6 juli 2015

Wanneer  je  ergens  in  het  noorden  van  de  Amerikaanse  staat  Ohio  een  biertje  bestelt  heb  je  kans  dat  je  een  flesje  ‘Burning  River’  krijgt.  Die  naam  is  niet  zo  maar  ontsproten  uit  het  brein  van  een  dwalende  copywriter.  Nee;  het  is  een  stukje  geschiedenis.  Burning  River  verwijst  naar  de  Cuyahoga,  die  in  het  noorden  van  Ohio  via  Cleveland  naar  het  Eriemeer  kronkelt.  De  rivier  is  maar  smal  en  toch  is  het  een  van  de  beroemdste  rivieren  van  Amerika.  Het  stroompje  heeI  dat  te  danken  aan  het  feit  dat  het  in  de  jaren  zesKg  spontaan…in  brand  vloog.  

Nou  ja,  spontaan.  Eeuwen  van  industrialisa5e  en  vervuiling  hadden  menig  rivier  in  Amerika  doen  veranderen  in  kronkelende  smeerpijpen,  vol  olie  en  andere  smurrie.  En  dan  kwam  het  voor  dat  de  vonken  van  een  passerende  trein  de  rivier  deden  ontvlammen.  

�1

Class aptent taciti sociosqu ad per inceptos hamenaeos.

De brandende rivier en een biertje Blauwalg

Nederlandse watertechnologie in de VS

door Menno Bakker

This is where they walked, This is where they swam, Take a picture here, Take a souvenir Cuyahoga, gone‘Cuyahoga’, R.E.M., 1986

6 juli 2015

Dat  was  exact  wat  er  ook  al  regelma5g  met  de  Cuyahoga  was  gebeurd,  maar  in  de  jaren  zes5g  was  het  ontluikende  milieubewustzijn  eindelijk  zo  ver  dat  de  publieke  opinie  er  schande  van  sprak.  Landelijke  kranten  schreven  erover  en  de  Cuyahoga  werd  een  metafoor,  voor  de  teloorgang  van  het  oorspronkelijke,  natuurlijke  Amerika;  het  Amerika  van  de  Indianen.  Er  kwamen  federale  weFen,  financiële  fondsen  voor  opknapbeurten  en  er  kwamen  schoonmaakac5es.  En  ja,  de  Cuyahoga  werd  weer  een  redelijk  schone  rivier.  Goed  voor  toerisme,  gul  voor  de  drinkwaterbedrijven  die  er  water  van  aJappen.

De  ramp  van  Toledo  

Maar  die  drinkwaterbedrijven,  inmiddels  verlost  van  in  de  fik  vliegende  rivieren,  kampen  anno  2015  met  een  ánder  probleem:  Blauwalg.  Wanneer  die  algen  afsterven  komt  er  Microcys5ne  vrij;  een  voor  de  mens  zeer  giJige  stof  die  allerlei  ziekten,  waaronder  leverkanker  kan  veroorzaken.  Dat  de  Blauwalg  een  geniepige  vijand  is,  die  onverwacht  kan  toeslaan  bleek  ook  nog  eens  in  2014,  toen  de  stad  Toledo  met  een  ramp  werd  geconfronteerd.    Op  2  augustus  werden  de  inwoners  voor  het  eerst  gewaarschuwd  dat  er  een  probleem  was  met  het  leidingwater.  Bij  me5ngen  werden  sporen  ontdekt  van  Microcys5ne.  De  gemeten  concentra5es  waren  hoog  genoeg  om  de  gezondheid  schade  toe  te  brengen.  Edward  Moore  van  de  stad  Toledo  vertelde  5jdens  de    recente  ‘U.S.  Algal  Toxin  Conference’  in  Akron  (Ohio)  hoe  zijn  stad  zich  had  verkeken  op  de  vergaande  gevolgen  van  de  ramp.  “Wat  wij  niet  voldoende  zagen  aankomen  is  het  effect  op  de  gezondheidszorg”,  aldus  Moore.  “De  dialyse-­‐afdelingen  van  de  ziekenhuizen  hadden  een  schreeuwende  behoeJe  aan  water  en  wij  zaten  met  de  las5ge  vraag  van  hoe  het  daar  te  krijgen.”  De  Na5onal  Guard  werd  ingevlogen  en  vanuit  tal  van  omliggende  steden  en  staten  voerden  tankauto’s  water  aan  naar  de  getroffen  stad.  De  directe  schade  voor  Toledo  was  volgens  Moore  misschien  maar  100.000  dollar,  maar  de  indirecte  schade  zat  naar  alle  waarschijnlijkheid  in  de  miljoenen.  En,  misschien  minstens  zo  erg  in  het  service-­‐gerichte  Amerika,  was  het  beschadigde  vertrouwen,  tussen  de  oren  bij  de  klanten.  Moore:  “Wat  wij  hebben  meegemaakt  heeJ  grote  impact  gehad  op  onze  klanten,    de  bedrijven  en  de  burgers.  Lang  leefde  het  gevoel  

�2

‘Wat wij hebben meegemaakt heeft grote impact gehad op onze klanten, de bedrijven en de burgers’

6 juli 2015

dat  je  het  water  uit  de  kraan  te  allen  5jde  kon  vertrouwen.  Nu  werd  iedereen  met  de  neus  op  harde  feiten  gedrukt.  De  ramp  heeJ  een  diepe  impact  gehad  op  ons  leven.”    

