnen verdorven worden.

Augustinus zegt: „Wij weten zeker dat deduivel des menschen inwendige gedachten nietkent, want tot God wordt gezegd : „Gij alleenkent de gedachten der menschenkinderen." Dat

WIPfrIelrfi

134 JACOB CATS.

nochtans onzen vijand de natuur der menschenbekend wordt door uitwendige kenteekenen, datkan men bespeuren uit de doortrapte list zijnerlagen. De visscher vangt niet elken visch methetzelfde aas evenmin de duivel den zondaarmet dezelfde verleiding. Den blijmoedige zal hijkomen bespringen met vleeschelijke lusten ofijdele eerzucht; den minder gevoelvolle daaren-tegen met hoogmoed, gramschap en wreedheid.Wat raad ? Nademaal wij to doen hebben metgeestelijke vijanden en geestelijke wapenen, kunnenwij niet beter doen dan ons de Goddelijke wape-nen aanschaffen.

Naar de zinnen zijn genegenKomt de duivel ons bewegen.

Jongen menschen, welig bloed,Brengt hij wellust in 't gemoed.

Droeve zinnen komt hij kwellenMet de wanhoop, vrees der helle(n),

Heete breinen dringt hij voortTot gericht en wreeden moord.

OP GLOEIEND IJZER, DAT IN 'T WATER ENZ. 135

XXXIII.

OP GLOEIEND IJZER, DAT IN 'T WATER

WORDT GEKOELD.

Wie bluscht mijn vlam, lienword ik gram.

Wanneer de smid het staalgaat in het water steken

Om door het koele natden brand te mogen breken,

Ziet, wat een wonder ding!Het maakt een groot gerucht;

Het lijkt wel of het kijft,het lijkt wel of het zucht.

Moet niet der minne brandeen vreemde plage wezen ?

Hoezeer de minnaar klaagt,hij vreest te zijn genezen.

't Is dwaasheid hier een vrindte trekken uit de pijn.

De zieke schuwt de pulpen wil ellendig zijn.

136

JACOB CATS.

't 4in sterke beenen, die deweelde dragen.

Wanneer het ijzer gloeitte midden van de kolen,

Bevochten van de vlamen in het vuur verholen,

Dan buigt het als een was.Maar rookt het in het nat,

Straks heeft het wederomzijn harden aard hervat.

De ziele is gedweewanneer gewisse slagen

Ons treffen in den geest,of in de leden plagen.

Wij leven naar de tuchtzoolang de roede slaat.

Een mensch is allerbest,wanneer 't hem kwalijk gaat.

„Wie door nood gedwongen wordt matig televen, wordt licht weelderig als die voorbij is,"zegt Halicarius, en Agathocles beweert, dat menzich goed gedraagt, zoolang de vreeze duurt.Gedurende het onweer schuilen de kinderen ge-dwee onder de boomen, maar niet zoo haast

1 D. w. z. dan is men zoo op God gesteld, dat men Hem niet loslaat.

OP GLOEIEND IJZER, DAT IN 'T WATER ENZ. 137

schijnt de zon weer, of zij worden wild en trekkenvan die zelfde boomen de takken af.

Ten opzichte van God doen wij evenzoo. Wijhouden in tegenspoed 't hoofd neer als eene biezeen als 't ons goed gaat, steken wij het weder bru-taal in den wind.

Zoo lang de mensch is fraai en kloek,Zoo ligt de godsdienst in den hoek ;Maar als men valt in tegenspoed,Dan heeft men God als bij den voet. t)

Indien gij de kastijding verdraagt, zoo gedraagtGod zich jegens u als zonen. Hebr. XII : 7.

Als 't ijzer ligt en gloeitto midden van de kolen,

Men ziet, men hoort het niet ;het is er in verholen.

Maar, zoo het iemand leschtdan schijnt het of het klaagt,

En dat het eenig leed,ook in de vreugde, draagt.

Als God de zijnen straft :zij duiken en zij zijgen.

Maar voorspoed in het vleeschdie doet hen vreeze krijgen.

1

138 JACOB CATS.

Zij houden gansch verdachtdes werelds loozen schijn.

0, laat dan, God! mijn deelniet in de wereld ziin !

Gal. VI: /4. Het zij verre van mij, dat ik zouroemen, anders dan in het kruis van onzen HeereJezus Christus.

Het is ons niet onbekend dat God met zijnekinderen pleegt te doen als de geneesheer metde zieken. Deze toch laten den ongeneeslijkentoe te eten en te doen wat hen behaagt ; aanhen daarentegen, die nog kunnen behoudenworden, schrijven zij bittere dranken en moeie-lijke leefregels voor ; ja doen hen vaak Leersmartelijke operaties ondergaan.

Wanneer knapen vechten en wij zien, datiemand een hunner er uit rukt en hem stren-gelijk kastijdt, dan kunnen wij daaruit opmaken,dat dit de vader is van dien jongen. Daaromzegt Salomo : Spr. 3 : 12. De Heer kastijdt, dienHij lief heeft, ja gelijk een vader den zoon indenwelken Hij een welgevallen heeft.

OP EEN SLANG EN EEN SPIN. 139

XXXIV.

OP EEN SLANG EN EEN SPIN. I)

Wie letlig zit word licht verhit.

Er is geen vinnig dier,dat ooit de slange kwelde,

Zoo lang zij bezig wasto midden van den velde.

Maar, toen zij lag en keeken zocht naar tijdverdrijf,

Toen kwam de looze spinen viel haar op het lijf.

De prikkel van den lustdie komt van ledig wezen;

Doch, wie zich bezighoudt,die wordt er van genezen.

De min gelijkt de spin.Nooit werd een mensch gewond

Dan toen hij zat en keek,en toen hij ledig stond.

i) Deze mededeeling aangaande slang en spin zal wel op rekeningvan Plinius gesteld moeten wordeu.

1

1

411,111ALOMPIRMAILWAIROPQro .,/71,04itrimaniassu..../01.

140 JACOB CATS.

Wie nids ontriet is haast teniet.

Hoe kan de kleine spintoch vechten met de slangen ?

Zij is toch veel te zwakom oorlog aan te vangen.

Haar vijand is te sterk.En des-al-niet-te-min

Wordt toch een felle slangverwonnen door de spin.

