Ruimte voar de rivier door herinrichting van de Afferdensche en ...
Innovatiebrochure ruimte voor de rivier
-
Upload
ruimte-voor-de-rivier -
Category
Documents
-
view
222 -
download
7
description
Transcript of Innovatiebrochure ruimte voor de rivier
RUIMTE VOOR INNOVATIESTAPSGEWIJS OF MET GROTE SPRONGEN
Ruimte voor de Rivier
< foto voorzijde
#Tineke DijkstraNieuwbouwwijk Nieuw Oostindie in Leek
INHOUDSOPGAVE
INHOUDSOPGAVE 2
0 VOORWOORD: EVOLUTIE OF REVOLUTIE? 3
1 INLEIDING 4
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU 72.1 Deaanpak:meebewegeninplaatsvantegenhouden 7
2.2 Samenwerking:Rijkenregiodoenhetsamen 8
2.3 Ruimtelijkekwaliteit 9
2.4 Versnellingenindeplanuitwerkingenvoorbereidingsfase 11
2.5 Innovatieincommunicatie 12
2.6 Programmabeheersing 13
3 INNOVATIE IN HET ONTWERP 153.1 Buitendijksebereikbaarheid 15
3.2 Wonenoplocatie 16
3.3 Innovatiefdijkontwerp 16
3.4 Agrarischbedrijfcombineertnatuur-enwaterbeheer 17
3.5 Duurzameenergiewinning 17
3.6 InlaatwerkVeessen-Wapenveld 18
3.8 Langsdammen 19
3.9 InvaarbeveiligingLent 20
3.10RegelwerkenPannerdenenHondsbroekschePleij 20
4 JURIDISCHE OPTIMALISATIE VAN PUBLIEKE PROCESSEN 214.1 Coördinatievanbesluiten 21
4.2 Inpassingsplannen 22
4.3 Rijksomgevingsvergunning 22
4.4 Schaderegelingen 22
5 INNOVATIEVE MARKTBENADERING 235.1 Vroegtijdigemarktbenadering 23
5.2 DBFM 24
5.3 AanbestedingswijzeBVP 25
5.4 Concurrentiegerichtedialoog 25
5.5 DuurzaamheidalsEMVI-criterium 26
5.6 UAV-GC-contractenenfunctioneelspecificeren 26
6 TECHNISCHE INNOVATIE: SNELLER EN GOEDKOPER UITVOEREN 276.1 Innovatieingrondverzet 27
6.2 Innovatieindijkbouw 29
6.3 Innovatiebijhetruimenvanbommen 31
7 REFERENTIES 32
8 CONTACTPERSONEN PER INNOVATIE 34
9 PROJECTLIJST 35
= INHOUDSOPGAVE
#Erwin ZijlstraUiterwaarden bij Avelingen
0 VOORWOORD: EVOLUTIE OF REVOLUTIE?
Defotovanhetmeisjeopdeomslaggeefteenmooibeeldvanevolutionaireinnovatie.Dezevormvaninno-vatieisnoodzakelijkombestaandezakenteverbeteren.Hetgaathierbijomtallozekleineverbeteringenopverschillendeterreinen,diestapsgewijswordendoor-gevoerd.Elkeverbeteringbrengteenkleinepositieveverandering.Bijelkaaropgeteldzorgendezekleineveranderingenechtervooreengrooteffect.
Plotselinge,revolutionaireinnovatieisvooralnodigomgoedtekunnenanticiperenopnieuweentoekomstigevragen.Hierbijwordencompleetnieuweprocessenenmethodesingevoerd.Voorstabiele,succesvolleorgani-satiesisditvaaklastig.Zijhebbenhunsuccesimmerstedankaanhuidigewerkwijzen.Vooreenprogrammaofprojectisditeenvoudiger.Indezetijdelijkeorganisatiesliggendeprocessenenproceduresnognietvast.Zezijnflexibeleromdaterallesaangedaanwordtomhetprogrammaofprojecttoteensuccestemaken.
DitisprecieswaaromRuimtevoordeRiviererinisgeslaagdomteinnoveren.Deprogramma-omgevingbleekeenvruchtbarebodemvoorallerleiinnovaties.Groteverbeteringeninbestaandeprocedures,maarookeffectievenieuweprocedures,techniekenenaan-bestedingsvormen.Ditrapportbeschrijftdaarombeidevormenvaninnovaties.Sommigeklein,sommigegroot.MaarmetalsgemenedelerdatzeallemaalbijdragenaanhetsuccesvanhetprogrammaRuimtevoordeRivier.
Erzijntweevormenvaninnovatieteonderscheiden:deevolutionaire,stapsgewijzeinnovatieenderevolutionaire,plotselingeinnovatie.Ditroeptdevraagop:zijndetoegepasteinnovatiesbinnenRuimtevoordeRiviernuevolutionairofrevolutionair?
Ditrapportbeschrijftzowelevolutionaire als revolutionaire innovaties
0 VOORWOORD
#Erwin ZijlstraIJssel bij Deventer
1 INLEIDING
Ditrapportgeefteenoverzichtvandieinnovaties.Bedoeldvoorlopendeentoekomstigeprogramma’svanRijkswaterstaat-zoalshetHoogwaterbeschermings-programma(HWBP)enhetDeltaprogramma-envoordebeleidsdirectieRuimteenWater.Maarookvoormarktpartijen,lokaleoverheden,onderzoeksinstitutenofdepolitiekisdezepublicatieinteressant.
OverzichtsdocumentDitrapportiseenoverzichtsdocument.Deinnovatieswordenbondigbeschrevenenvoorachtergrond-informatieiseenreferentielijstopgenomen,waarinookverwijzingennaareventueleevaluatiestevindenzijn.Hetrapportzelfheeftgeenevaluerendkarakter.TochiseenalgemenebeschouwingoverhoeRuimtevoordeRiviermetinnovatiesisomgegaanopzijnplaats.
Waarom innovatie?Datinnovatiezobelangrijkisvoorwaterveiligheids-programma’sen-projectenkomtomdatdebeschermingtegenhoogwatereencomplexeopgaveisgewordenvanwegedeveleontwikkelingenlangsdegroterivieren.Denkaantoenemendedrukopruimtegebruikdoorverstedelijking,transport,mobiliteitenbehoefteaanrecreatievevoorzieningen.Ookdeklimaatveranderingdoeteenduitinhetzakje:wemoetenrekeninghoudenmettoenemendeweersextremen.Tegelijkertijdverwachtdemaatschappijeensteedshogerveiligheidsniveautegenliefsteenlagereprijs.Ditallesvraagtomvernieuwendeoplossingen.
InnovatieiséénvandesuccesfactorenvanhetprogrammaRuimtevoordeRivier.Erzijnbinnenhetprogrammaveelvernieuwendeoplossingengesignaleerd,onderzochténtoegepastdiehetdelenwaardzijn.
1 INLEIDING
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Moetjenieuweideeënproberente slijten aan de projecten?Ofmoetjedebehoefteuitdeprojectenzientehalen?
Innovatieprogramma Ruimte voor de RivierMarkt,overheidenwetenschapzijnzichzeerbewustvandenoodzaakvaninnovatiesintechniek,samen-werkingenorganisatie.Sinds2007werkenzebinnenhetNetwerkDeltatechnologiesamenominnovatietestimuleren.OokRuimtevoordeRiviermaaktdeeluitvanditnetwerk.Omkansenopinnovatiestesignalerenenvooralnatejagen,heefthetprogrammabijdestartin2007eencoördinatortechnischeinnovatiesbenoemdenisinoktober2009eeninnovatieprogrammavast-gesteld.(Innovatie bij Ruimte voor de Rivier, Voortgang uitvoering intentieverklaring, september 2009)
Rol van de marktUitdit(technische)innovatieprogrammaissamenmetprojectpartnersenmarktpartijeneenaantalkansrijkeinnovatiesbenoemd.Dezeinnovatieszijnnietallemaalopgepakt,Rijkswaterstaatkaneeninnovatienamelijknietvoorschrijvenaandemarkt.DitheefttemakenmetdehuidigeD&C-contracten(DesignenConstruct).Dezecontractvormgeeftdemarktweliswaarruimteominnovatiesindeontwerpfasemeetenemen,maarmarktpartijenmoetentijdenseenaanbestedingwelzelfmetdieinnovatieskomen.Ditverklaartwaaromeenaantalvoorgesteldeinnovatiesnietisopgepakt.De‘normale’werkwijzevoldoetblijkbaarnogsteeds.Ofderegelgevingmaakttoepassingvaneeninnovatienognietaantrekkelijkgenoeg.
ProcesinnovatiesDeeersteaandachtvanRuimtevoordeRivierwasvooralgerichtoptechnischeinnovaties.Onderdrukvandeopleveringsdatumvan2015zijnechterveelandereinnovatiesontstaan.Dezemeerevolutionaireinnovatiesblekenvaaknodigomknelpuntenoptelossendienietmettraditioneleoplossingenofmethodenkondenwordengetackeld.Denkhierbijaanorganisatorischeofjuridischevernieuwingenombijvoorbeelddekansopvertraginginhetvergunningen-procesteverkleinen.Dezeprocesinnovatieszijnvroegtij-digbedachtengeïmplementeerdindeverschillendewerkprocessenbinnenhetprogramma.
Aanbod- én vraaggestuurdEendilemmabijhetstimulerenvaninnovatieisofjeaanbodgestuurdofvraaggestuurdtewerkmoetgaan.Metanderewoorden:moetjenieuweideeënproberenteslijtenaandeprojecten?Ofmoetjedebehoefteuitdeprojectenzientehalen?BinnenRuimtevoordeRivierzijnbeidemethodengebruikt.Nieuweinnovatieszijngetrachtteslijtenaanprojectenengewenstetech-nischeinnovatieszijnopgehaaldindeprojecten.
Ruimte in aanbestedingDegewensteinnovatieszijnnaderonderzochtensomsuitgewerktinreferentieontwerpen(voorbeeldontwerpen),zoalsvoordrijvendebruggen.Dezeinnovatieszijnver-volgensmetmarktpartijenbesproken.Vooreengrootaantalinnovatieswashetzaakomruimteindeaan-bestedingtescheppen.Bijvoorbeelddoordewerkwijzeindeaanbestedingopentelatenenkansrijkeinnovatie-conceptenindeopdrachtmeetegeven.Opdezemanierwerddemarktzoveelmogelijkuitgedaagdommetnieuweideeëntekomenofdezeuittewerken.WatopvielisdatalsinnovatieveaanbiedingenookwordenbeloondmiddelsextrascoresopdeEMVI(EconomischMeestVoordeligeInschrijving)criteria,deinnovatie-krachtvandemarktgrootis.
Interne conflictenRuimtevoordeRivierheeftervarendatinnoverenbinneneenprogramma-/projectomgevingmeteenspecifiekescopetotinterneconflictenkanleiden.Voortgangenfinanciënbepalenvaakdeteneur.Innovatorenwordenvaakalsstorendervarendoorprojectleiders,diegerichtzijnophetscopebeheervanhunprojecteneencomplexetaakhebben.Binnenzo’nresultaatgerichteomgevingishetvangrootbelangominnovatiealsspecifiekdoeltebenoemen.
PilotsEenandereles,isdattechnischeinnovatiespilotsver-eisen.Grotetechnischeinnovatielaatzichnietspontaanontstaanineenaanbesteding,daarvoorzijnderisico’stegrootvoordemarkt.Ermoetduidelijkzichtzijnopeengroterevraagwilhetbedrijfslevengeïnteresseerdzijn.Alshetbedrijfsleveneeninteressanteinnovatieheeft,ishetdusvanbelangomdezesameninuitvoeringtebrengen.
1 INLEIDING
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Vijf inzichtenSamenvattendheeftRuimtevoordeRivierdevolgendeinzichtenopgedaan:1 Dekansenopinnovatiezijnprojectspecifiek.Het
isbelangrijkdatdeprojectleiding/opdrachtgeverzichopensteltvoorinnovatie.
2 Marktpartijenmoetenuitgedaagdwordenommetinnovatiestekomen.Ditkandoorindeaan-bestedingruimtetebiedenvoorinnovatie.Datbetekent:niettedirectiefzijninhetvoorschrijvenvanbijvoorbeeldeenontwerpofuitvoerings-methode.En:innovatieexplicietenzoSMARTmogelijkverwoordenindeopdracht.
3 GoedgekozenEMVI-criteria,oftewelalsinnovatieookbeloondwordt,gevendemarktinnovatieruimte.
4 Innovatiegedijtvooralalsereenurgentoptelossenprobleemis.Opdringenvaninnovatieswerktniet.Leurenwerktooknietbijhetzoekennaartoepas-singenvoorinnovaties.Zorgvooralvoorinformatie,inspiratieenpresenteerdemeerwaarde.
5 Naasttechnischeinnovatiezijnerookveelverbete-ringenvanprocesenmethodentoegepast.Dezekunnenhetbestevoorgeschrevenworden.Geenvrijblijvendheiddus.Welmoetwordenaangegeveninwelkespecifiekesituatiesdezeverbeteringenrelevantzijn.
LeeswijzerDezebrochurebegintmetdeinnovatiesopprogramma-niveau(hoofdstuk2).Hiernavolgendeprojectinnova-ties,volgenseenindelingdieminofmeeraansluitbijdecyclusvanplanuitwerkingenrealisatie.Hetzijnachter-eenvolgensinnovatiesindeontwerpfase(hoofdstuk3),juridischeinnovaties(hoofdstuk4),marktbenadering(hoofdstuk5)entechnischeuitvoeringsinnovaties(hoofdstuk6).