Dode  raNen  

Bedreigingen  zijn  tegelijk  kansen.  Zoals  de  laatste  brand  van  de  Cuyahoga-­‐rivier  de  vervuiling  van  Amerikaanse  waterlopen  na5onaal  op  de  agenda  zeFe,  proberen  betrokkenen  nu    de  Toledo-­‐ramp  te  gebruiken  als  een  omslagpunt.  Het  probleem  van  Blauwalg  staat  dan  ook  hoger  op  de  Amerikaanse  agenda  dan  ooit,  met  name  in  de  regio  van  de  ‘  Great  Lakes’  ,  tussen  de  VS  en  Canada.

In  de  wetenschap  dat  Nederlandse  watertechnologiebedrijven  oplossingen  hebben  organiseerde  de  Water  Alliance  (NL)  samen  met  partner  Akron  Global  Water  Alliance  (Ohio)  van  28  tot  30  april  2015  ‘the  U.S.  Algal  Toxin  Conference’  in  Akron,  Ohio.  Vanuit  WaterCampus  Leeuwarden  sprak  een  Nederlandse  delega5e  vervolgens  in  besloten  sfeer  met  vertegenwoordigers  van  de  stad  Akron.  Beide  steden  hebben  ambi5e  en  dat  zou  wel  eens  tot  een  vruchtbaar  verstandshuwelijk  kunnen  leiden.  Akron  (Ohio)  is  een  typische  Amerikaanse  stad  en  telt    ruim  200.000  inwoners.  Jarenlang  werd  de  stad  de  rubberhoofdstad  van  de  VS  genoemd.  Dat  was  vooral  te  danken  aan  de  aanwezigheid  van  giganten  als  Goodyear  en  Firestone.  De  bedrijven  zijn  er  nog  steeds  en  uit  de  namen  ‘  Goodyear  Heights’    en  ‘  Firestone  Park’  ,  op  de  stadsplaFegrond  kun  je  afleiden  dat  de  bandenindustrie  een  enorme  impact  heeJ  gehad  op  Akron.  Maar  de  stad  heeJ  zich  inmiddels  ook  verder  ontwikkeld.  En  sinds  enkele  jaren  profileert  de  stad  zich  ook  op  het  gebied  van  watertechnologie.    Akrons’  Water  Reclama5on  Service  Manager’  Brian  Gresser  geeJ  ronduit  toe  dat  het  idee  is  geboren  toen  burgemeester  Donald  Plusquellic  en  hijzelf  samen  met  anderen  5jdens  een  Europese  studiereis  in  contact  kwamen  met  de  Water  Alliance  in  Leeuwarden.  Onder  de  indruk  van  wat  er  op  en  om  de  WaterCampus  Leeuwarden  is  ontstaan  staken  ze  in  Akron  de  koppen  bij  elkaar  en  namen  het  besluit  om  óók  in  te  zeFen  op  watertechnologie.    

�3

Akron

Jarenlang werd Akron de rubberhoofdstad van de VS genoemd

6 juli 2015

Geen  onlogische  stap  overigens,  voor  wie  bedenkt  dat  er  water  in  de  regio  zoetwater  in  overvloed  is.  De  nabijgelegen  Great  Lakes  vormen  gezamenlijk  het  grootste  zoetwaterreservoir  ter  wereld.  En  er  is  historie,  zoals  de  zwartgeblakerde  bladzijde  in  de  geschiedenis  van  de  Cuyahoga,  waar  we  eerder    in  dit  verhaal  al  melding  van  maakten.  Die  rivier  kronkelt  zich  (de  naam  is  Indiaans  en  betekent  zoiets  als  ‘  kronkelende  beek’)  door  Ohio  en  de  stad  Akron  een  weg  naar  het  Eriemeer.  Jarenlang  was  de  rivier  een  open  riool.  Het  was  zelfs  zo  erg  dat  iedereen  die  op  en  om  de  rivier  werkte  (en  er  waren  honderden  bedrijven  geves5gd  aan  de  oevers)  het  devies  kende:  ‘  don’t  fall  in  the  river’.  En  wanneer  dat  tóch  gebeurde,  dan  ging  je  met  grote  spoed  naar  de  medische  hulpdiensten,  zo  herinnert  milieuac5vist  Tim  Donovan,  die  jaren  voor  de  staalfabriek  Jones  &  Laughlin  werkt  én  getuige  was  van  de  brand.  “Het  was  een  smerige  bende.  Er  dreef  een  soort  oliefilter  op  het  water,  het  bubbelde  van  alle  gassen  en  er  

dreven  dode  raFen  in  die  opgezwollen  waren,  alsof  het  honden  waren.”    