Vraagt iemand hoe dat komt ?De slange, zacht gelegen,

Vermaakt zich in het groen.De spinne daarentegen

Gansch wakker in de weer,bestookt het vinnig beest.

0, vreest toch voor een mensch,die zelf voor niemand vreest !

Halicarnas zegt dat vaak groote heirmachtendoor kleinere legers geslagen worden. Niets iszoo sterk, dat het, ook zelfs van 't zwakkere, geengevaar te duchten heeft.

De leeuw wordt tot aas van 't kleinste gevogelte.Zorgeloosheid is in algemeene en particuliere zakeneen begin van ondergang. Verachte vijanden hebbenvaak eene bloedige overwinning behaald. Vreeze

OP EEN SLANG EN EEN SPIN. 141

leert wijsheid. Wie voor lagen beducht is wordtniet overrompeld. De Romeinen zeiden : „demoeder van vreesachtige kinderen schreit zelden."

Matth. 26 : 4. Waakt en bidt opdat gij niet inverzoeking komt.

Wanneer de luie slang is in het gras gelegenEn dat de gulden zon komt over haar gezegen,Zoo is van stonden aan de spinne daaromtrent,Die fluks een booze straal 1) haar in de leden prent.Wie ledig zit en gaapt en luiert gansche dagen,Die lijdt gedurig nood van duizend kwade slagenTot ondienst van de ziel. 0, vreest gezellen, vreest !De weelde schiet haar gif tot midden in den geest.

Het gemoed des menschen is, volgens Philo,de woonplaats van detigd of van ondeugd, enBernardus vergelijkt ons hart bij eenen molen,die gedurig draait en maalt wat er in komt,maar zichzelf verteert zoodra hij ledig is. — Eensteen, die niet genoeg omgekanteld wordt, isspoedig met mos bedekt. „Rust roest" en „stil-staande wateren, stinkende wateren." Gelijk opge-sloten kleederen welhaast van motten krielen, zoois een ledig gemoed eene herberg van zonden.

z) Angel. De spin heeft echter Been angel, bier dus : beet.

i1i

142 JACOB CATS.

Ledigheid is des duivels oorkussen. Spr. 24 : 3o, 31.Ik ging voorbij den akker des luiaards en voorbijden wijngaard van een verstandeloos mensch, enziet, hij was gansch opgeschoten van distelen,zijne gedaante was met netelen bedekt en zijnsteenen scheidsmuur was afgebroken.

Ledigheid is de moeder van beuzelingen en destiefmoeder van deugden.

I Tim. V : It-13. De jonge weduwen, — ledigzijnde . . . . zijn klapachtig, ijdele dingen doende,sprekende hetgeen niet betaamt. Laat ons danzorgen, dat wanneer zoowel God als de duiveltot ons komen, wij mogen bezig zijn met eerlijkenarbeid.

Een, die voor kwaad zich hoeden wil,Die mag niet ledig zijn of stil.Want, 't is gansch zeker : ons gemoedDoet kwaad wanneer het niets en doet.

Matth. XIII : 25. Als de menschen sliepen kwamde vijand en zaaide onkruid midden in de tarwe.i Joh. V : 18. Die uit God geboren is, bewaartzichzelf en de Booze vat hem niet.

OP EENE BORDURENDE VROUW. 143

XXXV.

OP EENE BORDURENDE VROUW.

Lijden gaat voor verblijden.1k sprak eens Rozemond

terwiji zij zat en naaide.1k klaagde mijn verdriet.

Hoort toch hoe zij mij paaide :„Kom !" sprak ze, — „kom ereis

en zie mij dezen naad ;„Let op dit maagdenwerk

en wat er ommegaat.„Hier wordt een stalen punt

to voren ingezonden,„De draad komt naderhand,

die heelt dan eerst de wonden.„Ei vriend ! verwacht geen vreugd

dan na geleden pijn.„Wie 't zoet wil, zonder 't zuur,

die mag geen vrijer zijn."

Oordeelt niet of 't einde ziet..1k kwam eens op een tijd

waar Philis zat en naaide.1k zag een rechten bloed,

die stond er bij en kraaide,

1 44 JACOB CATS.

En riep: „Wat zinloos ding!wat gaat de juffer aan?

„De moeite die zij neemt,waar' beter ongedaan !"

Hij zag een stalen punt;hij zag het lijnwaad breken;

Maar, waar dit henen moetdat was hem niet gebleken.

Al heeft een wijs beleideen zeker oogemerk,

Toont Dimmer aan een dwaaseen onvolkomen werk.

Ovidius zegt: „De toegang tot de kunst is be-zwaarlijk en het is moeielijk den eersten tijd tedoorworstelen."

„Alvorens een oordeel over iets te vellen ofeen raad te geven, moet men de bedoelde zaakgoed verstaan, want het gebeurt vaak, dat ietsbij oppervlakkige beschouwing, ons berispelijktoeschijnt wat wij, bij grondiger onderzoek moetenlaken," zegt Plato.

Wat toch onderscheidt zuinigheid van gierig-heid ; straf van wraak ? Het doel en de beweeg-grond moeten ons oordeel vcorlichten.

Lactantio raadt daarom een ieder aan niets

OP EENE BORDURENDE VROUW. 145

te verwerpen wat hij niet ten voile heeft leerenkennen.

2 Cor. VII : io. De droefheid naar God werkteene onberouwelijke bekeering tot zaligheid.

Als iemand zit en naait,hij schijnt het doek te breken,

Maar, schoon de naalde kwetst,het garen heelt de steken.

Al is de stalen puntniet eigen aan den naad,

Zij maakt toch evenwelhet open voor den draad.

Al wordt gij door den angstalleen niet weergeboren,

Als uwe ziele klaagthaar troost te zijn verloren,

't Is evenwel de schrik,die ons den geest bereidt

En tot een beter staatde rechte gronden leit.

2 Cor. 7 : 9. Gij zijt bedroefd geweest totbekeering.

Verslagenheid des gemoeds is nuttig bij denaanvang der bekeering, opdat de mensch zich recht

I0

146 JACOB CATS.

vernedere, maar den weg in vreeze beginnende,moet hij steeds toenemen in kracht; want „in deliefde is geen vrees." De genade maakt vrij.