Deinnovatieswordenbondigbeschreven,ookdeinno-vatiesdieniet(volledig)zijnopgepakt.Voormeerinfor-matiewordtverwezennaardereferentielijstoppagina32.Dezelijstbevateenoverzichtmetverwijzingennaarachtergronddocumenteneneventuelebeschikbareeva-luaties,gevolgddoordecontactpersonenperinnovatie.Ookiseenprojectlijstopgenomenwaarbinnendegenoemdeinnovatieszijntoegepast.
Nietvoorelkeinnovatieiseenevaluatiegereed.Dezewordenmogelijknoguitgevoerd,inoverlegmetpartijendieietsmetdeervaringenvanRuimtevoordeRivierwillendoen.Ditrapportvormttevenseengoedebasisomdegesprekkenhieroveraantegaan.
1 INLEIDING
#RijkswaterstaatArtist impression Waalbrug bij Nijmegen
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
2.1 De aanpak: meebewegen in plaats van dijkversterking
Ruimtegevenaanderivierinplaatsvanalleenderivierbeteugeleniseeninnovatieve,langetermijnaanpakomNederlandookindetoekomsttebeschermentegenhetwater.Onslandkenteeneeuwenoudetraditievandijken-bouwenlandwinning.Deeersterivierdijkenwerdenomstreeks1200aangelegdendijkverhogingwastotvoorkortdeoplossingomdeomgevingtebeschermentegenhoogwater.RuimtevoordeRivierbreektmetdezetraditie.Delaatste150jaarishetideevanmeerruimtegevenaanderiviervakergeopperd.HetisechternieteerdergrootschaliginpraktijkgebrachtenonderdeelgewordenvandeNederlandsehoogwaterstrategie.
Deredenvoordezetrendbreukisdatderivierruimteverliest.Delaatsteeeuwenismeerdan50.000hectareaanvoormaligeuiterwaardenverdwenen(Frans Klijn en Karin Stone, 2000).Derivierenliggeningeklemdtussensteedshogeredijken,waarachtersteedsmeermensenwonen.Tegelijkertijdisdebodemachterdedijkengedaald.Bovendienregenthetvakerenharder,waar-doorderivierenmeerwatermoetenverwerken.Hetgevolg:stijgendewaterstandenenmeerkansopover-stromingenmetgroteimpactopmens,dier,infrastruc-tuureneconomie.Alleendijkverhogingen-versterkingzijnnietgenoegomhettoenemendeoverstromingsge-vaartekeren.Dewaterstandmoetnietverderstijgen.DaaromzetRuimtevoordeRivierinoprivierverruiming.
Dithoofdstukbeschrijftzesinnovatiesopprogrammaniveau.Hetzijndeaanpak;samenwerkingtussenRijkenregio;ruimtelijkekwaliteit;versnellingenindeplanuitwerkingenvoorbereidingsfase;communicatie;enprogrammabeheersing.
Alleendijkverhogingen-versterkingzijnnietgenoegomhettoenemende overstromingsgevaartekeren.Dewaterstandmoetomlaag
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
DeRuimtevoordeRivier-werkwijzeleidttotbetereplannen,meerdraagvlakendaardoorminder kans op vertraging
DitmarkeerdeeentrendbreukindemanierwaaropNederlandhoogwaterbeschermingaanpakt.Dekernachterdietrendbreukisdusmeebewegeninplaatsvanalleenmaartegenhouden.
Bijhetconceptvanmeebewegenhorenechteraltijdgoededijken.DitwordtbevestigddoorhetprojectVeiligheid Nederland in Kaart (VNK),datonderzoekdoetnaardefaalmechanismenvandijken.Dekansophetfalenvandijkenwordtmomenteelhogeringeschatdanoverstromingdoortekortaanhoogtevandijken.Inhetlichtvanrisicoreductiewordtdaaromdekomendetien-tallenjarenookingezetopdijkverbetering.
2.2 Samenwerking: Rijk en regio doen het samen
DesamenwerkingbinnenRuimtevoordeRivierisvernieuwend.HetRijkbepaaltderandvoorwaarden(veiligheidsdoelstellingen,tijdengeld),deregiokrijgtmaximaleruimtevoordeinvulling.Regionaleenlokaleoverheden(provincies,waterschappenengemeenten)zijnaangesteldalsinitiatiefnemersenhebbendeplannensamenmetbewonersenbedrijvenbedacht.Zevoerendezeplannenwaarmogelijkookzelfuit,alsrealisatoren.Hetiseenwerkwijzedieleidttotbetereplannen,meerdraagvlakendaardoorminderkansopvertraging.
Rijksdoelenwordendusgerealiseerddooroverhedenopalleniveausenerwordtintegraalsamengewerkt.Dezewerkwijzeheeftookalsvoordeeldatregionaleoverhedendekanskrijgenomhundoelenbinnendeprojectenteintegreren.Somsheeftdatgeleidtotkoste-lozeaanpassingenvanhetontwerp.Alsdatnietmogelijkwashebbenregionalepartijenextrafinanciënbeschik-baargesteld.Indepraktijkbetekendeditineenbeperktaantalgevallendatderegionaleoverheidbesloottotuitstelvandeextradoelen.DezewerkwijzeheefttotnieuwespelregelsennieuwewerkervaringentussenRijkenregiogeleid.Overigenswelmetbehoudvandebestaandeverdelingvanverantwoordelijkhedenenbevoegdheden.
DeprovincieshebbenbijdeopstellingvandePlanologischeKernbeslissing(PKB)RuimtevoordeRiviereenvoortrekkersrolgehadomhetoverleginderegioteregisseren.Bovendienheeftdestaatssecretarisaanhengevraagdomeenzwaarwegendadviesoptestellen.DezeregioadviezenwarenookingrotelijnenherkenbaarindeuiteindelijkePKB.AlleoverhedenhebbentijdensdePKB-fasenauwmetelkaarsamen-gewerkt.DeregionalebijeenkomstenbijvoorbeeldzijngezamenlijkdoorRijkenregiogehoudenenzowelhetregionaleadviesalsdePKBzijngebaseerdopdezelfdeinformatie.DitresulteerdeineenregionaaladvieseneenPKBdiedichtbijelkaarzaten.Deverschillenwarenverklaarbaardoorandereprioriteitenenbeleidsuitgangspunten(Ten Heuvelhof 2007, Procesevaluatie, totstandkoming Ruimte voor de Rivier)
Derealisatievanhetprogrammaisverdeeldincirca34projecten.Zewordengrotendeelsuitgevoerddoordecentraleoverheden:derealisatoren.Hetprogrammatelttienrealisatoren,waarvanzeswaterschappen,tweegemeentenenRijkswaterstaat.(Rijkswaterstaat Oost- Nederland, 2004)
Decombinatievaneennationaalprogrammametdecentraleoverhedenalsuitvoerderiseenconstructiedievakervoorkomt.Denkmaaraandedijkverbeterings-planneneindjarennegentigenhettweedeHoogwater-beschermingsprogramma(HWBP-2).Ditzijnechtersubsidieprogramma’swaarbijderealisatorenbijdeuit-voeringaanminderstriktevoorwaardenzijngebonden.
Projectenkaart
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
De dubbeldoelstelling van hoogwaterveiligheid en ruimtelijke kwaliteit is een effectief middelommetdehoogwaterveiligheidsmaatregelenmeerderemaatschappelijkedoelentedienen
HetspecialeaanRuimtevoordeRivierisdatdebetrokkenheidvandedecentraleoverhedeninover-eenkomstenisgeregeld.Erzijntweesoortenvanovereenkomstengesloten:eenovereenkomstvoordeplanuitwerkingeneenovereenkomstvoorderealisatie.Indezeovereenkomstenzijnafsprakengemaaktoveronderandere:• descopevandemaatregel;• watervoordeverdereuitwerkingtenminste
moetgebeuren;• verwijzingennaartegebruikenmethoden,
toetskadersenz.;• faseringvandeovereenkomstmetbeschrijving
vandemijlpaleninclusiefwiemoetinstemmenmetdemijlpalen;
• verantwoordelijkhedenvandebeidecontractpartners;
• derolvanhetprogrammaRuimtevoordeRivieralstoetserenfacilitator;
• tijdenfinanciën.
Voordeuitvoeringiseenprogrammabureauingerichtdatzorgdraagtvooreengoedeprogrammabeheersingenadviseringvandebewindspersoon.Alseencontract-partnerbijvoorbeeldeenprojectbesluitbijdebewinds-persoonaanbiedt,dantoetsthetprogrammabureauhoehetzichverhoudtmetdeovereenkomstenofhetaangeleverdebesluit(plusonderbouwing)vanvoldoendekwaliteitis.Debewindspersoonwordthieroverviadedirecteur-generaalRijkswaterstaatendedirecteur-generaalRuimteenWatervoorzienvaneenadvieseneenantwoordbrief.Defiguurrechtsonderillustreertdezewerkwijze.
Betrokkenheid is belangrijk
Hetprogrammabureauisinhetvoortrajectalintensiefbetrokkenbijhetopstellenvandestukken.Riviertak-managersspelenhierineencrucialerolalsverbindingtussenprojectenprogrammbureau.Alseenrealisatorhulpnodigheeft,danwordtdatviaderiviertakmanagervanhetprogrammabureaugeregeld.
OokdeinteractievewijzewaaropRijkenregiodesamenwerkingbinnenRuimtevoordeRivierhebbeningevuld,isbestuurlijkvernieuwend.Regionaleover-hedenhebbensteedsbreedenproactiefnaarbestuur-lijkeconsensusisgezocht(zie2.4.1).
Sturingslijnen voor besluitvorming
dg RwsTAATssEcRETARIs
sTURINgslIjN
OVEREENkOMsTEN
VERANTwOORdINgslIjN
cENTRAlE EN dEcENTRAlE MAATREgElEN
dg Rws
pROgRAMMAbUREAU
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Metbehulpvanhet Q-team hebbendeprojectenhunruimtelijkeambitieskunnenrealiseren.Deadviezenhebbensomsooktotdaadwerkelijkandereontwerpengeleid
2.3 Ruimtelijke kwaliteit
NaastveiligheidheefthetprogrammaRuimtevoordeRiviereentweededoelstelling:verbeterenvanderuimte-lijkekwaliteit.Ditkomtneerophetverhogenvandegebruik,belevings-oftoekomstwaardevaneengebied.Demanierwaaropdieruimtelijkekwaliteitsdoelstellingisingevuld,isinnovatief.Nognieteerderisbinneneengrootwaterstaatsprojectzoveelexplicieteaandachtbesteedaanruimtelijkekwaliteit(Evaluatie Ontwerpprocessen Ruimte voor de Rivier).
Hetrivierengebiediseconomisch,ecologischenland-schappelijkvaninternationaalbelang.Oplocatieswaarveiligheidmaatregelenwordengenomen,wordtdeherinrichtingdaaromzoveelmogelijkaangegrepenomderuimtelijkekwaliteitteverbeteren.Hierdoormoethetrivierengebiedaantrekkelijkerenleefbaarderworden.Hetstrevenisomwaterveiligheidtecombinerenmetanderegebruiksfuncties,zoalseconomie,natuurenrecreatie.
Dedubbeldoelstellingiseeneffectiefmiddelommetdehoogwaterveiligheidsmaatregelenmeerderemaatschap-pelijkedoelentedienen,zoconcludeertdeTussenevaluatie PKB Ruimte voor de Rivier van de Erasmus Universiteit/Berenschot.Ookisheteeneffectiefmiddelgeblekenombestuurlijkeflexibiliteitintebouwen.De‘pijn’diedoordemaat-regelenontstaat,kanverzachtwordendoorderuimtelijkekwaliteitindezegebiedeneenimpulstegeven.
GebiedsontwikkelingMeervoudigruimtegebruikiseenbelangrijkuitgangs-puntgeweestbijdeinvullingvanderuimtelijkekwaliteitsdoelstelling.Hierbijisderegionadrukkelijkuitgenodigdommogelijkhedenaantedragenenzototeenintegralegebiedsontwikkelingtekomen.Bijeengrootdeelvandeprojectenisditookgelukt.
Natuurderij Keizersrande, Deventer
Voorbeeldenzijndeherinrichtingvanhetbedrijven-terreinbijAvelingen,deNatuurderijKeizersrandebijDeventer,zand-enkleiwinninginonderanderedeMillingerwaardendeHuissenschewaarden,eenver-beteringvandelandinrichtingvooragrarischgebruikinOverdiep,eennieuwstedelijkhartvoorNijmegen-Lentendestaandemastroute(‘rondjeKampen’)indeIJsseldelta.Dezeintegralegebiedsbenaderingisuniekentrektinternationaalveelbelangstelling.
Versterken karakteristieken riviertakkenEenanderinnovatiefuitgangspuntindebenaderingvanruimtelijkekwaliteit,isdeaandachtvoorbehoudenversterkingvandegebiedseigenkarakteristiekenvanhetrivierenlandschap.Ditisweliswaareengangbareaanpakbinnendelandschapsarchitectuur.InnovatiefisechterdatRuimtevoordeRiviergebruikheeftgemaaktvaneennieuwinstrument:erzijnHandreikingen Ruimtelijke kwaliteitopgesteldvoordeIJssel,WaalenRijn.
Dezehandreikingenbenoemendekarakteristiekenvandeverschillenderiviertakken.Zezijnbedoeldalsleidraadvoorontwerpersenalsinhoudelijktoetsings-instrumentvoorhetprogramma.Dehandreikingenzijnvergelijkbaarmetderoute-ontwerpendievooreenaantalsnelwegenzijngemaakt.VernieuwendisechterdatRijkswaterstaatzeincoproductieheeftopgesteldmetbetrokkenministeriesenprovincies.
