8

leef! PERSOONLIJK

De band met een broer of zus is vaak heel bijzonder - al was het alleen al vanwege een gedeeld verleden. Hoe is

het als deze bijzondere band - al dan niet onverwacht - door de dood wordt verbroken? ‘De afgelopen 22 jaar zijn

er misschien tien dagen geweest waarop ik niet aan mijn broer gedacht heb. Hij zit als het ware op mijn schouder.’

Verder levenzonder broer of zus

Tekst: Daan Westerink

Hoe ingrijpend het verlies van een broer of zus kanzijn, komt naar voren in het boek Rouw in de zijlijnvan Minke Weggemans dat november 2008 ver -scheen. Hierin schrijven vrouwen over hun leven na dedood van een broer of zus. Velen voelen nog altijdveel liefde voor hun overleden broer of zus en uit deverhalen blijkt ook dat de omgeving niet altijd oogheeft voor hun verdriet. Theologe en rouwdeskundige Minke Weggemans (62)komt zelf uit een gezin met tien kinderen. Vier broersen een zus zijn inmiddels overleden. Volgens Wegge -mans is het verdriet van achterblijvende broers en zus -sen vaak onzichtbaar voor de buitenwereld. ‘Zus senen broers zijn in de praktijk eigenlijk tweede rangs

rouwen den. De omgeving vergeet vaak dat zij ook eenverlies hebben geleden, en trouwens: de broers enzus sen vergeten zich zelf ook vaak. Ieders aandachtgaat in de eerste plaats toch uit naar de ouders, part -ner of kin deren van een overledene. Je ziet dat broersen zussen vaak pas na jaren beginnen te praten overhun eigen verlies. Ik zou ze willen aanraden om vanafhet begin af aan ook aandacht te schenken aan huneigen ver driet. Het is belangrijk dat hiervoor meer er -kenning komt. Dus als er in je omgeving iemand eenbroer of zus verliest: ga ernaar toe als je iemand goedkent. Of schrijf een briefje. En blijf in gesprekkenregelmatig de naam noemen van de overleden broerof zus.’

Foto

's:p

rivé-

bezi

t H

anne

ke v

an V

onde

ren

leef55:leef 24-11-2008 10:05 Pagina 8

Hanneke van Vonderen (46): ‘We komen elkaar in eenhiernamaals weer tegen’

‘Ik heb heel lang geworsteldmet de vraag: waarom?

Waarom hij? Waarom ik?’

9

InformatieMinke Weggemans heeftsinds 1976 een eigen praktijken houdt zich bezig met ver -lieservaringen en zingevings -vragen. Ze zet zich de laatstejaren specifiek in voor deerkenning van het onder be -lichte rouwproces van vol -was sen broers en zussen. Bijuitgeverij Kok verscheen in2005 haar bestseller Broeder -ziel alleen (€ 15,50) over degevolgen van het verliezenvan een broer of zus. Meer informatiewww.broederzielalleen.nl.Vorige maand verscheen ookbij uitgeverij Kok haar boekRouw in de zijlijn (€ 14,90)waarin voor de eerste keereen groot aantal zussen aanhet woord komt over hetverlies van hun broer of zus.

GRATISLeef! geeft i.s.m. uitgeverijKok tien exemplaren weg vanRouw in de zijlijn. Wilt u kansmaken op dit boek? Mail ofschrijf dan voor 1 februari2009 naar Leef!, Postbus13093, 3507 LB Utrecht,leef@serviceapotheek.nl o.v.v.Rouw in de zijlijn.

OproepMinke Weggemans zoektmannen die willen schrij venover het verlies van hun broerof zus. Meer informatie:info@broederzielalleen.nl.

�

langs het strand gelopen. Dat deed me goed.’ ‘Rouwverwerking was er in die tijd niet of nau welijks. Ikvond veel steun bij een vrouw die kort daarvoor haar zushad verloren en ik had ook veel aan mijn vrienden. Alspraken we niet over mijn verlies, ze waren er altijd. Datwas genoeg. Ik heb heel lang ge worsteld met de vraag:waarom? Waarom hij? Waarom ik? Waarom moet mijnmoeder zoiets nog een keer meemaken? Zij had haareerste man ook al verloren aan een motoron ge luk. Laterbesefte ik: waarom zou het mij níet over komen? Sinds -dien worstel ik niet meer met die vraag.’ ‘Ik heb twee prachtige dochters gekregen, maar hetbesef dat zij hun oom nooit zullen leren kennen heeftlang pijn gedaan. Toen er een einde kwam aan mijnhuwelijk was ik het liefst drie jaar onder de dekensgekropen, zo ellendig voelde ik me. Maar op de heelmoeilijke momenten dacht ik ook: “De dood van onzeRon ben ik te boven gekomen. Dus deze gebeurteniskan mij er niet onder krijgen.” Zo heeft mijn broer mena zijn dood in zekere zin nog geholpen.” ‘Ik heb mijn broer het ergste gemist toen mijn moederop haar sterfbed lag. Daar sta je dan, als enig kind.Hoewel ze niet duidelijk meer praatte, kon ik haar heelgoed verstaan toen ze zei: “Waarom komt onze Ronnienou niet?” Ik vond het moeilijk maar tege lijker tijd ookheel rustgevend om haar te vertellen dat ze Ronniegauw terug zou zien. Zo voelde ik dat echt. In de afge -lopen 22 jaar zijn er misschien 10 dagen geweestwaarop ik niet aan hem gedacht heb. Hij zit als het wareop mijn schouder. Ik kan nu zonder verdriet aan hemden ken. Hoewel ik niet gelovig ben, ben ik er heilig vanover tuigd dat wij elkaar in het hiernamaals weer tegen -komen.’