Een Godzalig man zeide eens: „Als gij hoort,dat God goed is, zorg dan, dat gij die goedheidliefhebt. Als gij hoort, dat God streng is, zie dantoe, dat gij die strengheid vreest ; opdat gij alzoo,door liefde en vreeze beide, naar Zijne inzettingenmoogt wandelen."

Ken uzelf, opdat gij God vreest,Ken God opdat gij Hem liefhebt.

In de vreeze des Heeren is het beginsel derwijsheid maar in de liefde is de volkomenheid.

Al is de vrees in d'aanvang goedZij is niet waar zij blijven moet.'t Is nut gedurig voort te gaanTot wij vast in de liefde staan.

...../......S.,,,,,N....1./...,,,,,,

XXXVI.

OP EEN HOND.

Toen ik de liefste zagtoen wilde ik haar genaken;

Straks riep ik om de spraft.k,fluks haar te mogen raken;

OP EEN HOND. 147

Toen bad ik om een kusen, schoon ik dien bekwam,

Vond ik, dat nog mijn hartgeen recht genoegen nam.

1k voelde des te meermijn ziel gedurig hijgen.

Dus wenschte ik bovendieneen nader pand te krijgen.

0 lusten zonder end!o, wispelturig spell

Al krijgt de hond een stuk,toch gaapt hij evenwel.

Steeds naar wat nieuws.

Werpt eten naar een dog:hij staat met holle wangen,

Om wederom opnieuwgedurig iets te vangen.

Het valt hem in den mond,het vaart hem in de keel,

En des-al-niet-te-minhet is hem evenveel.

Wat baat u groot gewinof velerhande schatten?

Uw winste is maar winden doet u slechts verdriet.

1 48 JACOB CATS.

Hem, die maar enkel slokt,dien srnaakt de spijze niet.

Claudius zegt : „De liefde is onverzadelijk,want zij begeert alles voor zichzelf."

Cicero zegt : „Het is wijs om te vergeten watmen verloren heeft, en te gedenken wat menontvangen heeft."

De gierigaard doet niet alzoo : hij kan het minsteverlies niet vergeten en gedraagt zich als kinderen,die hartstochtelijk huilen bij het geringste watmen hen ontneemt, ofschoon zij het schoonstespeelgoed bezitten.

Wat men den hond toewerpt verslindt hij ineen oogwenk en loert weder op eene nieuwebete. Zoo sluit de gierigaard in zijne koffers al't geluk, dat hem het leven brengt en loert weerop 't geen volgen zal.

Spr. XIII : 25. De rechtvaardige eet tot ver-zadiging zijner ziel toe maar de bulk der godde-loozen zal gebrek hebben.

Gregorius zegt : „Voldaanheid is de grootstekunst."

Spr. XXVII : 20. De hel en het verderf wordenniet verzadigd, alzoo de oogen des menschen.

OP EEN HOND. 149

Joh. IV : 13 en VI : 35. Buiten God geen ver-zadiging.

Ei let op dezen hond :het brood hem toegeworpen,

Dat schijnt hij zonder smaakals in het lijf te slorpen.

En ziet ! van stonden aanstaat hij weer even graag;

't Schijnt of hij draagt een wolfverholen in den maag.

Schier op gelijke wijszoo leven alle menschen,

Hoewel de zaken gaan,toch valt er wat te wenschen.

En zoo er iemand vraagtwaarom dit zoo geschiedt:

\Vat ons verzaden kanIs op deez' aarde niet.

Niemand wordt door God tot zoo grooten ge-lukstaat verheven, dat er niets is wat hem kwelt.Een rijke beklaagt zich over zijne ouders; eenedelman beklaagt zich vaak dat hij niet meer geldte verteren heeft ; een derde, die rijk en tevensvan hooge afkomst is, zucht omdat hij ongetrouwdbleef; een ander, die gelukkig getrouwd is, betreurt

150 JACOB CATS.

het gemis aan kinderen , en zij, die vele kinderenhebben, lijden soms door hunlieder slecht gedrag.Om kort te gaan : waarheen men zich wende,overal is er oorzaak tot ontevredenheid.

Wie in een gehuurd huis woont klaagt er over,dat hij er niet naar hartelust aan kan maken en bre-ken, zooals men dat aan een eigen huis doen kan.Met ons lichaam is 't eveneens, want meestal is ereenig deel ongesteld, ten teeken, dat wij hier geenvaste woning hebben. Dit alzoo zijnde, zullen wijwel doen ons huisraad aan te schaffen, dat onsin de eeuwige woning van nut zal kunnen zijn.

Nooit heeft het iemand hier zoo klaarOf 't hapert immer hier of daar.

Ps. 16 : i i. Verzadiging der vreugde is bij Uwaangezicht.

Joh. 4 : 14. Wie gedronken zal hebben van hetwater, dat Ik hem geven zal, dien zal in eeuwig-heid niet dorsten.

-..---.....".....,-.^....-n,.....,,,,-,.......-.,,

XXXVII.

OP EENE SPIN.

Wie 7 spel niet kan, die blijv' er van.

De webben, die de spingewoon is uit te zetten,

OP EENE SPIN. 151

Zijn van gelijken aardmet Venus' warrenetten.

Al wat daar ommegaat,dat ziet men in de min:

De bij, die vliegt er door,de mugge vliegt er in.

Leert, jonge lieden !leert door Venus' garen breken.

Er blijft slechts klein gespuisin spinnewebben steken.

Laat toch uw vrijen geestniet binden als een mug!

Of breekt er door met kracht,of keert met kunst terug!

Te wide net is staag ontzet.

Wanneer een grage spinontsluit haar broze netten,

En gaat die voor een deuren voor een venster zetten:

Hier vliegt een horzel inen daar een vogel deur,

En elders raagt de meiden maakt een grooter scheur.

Ziet! daar is dan het tuigaan alien kant gereten,

152 JACOB CATS.

Zoodat de vliegen zelfsontkomen aan de spleten.

Gezellen! zoo gij wenschtvan druk te zijn bevrijd,

Gebruikt een matig neten spant het niet te wijd.

Apulius zegt, dat men over den rijkdom even-zoo moet oordeelen als over kleeren, die veelbruikbaarder zijn wanneer zij geheel voor onzeleest passen, dan wanneer zij ons te wijd en telang zijn; en Seneca zegt, dat een groot gemoedde middenmaat verkiest boven de overdaad.