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Soepele samenwerking tussen overheidspartijeniseencrucialefactorbijruimtelijkeprojecten,zoblijktuitdeleerervaringen.RuimtevoordeRivierheeftdaaromeensterkefocusophetbereikenvanbestuurlijkeconsensus
Cluster ruimtelijke kwaliteitVernieuwendindewerkwijzevanRijkswaterstaat,isdatRuimtevoordeRiviervijfkennisteamsheeftingesteld,onderanderevoorhetclusterruimtelijkekwaliteitenvoordeclustersrivierkunde,juridischezaken,bodemenintegraalontwerp.Dezeteamsfaciliterenkennisdelingtussendeprojecten,biedenexpertiseenzorgenvoorprogrammabredekennisuitwisseling.Zohoeftelkprojectnietsteedszelfhetwielopnieuwuittevinden,waardoordeplan-enrealisatieprocessensnellerenefficiënterverlopen.Daarwaaraanpassingeninbeleiden/ofwet-enregelgevingnodigzijn,spelendekennisteamsookeensignalerendeenfaciliterenderolrichtingdebevoegdegezagen.
Maatwerk en dialoogRuimtelijkekwaliteitismoeilijkSMARTtemaken.Erbestaanmethodiekenenmodellenvoor,maardezezijnindepraktijkvaakonvoldoendebruikbaar.Maatwerkisvereist.InRuimtevoordeRivierisdaaromgekozenomindialoogtussendeprojectteams,hetprogrammabureau(riviertakmanagerenclusterruimtelijkekwaliteit)eneenonafhankelijkeKwaliteitsteamRuimtevoordeRivier(kortwegQ-team)invullingtegevenaanderuimtelijkekwaliteitsdoelstelling.Perprojectfaseissamenconcreetgemaaktwatruimtelijkekwaliteitinhoudt,wathetambitieniveauisenhoedittebereikenis.
Kwaliteitsteam Ruimte voor de Rivier (Q-team) Ruimtelijkekwaliteitbereikjedoorsynergietussenalledisciplinesdieeenrolspelenbijdeinrichtingvaneengebied.HetQ-teambestaatdaaromuiteenfysischgeograaf,stedenbouwkundige,rivierkundige,ecoloogenlandschapsarchitect.Zijadviserenoverenenzorgenervoordatderuimtelijkekwaliteitookbinnendeprojectengoedwordtgeborgd(R. Havinga, juli 2009).HetQ-teamwerktnauwsamenmethetclusterruimtelijkekwaliteitenheeftindeplanstudiefasedrieformeleadviezenperprojectopgeleverd,onderanderedoorlocatiebezoeken.HeteindoordeelvanhetQ-teamheeftsteedsmeegewogenbijdeprojectbesluiten.
Het Q-team
MetbehulpvanhetQ-teamhebbendeprojectenhunruimtelijkeambitieskunnenrealiseren.Deadviezenhebbensomsooktotdaadwerkelijkandereontwerpengeleid.VoordeDijkverleggingWestenholtebijvoorbeeldismedevanuithetoogpuntruimtelijkekwaliteitdedijkverderteruggelegddanindePKBwasvastgesteld.
HetinstellenvaneenonafhankelijkadviesteamvoorruimtelijkekwaliteitwasdestijdsnieuwbinnenRijks-waterstaat.InmiddelszijnermeerdereQ-teamsingesteld,zoalsbijhetprojectAfsluitdijk.NaastdebijdragediehetQ-teamlevertaanruimtelijkekwaliteitisernogeenvoordeel.IndeTussenevaluatie PKB Ruimte voor de Rivier van de Erasmus Universiteit/BerenschotwordthetinstellenvaneenQ-teamgenoemdalséénvandebestuurlijkeinnovatiesdiehebbenbijgedragentotdesoepeleuitvoeringvanhetprogramma.
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Erissteedsbreed en proactief gezochtnaarbestuurlijkeconsensus
2.4 Versnellingen in de planuitwerking en voorbereidingsfase
AlsRuimtevoordeRivier‘ouderwets’hadgepland,danwasdeeinddatumuitgekomenop2022.Groteversnellingwasdusnodigomin2015hetgewensteveiligheidsniveautehalen.Uitdeervaringenvanvorigeprojecten/programma’s(RWS ON, 2004)enaanvullendeanalysebleekdatvooralonderstaandezakentussenprojectbesluitenstartuitvoeringvertragendwerken:• hoofdvergunningenenRO-procedure(ruimtelijke
ordening)endaarbijbehorendeberoepen;• uitvraagnaardemarkt;• grondverwervingeneventueleonteigening,inclusief
eventueleoverdrachtnaardebeheerder.
Omdedoorlooptijdteversnellenzijndevolgendeinnovatiesbedacht:1 bestuurlijkeconsensusbijelkbestuurlijkrelevant
besluit;2 ConceptvergunningenenconceptRO-plan
(ruimtelijkeordening)bijprojectbesluit;3 vroegtijdigebetrokkenheidbeheerder;4 grondaankoopstartenbijstartplanuitwerking;5 coördinatievandevergunningen
(zie hoofdstuk 4.1);6 versneldemarktbenadering(zie hoofdstuk 5).
Dezeversnellingen(metuitzonderingvanpunt5en6)wordenhierondertoegelicht.
2.4.1 Bestuurlijke consensusSoepelesamenwerkingtussenoverheidspartijeniseencrucialefactorbijruimtelijkeprojecten,zoblijktuitdeleerervaringen.RuimtevoordeRivierheeftdaaromeensterkefocusophetbereikenvanbestuurlijkeconsensus.Vaninstemmingopdedoelen,beheer,totmedewerkinginvergunningenenruimtelijkeplannen.DemanierwaaropRuimtevoordeRivierditbijelkrelevantbesluitheeftbereikt,isvernieuwend.
Werkenmetstuurgroepen/bestuurlijkebegeleidings-groepenisgangbaarbinnengroteinfrastructureleprogramma’s.OnderscheidendbijRuimtevoordeRivierisechterdatdebetrokkenheidvanderegionaleover-hedenverderreikte(S. van Herk, 2014).DatkomtdoordedubbeldoelstellingvanRuimtevoordeRivier(hoogwa-terveiligheidénruimtelijkekwaliteit).Hierdoorliepenbestuurderseenstapextra,omdathetprogrammakan-senboodomookhundoelenterealiseren.Problemenmetbijvoorbeelddevergunningverleningwerdensnelleropgelost.Ookwarenbestuurderseerderbereidomelkaartehelpen.Zeorganiseerdenruimtevoorelkaar.
Erissteedsbreedenproactiefnaarbestuurlijkeconsen-susgezocht.Ditwerktealsvolgt.DebewindspersoonvanhetministerievanInfrastructuurenMilieuslootplanstudie-overeenkomstenmetdecentraleoverheden(J.S. Rijke, 2014).Conformdezeovereenkomstbodendedecentraleoverhedeneenadviesaanvooreenbesluit,bijvoorbeeldeenvoorkeursalternatief(SNIP2a)ofeenprojectbesluit(SNIP3).Inmeerderegevallengingditadviesvandedecentraleoverheidvergezeldvanhandte-keningenvananderebetrokkenbestuursorganen.ZolagereenregionaaladviesdatdebewindspersoonvanhetministerievanIenMmoeilijkkonnegeren.
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
RuimtevoordeRivierheeftbeheerdersvroegtijdig bij het ontwerp betrokken
2.4.2 Conceptvergunningen en concept RO-plan bij projectbesluit
Nahetprojectbesluitverandertvaaknoghetnodigedoorvergunningeneninspraak.Dezeaanpassingenkostentijdengeld.RuimtevoordeRivierheeftdaaromderegionalepartnersgevraagdombijhetprojectbesluitookdeconcepthoofdvergunningenenhetconceptRO-plan(ruimtelijkeordening)opteleveren.
Hetvoordeelhiervanisdatdeverschillendevergunning-verlenersalineenvroegstadiummetelkaaroverleggen,meestalineenambtelijkewerkgroepbevoegdgezag(AWBG).OnderzoekingenvoorbijvoorbeelddeFlora-enfaunawet,NatuurbeschermingswetofOntgrondingen-wetwordenhierdooralindeplanuitwerkinggoeduit-gevoerd.Ditlevertbijdewerkelijkevergunningverleningminderverrassingenop.
Dezewerkwijzeisindepraktijknietbijalleprojectenvollediguitdeverfgekomen.Vaakwerdeneralleenlijstenopgeleverdmetpuntenwaaraandeconcept-vergunningennognietvoldeden.Tochishetalgemenebeelddatdewerkwijzevoorversnellingheeftgezorgd.Hetaantalverrassingenindevoorbereidingenuitvoe-ringisafgenomen.Ditleidttoteenbeterevoorspelbaar-heidvaneenproject,betererisicoanalyseseneenjuistefocusvandeinitiatiefnemerrichtingvergunningentrajectenaanbesteding.Devergunningverlenersziendanookgraagdatditeenstandaardwerkwijzewordt.
2.4.3 Vroegtijdige betrokkenheid beheerder Debeheervraagwordtvaakuitdeweggegaanindeplanuitwerking.Wijzigingenopheteindevandeuit-voeringzijnklassiek.EvenalsdediscussieoverwieinerdebeheerfasevoorwelkobjectverantwoordelijkisDatmoestveranderen,vooralvanuithetoogpuntvaneenvlotteoverdracht.RuimtevoordeRivierheeftbeheerdersdaaromvroegtijdigbijhetontwerpbetrok-ken.Hiervoorzijndevolgendeeisenontwikkeld.
Bijhetprojectbesluit(SNIP3)moetwordenopgeleverd:• eenoverzichtwelkebeheerderwelkobjectkrijgten
watdeverwachtekostenzijn;• eenbeoordelingvanhetontwerpdoordebeheerder;• eenbeheerplanvoorennaderealisatie(afgestemd
metdetoekomstigebeheerders).Bijdestartmarktbenadering:• instemmingobjectbeschrijvingenensomsook
toetsingenvanontwerpendoordeeindbeheerders.DezewerkwijzeheeftgoedgewerktenisinmiddelsopgenomenindeWerkwijzeAanlegvanRijkswaterstaat.
2.4.4 Grondaankoop starten bij start planuitwerkingIndemeesteprojectenstartdedaadwerkelijkegrondaankooppasnahetprojectbesluit.Omdatditvertragendwerkt,heeftRuimtevoordeRivierdelocatie-discussiealmeegenomenbijhetvaststellenvandePKBRuimtevoordeRivier.Zokonalaanhetbeginvandeplanuitwerkinggestartwordenmetactievegrond-verwerving.Enerwarennogmeerverbeteringen.Deinitiatiefnemer/grondaankoperkonzo:• snellertoteenfinaalbodkomen;• ruilgrondenbuitenhetprojectkopen;• actievebedrijfsverplaatsingenorganiseren;• ruimeaankoopmaatregelenaanbiedenomstille
liquidatievanbedrijventevoorkomen.Ditheeftgeleidtoteenbeperktaantalonteigeningen.Bijsommigeprojectenwasbijhetprojectbesluitalmeerdan75%aandegrondenverworven.
2.4.5 SNIP HandboekRuimtevoordeRivierheefttemakenmetveelverschil-lendeoverheden.Tijdensheteerstejaarvandeplan-uitwerkingsfase(2006-2007)bleekdatdezeoverheden/initiatiefnemersbehoeftehaddenaaneenoverzicht-documentmeteisentenaanzienvandeplanuitwerkingwaaraandeadviezenwordengetoetst.DitheeftgeleidtothetSNIP Handboek:eensoortchecklistvooreensolideplanuitwerking,inclusiefdegewensteversnellingen.
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
2.5 Innovatie in communicatie
DecommunicatievanRuimtevoordeRivierisinnovatiefwatbetreftdecommunicatiestrategie,media-aanpakensamenwerking/organisatie.Kenmerkendzijndeproactievebenaderingvandepers(‘jeeigennieuwsmaken’),dekeuzeomhetRuimtevoordeRivier-verhaaldoorpartnersenbetrokkenentelatenvertellenenhetveelvuldigegebruikvandigitaleensocialemedia.MetdezeinnovatiesheeftcommunicatiebijgedragenaaneensterkepositioneringvanRuimtevoordeRivier,aandraagvlakenkennisoverdrachtenaaneenduidigheidindecommunicatie.
2.5.1 Communicatiestrategie
Community-building RuimtevoordeRivierrichtzichsindsdeplanfaseopcommunity-building.Erzijnverschillendenetwerken(communities)opgerichtwaarRuimtevoordeRivierinteractiefmeecommuniceert.Hetzijnrespectievelijkdebewonersvandeprojectgebieden,debewonersvanhethelerivierengebied,mensendiebijdeveiligheidgebaatzijn(endusverdervanderivierwonen)endaarnaastorganisatiesdieprofessioneelbetrokkenzijnofinteressehebbeninhetonderwerpwaterveiligheid(denkaanscholen,musea,natuurbeheerorganisatiesofwetenschappers).Decommunicatiestrategiesluitaanopdezenetwerkenenkenmerktzichdoorgezamenlijk-heid:RuimtevoordeRivierisvaniedereen.
#Rivierjutter @RobMeeuwsen
Laat anderen het Ruimte voor de Rivier-verhaal vertellenIndehuidigerealisatiefasewordtgebruikgemaaktvandezeRuimtevoordeRivier-community.DestrategieiseropgerichtdatpartnersenbetrokkenenhetRuimtevoordeRivier-verhaalvertellen.Nietlouterinformatiezenden,maarontvangersdeverhalenlatenvertellen.EenvoorbeeldisdeinzetvanRivierjutters:enthousiasterivierbewonersdieopvrijwilligebasismooieverhalenoverhetrivierengebiedschrijven,filmenoffotograferen.
Indezeverhalenisookruimteisvooreenpositief-kritischenoot.Alleenpositieveverhalencommunicerenisnietgeloofwaardig.OmdatRuimtevoordeRivierinmiddelseensterkmerkis,kanhetkritischegeluidenlatenhorenzonderdatditafbreukdoetaanhetdraag-vlakvoorhetprogramma.