Hanneke van Vonderen is beleidsmedewerker en moe der van twee dochters. Haar broer Ronniekwam 22 jaar geleden om het leven bij een motor -ongeluk. Hij speelt nog steeds een grote rol in haarleven. ‘Op 13 september 1986 reed Ronnie om half 9 ‘s avonds met zijn motor op een tweebaansweg rich tingDen Bosch. Van de andere kant kwam een stoet van vierauto's. Het regende dat het goot. De chauffeur van deachterste auto vond het tempo te traag en haal de in,ondanks een verbod. Halverwege zag hij ineens eenkoplamp op zich af komen. Dat was Ronnie. De auto -mobilist heeft nog geprobeerd te rem men, maar uitein -de lijk is hij links de berm in gescho ten, waar Ron ooknaartoe reed in een poging de auto te ont wijken. Daarzijn ze tegen elkaar geknald. Ronnie was op slag dood.’ ‘Ik zat op dat moment met vrienden in een Grieksrestaurant in Amersfoort. Ineens voelde ik een scherpepijn achter in mijn nek die helemaal naar boven in mijnhoofd schoot. De pijn bleef zeuren en dat vreemdegevoel bleef nog een uur of twee aanhou den. Na hetetentje bleven we allemaal bij een vrien din slapen. Devolgende ochtend ging de tele foon. Ronnie was ver -ongelukt. Ik heb nog gevraagd of hij in coma lag, maarop hetzelfde moment wist ik dat dit niet zo was. De pijndie ik voelde op het moment dat hij stierf is voor mij eenteken dat hij in zijn laatste ogenblikken nog aan mijgedacht heeft.’ ‘De eerste tijd na zijn overlijden was ik intens verdrie tig.Ik dacht dat ik hem overal tegenkwam, in iedere jongenmet zwart haar zag ik hem. Alsof er niks ge beurd was,ben ik toch weer gaan werken. Dat brak me al snel op.Na zes weken ben ik ingestort. Tijdens een logeerpartijbij een oom en tante in Den Haag heb ik alleen maar

leef55:leef 24-11-2008 10:05 Pagina 9

dat met zijn allen hadden besproken. Ik deed alles opgevoel, het was gewoon vier dagen lang knallen. Depastoor vroeg op een gegeven moment: “Wanneer gajij nou eens rouwen?” Ik zei toen: “Na de begrafenisheb ik daar de rest van mijn leven voor.” Mijn enebroer heeft alle zakelijke dingen op zich genomen,mijn andere broer heeft een warm en koud buffetgeregeld met prachtig wit gedekte tafels en grotevazen met tulpen. Marina's lievelingsbloemen. Hetwas mooi en chique. Het mooiste buffet dat ik ooitgezien heb.’ ‘Samen met mijn moeder en broers zorgen we zogoed mogelijk voor de meiden. Marina komt iederedag wel een keertje ter sprake. Ik ben heel trots op ze.De tweeling doet het goed op school, zij hebben noggeen extra hulp nodig. Marina’s oudste dochter Lauraheeft wel een tijdje hulp bij haar rouwverwerking ge -had. Zij was erbij toen haar moeder die bloedingkreeg. Dat was heel heftig voor haar. Net als mijndochter Romy heeft ze een lastige leeftijd. Ze pratendan niet meer zo graag over hun gevoelens, en Laurawilde ons niet lastig vallen met haar verdriet. Nu gaathet weer goed met haar.’ ‘In het voorjaar komt mijn eerste Nederlandstaligealbum uit. Hierop staat het nummer Ineens, dat gaatover de dood van Marina. Tony Neef, een goedevriend van mij, heeft het geschreven. Ik heb alleenmaar zitten janken toen ik de tekst las. Vooral hetzinnetje “Ineens ben ik het kwijt, de vanzelfsprekend -heid” raakte me diep. Marina was er altijd en ik hebaltijd gedacht dat we later samen in een bejaarden -huisje zouden zitten. Ze was een bepaald deel vanmezelf, we waren één. Iedere ochtend steek ik eenkaarsje aan bij haar foto en die kaars brandt tot ikweer ga slapen. Marina zorgt ervoor dat er nietsmisgaat met de kaars, daar ben ik zeker van.’ ‘Door de dood van Marina is de piek eraf, die piek vangeluk zal ik nooit meer bereiken. Ik besef nu dat mijook kan overkomen wat een ander overkomt. Je kuntvan het ene op het andere moment alles wat vanzelf -sprekend is verliezen. Hierdoor ben ik veel emotionelergeworden. Bezorgder ook om Romy en om mijnfamilie.’ ‘Een paar dagen na Marina’s dood zaten we met zijnallen bij de Griek te eten. We hebben toen ondanksons verdriet zo enorm gelachen. Ik kreeg er een heelwarm gevoel door en wist: “We overleven het wel,want we kunnen nog lachen.” Een gezin dat bij depakken neer gaat zitten zijn we nooit geweest. Dedood van mijn zus is een litteken op mijn ziel, maarhet geluk is er ook nog. Dat geeft me kracht.’ Antje Monteiro wilde liever nog geen jeugdfoto’s offoto’s van Marina bij het interview geplaatst zien.Vanzelfsprekend respecteren wij deze wens.

