Verbeelding & Verwoording:de strip & graphic novel in het moedertaalonderwijs

1

2

Deel 1: Verkenning

3

We bekijken aspecten die belangrijk zijn voor het taal-en literatuuronderwijs: hoe leest men strip en graphic novels (anders dan romans of pozie)?, wat is de verhouding tussen woord & beeld?, wat zijn de themas die aan bod komen?, en hoe verhouden ze zich tot de literatuur en cultuur die we kennen? We bespreken mogelijkheden en problemen om ze in de klas te brengen.

4

5

Cartoons Casper & Hobbes Doonesbury Garfield Peanuts The Far Side Politieke / Satirische cartoon (bv. Zak)6

Maandelijkse uitgaven (lange verhaallijnen) of publicatie als boek

The graphic novel is an extended comic book that treats nonfictional as well as fictional plots and themes with the depth and subtlety that we have come to expect of traditional novels and extended nonfictional texts.- Stephen Tabachnick, Teaching the Graphic Novel, p. 27

TED talk:http://www.youtube.com/watch?v=fXYckRg sdjI

Een combinatie van woord en beeld in een doelbewuste opeenvolging

8

Definities: strip, comics, graphic novel?

Waarom definiren? Tactisch Wat is X, wat is niet X? Wat is goed, en wat is slecht?

Waarom (niet) zo beginnen?I dont get bogged down in definitions-Joseph Witek, Seven Ways I dont Teach Comics, p. 2199

Definities: strip, comics, graphic novel?if you try to draw a boundary that includes everything that counts as comics and excludes everything that doesn't, two things happen: first, the medium always wriggles across that boundary, and second, whatever politics are implicit in the definition always boomerang on the definer-Douglas Wolk, Reading comics: How graphic novels work and what they mean, p. 17

Graphic Novel is een label10

Populariteit Lage status (?) Filmbewerkingen: Persepolis , V for Vendetta, Watchmen, The Dark Knight, Sin City, Doen ze recht aan de strips?

Prijzen: Maus, Pullitzer Prize Special Award (1992) American Born Chinese Stiches: National Book Award Finalisten Shortcomings Asterios Polyp: New York Times Notable Books of the Year Marc Legendre Libris Literatuurprijs 200811

Strip

Videogame

Film

Soundtrack

Boek

12

Aan het stripverhaal als tekstsoort wordt dan weinig belang toegekend door studenten (13 procent) en de leraars uit 1987 (16 procent). Maar liefst tachtig procent van [de beperkte groep leraars die we bevraagden] bestempelt strips als belangrijk, en meer dan de helft daarvan als absoluut belangrijk. Deze opmerkelijk hoge score kan te wijten zijn aan de opgang van de graphic novel of striproman. 13 (thesis-onderzoek Pieter Morlion)

Drie Tradities & Culturen Frans-Belgisch: bande dessine (BD), strips Herg, Uderzo, Tardi, Mobius, Schuiten & Peeters

Anglo-Amerikaans: comics, graphic novel Winsor McCay, Will Eisner, Robert Crumb, Art Spiegelman, Alan Moore, Frank Miller, Jeff Smith, Neil Gaiman,

Japans: manga, anime (film) Osamu Tezuka, Jir Taniguchi, Hayao Miyazaki14

Woord

Beeld15

Woorden versus Beelden, of Woord & Beeld

Scott McCloud, De onzichtbare kunst, p. 140

16

Woord-specifiek / Beeld-specifiek / Duo-specifiek /

Additief/ Parallel / Montage/

Onderling afhankelijk

17

18

Onderling afhankelijk

19

20

"there is a tendency for readers who come from literary backgrounds to read over design, as though the artwork existed only to render the plot visible and move protagonists from place to place, while readers with design backgrounds often see the art as existing in a narrative void, an end in itself. Yet in the best instances, the design of a comic is inseparable from the narrative"Elizabeth Rosen, Teaching Panel Frames in Comics, p. 58

21

Graphic Novels lezen

22

Scott McCloud, De onzichtbare kunst, p. 140

23

Media-wijsheid we are in the midst of a cognitive shift and reading today has become a hybrid textual-visual experience, as witnessed by the inescapable presence of the Internet, Powerpoint, cell phone screens, and the numerous full-color illustrations and photographs now found in newspapers.- Stephen Tabachnick, Teaching the Graphgic Novel, p. 4

24

comics challenge most of the ways we learned to read: left to right, top to bottom, linearly, and progressively- Elizabeth Rosen, Teaching Panel Frames in Comics, p. 5825

26

Themas / Integratie in curriculum

27

VragenLeesniveau / Leesbaarheid Themas Stijl Taalgebruik - woord & beeld relatie Curriculum fit: link met taalbeschouwing, cultuur, literatuur, lezen, .. Variteit / Kwaliteit Beschikbaarheid & kost