Een proactieve media-aanpakInnovatiefaandemedia-aanpakvanRuimtevoordeRivierisvooraldeproactievebenadering.Hetprogrammamaakthaareigennieuwsdooraantesluitenbijwaterspeeltindemaatschappij.
Hiervoorwordtgeïnvesteerdineengoederelatiemetde(internationale)pers.Journalistenwordengevoedmetachtergrondinformatieenkrijgeninvalshoekenaangereikt.Huis-aan-huiskrantenkrijgenkant-en-klareartikelenaangeleverd.
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Voorendogene risico’sisdeafspraakdatdeprojectenverantwoordelijkzijnvoordebeheersingenookdegevolgenvanderisico’sdragenVoorexogene risico’sgeldtdatdeprojectenwelverantwoordelijkzijnvoordebeheersing,maardathetprogrammaderisico’sdraagt
Andersomwordtookgepeildaanwelkefeitenenver-halenbehoefteis.Kenmerkendisookdejournalistiekeaanpak.RuimtevoordeRivierbrengtveelinhoudelijkeverhalenmeteenjournalistiekeinsteek.VerderwordtgezorgdvooreengoedeoverdrachtvanhetRuimtevoordeRivier-verhaalaanmilieu-eneducatiecentra,vrijwilligersenscholen.
Innovatiefisverderhetveelvuldigegebruikvandigitalemedia:website,digitalenieuwsbrievenensocialemedia(Twitter,Google+,LinkedIn,YouTube).DeperswordtbediendmeteendigitalebeeldbankenpublicatieswordengedeeldopISSUU.OokdeRivierjuttersdelenhunverhalenviadesocialemediakanalen.Verderiserveelaandachtvooruitgekiendecontentverspreidingviadeverschillendekanalenenwordtoptimaalgebruikgemaaktvancrossmedialemogelijkheden.
#RuimtevdRivier
Samenwerking/organisatieRuimtevoordeRiviercommuniceertoverzowelhetprogrammaalsoverdeprojecten.Ditvraagtomeenvernieuwendeaanpakquasamenwerkingenorganisatie.LeidendhierbijisdatRuimtevoordeRivierweliswaarderegieheeft,maaraltijdgezamenlijkeninafstemmingmetdeverschillendepartnerscommuniceert.Hetprogrammaheeftduseenstrategischecommunicatie-coalitievanadviseursdiewerkzaamzijnbijverschillendepartners(Rijkswaterstaat, brochure Samen werken aan een veilig en mooi rivierengebied, 2012).Erzijncontactmomentenviavakdagen,overleggenperriviertakenindiennodigeen-op-een-contactvoorafstemming.Decommunicatierondommijlpalenwordtgezamenlijkgeorganiseerd.
2.6 Programmabeheersing
DeprogrammabeheersingvanRuimtevoordeRivierbestaatonderandereuitrisicomanagementenwijzigingenmanagement.Innovatiefwatbetreftwijzigingenmanagement,ishetgebruikvankwalitatievecriteriaomwijzigingentebeoordelenenvasttestellen.Vernieuwendaanhetrisicomanagementisdecontinuewisselwerkingtussenbeheersingopproject-enopprogrammaniveau.Ookzijnerduidelijkeafsprakengemaaktoverwieopwelkniveauverantwoordelijkisvoorderisico’senwiedegevolgendraagt.Hetresultaathiervaniseenstrakkeenintegralebeheersingvanhetprogrammaoptijdengeld.
RisicomanagementUitgangspuntvoorderisicobeheersingvanRuimtevoordeRivier,isdatrisico’sopdátniveaubelegdwordenwaarzehetbestebeheerstkunnenworden.Sommigerisico’szijnuniekvooreenproject,anderezijnproject-overstijgend.Sommigeprojectrisico’skunnenduseffectieveropprogrammaniveaubeheerstworden.DitheeftRuimtevoordeRivierookgedaan.Hetprogrammabureaubiedthulpbijrisicoallocatieen-beheersing,zonderdirectdeverantwoordelijkheidovertenemen.
Derisicoverdelinginverantwoordelijkheiden(financiële)gevolgenzijnvastgelegdinbestuursover-eenkomstentussenhetRijkendedecentraleoverheden(realisatoren).Opelkniveauissprakevanendogeneenexogenerisico’s.Voorendogenerisico’sisdeafspraakdatdeprojectenverantwoordelijkzijnvoordebeheer-singenookdegevolgenvanderisico’sdragen.Voorexogenerisico’sgeldtdatdeprojectenwelverantwoor-delijkzijnvoordebeheersing,maardathetprogrammaderisico’sdraagt.
Eenvoorbeeldvanzo’nexogeenrisico,isarcheologie.Projectenzijnverantwoordelijkvoorhetonderzoek.Mochterondanksonderzoekechteronverwachtseenvondstwordengedaan,dandraagthetprogrammadegevolgen.
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Risicowisselwerking
OpdRAchTNEMER
RIsIcO’s
ExOgEEN
ExOgEEN
ExOgEEN
ENdOgEEN
ENdOgEEN
ENdOgEEN
ENdOgEEN
MAATREgEl RIsIcO’s
pROgRAMMAdIREcTIE RIsIcO’s
I EN M (dgw) RIsIcO’s
Deverdelingistezieninbovenstaandefiguur.Derodelijnbetekentdatdegevolgenvaneenexogeenrisico’snaarhetvolgendeniveaugaan.Erisechtersprakevaneenwisselwerking.Deprojectenmoetenderisico’swelbeheersen.Alsditwordtnagelaten,danishetprojectzelfverantwoordelijkvoordegevolgen.
RuimtevoordeRivierheeftverderkennisuitwisselinggestimuleerdover(opgetreden)risico’senhetbijbeho-renderisicomanagement.Dithelptomadhocoplossingentevoorkomenenstructureleprogrammabeheersingtoetepassen.
WijzigingenmanagementOokophetgebiedvanwijzigingenwordtonderscheidgemaakttussenendogeneenexogenewijzigingen.Endogenewijzigingenwordendoorhetprojectafgehan-deldterwijlbijexogenewijzigingendebesluitvormingendegevolgenopprogrammaniveauliggen.
Hetonderscheidtussenwijzigingenopproject-enprogrammaniveauisbinnenRuimtevoordeRiviernietalleengemaaktaandehandvanderisicoverdelingof–zoalsmeergebruikelijk–(financieel)mandaat.Erzijnookkwalitatievecriteriageformuleerddiemedebepalendzijnofwijzigingenopproject-ofjuistopprogrammaniveauwordenbehandeld.
Beheersing van de risico’s
scO
pE
/ b
OR
gIN
g p
VE
RIs
IcO
MA
NA
gEM
ENT
TIjd
gEl
d
TEchNIschE cONdITIONERINg
RUIMTElIjkE ORdENINg EN VERgUNNINg pROcEdUREs
VAsTgOEd
bEhEER EN ONdERhOUd
OMgEVINg
MARkT EN AANbEsTEdINg
ORgANIsATIE
Dezecriteriazijnverbondenaandetweehoofddoel-stellingenvanhetprogramma:waterveiligheidenruimtelijkekwaliteit.Daarnaastzijnercriteriaophetgebiedvanwet-enregelgeving,ruimtelijkeordenings-proceduresenbeheerdersacceptatiegeformuleerd.Dezethema’szijnrisicovolvoorprojectenenhetprogramma.Doorzeexplicietalscriteriumtehanterenbijhetbeoordelenenvaststellenvanwijzigingen,isercontinueaandachtvoordebeheersingvandezerisicovollethema’s.
2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU
#Rijkswaterstaat juni 2014 - herinrichtingsplan Noordwaard
3 INNOVATIE IN HET ONTWERP
3.1 Buitendijkse bereikbaarheid
VeelmaatregelenbinnenRuimtevoordeRivier,zoalsdeaanlegvannevengeulenofhoogwatergeulen,beïnvloedendebuitendijksebereikbaarheidvoorbewoners,agrariërs,ondernemers,recreantenenbeheerders.IndePlanologische Kernbeslissing (PKB) deel 4isopgenomendatdebereikbaarheidgelijkmoetblijven.Innovatieveoplossingeninhetontwerpwarendusgewenst.Hetvraagstuk‘buitendijksebereikbaarheid’speeltbijdeprojectenindeNoordwaard,Millinger-waard,Middelwaard,DeTollewaard,Cortenoever,Voorsterklei,Veessen-Wapenveld,WestenholteenMunnikenland.
InspiratieboekInsommigegebiedenmoesteenbrugaangelegdwordenvoorslechtséénofenkelebelanghebbenden.Indeze
gebiedenisonderzochtofdeaanlegvoorkomenkonwordenenofereenalternatiefgevondenkonwordenmetminderlandschappelijkeimpact.HiertoeheefthetinnovatieprogrammavanRijkswaterstaateeninspiratie-boekontwikkeld(Rijkstwaterstaat, 2007)metalsdoelomvernieuwendeoplossingenteverkennen.
IndeaanbestedingenvoordeDijkverleggingWesten-holteendeUiterwaardvergravingScheller-enOldenelerbuitenwaardenisaanarchitectenbureausgevraagdomschetsontwerpentemakenvoorzoweleenvastealseendrijvendebrug.Eeninnovatievebrug(drijvendofanderszinsvernieuwend)bleekindepraktijkechterniethaalbaar.
Eisen,zoalsbereikbaarheidvoorverhuisauto’s,vuilnis-wagensenbrandweerofdevereistelevensduurvanhonderdjaar,vroegentochomeenvrijrobuustenzwaar
RuimtevoordeRivierheeftindeontwerpfasemeerdereinnovatiesonderzochten/oftoegepast.Zekenmerkenzichvooraldoormultifunctionaliteit:hoekunneninhetontwerpmeerderefunctiesgecombineerdworden?
Insommigegebiedenmoesteenbrugaangelegdwordenvoor slechts één of enkele belanghebbenden.
3 INNOVATIE IN HET ONTWERP
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
RuimtevoordeRivierpastverschillendeinnovatievedijkontwerpentoe.Hetgaatomklimaatbestendige en/of multifunctionele dijken
ontwerp.Anderzijdsspeeldedebeheerkwestieenrol.HetontwerpvanIPVDelftvandedrijvendebrugbijvoorbeeldwerdenthousiastontvangen,maarvieluiteindelijktochafomdatdegemeentenietgarantwildestaanvoorhetbeheervandezebrug.
Hetisindepraktijkdusmoeilijkgeblekenombuiten-dijkswonenenwerkentecombinerenmetinnovatievevormenvanbereikbaarheid.
3.2 Wonen op locatie
Doorderivierverruimingenontstaannieuwe,buiten-dijksegebieden.RuimtevoordeRivierheeftnaarinno-vatieveoplossingengezochtomsloopvanwoningenengebouwenindezegebiedentevoorkomen.Bijvoorbeelddoorwoningenencultuurhistorischegebouwenhoog-waterbestendigtemaken.
Terpwoningen Overdiepse polder
DezeinnovatiewordtonderanderetoegepastinCortenoever.Omwaterschadebijhoogwatertevoor-komen,wordteenaantalwoningenaangepast.Denkbijvoorbeeldaanhetverhogenvanstopcontacten.Mochthettochmisgaan,dankunnendebewonerseneigenareneenberoepdoenopdeschaderegeling.(Strategisch kader schadevergoeding, 2007)(Beleidsregel schade-vergoeding Ruimte voor de Rivier, Staatscourant, 6 mei 2009)
Verplaatsingvancompletewoningenofgebouwennaareenanderelocatieofophogingisinsommigegevallenwelonderzocht.Ditbleekechterbouwtechnischofvanuitkostenoverwegingniethaalbaar.Watwelistoe-gepast,isnieuwbouwvanwoningenen/ofbedrijvenopterpen.Hierdoorkunnenbewonerstochindegebiedenblijvenwonenen/ofwerken,zoalsindeOverdiepsePolder,VoorsterkleiendeNoordwaard.
3.3 Innovatief dijkontwerp
RuimtevoordeRivierpastverschillendeinnovatievedijkontwerpentoe.Hetgaatomklimaatbestendigeen/ofmultifunctioneledijken.Ookiserinnovatietoegepastomdeimpactvaneendijkvoordeomgevingtebeperken,zoalsbijdegroene,golfremmendedijkinFortSteurgat.(Silva en Van Velzen, De dijk van de toekomst? oktober 2008)
Wakkere Dijk MunnikenlandDeWakkereDijkinMunnikenlandisdeeerstemulti-functionelerivierdijkdieinNederlandwordtaangelegd.Dedijkheefteenwaterkerendefunctie,isgeschiktalshoogwatervluchtplaatsvoorveeenanderedierenenbiedteenuitzichtpuntvoorrecreanten.Innovatiefzijnverderdegoeddoordachteopbouweneenbreeddijkprofiel,watdedijkextrabetrouwbaarmaaktenminderkwetsbaarvoorerosieschade.Hierheeftdedijkzijnnaamookaantedanken(WakkereDijk:dedijkdienooitslaapt).Dedijkwordtbovendienvolledigaangelegdmetgronddievrijkomtbinnenhetproject.
Wakkere dijk bij Munnikenland
3 INNOVATIE IN HET ONTWERP
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
NatuurderijKeizersrandeiseenbuitendijkse,biologischeterpboerderijheefteenagra-rischefunctie(melk-envlees-vee)enzorgttegelijkertijdvoornatuur-enwaterbeheer.De koeien houden de begroeiing op natuurlijke wijze laag en bevorderen zo de doorstroming van de IJssel
OokanderewaterkeringenbinnenRuimtevoordeRivierkenmerkenzichdooreentoekomstbestendigenmulti-functioneelontwerp.DenieuwekademuurbijLentbijvoorbeeldbiedtookruimteaanrecreatie.