10

leef! PERSOONLIJK

Antje Monteiro is zangeres en musicalster enmoeder van tienerdochter Romy. Ze speeldehoofdrollen in de diverse musicals en presen -teerde op televisie pro gram ma's als ‘Het gevoelvan’ en ‘100% Antje’. Ruim een jaar geledenoverleed Antjes zus Marina op 42-jarige leeftijdheel plotseling aan de gevolgen van een her -senbloeding. ‘Op 30 augustus was het een jaar geleden dat Marinaoverleed. De avond tevoren heb ik haar dochters, eenmeisje van 15 en een tweeling van 9, uitgenodigd bijmij te slapen. Ik wilde bij ze zijn als ze op hun moederssterfdag wakker werden. 's Ochtends hebben we metzijn viertjes in bed over Marina gepraat. Jongens, wateen moeilijke dag was het. Maar wat is het fijn dat weelkaar hebben.’ ‘Mijn broers Wim en Roland en mijn zus Marina en ikzijn heel close opgegroeid. Onze band is uniek. Wijvieren zijn ieder een touw en samen vormen we eensterke kabel. We noemden onszelf een klavertje vier.Marina's dood heeft daar niets aan veranderd. Er isgeen blaadje af. Ze blijft onderdeel van ons gezin. Wezijn opgegroeid in een woonwagen, ik denk dat wedaardoor zo close zijn. Marina woonde met haar driedochters naast mij en mijn broer. Mijn moederwoonde tegenover ons. Marina was er altijd vooriedereen. Ze steunde me overal in en ging vaak meenaar optredens en opnamen.’ ‘Marina zat op 29 augustus 2007 ‘s avonds met haaroudste dochter Laura te kletsen op bed terwijl haartweelingdochters aan het badderen waren. Ze gaf aandat ze niet goed werd en viel weg. Laura is ons gaanhalen en vervolgens is Marina met de ambulance naarhet ziekenhuis gebracht. Daar bleek dat ze een her -senbloeding had gehad. Ze lag in coma en volgens deartsen was ze hersendood. Ik kon er met mijn verstandniet bij. Ik heb tegen die arts gezegd: “We latenMarina aan de apparaten liggen tot wij eraan toe zijnom afscheid te nemen.” Zo had ik het ‘t liefste ge -daan. Marina verzorgen zoals zij altijd voor ons zorgdeen heel langzaam afscheid van haar nemen. Maar datkon natuurlijk niet. Ze stierf een paar uur later. Op 30augustus 2007, ze was 42 jaar oud. Laura en ik heb -ben Marina samen met mijn schoonzus en een goedevriendin gewassen, aangekleed en verzorgd. Ze waszo mooi, ik heb dat nog nooit eerder gezien. Tot debegrafenis ben ik zoveel mogelijk bij Marina geweest.Iedere dag heb ik haar make-up en haar bijgewerkt. Ikben zo blij dat ik bij haar kon zijn en haar aan mochtraken.’‘De kerkdienst, de toespraak van de pastoor, het gos -pelkoor, de muziek, wat er gezegd werd - ik vond datik het aan Marina verplicht was om alles perfect teregelen. De begrafenis is helemaal gegaan zoals we

Antje Monteiro (39): ‘Wij vormen samen nog steeds een klavertje vier’

Foto

: Ron

Tet

tero

o

Uit: ‘Ineens’ Ineens, als donderslag bij heldere hemel ben ik het kwijt, de vanzelfsprekendheid

Antjes Nederlandstalige album

met het nummer ‘Ineens’, komt

in het voorjaar van 2009 uit.

‘100% Antje’ wordt iedere

zondag uitgezonden bij RTV

Utrecht

leef55:leef 24-11-2008 10:06 Pagina 10