Gelijk de boom bezwijkt onder het overwichtvan vruchten zoo bederft ons gemoed door over-wicht van voorspoed.

Een beeld wordt onaanzienlijk wanneer het opeen te groot voetstuk geplaatst is. De onbeduidend-heid van een klein verstand blijkt te meer naarmatehet tot een gewichtiger ambt wordt geroepen.

Wie de zeilen te veel viert kan ze later nietbijtijds reven.

2 Tim. 2 : 26. Dat zij wederom ontwakenmochten uit den strik des duivels onder welkenzij gevangen waren tot zijnen wil.

OP EENE SPIN. 153

De webben van de spin,die in de vensters hangen,

Ze kunnen maar alleende kleine muggen vangen.

De wespe met de bijen al wat hooger zweeft,

Maakt dat het broze ragop hen geen vat en heeft.

Wat kan een moedig hartzijn goeden weg beletten ?

Al wat de wereld spint,dat zijn maar broze netten.

Acht dan, o waarde ziel !acht dan geen loozen waan.

De wind verstrooit het kafmaar niet het wichtig graan.

Spr. 5: 22. Den goddelooze zullen zijne on-gerechtigheden vangen en met de banden zijnerzonde zal hij vastgehouden worden.

De Schrift leert ons, dat ons leven een reis is ;wij moeten dus niet werkeloos blijven „leuteren"maar behooren gestadig voort te gaan. Een rei-ziger toch zal in de herberg wel tijdelijk toevenom zich te verkwikken, maar aldaar niet gestadigblijven. Wij moeten zijn als de Zigeuners, die

I 5 4 JACOB CATS.

voortdurend van de eene plaats naar de anderetrekken of als Diogenes, die zijn vat nergensblijvend vestigde.

Indien de wereld ons een milde waard en hetyleach ons eene vriendelijke waardin toeschijnt,laat ons zorg dragen, dat zij onze reize naar 'tvaderland niet doen vertragen.

,...,.....,.....,....,....,,,,,,...,,../...-,,,,,

XXXVIII.

OP EEN MEISJE, DAT EEN KIPPENEI

UlTBROEDT.

Uw gunst is mijn leven.

Gij broedt een kippeneien krijgt een geestig kieken.

En zie! een doode rompbeweegt zijn logge wieken.

Gij noemt 't een wonder, lief!maar moat, het mij geschien,

Gij zoudt in mijn gelaateen grooter wonder zien.

Ik was eens, op een tijd,tot aan het graf gedreven,

Maar zie! ik kreeg terstondmeer dan mijn vorig leven

OP DANSENDE APEN, DIE ZICH OP NOTEN ENZ. 155

Zoodra uw gunstig oogslechts even op mij viel.

Gij zijt mijn ander ik,de ziele mijner ziel I

XXXIX.

OP DANSENDE APEN, DIE ZICH OP NOTEN

WERPEN.

Al gaat de baviaanmet opgerichte leden

Juist op een rechte maaten als een mensch getreden,

Hij, des-al-niet-te-min,tijt haastig op den loop,

Al wordt er maar een nootgeslingerd in den hoop.

't Is al om niet gepoogdeen zeug to willen eeren,

Zij wil toch wederomtot hare modder keeren.

Al wordt een dartel wijfook tot een echte vrouw,

'loch kijkt het oude malbij wijlen uit de mouw,

I 56 JACOB CATS.

Een ingeboren aard wordt nooit door eereambtenweggenomen. Schoon gij eenen ezel behendig meteene leeuwenhuid poogt to bedekken, zoo zal ertoch licht een zijner ooren uitkijken.

2 Cor. II: 14. De Satan zelf verandert zich ineenen engel des lichts.

De aap ging op de maat,men had hem leeren springen,

Hij danste als een mensch.Het schenen mooie dingen.

Maar, toen hij noten zag,geslingerd in den griel, 1)

Ziet eens, hoe snel het beeldter aarde nederviel !

Dus gaat het met het yolk,dat Diet op ware gronden

Maar uit gewoonte alleen,is aan de deugd gebonden.

Want, komt er maar een schijnvan eenig klein gewin,

De tucht en haar gevolgis snel hem uit den zin.

Hebr. 12 : 16. Dat niemand zij een onheilige

1) Te grabbel gegooid

OP EENEN LUIT-SPELER. 157

als Ezau, die om eene spijze het recht zijnereerstgeboorte weggaf.

De vlugge Atalanta werd door Hippomenus inharen loop gestuit door het werpen van een goudenappel. De duivel handelt evenzoo wanneer hij ziet,dat iemand de lendenen opschort en den voet zetop de baan ten eeuwigen leven. Hij werpt hemeenen gouden appel toe van rijkdom of eere, omhem van zijn goed voornemen of te brengen ofin zijnen loop te vertragen.

Wacht u en bedenkt, dat het „eerlijk is om welte beginnen maar heerlijk om wel te eindigen."

n....-....V........e.../....,,,,M,..

XL.

OP EENEN LUIT-SPELER.

Al wat mint wonder verzint.

Eens was ik op een dagbij Rozemond gekomen,

1k hadde met beleidtwee luiten meegenomen.

Op eene lag een stroo(ziet wat een vreemde streek !)

1 58 JACOB CATS.

Dat sprong in haasten op,mkt dat de toon geleek. 1)

Gij roert mij, Rozemond!gij roert mij zonder raken ;

En schoon ik elders ben,kunt gij mij toch genaken.

Zie ! waar twee harten zijnop êênen toon gepast,

Daar voelt men menigmaalook zelf wat men niet tast.

Blij met de blijden.

Wanneer de zoete luit heeft welgestelde snarenEn voelt een andre luit met haar gestalte paren,Zoo toont zij blij gelaat, alsof zij vreugde schiep,Dat iemand, haar gelijk, tot eer en vreugde riep. 2)Leert hieruit zwarten nijd uit uwen boezem weren,Leert voordeel,leert geluk voor uwen vriend begeeren.Het is een wreede vreugd en vinnig onbescheidAls iemand lachen durft wanneer een ander schreit.