Waterkering bij Lent
EenandervoorbeeldzijndewoonterpenindeOverdiepsePolderendeNoordwaard.Dezeterpencombinerendefunctieshoogwaterveiligheid,wonenen/ofwerken(landbouw).
Groene, golfremmende dijkDoordeontpolderingvandeNoordwaardblijftFortSteurgatbinnendijksgebied,datbeschermdmoetwordenmeteennieuwedijk.Debewonerswildenhunuitzichtechternietkwijt.Rijkswaterstaat,uitvoerdervanhetproject,heeftdaaromsamenmetdeprovincie,gemeenteenGrootTechnologischInstituutDeltareseengroene,golfremmendedijkontworpen.Voordedijkwordteenlaaggroeiendwilgenbos(griend)aangelegd,dateengolfremmendeffectheeft.DenieuweFortdijkkanhierdoor65cmlagerwordenuitgevoerd(4,60m).Voordebewonersblijftdeimpactgroot,maardebelevingisnatuurlijkeren‘groener’.HetisvoorheteerstinNederlanddatdezegroene,golfremmendedijkwordttoegepast.
3.4 Agrarisch bedrijf combineert natuur- en waterbeheer
Eenvernieuwendecombinatievanfunctiesisooktoe-gepastbijdeNatuurderijKeizersrandevandeStichtinghetIJssellandschap,onderdeelvanhetprojectRuimtevoordeRivierDeventer.Dezebuitendijkse,biologischeterpboerderijheefteenagrarischefunctie(melk-envleesvee)enzorgttegelijkertijdvoornatuur-enwater-beheer.DekoeienhoudendebegroeiingopnatuurlijkewijzelaagenbevorderenzodedoorstromingvandeIJssel.
Derealisatievanditbedrijfstuitteoptweegrotebezwaren.DebeleidslijnGroterivierenstaatnieuwbouwbuitendijksnietzomaartoe.Daarnaastishetplaatsenvaneenboerderijineennatuurgebiedvolgensnatuur-wetgevingnietgewenstvanwegedeammoniak.Beideproblemenzijnuiteindelijkopgelost,wattevenseenvoorbeeldisvandegoedebestuurlijkesamenwerkingbinnenRuimtevoordeRivier.
ErzijninNederlandmeerderepogingengedaanomeenbiologisch-agrarischbedrijfnatuur-enwaterbeheertelatencombineren.Ditisechterdeeerstekeerdathetisgeluktzonderextrasubsidies.
3.5 Duurzame energiewinning
HetProgrammabureauRuimtevoordeRivierheeftaanderealisatorengevraagdomteonderzoekeninwelkeprojectenduurzameenergieeenplekkankrijgen.
InhetprojectRuimtevoordeWaalisinhetontwerpvandeverlengingvandeWaalbrugrekeninggehoudenmetdeplaatsingvanwarmteleidingenvooreenwarmte-wisselaar.Dezekanindebodemvandenevengeulgeplaatstworden.Ditiseenuniekelocatievooreenwarmtewisselaar.AlsdegeplandewoningbouwophetnieuweLentereilanddoorgaat,dankandezewarmtewisselaarindetoekomstenergieleverenvoorzo’ndriehonderdwoningen
3 INNOVATIE IN HET ONTWERP
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
HetprojectDijkterugleggingLent/RuimtevoordeWaalcombineert hoogwater- veiligheid met de aanleg van een rivierpark/stadsparkmiddenindeWaal(Lentereiland)eneenwaterfrontlangsdekadevanLent
Verlengde Waalbrug Nijmegen
DeaannemervanhetprojectRuimtevoordeWaalvoertookeenhaalbaarheidstudieuitnaardeontwik-kelingvanheteilandbijLentalsenergieneutraalgebied.Uithetonderzoekkunnenaanpassingennaarvorenkomen,dieanticiperenopdetoekomst.Nijmegenwilalsstadin2045energieneutraalzijn.Devoorstellenzullendoordegemeenteinsamenwerkingmetdenetwerkbeheerderverderuitgewerktworden.
HetprojectHoogwatergeulVeessen-Wapenveldheeftonderzochtofzonnecellenlangswegenenopbruggenhetwegdekkunnenverwarmenvoorgladheidsbestrij-ding.Ditideebleekfinancieelnietrealiseerbaar.OokbijCortenoeverishetplangeopperdomhetfietspadoverdedijkteverlichtenmetzonnecellen.Innovatiefisverderdatindeuitvraagaandeaannemersomdynamischeverlichtingisgevraagd,zodatvleermuizennietinhunroutewordenverstoord.
3.6 Inlaatwerk Veessen-Wapenveld
VoorhetprojectHoogwatergeulVeessen-Wapenveldiseeninnovatiefinlaatwerkontworpen.DehoogwatergeulmoetingevalvanextreemhoogwatergrotehoeveelhedenwateruitdeIJsselkunnenafvoeren.Ditvraagtomeendeelsbeweegbaarinlaatwerk,dathetwaterlangkankerenenpasbijeenvoorafbepaaldewaterstandruimbaangeeftaanhetwater.Innovatiefzijnhetmechanisme(beweegbaar,metkleppen)endegroteomvangvanhetinlaatwerk.
Inlaat Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld
3.7 Stadsparken en waterfronten
Projecteninstedelijkgebiedhebbenextrabehoefteaaneencombinatievanhoogwaterveilheidmetruimtelijkeontwikkeling.VoorbeeldenzijnNijmegen,Deventer,RuimtevoordeLek(Nieuwegein/Vianen),IJsseldelta/Kampen,WestenholteenSchellerenOldenelerBuiten-waardenenMeinerswijk.Bijdezeprojectenzijndeland-schappelijke,recreatieveenwoonfunctieinhetontwerpgecombineerd.
Innovatiefisvooraldeontwikkelingvanstadsparkenenwaterfronten.HetprojectDijkterugleggingLent/RuimtevoordeWaalbijvoorbeeldcombineerthoogwaterveilig-heidmetdeaanlegvaneenrivierpark/stadsparkmiddenindeWaal(Lentereiland)eneenwaterfrontlangsdekadevanLent.Hetprojectheefthiervoorookeenprijsgewonnen:deNewYorkWaterfrontCenterAward2011.
3 INNOVATIE IN HET ONTWERP
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Dezelangsdammen verbeteren in één keer de waterveiligheidendeomstandighedenvoorscheepvaartennatuur
Steiger en aanlegplaats bij de Worp in Deventer
EenandervoorbeeldisDeventer,waaruiterwaard-vergravingengecombineerdwordenmetdeaanlegvaneenkademetsteiger,deaanpassingvaneenzandwinplasvoordewaterrecreatieenaanlegplaatsbijdeWorp.Hierdoorontstaateenaantrekkelijkwaterfront.
OokbijBuitenstadVianen(onderdeelvanhetprojectRuimtevoordeLek)ontstaateennieuwwaterfrontdoordeaanlegvaneenbrug,molen,aanlegsteigerencamperstandplaats.
Impressie van langsdam in de Waal
3.8 Langsdammen
RijkswaterstaatlegtindeWaaltweelangsdammenaan,alsonderdeelvanhetprojectKribverlagingWaal.Dezelangsdammenverbeterendewaterveiligheidendeomstandighedenvoorscheepvaartennatuur.Zevormeneeninnovatiefalternatiefvoorkribben(RDWW-2004-055, juni 2004).HetontwerpisdoorRijkswaterstaatOost-NederlandgebaseerdopervaringeninDuitslandenaandeNederlandsesituatieaangepast.DaarnaishetinRuimtevoordeRivieringebrachtalsdevervangervooreentrajectkribverlaging.
Eenlangsdamiseenstenendamwelkeparallelaanderivierloopt.Zehouden-netalskribben-devaargeulopzijnplek.Omdatzeevenwijdigaanderivierliggen,ont-staateengeleidelijkerstroombeeld.Bijhogewaterstan-denwordthetwaterhierdoorgemakkelijkerafgevoerddanoverenlangseendwarsgelegenkrib.Doordaterdanminderopstuwingis,blijvendehoogwaterstandenlager.Ineenlangsdamzittenopeningenendrempels,diedestroombreedtevanderivierkunnenreguleren.Daardoorkandeaanzandingindevaargeulwordenbeperktenhoeftermindergebaggerdteworden.Hier-doorwordtdehindervoordescheepvaarteenstukminder.
3 INNOVATIE IN HET ONTWERP
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Tenslottezorgendelangsdammenvooreenscheidingtussendehoofdgeuleneenoevergeul,opdeplekwaarnudekribbenliggen.Ditbiedtkansenvoordenatuur;vissenenwaterplantenprofiterenvanhetrustigerewaterindeoevergeul.HetisvoorheteerstinNederlanddatlangsdammenvandezeschaalgrootte–respectievelijkzevenendriekilometerlang–wordenaangelegd.Zewordenalspilotgerealiseerdendebeoogdeeffectenwordeneenaantaljaargemonitord.
3.9 Invaarbeveiliging Lent
VoordenevengeuldievoorhetprojectDijkterugleggingLentwordtaangelegd,iseeninnovatieveinvaarbeveili-gingontworpen.DezevoorkomtdatschepenvanafdeWaalperongelukdenevengeulinkunnenvarenenschadeaanbruggenveroorzaken.Eerstwerdgedachtaaneenvangnet.Vanuitbeheerenonderhoudisechtergekozenvooreenpermanenteconstructievandrijvendepontonsmetpalen,directachtertweekribvakkenbijdeinstroomopeningvandenevengeul.EendergelijkepermanenteengrootschaligeconstructieisnognieteerderinNederlandtoegepast.
Impressie van invaarbeveiliging nevengeul Lent
3.10 Regelwerken Pannerden en Hondsbroeksche Pleij
Rijkswaterstaatheefttweeinnovatieveregelwerkenaangelegd:bijPannerdenenindeHondsbroekschePleij.Deregelwerkenbestaanuiteenbetonnenconstructiemetstaanders,waartussenschottenkunnenwordengeplaatst.Doorschottenwegtehalenofteplaatsen,stuurthetregelwerkbijhoogwaterhetwaterindeafge-sprokenverdelingtussenderiviertakken.Innovatiefzijndeinstelbaarheidenheteenvoudigeontwerp:geeningewikkeldetechnischebedieningofbewegendedelenomtevervangenofonderhouden.
Regelwerk Hondsbroeksche Pleij
3 INNOVATIE IN HET ONTWERP
#Jasja DekkerUiterwaardvergraving Meinerswijk
4 JURIDISCHE OPTIMALISATIE VAN PUBLIEKE PROCESSEN
RuimtevoordeRivierzorgtopverschillendemanierenvoorjuridischeoptimalisatievanpubliekeprocessen:• beteresamenwerkingtussendeverschillende
bevoegdgezaginstanties;• verkortingenstroomlijningvandebesluit-en
beroepsprocedures;• eenvoudigereinspraakenberoepvanburgers;• minderlastenbijregionalebestuursorganenom
besluitentenemen;• vereenvoudigingenstroomlijningvandeafhandeling
vanverzoekenomschadevergoeding.
Dezeinnovatiewordtvooraltoegepastdoorsystematischengeorganiseerdgebruiktemakenvannieuwemoge-lijkhedenindewet.Debereikteversnellingenvariërenvandrietottwaalfmaanden.Demogelijkhedenwordenhiernatoegelicht.
4.1 Coördinatie van besluiten
Besluiten,zoalsplannen,vergunningenenontheffingenzijnbinnenalleRuimtevoordeRivier-projectengecoördineerdvoorbereidenafgehandeld.ZevolgenonderleidingvaneencoördinatorvanprovincieofRijktegelijkertijddezelfdeprocedureenkomenbijéénrechter(RaadvanState)inberoep.Hiervoorisgebruik-gemaaktvanderuimeremogelijkhedendiedenieuweWetruimtelijkeordening(Wro)biedt.(Besluit tot toepassing van de rijkscoördinatieregeling, Staatscourant, 9 oktober 2009)
DithoofdstukbeschrijftopwelkemanierenRuimtevoordeRiviergebruikheeftgemaaktvannieuwemogelijkhedenvandewet.Hetdoelvandezejuridischeoptimalisatieisomdepubliekeprocessenteversnellen,testroomlijnenen/oftevereenvoudigen.
4 JURIDISCHE INNOVATIE4 JURIDISCHE INNOVATIE VAN PUBLIEKE PROCESSEN
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Hetsluitenvandeovereenkomstenheeftgeleidtoteengrotere acceptatie van de Ruimte voor de Rivier-projecten,enhetinvoerenvanéénloketzorgtvooreenbetereafwikkelingvanschadeverzoeken
Omdezecoördinatietebevorderen,hebbenbetrokkenoverhedenbestuurlijkesamenwerkingsovereenkomsten(SOK-ken)gesloten.Vergunningverlenersenhandhaverswerkenopambtelijkniveausamenindeambtelijkewerkgroepbevoegdgezag(AWBG)enopbestuurlijkniveauineenstuurgroep.Dekwaliteitvandebesluitenisgeborgddooropverschillendemomententetoetsenoponderlingeconsistentieenanderejuridischeeninhoudelijkeaspecten.VerdervertegenwoordigtéénadvocatenkantoorinopdrachtvanRuimtevoordeRivieralleoverhedenindeberoepen.
Coördinatievanbesluitenleidtuiteindelijktotstroom-lijningvanproceduresenbeheersingvantermijnen.Decoördinatiebiedtbetrokkenenbovendieneenbeterinzichtinhetverloopvandeprocedureendemogelijk-hedenomzienswijzennaarvorentebrengenofberoepintestellen.
4.2 Inpassingsplannen
RuimtevoordeRivierheeftvooreenaantalprojectenrijks-ofprovincialeinpassingsplannenlatenvaststellen.OokditwordtmogelijkgemaaktdoordenieuweWetruimtelijkeordening(Wro).DewinstisdathierdoorgeenbestemmingsplannenofWaterwet-projectplannenenafzonderlijkemilieueffectrapportenmeerhoeventewordenvastgesteld.Ditdringthetaantalbesluitenterugendaarmeeookdeadministratievelastvooroverheden.
