Cursus kadervorming lichthinder

21 april 2023 1

Cursus kadervorming lichthinder

Preventie Lichthinder vzw& Natuurpunt Educatie

21 april 2023 Cursus kadervorming lichthinder 2

Inhoud cursus• Les 1 (Preventie Lichthinder vzw)

– Inleiding– Probleemstelling– Oorzaken– Oplossingen– Beleidskader

• Les 2 (Natuurpunt Educatie)– Effecten op natuur– Effecten op mens en gezondheid– Energieverspilling -> duurzame ontwikkeling

• Les 3 (Preventie Lichthinder vzw)– Technische achtergrond verlichting– Hoe efficiënt verlichten?

• Les 4 (Natuurpunt Educatie en Centrum Voor Milieueducatie)– Tips voorbereiding toelichtingen, wandelingen,… – Lichthindertesten


Les 1 - Inleiding

•Inleiding•Probleemstelling•Oorzaken•Oplossingen•Beleidskader


De wereld ‘s nachts


Europa ‘s nachts


Vlaanderen ‘s nachts


Provincie West-Vlaanderen ‘s nachts


Definities

Verschil tussen lichthinder en lichtvervuiling

Lichthinder is de overlast veroorzaakt door kunstlicht, als regelrechte verblinding, als verstorende factor bij het verrichten van avondlijke of nachtelijke activiteiten, of als bron van onbehagen. Een bijzonder gevoelige groep voor lichthinder zijn de astronomen. Ook dieren ondervinden lichthinder door versnippering en beïnvloeding van hun leefgebied en verstoring van hun bioritme. Voor planten werden weinig of geen nadelige effecten vastgesteld met uitzondering van vorstschade door het langer vasthouden van de bladeren in de herfst.


Definities

Lichtvervuiling volgens Mira: is de verhoogde helderheid van de nachtelijke omgeving door overmatig en verspillend gebruik van kunstlicht.

Lichtvervuiling wetenschappelijk: Is een wijziging van lichtniveau’s in de buitenlucht als gevolg van kunstmatige verlichting.


Definities


Verschillende vormen

• Lichtkoepel• Verblinding (glare)• Waar niet nodig (tresspass)• Verspilling


Lichtkoepel


Verblinding


Doorbraak (Tresspass)


Verspilling


Duidelijk en veilig?


Gevolgen voor onze omgeving

• Mensen• Dieren• Planten

• Energiegebruik en CO2-uitstoot


Melkweg weg!


Cultureel


Cultureel

Lascaux cave ,

France – 16 000 b.c.


Cultureel


Cultureel

Properties relating to astronomy stand as a tribute to the complexity and diversity of ways in which people rationalised the cosmos and framed their actions in accordance with that understanding. This includes, but is by no means restricted to, the development of modern scientific astronomy. This close and perpetual interaction between astronomical knowledge and its role within human culture is a vital element of the outstanding universal value of these properties. These material testimonies of astronomy, found in all geographical regions, span all periods from prehistory to today.


Cultureel

Sirius


Cultureel

“De sterrennacht zet met altijd aan het dromen…” Vincent Van Gogh

Vincent Van Gogh: Caféterras bij avond, September 1888


CultureelVincent Van Gogh:Sterrennacht boven de Rhône,september 1888


CultureelVincent Van Gogh: De sterrennacht,juni 1889“Waarom, vraag ik me af, zouden de stralende stippen in de lucht niet net zo makkelijk te bereiken zijn als de zwarte stippen op de kaart van Frankrijk? Net zoals we de trein naar Tarascon of Rouen nemen, gebruiken we de dood om naar de sterren te reizen.”Vincent Van Gogh


Het verdwijnen van de sterrenhemel



Contrast

Contrast

Contrast

Contrast

Contrast

Deze letters zijn moeilijk te lezen zoals de sterren in een lichtvervuilde hemel.

Deze letters zijn makkelijk te lezen, zoals sterren in een donkere hemel.


Bronnen van lichthinder en lichtvervuiling

Aandeel van de doelgroepen in de hoeveelheid buitenverlichting

verkeer en vervoer =openbare verlichting

cijfers: MIRA-S 2000


Energieverbruik

Aandeel van de doelgroepen in de hoeveelheid buitenverlichting

verkeer en vervoer =openbare verlichting

cijfers: MIRA-S 2000Industrie = zonder

elektriciteitsproductie

opw aarts gestraald vermogen (MW)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1996 1997 2000

overige

handel & diensten

verkeer & vervoer

landbouw

industrie*

bevolking


Openbare verlichting

• Goed en slechte vormen


Het armatuur


Slecht afgeschermd armatuur


Goed afgeschermd armatuur


Goed afgeschermd armatuur, slechte plaatsing


Slechte plaatsing• Gekanteld

• In boomkruinen


Meer licht meer veiligheid ?