Een oud spreekwoord zegt, dat gelijke geaard-heid liefde wekt.

i) D. w. z. Toen, op de eene luit, eene snaar trilde, bracht dezede daarmede overeenstemm ende snaar op de andere luit eveneensin trilling en daardoor bewoog het strootje. Men kan dit bij tweepianos ook waarnemen.

2) Dat het een harer naaste wel ging.

OP EENEN LUIT-SPELER. 159

„Wat ontdekt niet de liefde, wat speurt niet deminnaar?" zeiden de ouden.

Er is niets onmenschelijker dan geluk te puttenuit zijns naasten ongeluk er is niets liefelijkerdan zich te verheugen wanneer het een ander 101gaat en niets menschelijker dan te treuren om.eens anders verdriet. Gelijk de rechterzijde denslag voelt, die de linkerzijde ontvangt, zoo moetenwij met onzen naaste mede lijden.

Ach, hoe ellendig is de man,Die nimmer vrooliik wezen kan,

Dan als een ander is beduchtOf in benauwdheid ligt en zucht

Ach hoe ellendig is de mensch,Die, als een ander krijgt zijn wensch,

Van spijt zijns harten bloed verteert IZorg, Vriend ! dat gij dees plage weert !

Ps. 16 : i r. Gij zult mij het pad des levens.bekend maken ; verzadiging der vreugde is bij Uwaangezicht.

De luit, de zoete luit, door niemand aangedreven,Die zal men hel geklank bij wijlen hooren geven.Er is geens meesters hand, geen vinger aan de snaar,Maar slechts een stille lucht komt strijken over haar.

16o JACOB CATS.

Er is een zoete vreugd, een heimelijke zegen,Die op de ziele daalt langs onbekende wegen.Mijn harte, luister toe ! I)it is het hoogste zoet,Wat zonder menschenhulp beweegt een stil gemoed.

2 Cor. 4 : 18. Wij merken niet aan de dingen,die men ziet, maar de dingen, die men niet ziet.

Onze geest kan slechts verkwikt worden dooronstoffelijke, dus geestelijke zaken. Voor God isniets gesloten. Hij weet tot in ons inwendig ge-moed door te dringen. Daarom zegt Christus :„Wie Mijn Woord hoort en gelooft Hem, die Mijgezonden heeft, die heeft het eeuwige leven." En't eeuwige leven wordt aldus door Paulus om-schreven : Rechtvaardigheid, vrede, blijdschap.Rom. 14 : 17.

Onze gedachten worden te weer verblijd naar-mate van de heerlijkheid der zaken, die wij over-denken.

Bernardinus zegt: „Jezus is honig voor denmond, muziek voor 't oor en lof voor 't hart."Gregorius zegt, dat jubelen is : eene onuitspreke-lijke vreugde in de ziel opgenomen, die niet doorwoorden kan worden geopenbaard maar op allemogelijke manieren wordt gehoord. Dat is het

OP EEN OUDEN VADER, ENZ. 161

hoogste geluk wat niet door het schepsel maardoor den Schepper wordt gegeven en niemand ukan ontrooven.

....,...W.,,,,..,,,......,..,,I.

XLI.

OP EEN OUDEN VADER, DIE AAN EEN JONG

MAN ZIJNE DOCHTER TEN HUWELIJK GEEFT.

Heeft ze een man, zoo scheidt er van.

Zoo uw dochter deze dagenIs gewciden iemards vrouw;Wil u niet to zeer beklagenZoo uw schoonzoon komt gewagen,Dat hij wel verhuizen wou.Laat de nieuwgehuwden terenOp haar eigen kost en disch,Dat toch is al hun begeeren.En zij zullen rasscher leerenWat de aard van 't huwlijk is.

Het is of den nieuwgehuwden iets ontbreektzoo lang zij van hunne ouders niet gescheidenzijn en in hun eigen huis gevestigd.

Matth. 19 : 5. Daarom zal een mensch vader en1I

162 JACOB CATS.

moeder verlaten en zijne vrouw aanhangen en dietwee zullen tot een vleesch zijn.

Teer spruitje, jeugdig hout!ik bid u, wees tevreden

Van dezen ouden tronkto worden afgesneden.

Zie bier een groene stam,waar uwe prille jeugd

Zal hebben meerder vruchten daarmee grooter vreugd.

Gij, die nu zijt gevrijd,begin een ander leven;

Gij zult nu, door de lucht,met eigen wieken zweven.

Geheel uws vaders huis,dat is uw man alleen,

Gij maakt een ganschen staat,ook met uw sieve twethl.

Homerus laat Hector zeggen :„Ik weet, dat Troye haast en rasch„Niet wezen zal dan gruis en gras ;„Ik weet ook, dat mijn Vader zal„Haast komen tot een droeven val,„En dat mijn broeders, lief en waard,„Verslinden zal des vijands zwaard.

DE DOOD, ZITTENDE OP EEN KROKODIL. 163

„Maar noch mijn vader, noch zijn schat„Noch gij, o Troye, schoone stad!„Ligt mij zoo zwaar op mijn gemoed„Als gij, mijn waarde huisvrouw, doet I"

XLII.

DE DOOD, ZITTENDE OP EEN KROKODIL.

Nooit groot genoeg.

Al is de krokodilslechts uit een ei gekomen,

Hij wordt een gruwzaam beest,waarvoor de menschen schromen.

Hij slokt gelijk een vraaten wast ten alien tijd,

Totdat de bleeke doodhem op de leden rijdt.

Wien zucht tot hooger staatof geldbegeerte kwellen,

Die willen altijd doortot meerder hoogte zwellen.

Al wat den mensch gelijkt,dat heeft een kantig hart.

En zie! er is een hoekdie nimmer voile wordt.

JACOB CATS.

Wie reeds in den morgenstond zijn dagloonontvangt, die brengt licht den dag in ledigheiddoor of wel, steeds hooger willende stijgen, over-schat hij ten laatste zijne krachten. Daarom moetmen jonge lieden niet met eere o verladen, „want,"zegt Dido, „'t is niet ieders zaak voorspoed eneer to verduren."

Gal. 6 : 9. Laat ons weldoende niet vertragen

Den grooten krokodil,die altijd door blijft wassen,

Dien kan men op de zielgemakkelijk toepassen. 1)

Gij, die ooit zijt een stapgenaderd tot de deugd,

Weet, dat gij ook daarnanooit stille wezen meugt.