Sloop woning Cortenoever
4.3 Rijksomgevingsvergunning
BijcoördinatievanbesluitenkunnendeGedeputeerdeStatenvandeprovincieofdeministerbevoegdwordenomdeomgevingsvergunningteverlenen,inplaatsvanbur-gemeesterenwethoudersvandegemeente.RuimtevoordeRivierheeftvandezemogelijkheidindeWetalgemenebepalingenomgevingsrecht(WABO)gebruikgemaakt.Zoheeftdeministereenaantalomgevingsvergunningenver-leendvoorhetprojectHoogwatergeulVeessen-Wapenveld.Hetgingomvergunningenmetgroteimpactopdeomge-ving.Daardoorwerddelastvoordegemeenteverkleind.
4.4 Schaderegelingen
RuimtevoordeRivierheeftdeafhandelingvanschadeoptweemanierengestroomlijndenvereenvoudigd:doorgrondeigenarenvoorafovereenkomstenaantebiedenendooréénschadeloketintestellen.Grondeigenarenvangebiedendiedoordemaatregelenvanbuitendijksworden,kunneneenovereenkomstaan-gaanomnuofindetoekomsthungrondenopstallenaanhetRijkteverkopentegenbinnendijksewaarde.Alszeeigenaarblijven,vergoedthetRijkvolledigdeschademochtereenoverstromingvoorkomen.
VerderisdeBeleidsregelSchadevergoedingRuimtevoordeRiviervastgesteld.Diebiedtdevolgendevoordelen:• Burgerskunnenbijéénrijksloketterechtmethun
schadeclaims,ookalshetbesluitdooreenandereoverheiddanhetRijkisgenomen.
• DeministervanInfrastructuurenMilieukangebundeldbesluitenoveraanvragenvoorvergoedingvanschade.
• Schadeclaimswordenvolgenséénprocedureeneenduidigecriteriabeoordeeld.
• ErhoeftvoordeafhandelingvanclaimsgeenverderefinanciëleverrekeningplaatstevindentussenRijkendeandereoverheden.
HetsluitenvandeovereenkomstenheeftgeleidtoteengrotereacceptatievandeRuimtevoordeRivier-projecten,enhetinvoerenvanéénloketzorgtvooreenbetereafwikkelingvanschadeverzoeken.
4 JURIDISCHE INNOVATIE VAN PUBLIEKE PROCESSEN
#Marcel KöppenUiterwaardvergraving Millingerwaard
Omtekunnenversnellenenoptimaalgebruiktemakenvandeinnovatiekrachtvandemarkt,heeftRuimtevoordeRivierverschillendevernieuwingenindemarktbenaderingtoegepast.
5.1 Vroegtijdige marktbenadering
RuimtevoordeRivierheeftaannemersinverschillendeprojectenopeenvroegtijdigmomentbijdeplanvormingbetrokken,voordatdeplannenzijnuitgewerkttoteeninrichtingsplan.
Demarkthaddezewensallanger,wantzokanindeuitvoeringbetergeprofiteerdwordenvanslimme(ontwerp)oplossingenentechnieken.Hetvroegtijdigbetrekkenvandemarktsluitookgoedaanbijeenterug-trekkende(rijks)overheidenintegralemarktbenadering.Ditverkortdedoorlooptijdvaneenproject,biedtéénduidelijkaanspreekpuntvoordeomgevingspartijengedurendemeerdereprojectfasesenzorgtvoorminderhindervoordeomgeving.
P-D&C-contractenEenvoorbeeldvanvroegtijdigemarktbenadering,isdetoepassingvaneenPlan,Design&Construct(P-D&C)-contractvoordevierNederrijnprojecten.Hier-bijzijnplanuitwerking,ontwerp,realisatieenoverdrachtgebundeldinééncontract.Hetisvoorheteerstdatdittypecontractindewatersectoristoegepastendateenbouwbedrijf(Boskalis)zóvroegbijdeplanvormingbetrokkenis.
5 INNOVATIEVE MARKTBENADERING
5 INNOVATIEVE MARKTBENADERING
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Dezevoordelenhebbenzichvertaaldineenlageaanneemsomenenormetijdwinst:drievandevierprojectenzijneen jaar eerder afgeronddanwasvoorzien
P-D&C-contractenhebbendevolgendevoordelen:• Deaannemerkandevergunningenprocedure,
ontwerpenuitvoeringgedeeltelijkparalleluitvoeren.• Deaannemerbrengtzijnuitvoeringskennisen
creativiteitin.• Deplanningisefficiënterenerzijnminder
overdrachtmomenten.• Bewoners,bedrijven,hetwaterschap,degemeenten
enRijkswaterstaatsprekenallemaalmetdezelfdeopdrachtnemerendiepartijisookdegenediedeafsprakendaadwerkelijkuitvoert.Ditzorgttevensvoorbreeddraagvlak.
• Lagerecapaciteitsvraagaanopdrachtgeverszijde.• Beterekennisborging.Dezevoordelenhebbenzichvertaaldineenlageaan-neemsomenenormetijdwinst:drievandevierpro-jectenzijneenjaareerderafgeronddanwasvoorzien.DeP-D&C-contractvormisooktoegepastbijhetprojectUiterwaardvergravingMillingerwaard.
Millingerwaard
Parallel schakelenP-D&C-contractenzijnalleentoepasbaaralsinitiatiefnemerenrealisatorvaneenprojectdezelfdepartijzijn.Eencontractkannamelijkniethalverwegevanopdrachtgeverwisselen.Ditmaaktehetlastigommeerteexperimen-terenmetP-D&C,wantbinnenRuimtevoordeRivierisvaaksprakevaneenandereinitiatiefnemervoordeplanstudiedanderealiserendepartijindeuitvoeringsfase.
Wathetprogrammawelveelheeftgedaanis:• Zovroegmogelijkstartenmetnadenkenoverde
marktbenaderingendeuitvoering(vanafSNIP2a,dekeuzevandenaderuittewerkenoplossing).
• Parallelschakelenvanprocessenendemarktbena-deringzoveelmogelijknaarvorenhalen,ookalwashetRO-spoor(ruimtelijkeordening),deconditio-neringofdegrondverwervingnognietafgerond.
DezewerkwijzeistoegepastinonderanderedeprojectenOntpolderingNoordwaard,HoogwatergeulVeessen-Wapenveld,enDijkverleggingenCortenoeverenVoorsterklei.Hetisvoordenattesector(envoorveelrealisatoren)vernieuwend.
5.2 DBFM
EenparallelleontwikkelingvanP-D&C-contractenzijnDBFM-contracten(Design,Build,FinanceenMaintain).Hierbijzijnnaastontwerp,uitvoeringookdefinancieringenonderhoudgedurendeeenmeerjarigeperiodeonder-deelvandeaanbesteding.Dezecontractenwordenaltoegepastvoordeaanlegvanwegen(drogesector).
DeF-component(Finance)waarbijdemarktdusookverantwoordelijkisvoordefinancieringvaneenproject,isindenattesectorlastigervormtegevendanindedrogesector.Bijwegprojectenkandefinancieringdoor-gaansgekoppeldwordenaaneenmaligebetalingbijopleveringenvervolgensaanvergoedingen,gebaseerdopdebeschikbaarheidvandeweg.BijnatteprojectenzoalsbinnenRuimtevoordeRiviergaathetnietalleenoverbeschikbaarheid,maarookoveraspectenalshoog-waterveiligheidenpeilniveau.Hetisdevraagofhetgewenstisomvoordezeaspectendemaatschappelijkeverantwoordelijkheidbijeenmarktpartijtebeleggen.
VoordeprojectenNoordwaardenIJsseldelta–twee‘groteprojecten’(meerdan60miljoeneuro)waarvanRijkswaterstaatderealisatoris–zijnwelfinanciëlevergelijkingengemaakttussenD&C-enDBFM-contracten.DitisgedaanmetbehulpvandePPC(Public-PrivateComparator).DaarbijisookonderzochtofdeM-component(Maintain;debeheercomponent)meegenomenkonworden.
5 INNOVATIEVE MARKTBENADERING
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Toepassingvandeconcurrentiegerichte dialoogisrelatiefnieuwvoordewatersector.Deeersteervaringenzijnpositief
DezeanalysestoondenvoorbeideprojectenaandatdemeerwaardevaneenDBFM-contractzeerbeperktwas.OokzijneraspectendieeenDBFM-contractonaan-trekkelijkmaken.Zobleekhetindepraktijklastigomdebeheercomponentmeetenemen.Onderandereomdatnatteprojectenintegralerzijn(richtinggebieds-ontwikkeling)endaardoorindebeheerfasemetveelverschillendesoortenwerkzaamhedenenbeheerderstemakenhebben.InhetcontractvoorhetprojectIJssel-deltaishetwelgeluktomeenkleinebeheercomponentmeetenemen(driejaar)voorhetonderhoudvandezomerbedverlaging.
5.3 Aanbestedingswijze BVP
InnovatiefisookBestValueProcurement(BVP).Dezenieuweaanbestedingswijzeisnadrukkelijkdoordemarktzelfaangedragen.BVP(ookwelprestatie-inkoop-genoemd)istoegepastbijdevierNederrijn-projecten.BijeeninkoopvolgensBVPteltvooraldekwaliteitvandeaanbiederendevisiewaaropdezedeproject-doelstellingendenkttebehalen.Belangrijkhierbijisinhoeverredeaanbiederhetwerkoverziet,eenbeeldkanschetsenvanderisico’s,zichcommitteertaandebijbehorendebeheersmaatregelen,enmogelijkekansenvoordeopdrachtgeversignaleert.
BijBVPwordenindeaanbestedingsfasegeenuit-gebreidebeschrijvingenvandewerkzaamhedenofontwerpoplossingenmeergevraagd.Deinschrijvingbestaatuiteenkortrisico-enkansendossiereneenplanning.Naastdeschriftelijkebeoordelingvanhetdossierendeplanning,wordenmetdesleutelfigurenuithetprojectteamvandeinschrijversinterviewsgehouden.Hetdoelisominzichttekrijgeninhoeverredesleutelfigurenhetprojectdoorgrondenenderisico’soverzien.
InhetgevalvandeNederrijnprojecten,isgegundopbasisvanEMVI(EconomischMeestVoordeligeInschrij-ving),volgenseenverdelingvan70%voorkwaliteiten30%voorprijs.Doorvroegtijdigoverrisico’senkansennatedenkenendemogelijkheidtekrijgenomdezeineenaanbiedingteverwerken,heeftditzichbijvierNederrijn-projectenvertaaldineenkwalitatiefhoog-waardigeaanbiedingmeteenzeerscherpeprijs.Eenaanbiedingookdiedoordemarktpartijiswaargemaaktindeuitvoering.BVPlijkteengoedemanieromdebestepartijvoordeklusteselecteren.
5.4 Concurrentiegerichte dialoog
Bijtweeprojectenisgekozenvooreen(vroegtijdige)marktbenaderingviaconcurrentiegerichtedialoog.BijdeDijkverbeteringSchoonhovenseveer-Langerakbrachtdeopdrachtgevermetbehulpvaneenverkenningoplossingsrichtingeninkaart.Marktpartijenzijnvervol-gensuitgedaagdombinnendiebandbreedteeenvoorkeursoplossingaantedragenendezenaderuittewerkentoteendefinitiefontwerpeneenconceptpro-jectplanWaterwetbinnendescopevantijd,geldenrisi-co’s.Demarktpartijdiehetwerkgegundkrijgt,zaluitein-delijkditconcept-projectplanverderuitwerken(planfase)enookderealisatieopzichnemen.Ditleverteenver-snellingop.
VoorRuimtevoordeRivierIJsseldeltaisookgekozenvooreenconcurrentiegerichtedialoog.Bijditprojectisdeplanfasevanhetprojectgrotendeelsafgerond.Eenvandekenmerkenvanhetprojectisdecomplexe,dynamischeomgevinginhetbeheergebiedmetdriewaterschappen,drieprovincies,vijfgemeentesendriedienstenvanRijkswaterstaat.Degekozenprocedurebiedtdemogelijkheidomlosvandezedynamiekmetgegadigdenindialoogtetreden.Eenandervoordeelisdattijdensdedialoogfaserisicobeheersmaatregelenkunnenwordenbespreken,ietswattijdensreguliereaanbestedingsproceduresjuridischzeerbeperktmogelijkis.Ookpastdezeproceduregoedbijdeambitievandeopdrachtgeversomdesamenwerkingmetdeopdracht-nemertebevorderen.
5 INNOVATIEVE MARKTBENADERING
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
WerkwijzenzoalsUAV-GC en functioneel specificerenzijnbinnenRijkswaterstaatweliswaaraleenaantaljarendenorm,maarwerdenindenattesectortotvoorkortnognauwelijkstoegepast
Toepassingvandeconcurrentiegerichtedialoogisrelatiefnieuwvoordewatersector.Deeersteervaringenzijnpositief.Zoweldeprojectteamsaanopdrachtgeverszijdealsdegegadigdemarktpartijenzienmeerwaardeindemogelijkheidommeerinhoudelijkoverhetterealiserenwerktepraten.Tegelijkertijdkomtwelnaarvorendatdeconcurrentiegerichtedialoogeenbehoorlijktijdsbeslagopallebetrokkenpartijenlegt.
