Cultuurplan 2013 2016 def2

3 Cultuurplan 2013 - 2016 CBK

Inhoudsopgave1. Een woord vooraf 5 probleemstelling

2. Over de waarde van K/kunst voor de hele stad 6 visie, missie en doelstellingen

3. Inhoudelijke ambities 2013-2016 7 wat het CBK voor de stad betekent

3.1 Collecties openbare ruimte (SIR/RBC) 8

3.2 Presentaties (TENT) – ruim perspectief voor Rotterdamse kunst 9

3.3 Burgerinitiatief & gebiedsontwikkeling 11

3.4 Kunstbedrijf 13

4. Speerpunten van het college 14

4.1 Talentontwikkeling 14

4.2 Levendige (binnen)stad 16

5. Organisatorische veranderingen 2013-2016 18 effectiever en compacter

6. Publieksbereik 19

7. Terugblik 2009-2012 20 organisatie, ambities en resultaten cultuurperiode 2009-2012

8. Voornemens Beeldende Kunst en Vormgeving - BKV 22

9. Slotwoord 23


1. Een woord vooraf

Het Centrum Beeldende Kunst Rotterdam (CBK) houdt van de spelende mens die ballen zonder directe bestemming de lucht in stuurt. Maar die lucht vertoont intussen wel heel veel donkere wolken, waardoor deze bal-len een stuk onbestendiger zullen bewegen. We hebben te maken met een veranderende waardering voor kunst en met fikse bezuinigingen. Dat heeft niet alleen consequenties voor de realisatie van onze ambities, maar ook voor onze bedrijfsvoering. Voor de nabije toekomst overzien we de consequenties, dat leest u in dit cultuurplan, maar wat die op de langere termijn betekenen, kunnen we niet voorspellen. Eén punt blijft wel over-eind: het CBK is overtuigd van de kracht van beeldende kunst en zijn rol om die met Rotterdam te verbinden.

In de uitgangspuntennota Midden in de stad is het CBK met name ge-noemd als instelling waar verandering zichtbaar moet worden. Het CBK moet zijn bedrijfsvoering en taken nauwkeurig tegen het licht houden en beoordelen op efficiëntie en effectiviteit. Daarnaast wordt het CBK aange-spoord positie in te nemen op het terrein van presentatiefuncties (TENT) en de inzet van het budget BKV. In deze aanvraag gaan we in op deze vraagstukken. Vanaf 2013 rekent de gemeente het uitlenen van beeldende kunst niet langer tot haar subsidietaak. Het CBK stelt daarom voor in het eerste kwartaal van 2012 een onafhankelijk onderzoek te laten verrichten naar een gezonde toekomst van de Kunstuitleen. Zo kan zorgvuldig wor-den afgewogen wat de voor- en nadelen zijn voor de positie van Rotter-damse beeldend kunstenaars en het CBK. En precies worden vastgesteld wat er moet gebeuren met de uitleencollectie van circa 36.000 werken. Hierbij merk ik ook op dat de gemeente heeft besloten dat de Internatio-nale beeldencollectie (SIR) vanaf 2013 integraal deel uitmaakt van het CBK en financiering ervan plaatsvindt in het kader van het Cultuurplan, in plaats van de algemene middelen. De nieuwe positie van SIR binnen het CBK wordt in 2012 op verzoek van de Wethouder Cultuur verder afge-stemd met de dKC.

Dit cultuurplan 2013-2016 gaat in op de vragen die in de uitgangspunten-nota aan het CBK zijn gesteld. Inhoudelijk en bedrijfsmatig. In het finan-ciële aanbod betekent dat, naast een verhoging van de inkomsten, een bezuiniging van 15%. Ik realiseer mij terdege dat dit grote consequenties heeft voor de personele bezetting van het CBK. En toch ben ik ervan over-tuigd dat ik daarmee kan inzetten op een verbeterd CBK door scherper te kiezen voor investeringen in onze kernactiviteiten.

Ove Lucasdirecteur

6Cultuurplan 2013 - 2016 CBK

2. Over de waarde van K/kunst voor de hele stad Kunst maakt ons aan het lachen en aan het huilen, maakt ons een spraakwater van woede of sprakeloos van ontroering, leert ons stilstaan bij de dingen en het relatieve inzien. Kortom, kunst vormt ons, dient ons, voedt ons.

Rotterdam kan niet zonder beeldende kunst, en beel-dende kunst niet zonder de stad. Dat is in het kort de visie van het CBK. De beeldende kunst is een van de vele vertellers van het complexe verhaal van Rotterdam. Zo verhaalt De verwoeste stad van Zadkine van het gat dat het bombardement in Rotterdam heeft geslagen, vervolgens van de energieke wederopbouw en ten derde van het mooie gebaar van de Bijenkorf, die dit beeld aan Rotterdam heeft geschonken. Bovendien vertelt het beeld een kleine geschiedenis van buitenschoolse kunst-educatie; de meeste Rotterdammers moesten wennen aan dit kunstwerk met een grote K voordat ze het kon-den waarderen en in hun hart sloten.