Laat daar Hiskia's zon,die werd terug getogen,

Laat Jozua de zijn',die eens niet werd bewogen.

Maar let op Davids zon,die staag en heerlijk rijdt,

Want wie hier stille staat,die is zijn voordeel kwijt.

1) Volgens den natuurvorscher Plinius groeit de krokodil voortdurend

1.111111111111111.111r 41.11111111111111•11111111111102....

DE DOOD, ZIrTENDE OP EEN KROKODIL. 165

Phil. 3 : 14. Maar een ding doe ik, vergetendehetgeen achter is en strekkende mij tot hetgeenv66r is, jaag ik naar het wit, tot den prijs derroeping Gods, die van boven is in Christus.

De Christen moet steeds vooruit. Wat zichhemelwaarts spoedt moet steeds bewegen, andersvalt het ter aarde.

Wie tegen stroom zijn schuitje roeit,Dient nimmermeer to zijn vermoeid.Want rust hij maar een kleinen tijd,Hij is terstond zijn voordeel kwijt.En als zijn riemen liggen stil,Drijft hij alwaar het water wil,En wordt zoo, door den snellen val,Gedreven al naar lager wal.

Wie niet dagelijks naar het betere tracht, kenthet goede niet. Wij moeten onszelf vaak afvragenhoe ver wij reeds gevorderd zijn in de bestrijdingonzer zonden als : slecht humeur, gierigheid, ijdel-heid, enz. Nemen wij geen vooruitgang bij onszelfwaar, dan kunnen wij daaruit opmaken, dat deHeilige Geest niet met kracht in ons werkt. Watons lichaam zal overkomen weten wij niet, welwat de toekomst is van onzen geest, want wij

166 JACOB CATS.

vertrouwen, dat Hij die den wil geeft ook hetvolbrengen schenkt.

Hieronymus zegt: „De wijze verheugt zich inden wasdom van een heilig leven, maar stilstandbrengt achteruitgang. De geest wordt versterktdoor dagelijkschen aanwas en het leven moetbeoordeeld worden, niet door 't geen gedaan ismaar naar 't geen blijft."

...-/^../.....1,-,\M".....s...,..,

XLIII.

OP EEN MAN, DIE FLUITEN MAAKT

VAN EZELSBEENDEREN.

Spr. is : r6. Beter is weinig, met de vreeze desHeeren, dan een groote schat en onrust daarbij.

Al is een ezel plomp,al weet hij niet te springen,

Toch leert men na zijn dood,zijn dorre schenkels zingen.

Een herder neemt het beenen maakt er fluiten van,

Waardoor hij gansch het woudtot vreugde wekken kan.

Wat is van kost en kunst,viool en luit te stellen?

rSt

, OP EEN MAN, DIE FLUITEN MAAKT ENZ. 167

Stelt maar en stilt uw hart I);

I Tim. 6 : 6. De godzaligheid is een grootgewin met vergenoeging.

Drieerlei menschen bezoeken de kermissen :koopers, verkoopers en gapers. De laatsten zijner 't beste aan toe, want zij hebben 't genotzonder de lasten.

Pythagoras noemt de wijsgeeren „gapers op dejaarmarkt des levens."

Goederen te bezitten en niet daardoor bezetente worden, dat is de ware Godzalige wijsheid.Indien wij slechts op onzen nooddruft letters, wijzouden deze wijsheid weldra bezitten, zooals Pauluszegt: ,.Maar indien wij voedsel en deksel hebben,wij zullen daarmede vergenoegd zijn."

Gesteld, dat wij de geheele wereld bezaten, wijzouden alleen nut hebben van 't geen wij konden

i) Kunstoefeningen, het stemmen van viool of luit, dit alles kan ugeene ware vroolijkheid geven, tenzij uw gemoed goed gestemd is.

dan zal geen druk u kwellen.Waar vergenoegen woont,

daar is gestage lust.1k weet geen grooter vreugd,

dan als de ziele rust.

X68 JACOB CATS.

gebruiken. De rest zouden wij toch slechts kunnenaanschouwen en dat is ons van een antlers goedook gegund. Wie volgens de natuur leeft is nooitarm — wie zich naar zijne begeerlijkheid richtis nooit rijk.

XLIV.

OP EEN SCHILDPAD EN EEN AAP.

V erscheiden aard diem' niet gepaard.

De aap, die niemand dientdan om den gek te scheren,

Tracht uit een tegenaard I)de schildpad of te weren.

Hij haat het zedig dier,dat steeds bewaart zijn huis,

Omdat schier overalloopt ander wild gespuis.

Een maagd van stillen aardzal nimmer wel bevallen,

Aan iemand die van oudsgenegen is te mallen.

Maar hoort mij, vrijers, boort !en vrij de les onthoudt

x) Andere geaardheid.

OP EEN SCHILDPAD EN EEN AAP. 169

Die zoetst om vrijen zijnen dienen niet getrouwd. r)

Vaak worden de meisjes, die 't best zingen enspringen, spelen en kweelen, tooien en plooien't meest ten huwelijk aangezocht, maar . . . zoodrade lasten der huishouding en kinderopvoedinghaar op de schouders vallen, raken al die schoonezaken op den achtergrond en wat men 't meestgeacht heeft komt 't minst te pas.

Het is voorzichtig zich te gedragen als eenreiziger, die zijne kleeding niet inricht naar degesteldheid van 't land, dat hij verlaat, maar naar't land waar hij heen gaat.

Wie een meisje om haar zingenOm haar springen heeft getrouwd . . . .'t Zijn in 't eerst wel mooie dingen,Maar als nood begint te dringenIs de liefde gauw verkoud.

Spr. 28 : r. De goddelooze vliedt waar geenvery olger is.

De schildpad jaagt een aap.Zie eens wat vreemde dingen !

1) Die zoozeer naar trouwen verlangen zijn voor het huwelijk hetminst geschikt.

JACOB CATS.

Hij weet niet wat te doenof waar te zullen springen.

De schildpad evenwel,die kruipt maar in het zand.

En wat nog vreemder is:zij heeft niet eenen tand,

Wie booze ranken broedt,die lijdt een droevig leven.