5.5 Duurzaamheid als EMVI-criterium
Duurzaamheidissindseenaantaljareneenvastonder-deelbijdeinkoopvanRijkswaterstaatenisooktoege-pastbinnenRuimtevoordeRivier.DenkhierbijaanhetterugdringenvandeCO2-uitstootofhetuitdagenvanleveranciersominnovatieveoplossingen,techniekenenmaterialenaantedragen.EeninnovatievemanierwaaropRuimtevoordeRivierditheeftgedaan,isdeopnamevanduurzaamheidalséénvandeEMVI-criteria(EconomischMeestVoordelingInschrijving)indeaan-bestedingvanhetprojectUiterwaardvergravingMeiners-wijk.AanbiedersmeteenhogescoreopdeCO2-ladder,kregendaardooreenhogeregunningskans.
5.6 UAV-GC-contracten en functioneel specificeren
BijnaalleRuimtevoordeRivier-projectenzijnmetgeïntegreerdecontractvormenopdemarktgezetenonderUAV-GC(UniformeAdministratieveVoorwaar-denGeïntegreerdeContractvormen)vermarkt.Deopdrachtgevershebbenveelalfunctioneelgespecifi-ceerd,gegundopbasisvanEMVI(EconomischMeestVoordeligeInschrijving)en(vaakvoorheteerst)systeemgerichtecontractbeheersing(SCB)toegepast.
Functioneelspecificerenisbedoeldomontwerpvrijheidtecreërenvoorenverantwoordelijkheidteleggenbijdeopdrachtnemer.EMVI(EconomischMeestVoordelingInschrijving)iseengunningsmethodedieprijsenkwali-teitcombineert.SysteemgerichteContractbeheersing(SCB)totslotiseensturingssysteemwaarbijde
opdrachtgeveropafstandcontroleertofeenopdracht-nemeraandekwaliteitseisenvoldoet.
Dezewerkwijzen,zoalsUAV-GCenfunctioneelspecifi-cerenzijnbinnenRijkswaterstaatweliswaaraleenaantaljarendenorm,maarwerdenindenattesectortotvoorkortnognauwelijkstoegepast.Veelwaterschappenbijvoorbeeldhaddenhiernogbijnageenervaringmee.DatUAV-GC,functioneelspecificeren,EMVIenSCBdooraansturingvanuithetprogrammainbijnaalleprojectenwordentoegepast,isdusvernieuwendtenoemen.
Kuntwerk brug Noordwaard
5 INNOVATIEVE MARKTBENADERING
#Erwin ZijlstraGraafwerkzaamheden Deventer
6 TECHNISCHE INNOVATIE: SNELLER EN GOEDKOPER UITVOEREN
6.1 Innovatie in grondverzet
InRuimtevoordeRivierwordtintotaalmaarliefst38miljoenkuubgrondontgraven.MeerdandehelfthiervankanhergebruiktwordenbinnendeRuimtevoordeRivier-projecten.Tochontstaatveelovertolligegrond,dieafgevoerdmoetworden.Metinnovatievetechniekenkanditgrondoverschotteruggedrongenworden.
6.1.1 OnderzuigenRuimtevoordeRivierheeftdevergravingstechniek‘verticaalonderzuigen’verkend.Bijtraditioneelafgravenvangrondontstaateenaandeelniet-vermarktbarebagger-specieengrondwaarvooreenkosteneffectievebestemmingmoetwordengevonden.Verderkunnendoorhetweghalenvaneenkleihoudendetoplaagkwelproblemenontstaan.(Rapport Continue Onderzuigtechniek, innovatie beproefd, Cubic Square BV BV Machinefabriek De Hollandsche IJssel, 14 juni 2009)
Metverticaalonderzuigenkunnendezenadelenmoge-lijkwordenondervangen.Hierbijwordtdebodemverlaagddoorvermarktbaarzand(engrind)opeenbeheerstewijzeonderdetoplaagwegtezuigenzonderdezeteverwijderen.Kenmerkendvoordezetechniekisdatdebodemineencirkelvormigpatroonwordtverlaagd.
RuimtevoordeRivierheeftsamenmetexterneadviseursdehaalbaarheidonderzochtvaneenuit-voeringspilotopprojectniveau.Vanwegedebeperkteomvangvandehoeveelheidgrondverzetisdezeechternietdoordemarktopgepakt.Bijaanbestedingeniswelsteedsdemogelijkheidvanonderzuigenopengehouden.
Omdeprojectensneller,goedkoperenmetminderhindervoordeomgevinguittevoeren,heeftRuimtevoordeRivierverschillendetechnischeinnovatiestoegepast.Dezezijnonderteverdeleningrondverzet,dijkbouwenexplosievenruiming.
6 TECHNISCHE INNOVATIE: SNELLER EN GOEDKOPER UITVOEREN
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Hettoepassenvanthermisch gereinigde grondpastbinnenhetrijksbeleidomduurzaamomtegaanmetbouwstoffen
Demarktheeftdeverticaleonderzuigtechniekinmiddelsweldoorontwikkeldnaareencontinuonderzuigsysteem.Ditsysteemisindepraktijkbeproefd.Hierbijwordtdezuigmondinéénarbeidsganghorizontaalonderdetop-laagdoordebodemgetrokkenenwordthetzandopge-zogenenafgevoerd.Hetresultaatisdatdebodeminstrokenwordtverlaagdwaardoormindersprakeisvanbodemverstoringenenvertroebelingindewaterkolomdanbijdeverticaleonderzuigtechniek.
Eenanderbelangrijkvoordeelvanhetcontinueonder-zuigsysteemisdesnelheid:erkaninéénprocesgangeengroteroppervlakbodemverlaginggerealiseerdworden.Ditlaatonverletdatdeverwerkingscapaciteitvanonderzuigennogbeperktis,vergelekenmettraditioneelgraaf-enbaggermaterieel.TotnutoeheeftgeenenkelemarktpartijonderzuigenvoorgesteldvoordeuitvoeringvanRuimtevoordeRivier-projecten.
6.1.2 Thermisch gereinigde grondIndeprojectenOverdiepsePolderenNoordwaardisthermischgereinigdegrondtoegepast.Thermischgereinigdegrondisoorspronkelijkvervuildegronddiedoorverhittingzodanigisgereinigddathetmateriaalgeschiktisvoortoepassingindeweg-enwaterbouw.Deaanwezigeasrestengevenhetmateriaaleenzwartekleur.Hettoepassenvanthermischgereinigdegrondpastbinnenhetrijksbeleidomduurzaamomtegaanmetbouwstoffen.
IndeNoordwaardendeOverdiepsePolderisthermischgereinigdegrondgebruiktalskernmateriaalinnieuwebedrijfsterpeneninkades.DeaannemervandeNoord-waardwasvanplanomdethermischgereinigdegrondookinwoonterpentoetepassen.Vanwegeweerstandbijdetoekomstigebewonersishierechtervanafgezien.Deervaringheeftgeleerddateenzorgvuldigeomgevings-communicatieergbelangrijkiswanneergebruikvanthermischgereinigdegrondwordtoverwogen.
Thermischgereinigdegrondheeftrelatiefbeperktetoepassingsmogelijkhedeninwatergebonden(rijks-)projecten.Ditkomtdoorwijziginginderegelgeving,waardoorerminderonbruikbaregrondbeschikbaarkomtuitontgravingen.Watookmeespeeltisdathetproductieprocesvanthermischereinigingduurennietduurzaamis;deverhittingkostveelenergie.
6.1.3 Slim baggerenRuimtevoordeRivier,RijkswaterstaatOost-NederlandenDirectoraat-GeneraalRuimteenWater(DGRW)doensameneenpilotproject/studieomdebaggerstrategieopdeWaalteoptimaliseren.(RWS, HKV en Deltares, januari 2013).LangsdezerivierwordenmaatregelenuitgevoerdinhetkadervanzowelRuimtevoordeRivier,deKader-richtlijnWater(KRW)enNURG(Nadereuitwerkingrivierengebied).Dezemaatregelenveroorzakennaarver-wachtingaanzanding.Deoptimalisatiemoetleidentotminderbaggerwerk(vooralminderbaggerdagen)enzominmogelijkhindervoordescheepvaart.
Demarktwordtuitgenodigdomeenoffertetedoenvoor‘slimbaggeren’.Ditiseenuitgekiendecombinatievanbaggerenenterugstorten,gebruikmakendvaninnovatievetechnieken,zoalsverbeterdploegen,sleep-zuigen,sand by-passing,punaisebaggeren,agitatiebag-geren(loswoelen)etc.RijkswaterstaatOost-Nederlandonderzoektookstructurelemaatregelenomaanzandingtebeperken.(Arjan Sieben et al, januari 2013).Eenvoorbeeldisgrootschaligetoepassingvanlangsdammeninplaatsvankribben.
Verbeterde ploeg die wordt getest door Deltares
6 TECHNISCHE INNOVATIE: SNELLER EN GOEDKOPER UITVOEREN
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
Aandetoepassingvanzandwerend geotextielisdeWaterinnovatieprijs2013toegekend
Inhetpilotprojectwordtverdergekekennaarcontract-duuren-vorm,hergebruikoptiesvoorhetsedimentenmeer(tijds)geconcentreerdbaggeren.MetbehulpvaneenmodelonderzoekwordendemorfologischeveranderingenvanzoweldeenkelvoudigealsdegecombineerdeRvdR-,KRW-enNURG-maatregelenvastgelegd.Vervolgensanalyseerthetmodelheteffectvanverschillendebaggerstrategieënomtotoptimalisatietekomen.
6.2 Innovatie in dijkbouw
6.2.1 Geotextiel tegen pipingRuimtevoordeRivierpastinhetprojectDijkversterkingtrajectHagestein-Opheusdenverticaalzandwerkendgeotextiel(VZG)toe.Ditiseeninnovatievepreventie-maatregeltegenpiping.Pipingiseenfaalmechanismebijdijken,waarbijstromingvanwateronderdedijkzandmeevoert,waardoorpipes(openingen)ontstaandiededijkverzwakken.
BijVZGwordtgeotextielverticaalindedijkaangebracht.Ditkunststofweefselwerktalseensoortfilter:hetlaatwelwaterdoor,maargeenzand.Hetzandblijftzoopgeslotenonderdedijkenerkangeendoorgaandepipeontstaan.
Datgeotextielwerktompipingtegentegaan,bleektij-denspipingexperimentenmetdeIJkdijk.BinnenRuimtevoordeRivierwordtVZGvoorheteerstopvierplaatsenineenbestaandedijkingebracht.Dewerkingvangeo-textielwordtookbeproefdopeenproeflocatielangsdeWaal.
VZGkaneengoedalternatiefzijnhetaanbrengeneenklassiekepipingberm.Hetisgoedkoper,eenvoudigaantebrengenenneemtveelminderruimteinbeslag.Ditheefteenpositiefeffectopdeomgeving.Aandetoepas-singvanzandwerendgeotextielisdeWaterinnovatieprijs2013toegekend.
Verticaal zandwerend geotextiel
6.2.2 Innovatieve kwelschermenDijkverleggingkunnenleidentoteentoenamevankwelbijhoogwater.Eenoplossingomoverlastdoorkweltegentegaan,isdeaanlegvaneenkwelscherm.InRuimtevoordeRivierzijntweeverschillendetechniekentoegepast:voordedijkverleggingbijLentenindeHondsbroekschePleij.
VernieuwendinLentisdathetkwelschermtotongekendediepte(20meter)onderdenieuwekadeisaangebracht(diepwand).Ookhetmateriaalvanhetschermisinnova-tief:eencombinatievancement-bentonietmeteenfolie-schermomabsolutewaterdichtheidtewaarborgen.
Waterkerend scherm Lent: cement-bentoniet met folie
6 TECHNISCHE INNOVATIE: SNELLER EN GOEDKOPER UITVOEREN
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
De INSIDE-techniekenzijnbijuitstekgeschiktvoorlocatieswaaronvoldoenderuimteisvoordijkverbeteringingrond,doorbijvoorbeeldbebouwingaandedijk
IndeHondsbroekschePleijiseenmixed-in-placekwelschermaangebrachtonderdenieuwedijk.Bijdezemethodeisdegrondonderdedijkverbeterddoordezeinbewegingtebrengenentemengenmeteenmengselvankleideeltjesencement.Opdezemanierhoeftnietgegraventeworden,watdeoverlasttevensbeperkt.Detechniekisbovendiengoedkoper.HetinnovatievekwelschermisinmiddelsopgeleverdendebeheerderwaterschapRijnenIJsselistevredenoverhetresultaat.
6.2.3 Dijkversterking INSIDEMixed-in-placeisafkomstiguitINSIDE.INSIDEiseendijkversterkingsprojectvanRijkswaterstaat,CURBouw&Infra,gestartin2001enbedoeldommarktpartijenaantesporeninnovatieve,ruimtebesparendeenkosten-bewustemethodenteontwikkelenvoordijkversterkingvanbinnenuit.TweeandereinnovatiesuitINSIDEzijndijkvernagelingendijkdeuvels.(Waterschap Rivierenland, januari 2014)
Dijkvernagelingsmachine
Dijkvernagelingiseenaantaljarengeledendooreencombinatievanaannemersaangedragenalsoplossingvoorinstabieledijken.Hetiseensoortgrondwapenings-techniek,vergelijkbaarmetwapeninginbeton.Nagelsgevendebestaandedijkextrasterkteenvoorkomendatdedijkafschuift.DijkvernagelingwordtbinnenRuimtevoordeRivierineendijkvakbijVianentoegepast.Inditdijkvakisbinnendijksonvoldoenderuimtevoordeaanlegvaneenklassiekestabiliteitsbermindegrond.
Bijdetechniekdijkdeuvelswordenzwakkeplekkenverstevigddooreenstalenbuisintebrengentotdiepindeondergrondendezebuisvoltestortenmetgrout(eencementachtigmateriaal)waardoorverankeringwordtgerealiseerd.Dezetechniekisweliswaaralindepraktijktoegepast,maarleverdedenodigetechnischecomplicatiesop.Inmiddelsheeftdemarktgewerktaanverbeteringvandezedijkversterkingstechniek.