Uniformiteit?


Hoe moet er verlicht worden?

Wat we nodig hebben


Principes van goed verlichten

• Respecteren van de 20°-regel• Volledig vermijden van

RECHTSTREEKSOPWAARTSE LICHTSTROOM

• Beperken van WEERKAATSTOPWAARTS LICHT– Minimum doelgebied– Minimale luminantie en maximale uniformiteit.– Minimum gebruiksperiode.

• ACTIEF LICHTBEHEER– Dimming.– Logische actieve schakeling


Principe neerwaartse lichtstroom

• een overzicht van verschillende mogelijke straatverlichtingen. Het onderscheid tussen goede en slechte keuzes ligt voor de hand. Op de foto zie je waarom verlichting met "bollen" gewoonweg af te raden valt: onder de lantaarnpaal - waar het licht juist moet komen - is er een donkere zone. De aanpalende huizen krijgen daarentegen de volle laag: het licht dringt de kamers ongewenst binnen.



• Slecht voorbeeld: lichtstroom naar boven, grasveld naast de weg mee verlicht



• Goed voorbeeld: volledig volgens de regels geïnstalleerd



Slecht voorbeeld:• Rechtstreekse inkijk in

bronnen mogelijk.– Sluierluminantie– Pupilvernauwing

• Aangestraalde doelgebied lijkt minder helder

• Aangestraald doelgebied niet uniform verlicht

• Afschermen van de bronnen:– Wegdek lijkt veel helderder.– Lagere verlichtingssterkte

volstaat


Principe minimum doelgebied

• Correcte inclinatie toestel

• Dwarsparalumen en/of HDG’s tegen dwarsverstraling


Principe minimum doelgebied

voor na


Effect op hemelgloedSchema dat de relatieve bijdrage van een verlichtingstoesteltot de lichtkoepel op een afstand van 10 km toont.

A. 70-0°: Ideale verdeling van het licht.

B. 90-70°: draagt significant bij tot de lichtvervuiling op grotere afstand, als gevolg van reflectie. Het gereflecteerde licht zal wel vaak gehinderd worden door gebouwen, bomen en andere obstakels.

C. 99-90°: Zeer kritische zone voor lichtvervuiling en lichtkoepels waargenomen op 10 km (in landelijke gebieden) waar het sterk het gevolg is van verstrooing in de atmosfeer.

D. 100-95°: draagt significant bij tot lichtvervuiling, vooral in landelijke regio’s waar het licht niet gehinderd wordt door obstakels.

E. 180-100°: kritisch voor lichtvervuiling in bebouwde regio’s maar optioneel minder lichtvervuilend in landelijke regio’s.


ReclameverlichtingWat wordt er

verlicht?Lancering in de

mist?


Reclameverlichting

Slechte voorbeelden


ReclameverlichtingNiet

oververlichten


ReclameverlichtingGoede

voorbeelden


ReclameverlichtingSlechte

voorbeelden


Klemtoonverlichting

Het belfort of de hemel verlicht?


KlemtoonverlichtingDe kerktoren of de hemel verlicht?


KlemtoonverlichtingDe brug of de hemel verlicht?


KlemtoonverlichtingHet gebouw of de hemel

verlicht?


Klemtoonverlichting


Klemtoonverlichting

Neerwaarts verlichten kan


Klemtoonverlichting

Afschermen kan


Goed verlichten wordt beloond


Afschermen en niet heel de nacht laten branden



• Bij alle toepassingen moet zoveel mogelijkneerwaarts verlicht worden.

• Geen enkel deel van de lichtbundelmag hoger dan het horizontale vlakdoor het lichtpunt waarneembaar zijn,en liefst niet boven 10° onder dit vlak.Dit noemt men het "Full Cutoff Systeem", volledige afsnijding boven het horizontale vlak.


Terreinverlichting

• Sportveldverlichting• Parkeerpleinverlichting• Verlichting van bedrijfsterreinen• …


TerreinverlichtingWordt enkel het terrein verlicht?