De  branden  –  en  zeker  de  laatste  van  1969  –  maakten  zoals  gezegd  dat  milieubewustzijn  en  wetgeving  in  een  stroomversnelling  raakten.  De  resultaten  zijn  er  naar,  want  tegenwoordig  kunnen  vissen  en  mensen  weer  rus5g  in  de  Cuyahoga  zwemmen.  Het  laatste  traject  van  de  rivier,  vlak  voordat  het  water  bij  Cleveland  het  meer  in  stroomt,  meandert  zelfs  door  een  beeldschoon  

Na5onal  Park.    Jaarlijks  kunnen  er  honderdduizenden  mensen  van  genieten.  De  rivier  is  dus  bepaald  nog  niet  ‘gone’,  zoals  R.E.M.  dat  ietwat  fatalis5sch  zingt,  maar  weer  tot  leven  gewekt.    De  drama5sche  gebeurtenissen  hebben  een  plekje  gekregen  in  het  collec5eve  bewustzijn  van  mensen  en  hebben  inmiddels  de  status  bereikt  van  ludiek  biermerk.  

�4

‘Er dreven dode ratten die opgezwollen waren alsof het dode honden waren’

6 juli 2015

Waterstofperoxide    Het  is  spannend  om  te  zien  of    de  Cuyahoga  en  haar  omliggende  wateren  nu  ook  de  tweede    grote  uitdaging  in  haar  geschiedenis  kan  overwinnen;  het  overmeesteren  van  die  vermaledijde  Blauwalg.    Nederlandse  wetenschappers  

en  bedrijven  zijn  daarbij  betrokken.  Met  name  kleurrijke  onderzoeker  Hans  MaFhijs,  van  de  Universiteit  van  Amsterdam  is  al  heel  erg  ver  in  de  rich5ng  van  een  oplossing;  de  toepassing  van  waterstofperoxide.  MaFhijs  deed  onderzoek  naar  toepassingen  van  de  methode  in  verschillende  Nederlandse  meren  in  samenwerking  met  ARCADIS  Nederland.  Resultaten  uit  dat  onderzoek  waren  zeer  posi5ef.  Gebleken  is  dat  blauwalgen,  meer  dan  andere  algensoorten,  gevoelig  zijn  voor  lage  concentra5es  waterstofperoxide.    Nu  wordt  het  even  technisch:  waterstofperoxide  is  een  milde  oxidator  die  het  fotosyntheseapparaat  van  de  blauwalgen  verstoort  en  doodt.    “Een  bijkomend  voordeel  is  dat  waterstofperoxide  in  

�5

Hans Matthijs

6 juli 2015

combina5e  met  heterotrofe  bacteriën  ook  het  giJige  microcys5ne  dat  uit  de  blauwalgen  weglekt  arreekt”,  zo  vertelt  MaFhijs.  “Dit  heeJ  als  voordeel  dat  na  behandeling  het  water  in  een  meer  of  reservoir  binnen  enkele  dagen  vrij  is  van  deze  gevaarlijke  gifstof  en  weer  geschikt  is  voor  recrea5e  of,  zoals  in  Akron,  voor  drinkwaterbereiding.”    

MaFhijs  presenteerde  zijn  onderzoek  5jdens  the  U.S.  Algal  Toxin  Conference  2015  van  de  Water  Alliance.  Een  dag  later  maakte  de  wetenschapper  deel  uit  van  een  consor5um  dat  in  gesprek  ging  met  Akron  Water  Supply.  Dat  leverde  concrete  kansen  op  voor  de  par5ciperende  bedrijven.  Het  consor5um  bereidt  op  dit  moment  een  concreet  voorstel  voor.  En  naar  alle  waarschijnlijkheid  zal  in  samenwerking  met  de  Universiteit  van  Akron  worden  onderzocht  of  de  succesvolle  Nederlandse  blauwalgaanpak  ook  in  de  USA    kan  worden  geïntroduceerd  en  in  samenwerking  met  Arcadis  US  kan  worden  toegepast.  Het  zijn  mooie  ontwikkelingen;  Nederlandse    wetenschappers  ondernemers  die  oplossingen  bieden  om  de  wereld  een  stukje  schoner  te  maken.  Wie  weet  is  het  spook  van  Blauwalg  in  zwem-­‐  en    drinkwater  niets  

�6

‘Na behandeling is het water binnen enkele dagen weer geschikt voor recreatie of drinkwaterbereiding’

6 juli 2015

anders  dan  een  verhaal  dat  nog  van  vroeger  in  ons  collec5eve  geheugen  rondwaart.  En  bestel  je  aan  de  oevers  van  de    Nederlandse  en  Amerikaanse  wateren  waar  de  oplossingen  ooit  in  een  stroomversnelling  kwamen  gewoon  een  ‘Biertje  Blauwalg’.    

Don’t  fall  in  the  river  

hFps://youtu.be/nlHiaZFvcXA  

Cuyahoga,  R.E.M.  

hFps://youtu.be/Hv_oOY6Giyw  

�7