DeINSIDE-techniekenzijnbijuitstekgeschiktvoorlocatieswaaronvoldoenderuimteisvoordijkverbeteringingrond,doorbijvoorbeeldbebouwingaandedijk.Doordatdeversterkingsconstructiesinhetdijklichaamwordenaangebrachtennietmeerzichtbaarentoe-gankelijkzijn,isbeheerenonderhoudwellastigerdanbijeenklassiekedijkversterkingingrond.
Mengen breuksteen met lijm voor het maken van PBA
bron Arcadis / Egon Bijlsma
6 TECHNISCHE INNOVATIE: SNELLER EN GOEDKOPER UITVOEREN
RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE
De ruiming van bommen kanhiermeesimpeler,snellerengoedkoperwordenuitgevoerd
6.2.4 PBAVoordeversterkingvandeprimairekeringeninNoord-Brabant(onderdeelvanhetprojectWaterbergingVolkerak-Zoommeer)wordteeninnovatiefmateriaaltoe-gepastvooroverlagingvandebestaandedijkbekleding.HetgaatomPolyurethane Bonded Aggregate(PBA)(Arcadis, 2013 Design manual).Ditiseengelijmdesteensoort,dieeerderinkustverdedigingsprojectenistoegepastalssterkenduurzaamdijkbekledingsmateriaal.Nuwordthetineenzoetwatermilieutoegepast.DoordestructuurmetveleholtenbiedtPBAkansenvoorecologischeontwikkeling,zoalseenkruidenrijkevegetatie.
PBA met Haringmanblokken op de voorgrond
Bath polder, bron Arcadis / Egon Bijlsma
6.3 Innovatie bij het ruimen van bommen
RuimtevoordeRivierDeventerheefteeninnovatievebeschermingsconstructiegebruiktbijderuimingvanviervliegtuigbommeninmaart2013.Normaalgesprokenwordenzo’ntwintigtotdertigzeecontainersrondeengevondenvliegtuigbomgestapeldomdezeonschadelijktekunnenmaken.Voorvierbommenzouditneerkomenoptachtigtothonderdtwintigcontainers.Deopbouwkostcircadriedagenenhetislastigomdecontainersteverwijdereningevalvanhoogwater.
CombinatieIJsselfrontheefthiervooreenoplossingbedacht,inopdrachtvanhetWaterschapGrootSalland
Innovatieve beschermingsconstructie gebruikt in Deventer
Vliegtuigbommen geruimd bij Ruimte voor de Rivier-project Deventer
eninsamenspraakmetgemeente,ExplosievenOpruimingDienstDefensieenTNO.Denieuweconstructiebestaatuitslechtsvierzeecontainersopeenrij,waarmeeeensoortviaductbovendebomwordtgebouwd.Opdestellagekomenvervolgenshardhoutenbalkenenanderhalvemeterzand.
Dezeconstructiekaninslechtsééndagopgebouwdworden.Ookhoevenmindermensentewordengeëva-cueerd.Deruimingvanbommenkanhiermeesimpeler,snellerengoedkoperwordenuitgevoerd.Eenbrederetoepassingvandezetechniekvereistopnameindericht-lijnvandeEODD.Hiervoorzijnnognaderegegevensnodig,diemetbehulpvaneentestopVlielandnajaar2014wordenverzameld.
6 TECHNISCHE INNOVATIE: SNELLER EN GOEDKOPER UITVOEREN
7 REFERENTIES
1 RuimtevoordeRivier(2009)Innovatie bij Ruimte voor de Rivier, Voortgang uitvoering intentieverklaring.
pagina 4
2 Factsheetsbehorende bij referentie 1: a Wonenoplocatie b Bereikbaarheidbuitendijks c Onderzuigtechniek d InnovatieveDijkversterkingInside e InnovatieveDijkversterkingOutside f Integralegebiedsontwikkeling:Stadsparkaande
rivier g Integralegebiedsontwikkeling:Dynamische
waterfronten h Innovatieveverwerkingvangrond i Mechanischeslibontwatering j VersterkteBaggerspecie k Grondgestuurdontwerpen l Innovatievekribben(eilandkribenparallelkrib) mInnovatieenversnellingdoorbeteredoel-
omschrijving,versneldeselectieeninteractiemetburgerenomgeving
3 FransKlijnenKarinStone,WLDelftHydraulics(2000),Vroegere ruimte voor de Rijntakken.
pagina 7
4 WebsiteVeiligheidNederlandinKaart pagina 7
5 E.tenHeuvelhof,H.deBruijn,M.deWal,M.Kort,M.vanVliet,M.NoordinkenB.Böhm(2007),Procesevaluatie, totstandkoming Ruimte voor de Rivier, Berenschot Consulting Group
pagina 8
6 Ecorys(2011),Evaluatie Ontwerpprocessen Ruimte voor de Rivier
pagina 9
7 ProgrammadirectieRuimtevoordeRivier(2009)Ruimtelijke kwaliteit bij Ruimte voor de Rivier: rollen, taken, werkwijze en organisatie
pagina 10
8 Erasmusuniversiteit&Berenschot(augustus2011),Tussenevaluatie PKB Ruimte voor de Rivier
pagina 9 pagina 10
9 ProgrammadirectieRuimtevoordeRivier(2009),Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit Waal, Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit IJssel, Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit Rijn
pagina 10
10 RWSOost-Nederland(2004)HandboekWerkprocessen
pagina 8 pagina 11
11 ProgrammadirectieRuimtevoordeRivier(2008),SNIP Handboek
pagina 11 pagina 13
12 UNESCO-IHEandTUDELFT,S.vanHerk(2014),Delivering Integrated Flood Risk Management: Gover-nance for collaboration, learning and adaptation. Dis-sertation Civil Engineering and Geosciences
pagina 11
13 J.S.Rijke,UNESCO-IHE(2014),Delivering Change: Towards fit-for-purpose governance of flooding and drought. Dissertation Civil Engineering and Geosciences
pagina 11
14 ProgrammadirectieRuimtevoordeRivier(2012),Samen werken aan een veilig en mooi rivierengebied
pagina 13
7 REFERENTIES
15 ProgrammadirectieRuimtevoordeRivier(2006),Planologische Kernbeslissing (PKB) deel 4
pagina 17
16 IPVDelft(december2007),Inspiratieboek Bereik-baarheid buitendijks
pagina 17
17 Strategischkaderschadevergoeding(juli2007) pagina 17
18 Staatscourant(6mei2009),Beleidsregel schadever-goeding Ruimte voor de Rivier
pagina 17
19 W.SilvaenvanVelzen,Rijkswaterstaat(oktober2008),De dijk van de toekomst? Quick scan Door-braakvrije dijken
pagina 18
20 M.vanderWal,RijkswaterstaatDWW(2004)Samenvattend rapport Innovatieve kribben met palenrijen
pagina 20
21 Staatscourant(8oktober2009),Besluit tot toepas-sing van de rijkscoördinatieregeling
pagina 22
22 CubicSquareBV,MachinefabriekDeHollandscheIJssel(14juni2009),Rapport Continue Onderzuig-techniek, innovatie beproefd
pagina 28
23 Rijkswaterstaat,HKVenDeltares(januari2013)Praktische voorbeelden van sedimentsturing in de IJs-sel, aanzet tot pilotprojecten op knelpunten
pagina 29
24 ArjanSiebenetal,Rijkswaterstaat,TUDelftenDel-tares(januari2013),Verder Uitdiepen, “op weg naar een gezamenlijke keuze voor efficiënt, betaalbaar en duurzaam vaargeulonderhoud”
pagina 29
25 WaterschapRivierenland(januari2014),Dijkvernageling Lekdijk Vianen
pagina 30
26 Arcadis(2010),Polyurethane Bonded Aggregate Revetments, Design Manual, BASF Polyurethanes Gmbh
pagina 31
27 Documentencommunicatie: • Communicatiestrategieplanstudiefase2007 • Communicatiestrategie2012 • Communicatiestrategie2013-2015 • ReputatieonderzoekRuimtevoordeRivier
(Blauw,2007&2012) • Enquêtecommunicatiemiddelen
(MaatschapvoorCommunicatie,2013)
7 REFERENTIES
7 REFERENTIES
8 CONTACTPERSONEN PER INNOVATIE
Cor Beekmans hoofd riviertakmanagement, programmabureau Ruimte voor de Rivier
2 Innovatie op programmaniveau2.1 Deaanpak:meebewegeninplaatsvantegenhouden2.2 Samenwerking:Rijkenregiodoenhetsamen2.3 Ruimtelijkekwaliteit2.4 Versnellingenindeplanuitwerkingenvoorbereidingsfase
Jade Wissink coördinator communicatie, programmabureau Ruimte voor de Rivier
2.5 Innovatieincommunicatie2.6 Programmabeheersing
Regina Havinga expert ruimtelijke kwaliteit, programmabureau Ruimte voor de Rivier
3 Innovatie in het ontwerp 3.1 Buitendijksebereikbaarheid3.2 Wonenoplocatie3.7 Stadsparkenenwaterfronten3.5 Duurzameenergiewinning
Rick Kuggeleijn senior adviseur hoogwaterveiligheid, programmabureau Ruimte voor de Rivier
3.3 Innovatiefdijkontwerp3.4 Agrarischbedrijfcombineertnatuur-enwaterbeheer3.6 InlaatwerkVeessen-Wapenveld6.2 Innovatieindijkbouw
Koen Wouters contractmanager en technisch manager, programmabureau Ruimte voor de Rivier
3.8 Langsdammen3.10RegelwerkenPannerdenenHondsbroekschePleij
Wierdy de Haan technisch manager Ruimte voor de Waal
3.9 InvaarbeveiligingLent
Peter Bakkerexpert bestuursrecht, programmabureau Ruimte voor de Rivier
4 Juridische innovatie
Edgar Keukenmeester projectmanager programmabeheersing grote projecten en onderhoud
5 Innovatieve marktbenadering
Wim Sterk expert grondstromen en grondkwaliteit, programmabureau Ruimte voor de Rivier
6 Technische innovatie: sneller en goedkoper uitvoeren
Martijn Lommerssenior adviseur, Rijkswaterstaat grote projecten en onderhoud
6.3 Innovatiebijhetruimenvanbommenconditionering
8 CONTACTPERSONEN PER INNOVATIE
Gelderland
• DijkterugleggingLent(RuimtevoordeWaal),gemeenteNijmegen
• DijkverbeteringNederrijn/Betuwe/Tieler-enCulemborgerwaard,WaterschapRivierenland
• DijkverbeteringLek/Betuwe/Tieler-enCulemborger-waard/beidedijkring43,WaterschapRivierenland
• DijkverbeteringLek/AlblasserwaardendeVijfheerenlanden/dijkring16(trajectHagestein-Opheusden;trajectSchoonhovenseveer-Langerak;dijkverbeteringbijVianen),WaterschapRivierenland
• DijkverbeteringNederrijn/Arnhemse-enVelpsebroek,WaterschapRijnenIJssel
• DijkverleggingingenCortenoeverenWaterschapValleienVeluwe
• DijkverleggingVoorsterklei(bijZutphen),WaterschapValleienVeluwe
• DijkverleggingHondsbroekschePleijenregelwerkPannerden,Rijkswaterstaat
• UiterwaardvergravingMillingerwaard,DienstLandelijkGebied(DLG)
• HoogwatergeulVeessen-Wapenveld,WaterschapValleienVeluwe
• KribverlagingWaalenLangsdammen,Rijkswaterstaat• UiterwaardvergravingenDoorwerthsewaarden,
Rijkswaterstaat• UiterwaardenvergravingMiddelwaard,Rijkswaterstaat• DeTollewaard,Rijkswaterstaaten• ObstakelverwijderingElst(Nederrijnprojecten),
Rijkswaterstaat• UiterwaardvergravingHuissenscheWaarden,privaat
initiatief• UiterwaardvergravingMeinerswijk,Rijkswaterstaat• UiterwaardvergravingBrakelseBenedenwaarden
enDijkverleggingMunnikenland,WaterschapRivierenland
Noord-Brabant
• DijkverbeteringAmer/Donge,WaterschapBrabantseDelta
• DijkverbeteringSteurgat/LandvanAltena,WaterschapRivierenland
• DijkverbeteringBergscheMaas/LandvanAltena,WaterschapRivierenland.
• OntpolderingNoordwaard,Rijkswaterstaat• OntpolderingRivierverruimingOverdiepsePolder,
WaterschapBrabantseDelta
Overijssel• DijkverleggingWestenholteen
WaterschapGrootSalland• UiterwaardvergravingScheller-enOldeneler
Buitenwaarden(bijZwolle),WaterschapGrootSalland• UiterwaardvergravingenBolwerkplas,Worpen
Ossenwaard,WaterschapGrootSalland• UiterwaardenvergravingenenKeizers-en
StobbenwaardenenOlsterwaarden,(bijDeventer)WaterschapGrootSalland
• RuimtevoordeRivierIJsseldelta,ProvincieOverijssel/Rijkswaterstaat
Utrecht• UiterwaardvergravingHonswijkerwaarden,
stuweilandHagestein,HagesteinseuiterwaardBossenwaard,PontwaardenHeerenwaard(RuimtevoordeLek),Rijkswaterstaat
Zuid-Holland • UiterwaardvergravingAvelingen,gemeenteGorinchem
Zeeland/Zuid-Holland/Noord-Brabant• BergingophetVolkerak-Zoommeer,
WaterschappenBrabantseDelta,ScheldestromenenHollandseDelta/Rijkswaterstaat.
Onderstaandelijstiseenopsommingvandeprojectnamenwaarbinnendegenoemdeinnovatieszijntoegepast,plusderealisatoren.Voorprojectinformatie:ganaarruimtevoorderivier.nlofnaardeprojectsitevanderealisatoren.
9 PROJECTLIJST
9 PROJECTLIJST