Hij zucht, hij ducht, hij vluchtal wordt hij niet gedreven.

Al trilt er maar een riet,hij is terstond bevreesd.

Er is geen feller beuldan binnen in den geest.

Een oud wijsgeer zegt : „een slecht geweten isde moeder der vrees." — De goddelooze schriktvoor alles, zelfs voor 't geen niet te vreezen is.Hij vreest God, want die is zijn vijand — denduivel, die is zijn beul — zijn eigen hart wantdie is zijn aanklager.

De rechtvaardige daarentegen is moedig alseen jonge leeuw en vreest noch God, want Hijis zijn Helper — noch den duivel, want die vliedtvan hem — noch zijn geweten — want dat ver-oordeelt hem niet.

OP EEN MAGNEET (OF ZEILSTEEN). 171

Den Godvreezende is de donder de stem zijnsVaders; de bliksem het licht Zijner Majesteit; dedood een doorgang ten leven; Gods oordeel heteinde van den strijd.

Al viel de wereld gansch en gaar,De vrome schrikt voor geen gevaar.

Wil dus iemand onversaagd en goedsmoeds zijn,die reinige zijn geweten van doode werken omden levenden God to dienen.

vwn-•••n••••••-W....,-,..-,

XLV.

OP EEN MAGNEET (OF ZEILSTEEN).

Lief de schi et pijlen over honderd mijlen.

Al scheidt ons menigmaalzee, rotsen, berg en dalen,

Dit alles evenwel snijdt onsnog niet van een.

Mijn geest komt evenzeertoch om de Iiefste dwalen,

De zeilsteen en de mindie hebben dit gemeen.

Want, schoon de Noordsche keiis van het staal verscheiden,

172

JACOB CATS.

En of een tusschenschotverdeelt het lieve paar,

De steen laat nimmer ofhet ijzer om te leiden.

Hoe ver mijn lief verreist —mijn harte is bij haar.

Hoe of men 't dekt, het word verwekt.

Wanneer des zeilsteens krachtis in het staal getogen,

Zoo wordt het door den steenaan alien kant bewogen.

En, schoon ook tusschenbeieen schutsel is gezet,

Nog toont de steen zijn krachten trek t het ijzer met.

Wat baat het, ijdel mensch !een kwaad gemoed te dekken ?

God kan uw schuldig hartook uit het duister trekken.

Wie voeit niet, metterdaad,dat hem de ziele trilt,

Ook als hij is alleenen daar waar hij niet wil(t)?

Lucretius zegt : „Al is uwe liefste afwezig toch

OP EEN MAGNEET (OF ZEILSTEEN). 173

is hare beeldtenis nabij en haar naam weerklinktliefelijk in 't oor."

Virgilius zegt : „Zelf afwezig zijude ziet enboort gij de afwezenden."

Erasmus zegt : „De ziel van een minnaar leeftin een ander lichaam en zijne ziel is meer waarhij mint dan waar hij persoonlijk zich bevindt."

Is 't niet vreemd, dat een moordenaar, die, in't diepst van 't bosch, ongezien van eenig men-schelijk oog, zijne misdaad gepleegd heeft en zekerkon zijn, dat die nooit ontdekt zal worden, noch-tans voor alles vervaard is en in zijn ganscheleven geen rustig oogenblik meer kent? Is ditniet de invloed van Gods oog in zijn gemoed?

Al wie heeft een kwaad gemoed....Slaapt hij, waakt hij, wat hij doet,'t Kwade feit door hem begaanKomt gestadig v66r hem staan.

Daarom zegt Justinianus, dat reeds hij, die eenslecht voornemen heeft, het begin der straf inzijn gemoed draagt.

Wanneer een mensch alleen vertrekt,Of op zijn bed ligt uitgestrekt,

1 74 JACOB CATS.

Dan wordt hij dikwerf zeer bevreesd,Want God die spreekt met zijnen geest.

1 Joh. 3 : 9. Een iegelijk, die uit God geborenis, doet de zonde niet, want Zijn zaad blijft in hem.

De zeilsteen en het staalzijn, om verborgen gronden,

Beide ondereen verplichten met elkaar verbonden.

Al scheidt hen eenig ding,de geest, die trekt er in.

Geen muren tusschen henscheidt ooit hun zoete min.

Wat kan de wereld doen ?Er zijn bedekte wegen

Waardoor de hemel zelfkomt over ons gezegen.

Wees vroolijk, vroom gemoed !nooit scheidt er eenig slot

Den geest van zijn begin,de ziel van haren God.

Rom. 8 : 35. Wie zal ons scheiden van de liefdevan Christus ?

Tertulianus zegt: Der conscientie kan wel hetzwijgen worden opgelegd, want zij is niet God

OP EEN GRAFMONUMENT. 175

zelf; zij kan niet worden uitgedoofd, want zij isuit God.

............,.....,..........,....W..,,,,,

XLVI.

OP EEN GRAFMONUMENT.

Niels dan voor '1 oog.

Gij zegt: „mijn lief is schoon I"Maar 't is to veel geprezen.

Haar lijf is wel gemaakt;maar 't feilt haar aan den geest.

De schoonheid vordert meerdan maar het enkel wezen, i)

't Wdleven dient er bij —en daarop zie ik meest.

Uw lief, mijn goede Floor 1gelijkt de piramyden,

Van buiten mooi genoeg,doch al maar enkel schijn.

Bij 't kiezen van een liefzoo stel ik dit bezijden,

Wie slechts is schoon van huid,die kan mijn lief niet zijn.

i) Tot schoonheid is meer noodig dan het uitwendige alleen .

176

JACOB CATS.

Lucretius zegt: „Eene vrouw wordt soms be-mind hoewel zij niet schoon is, terwijl eeneschoone vrouw, door haar slecht humeur, denman van zich kan vervreemden."

Ovidius : „Wees beminnelijk en gij zult bemindworden."

Joh. VII : 24. Oordeelt niet Haar het aanzien.

Als iemand komt gereisden ziet de piramyden,

Gerezen in de lucht,als met den hemel strijden,

Hij denkt in zijn gemoed :„Zie daar een koningshof !"

En als hij nader komtdan is het enkel stof. x)

Ei, vest uw ziele nietop schoonheid slechts der leden,

Maar vraag in uw gemoedde gronden van de reden.