28

Met strips beschik je als leraar over mogelijkheden om bij verschillende leergebieden aan te sluiten en zo gentegreerd te werken: taal, beeld, wereldorintatie en muzische vaardigheden. Je spreekt vaardigheden in een breed kader aan en kan op verschillende niveaus werken: beschrijvend, structurerend en beoordelend. Kortom: binnen het onderwijs en in de klas is er een relevante en zinvolle plek voor strips.- Hilde Van den Bossche, Strips in de Klas? Ja hoor!, p. 5129

Variatie

Kwaliteit30

Classics Illustrated: Cultuuroverdragers

31

Scott McCloud, De onzichtbare kunst, p. 5

32

33

http://graphiclearning.wordpress. com/verbeelding-verwoording/

34

35

Database: blog

http://graphiclearning.wordpress.com/

36

Deel 2:

Voorbeelden37

In de tweede helft van de sessie, bekijken we interessante voorbeelden: welke lessen, oefeningen en taken zijn mogelijk? welke toevoegde waarde biedt de graphic novel aan het taal- en literatuuronderwijs?

38

39

Probleem: Beschikbaarheid Bibliotheken (http://zoeken.bibliotheek.be/) Graphic novels / Nederlands: 747 items Onder Palestijnen: beschikbaar in 52 bibliotheken De Maagd en de neger: 69 bibliotheken

Boekenwinkels Beperkte collectie (Fnac, Standaard boekhandel) http://www.stripinfo.be/strip_winkels.php (Gent: 8 > Antwerpen: 4)40

Probleem: Curriculum Fit Leerplannen 1.1.5 Literatuur: literaire teksten uit heden en verleden interpreteren, analyseren en evalueren. Zij kunnen daarbij verbanden leggen: tussen teksten en hun multimediale vormgeving Beginsituatie / leefwereld & evenwichtige verdeling tussen modern aanbod en uitgebreidere canon (historisering n actualisering) Vrije ruimte (themas): bv. oorlog Aansluiting bij vakoverschrijdende themas: muzische vorming / vak Humane wetenschappen (http://humanewetenschappen.vvkso.be/) / Mediawijsheid41

1.

Activiteiten : Suggesties Voeg toe: breid de plot van de strip uit Samenvatten, originaliteit

Script: creer (geschreven/gesproken) scripts voorwoordloze strips Verhalen, woord/beeld, coherentie, .

Acteer: gebruik strip als story-board

42

Fill-it-up: creer of vervang dialoog of Schrijven, begrip van samenhang woord en beeld

bijschrift (verder: maak het ironisch/grappig): cfr. woord-beeldverhouding: onderling afhankelijk

Logicomix: Bertrand Russell op tentoonstellling van Duchamps Fountain, en Dada-pozie

43

Vergelijk: strip-adaptatie versus origineel: bv. Broze Stadvan Paul Auster Niets deed hij echter zo graag als wandelen. Bijna elke dag, weer of geen weer, hitte of kou, verliet hij zijn woning voor een wandeling door de stad nooit met een bepaald doel, gewoon naar de plaatsen waar zijn benen hem toevallig heen voerden. New York was een onmetelijke ruimte, een labyrint met talloze gangen, en hoe ver hij ook liep, hoe goed hij buurten en straten ook leerde kennen, de stad gaf hem altijd weer het gevoel dat hij was verdwaald. Niet alleen verdwaald in de stad maar ook in zichzelf. 44

http://www.teachingcomics.org/

45

2.

Mooi is dat!hoogtepunten van de Nederlandstalige literatuur verbeeld - Gert Jan Poshttp://www.youtube.com/watch?v=l 2Ne0NqqLIE

46

Aanvulling op lessen Samenvatting vr en na het boek/les Vertel het verhaal na a.d.h.v. tekening Vergelijk boek en tekening Vergelijk bewerkingen47

48

49

3.

HandboekenHandboeken (Markant 5 & 6, Nieuw Talent voor Taal 5 & 6) Mar5, Mar6, Tal5, Tal650

51

Mar5: Geweld (thema 1)Quis custodiet ipsos custodes? (Juvenalis) Superhelden in de echte wereld:

- Mensen die het recht in eigen handen nemen / Vigilante - Geweld als kickParadox van de gemeenschappelijke vijand

52

Mar5: Geweld (thema 1)Ooit werden de straten van Amerika schoongehouden door superhelden. Ze zuiverden de steden van het uitschot, het afval van de aarde. Geleidelijk dringt zich bij de bevolking de vraag op wie de superhelden eigenlijk controleert. Who watches the watchmen? Een nieuwe, federale wet wordt ingesteld. De superhelden mogen niet langer naar eigen goeddunken het kwaad bestrijden. Ze treden in overheidsdienst of gaan met pensioen. Alleen Rorschach legt zich er niet bij neer. De gemaskerde wreker zet zijn kruistocht voort. Want de wereld staat in brand. (Hans van Soest)

http://www.youtube.com/watch?v=qKebCtCTbCA (interview met Alan Moore

53

Mar5: Geweld (thema 1)