TerreinverlichtingEen voetbalveld in Sinaai (Sint-Niklaas) vroeger


Sportterreinen Sinaai (2003)

Nieuwe toestand


TerreinverlichtingPrincipe van neerwaartse verlichting

Maar waar zijn de spelers?


Terreinverlichting

• Slecht: parkeerterrein sporthal– Symmetrische

armaturen– Niet horizontaal

gemonteerd– Verblinding– Veel opwaartse

lichtstroom


Terreinverlichting

• Goed: parkeerterrein– FCO-armaturen– Uniforme

verlichtingsniveau– Wel opletten voor

palen na botsing (schuine paal = verblinding)


Driving ranges golfscholen


Verlichting bedrijfsterreinen


Assimilatieverlichting


Regelgeving: art. 80 Wegcode

• Bestuurders niet verblinden of in dwaling brengen

• Verkeersborden (zelfs gedeeltelijk) voorstellen of nabootsen

• Binnen 75 m van verkeerslichten op minder dan 7 m boven de grond rode of groene tint geven aan reclameborden, uithangborden of inrichtingen


Wanneer verblinding?

• Een lichtbron die zich niet ver van de waarnemingsas bevindt, veroorzaakt strooilicht in het oog

• MECHANISMEN:– diffusie in het glasvocht

van het oog– Reflectie (80%) op het

netvlies• GEVOLG:

contrastdaling of (extreem) totale verblinding

• Uit onderzoek blijkt dat waarneming in richtingen < 20° t.o.v. de bron niet efficiënt zijn


Wat verhoogt de veiligheid?

• Verlichting stopt niet altijd de criminaliteit



• Uniformiteit



• Voorkom verblinding


Particuliere verlichting


Regelgeving: Vlarem II en hoe Milieuinspectie daar

mee omgaat• Op basis van het Milieu

handhavingsrapport 2003 van de afdeling Milieu-inspectie. http://www.mina.be/uploads/MHHR_2003.pdf

• Hoofdstuk 7: Opvolging en eigen initiatief http://www.mina.be/uploads/MHHR_2003-07.pdf



mee omgaatMI ziet de bestrijding van lichthinder,

afkomstig van hinderlijke inrichtingen, als een belangrijke uitdaging voor de toekomst… Ervaring met lichtcontroles leert dat, ondanks de beperkte bepalingen die hierover in Vlarem II staan en ondanks het gebrek aan duidelijke verlichtingsnormen en –standaarden, lichthinder relatief makkelijk te saneren is.



mee omgaat• Deel 4: Algemene

milieuvoorwaarden voor ingedeelde inrichtingen. Hoofdstuk 4.6 Beheersing van hinder door licht

• Deel 6: Milieuvoorwaarden voor niet-ingedeelde inrichtingen. Hoofdstuk 6.3 Beheersing van hinder door licht.

• Beiden hebben zelfde artikelen

Alle artikels rond lichthinder zijn voor iedereen van toepassing



mee omgaat• .0.1: De

exploitant treft de nodige maatregelen om lichthinder te voorkomen;



mee omgaat• .0.2: Het gebruik

en de intensiteit is beperkt tot de noodwendig-heden inzake uitbating en veiligheid;



mee omgaat• Hierbij hanteert MI volgende

principes:– Bij activiteit: het gebruik van de

intensiteit van de lichtbronnen in open lucht zijn beperkt tot de noodwendigheden inzake uitbating en veiligheid. De verlichting is dermate geconcipieerd dat niet-functionele lichtoverdracht naar de omgeving maximaal wordt beperkt;

– Bij non-activiteit: geen licht.



mee omgaat• De term ‘veiligheid’ in de wetgeving

verwijst in deze context echter naar de bescherming van de integriteit van personen en niet naar beveiliging tegen inbraak (citaat antwoord minister leefmilieu op parlementaire vraag).

• Anti-diefstalverlichting behoort dus niet tot de noodwendigheden inzake ‘veiligheid’.



mee omgaat• Verbazingwekkend dat bedrijven

– Door verzekeringsmaatschappijen– Door reguliere politiediensten.

Verplicht worden om overvloedig te verlichten ter bescherming van hun eigendommen (tegen de wet)

Beter gebruik van naderingsverlichting.



mee omgaat• .0.2: niet

functionele lichtoverdracht naar de omgeving wordt beperkt



mee omgaat• .0.3: Klemtoon-

verlichting wordt enkel op de inrichting gericht



mee omgaat• Sky-Tracer =

klemtoonverlichting



mee omgaat• .0.4:

Lichtreclame mag de intensiteit van de openbare verlichting niet overtreffen



mee omgaat• Bij eerste confrontatie met

inbreuken op Vlarem, voornamelijk volgende excuses:– Onwetendheid.– Veiligheid.– Openbare wegverlichting: zou

overvloediger zijn en meer lichthinder veroorzaken.



mee omgaat• Openbare verlichting

eveneens onderhevigaan VLAREM.