Wie zich op waan verlaaten oordeelt naar den schijn,

Die timmert in de luchten wil bedrogen zijn.

z) Omdat zij graven zijn en dus enkel stof bevatten.

OP EEN GRAFMONUMENT 177

Mozes verbood een kleed to dragen, dat vantweeerlei stollen geweven was, opdat het yolkden schijn zou mijden en zou leeren oprechtzijn tot zelfs in de kleeding. Een kleed, b. v. datvan wol en linnen geweven was, had de wolvan buiten en 't linnen van binnen, en was zoo-doende het beeld van hen, die uitwendig zooonnoozel schijnen als een schaap, doch van bin-nen vol bedriegelijke ranken zijn. Wie zichanders voordoet dan hij is, is een geveinsde;en wat toch is het nut der geveinsdheid? Dewereld haat den huichelaar, omdat zij hem voorGodzalig houdt; God haat hem omdat Hij deleugen haat, en aldus vindt een veinzaard ner-gens troost.

,,,,,,,,,,..,,,,,,,....,..."....1.....S...

XLVII.

OP EEN VLINDER, DIE UIT HARE WINDSELS

KRUIPT.

Lieven doet Leven.

Ik lag als in het graf,ik was als dood beschreven,

Eer mij uw zon en zoon,o, Venus! was genaakt.

12

178 JACOB CATS.

Zijn vleugels gaf me uw zoon ;uw zon gaf mij het leven.

Dies ben ik van een romp,een levend dier gemaakt.

Ik, die verholen was,ben dapper opgesteken,

Ik, die in 't duister was,vlieg om het helder Licht;

Ik, die geen dier geleek,ben geestig opgestreken.

Ziet, wat al wonder doeteeu vriendelijk gezicht 1

Komt niet tot let, is '1 elks verdriet.

Zoo haast de doode rupsverlaat haar oude vellen,

Zoo vliegt zij door het huis-,en gaat de menschen kwellen.

Zij Windt zich in het boutof in een zijden kleed,

En doet ten alien tijdaan alle menschen leed.

Als iemand nit den drektot eere wordt verheven,

OP EEN VLINDER, ENZ. I 79

Die weidt dan al te breed; 1)een elk moet voor hem beven.

Hij pocht, hij grauwt, hij straften vraagt niet, maar gebiedt.

Van klein tot groot gemaakt,is allemans verdriet.

Salomo zegt : Spr. 3o : 22. De aarde ontroertzich als een knecht regeert.

Men vertelt van Bucephalus, het paard vanAlexander den Groote, dat het den gewonen stal-knechten toeliet op zijnen rug te klimmen, wan-neer hij niet opgesierd was, doch zoodra hadmen hem niet op de gebruikelijke wijze derGrieken, met koninklijken tool omhangen, of hijwilde door niemand bereden worden dan doorAlexander zelf.

Zoo zijn de meeste menschen. Als zij arm zijnzijn ze nederig, doch als zij rijk geworden zijn,willen zij hunne eenvoudige vrienden niet kennen.

Openb. 21 : 5. Ziet, 1k maak alle dingen nieuw!

Een pop, geen dier gelijk,een maaksel zonder wezen,

1) Die heeft dan veel praats.

ISO JACOB CATS.

Is tot het schoon gewelfdes hemels opgerezen.

En, wat maar in het stofen in het duister lag,

Heeft nu geen meerder vreugddan in den hellen dag.

Op ! mijn gedachten ! op!Die naar den hemel stijgen,

Die moeten bovenaleen ander inzien krijgen.

Welaan dan, waarde ziel,verlaat den ouden mensch!

Dat is mijn eenig doel,dat is mijn hartewensch.

2 Corinthe 5. Weest een nieuw schepsel.

Sommigen beweren terecht, dat het onderscheidtusschen een dier en een mensch niet zoo grootis als het verschil tusschen een wedergeborenen een onwedergeboren mensch. Het is dus nietto verwonderen, dat de geheele Schrift ons aan-maant den ouden mensch aftezweren. Ez. 18 : 31.Maakt u een nieuw hart en een nieuwen geest.Wij moeten den ouden mensch uitdoen, gelijkde slang zich van zijne huid ontdoet. Dat dit

OP EEN VLINDER, ENZ. 181

zwaar is weet ieder, maar bij God zijn alle din-gen mogelijk.

Een waar geloovige draagt rouw in een zwartkleed, lijdt vervolging in een rood kleed en wordtverheerlijkt in een wit kleed. Wat beteekentonze aardsche kleeding als wij eenmaal dat blin-kende kleed mogen ontvangen ?

Daartoe helpe ons de eeuwige God door ZijnenZoon Jezus Christus !

Ephes. 4 : 54. Doet aan den nieuwen mensch,die naar God geschapen is in ware rechtvaardig-heid en heiligheid.

Dan. 12:2. Velen, die in 't stof der aardeslapen, zullen ontwaken, dezen ten eeuwigenleven, geenen tot versmaadheden en tot eeuwigeafgrijzing.

Als ons beschijnen zalde groote dag des Heeren

Den boozen tot verdrietden vromen tot zijn eere(n),

Dan zal er van den slaapal worden opgewekt

Wat in het duister grafto voren lag gestrekt.

182 JACOB CATS.

Wat maar een worrem scheen,in dit ellendig leven,

Zal stijgen in de luchten in de hoogte zweven.

God Vader ! God de Zoon !en God de Heil'ge Geest !

Maak, tegen dezen dag,ons harte onbevreesd!

Job 19 : 25. 1k zal uit mijn vleesch God aan-schouwen.

Joh. 5 : 28. Allen, die in de graven zijn, zul-len Zijne stem hooren.

Augustinus zegt : „De lichamen der heiligenzullen opstaan zonder vlek, gebrek of bederf.o Hoe gelukkig en gemakkelijk zullen wij onsdaarmee bewegen !"

1

IMMINANIMPOIMAIMISSIUSIIIIISMIPPOIMMINSIMMIIMINIOMOMSAIIMIKAMMIN11161111111. r.WZMINUMNFMINUMNISIMIMIPMIISIIMMIIMINNXIIIIMoliu . oi 11 $1 ,

li