54

Mar5: Vrijheid en Slavernij (thema 3)Habibi is het verhaal van Dodola en Zam, twee wezen die samen ontsnappen uit de handen van slavenhandelaars. Het zwarte jongetje Zam is op dat moment nauwelijks drie jaar oud. Dodola is op haar negende al uitgehuwelijkt geweest en door de slavenhandelaars geschaakt. Na hun vlucht vinden de twee onderdak in een scheepswrak middenin de woestijn. Thompson zet, met veel empathie en een vleugje humor, in beeld hoe de twee opgroeien aan boord van hun woestijnschip - Knack55

Mar6: Het boek Ik (1)(Auto)biografie en memoires in stripvorm

56

Mar6: Het boek STAD (5)Metropool, p. 142

Berlijn, p. 146New York, p. 150 als doelwit, p. 15057

58

Tal5: De Middeleeuwen (H1) Al inclusie van stripfragmenten; bv. Suske en Wiske: Van den vos Reynaerde p. 101 De ridderroman, p. 47 ev: Zie hierboven: Mooi is dat! Parodie: Slapend Kasteel van Linda Medley59

Tal5: De Nieuwste Tijd (H3) P. 311: Nieuwe Zakelijkheid / Willem Elsschot Kaas Verstripping: Dick Matena

60

Tal6: Madame Bovary (p. 60) Gemma Bovery Posy Simmonds: actualisering

61

Tal6: Marcel Proust (p; 107) Verstripping van A la Recherche du temps PerduVergelijk tekst en strip: Hoe heeft de striptekenaar passages vertaald? Wat is er verloren gegaan of toegevoegd? (samenvatten)

62

Tal6: Jeruzalem (p. 288)

63

4.

The Gunpowder PlotGraphic Novels in Les Engels: materiaal verzamelen & Integratie van domeinen64

65

66

Remember, remember the Fifth of November, The Gunpowder Treason and Plot, I see no reason Why the Gunpowder Treason Should ever be forgot.

Guy Fawkes als een Britse nationale mythe67

68

Themas Dystopia in Engeland Terroristische V Wraak-plot Guy Fawkes masker Totalitaraire regering Media propaganda

Cultuur Dystopia: George Orwells 1984, Ray Bradburys Fahrenheit 451, Aldous Huxleys Brave New World

Revenge play: van Shakespeare tot Quentin Tarantinos Kill Bill Film adaptatie (2005)

69

70

Taal V spreekt in jambische pentameters. Waarom? Still all in love and war is fair, they say, .

71

...the central question is, is this guy right? Or is he mad? What do you, the reader, think about this? I didn't want to tell people what to think, I just wanted to tell people to think and consider some of these admittedly extreme little elements, which nevertheless do recur fairly regularly throughout human history Alan Moore72

Comics in the Curriculumhttps://ldpd.lamp.columbia.edu/omeka/exhibits/show/comics www.stichtingbeeldverhaal.nl http://www.teachingcomics.org./ http://www.columbia.edu/cu/lweb/eguides/graphic_novels/index. html#guides http://www.comics-db.com/ http://graphicnovelresources.blogspot.com/ http://www.graphicclassroom.com/

73

Waar zoeken?J.B. Carter (ed.) - Building Literacy Connections with Graphic Novels: Page by Page, Panel by Panel Cary, S. (2004). Going graphic : comics at work in the multilingual classroom. Portsmouth, NH: Heinemann. Cumps, J., & Morissens, K. (2007). Laat ze strips lezen!: Informatie en suggesties voor school, thuis en bibliotheek. Leuven: Acco. Eisner, W. & Eisner, W. (2008). Comics and sequential art : principles and practices from the legendary cartoonist. New York: W.W. Norton. Fingeroth, D. (2008). The rough guide to graphic novels. London; New York: Rough Guides : Distributed by the Penguin Group. Frey, N. & Fisher, D. (2008). Teaching visual literacy : using comic books, graphic novels, anime, cartoons, and more to develop comprehension and thinking skills. Thousand Oaks, CA: Corwin Press. McCloud, S. (1994). Understanding comics : the invisible art. New York: HarperPerennial. Tabachnick, S. E. (2009). Teaching the graphic novel. New York: The Modern Language Association of America. Versaci, R. (2007). This book contains graphic language : comics as literature. New York: Continuum. Weiner, S. (2003). Faster than a speeding bullet : the rise of the graphic novel. New York: NBM. Wolk, D. (2007). Reading comics : how graphic novels work and what they mean. Cambridge, MA: Da Capo Press.74

75

Geert Vandermeersche E-mail: Geert.Vandermeersche@UGent.be assistent aan de Vakgroep Onderwijskunde (UGent) lesgever in lerarenopleiding (Taal- en Letterkunde) Doctoraat - Literatuuronderwijs: de narratieve constructie van een discipline

76