Andere regelgeving i.v.m. lichthinder

• Omzendbrief bezineverkooppunten langs rijkswegen

• Belgische norm NBN L 18-002: Uitstalramen en uithangborden.

• Belgische norm NBN L 13-005: Veiligheidsverlichting.

• Nederlandse richtlijn rijkswaterstaat: maximum luminantiewaarden voor reclame doeleinden.

• …


Meer info regelgeving

• Brochures Ministerie van de Vlaamse gemeenschap: “Publiciteit zonder lichtvervuiling”

• “Openbare wegverlichting zonder lichthinder”http://www.milieuhinder.be


De toestand is …

dramatisch maar niet hopenloos …


Lichthinderatlas

• Beelden van DMSP (Defence Meterological Satellite Program) met behulp van de Operational Linescan System (OLS)

• Uit de periode 1996-1997• Compositie van beelden tijdens heldere nachten

met een maan minder dan 60%• Lichtbronnen die op 3 of minder opnames

voorkwamen werden er uit gefilterd• Via tal van berekeningen kaarten die de

hemelgloed veroorzaakt door artificiële verlichting weergeeft

• Nauwkeurigheid van 2.8 Km


Lichthinderatlas


Lichthinderatlas

Op het internet:http://www.lightpollution.it/dmsp/index.htm

• Kaarten over de toename van de lichtvervuiling (Italie)

• Binnenkort ook met kaarten van hoeveel sterren je waar met het blote oog kan zien


De toestand is niet hopenloos …


Beleid en ondersteuning

• Waar kan je terecht voor wat, wat wordt er gevraagd…


Declarations of Luzern, Stuttgart & Genk

• We unaminously request that all European governments and the European Union take immediate action to control lightpollution. These actions should include educational campaigns, new leglislation and research.


Wat er aan doen?

• Er is meer en meer bewustwording

• Maar er is te weinig kennis over:– hoe het wel moet;– wat goed is en fout;

• Overgrote deel van problemen ontstaat uit onwetendheid


Wat er aan doen?

• Sensibilisatie:– Nacht van de Duisternis (28 maart 2009)

http://www.nachtvandeduisternis.be– Europese symposia lichthinder (2005 in België,

2009 Ierland)

http://www.lichthinder.be/symposium– Infosessies …

• Structureel:– DULOMI: begeleiding van 50 gemeenten

http://www.verlichtenzonderhinder.be– Lichtaudits: onderzoek en beleidsvoorstellen

http://www.preventielichthinder.be– Advies bij concrete verlichtingsprojecten


Wat kan de gemeente er aan doen?

• Overtreders informeren en begeleiden

• In openbare aanbestedingen voorkomen van lichthinder opnemen

• Politiereglement• Stedenbouwkundige verordening• Informatie verspreiden


Informatie op internet

• http://www.lichthinder.be• http://www.verlichtenzonderhinder.be• http://www.preventielichthinder.be• http://www.emis.vito.be/lichthinder.be• http://www.darksky.org


Platform Lichthinder

• Preventie Lichthinder vzw– E-mail: [email protected]– Website: http://www.preventielichthinder.be

• Bond Beter Leefmilieu (BBL):– Tweekerkenstraat 47, 1000 Brussel, 02/282.17.35– E-mail: [email protected]– Website: http://www.bondbeterleefmilieu.be

• Vereniging Voor Sterrenkunde (VVS) Werkgroep Lichthinder– p.a. Maarten Vanleenhove, IJzerenwegstraat 11, 2850

Willebroek, 0496/59.98.19

– E-mail: [email protected]– Website: http://www.lichthinder.be


Hoe kan jij helpen?

• Lid worden van Preventie Lichthindervzw– 15 euro per jaar– Optie: lid worden IDA voor 30 euro i.p.v. 50

dollar– http://www.preventielichthinder.be– [email protected]

• Infosessies geven (bv. in je milieuraad)• Meewerken aan de nacht van de

duisternis


Humor en lichthinder

Cursus kadervorming lichthinder

Documents

Transcript of Cursus kadervorming lichthinder