MissieHet CBK versterkt beeldende kunst in Rotterdam en daarmee Rotterdam als betekenisvolle werkplek voor getalenteerde kunstenaars en de stad als stimulerende ontmoetingsplek voor betrokken burgers en bezoekers om te wonen, te werken en uit te gaan.

Doelstellingen – twee hoofdlijnenDe missie realiseert het CBK via twee hoofdlijnen: die van de kunstenaars en die van de bewoners/bezoekers van Rotterdam. In de praktijk raken die lijnen elkaar, werken kunstenaars en afnemers/genieters van kunst samen, op uiteenlopende manieren, maar wel altijd met elkaar verbonden. Zo zetten wij de kracht van beelden-de kunst in voor Rotterdam.

• Het CBK biedt Rotterdamse kunstenaars en vormge-vers via TENT een eigen spraakmakend podium en een springplank naar (inter)nationaal succes.

• Het CBK versterkt de positie van Rotterdamse beel-dend kunstenaars door het stimuleren van bijvoor-beeld ondernemerschap en research.

• Het CBK laat kunstenaars hun creativiteit en passie inzetten voor talentontwikkeling en bijzondere educa-tie van jongeren.

• Het CBK maakt een niet ingewijd maar wel nieuwsgie-rig nieuw publiek enthousiast voor beeldende kunst en vormgeving.

• Het CBK beheert en promoot de openbare beelden in de openbare ruimte, in kwaliteit en omvang één van de meest bijzondere in Europa.

• Het CBK geeft burgerinitiatief en co-creatie een pro-minente plek in zijn opdrachtenbeleid.

Het CBK staat voor beeldende kunst en voor Rotterdam. Als initiator, als partner, als coach. Zo verbindt het CBK de kunstenaar aan de stad, en de bewoners en bezoe-kers van Rotterdam aan de kunst. Niet bevoogdend, betuttelend of belerend, maar altijd met een verbindend verhaal; jong en oud, klein en groot, laag en hoog, be-ginnend en gevorderd, nostalgisch en multicultureel. Het CBK is de ideale netwerkpartner in de Rotterdamse beeldende kunst. Het CBK is daarmee de enige Rotter-damse beeldende kunstinstelling die ambitie en demo-cratie verbindt: in de openbare ruimte, zelfs tot in de huiskamer aan toe.


3. Inhoudelijke ambities 2013-2016

Rotterdam is een dynamische, multi-etnische stad, waarin de creatieve sector een toonaangevende factor is, bepalend voor de sfeer, verhalend van de geschiede-nis van de stad, en economisch van enorm belang. Er is geen andere stad in Nederland waar de beeldende kunst zo divers is, zo het stedelijke weefsel doordesemt, zo aanwezig in alle lagen. Rotterdam is rijk aan een leven-dige en innovatieve kunstenaarsgemeenschap die zich voortdurend en overal manifesteert, rijk aan bewoners die er stelselmatig blijk van geven iets met beeldende kunst te willen, rijk aan een uitzonderlijke internatio-nale collectie beelden in de openbare ruimte en rijk aan spraakmakende presentatieplekken.In dat besef en binnen die context stelt het CBK twee cruciale vragen die bepalend zijn voor onze ambities: Wat vraagt de stad van ons? En: Wat bieden wij de stad? Wat vraagt de stad van het CBK? In de culturele rijkdom van Rotterdam speelt het CBK een belangrijke rol als aanspreekpunt voor vragen uit de Rotterdamse samenleving. Bewoners die met beeldende kunst de buurt willen verlevendigen, scholen op zoek naar kunstenaars die het onderwijsaanbod kunnen ver-diepen, kunstenaars op zoek naar partners om projecten te ontwikkelen. Het CBK is de logische partner voor dergelijke vragen: als aanjager van nieuwe allianties, als innovatief ontwikkelaar van ondernemerschap en als kundig bemiddelaar. Zo realiseert het CBK vele uiteenlopende projecten in de openbare ruimte, ontstaan op initiatief van burgers. Het CBK coacht en stimuleert de initiatiefnemers en wijst hen de weg als ze in de wijk een kunstwerk of bijvoorbeeld een evenement willen realiseren. En zo ondersteunt het CBK jaarlijks honderden initiatieven van kunstenaars. Het CBK coacht en stimuleert kunstenaars bij het ontwikkelen van een betekenisvolle beroepsprak-tijk, wijst ze de weg waar het gaat om opdrachten en subsidies, en adviseert ze op het gebied van goed onder-nemerschap.

Wat biedt het CBK de stad? In de culturele rijkdom van Rotterdam speelt het CBK een centrale rol als promotor van beeldende kunst, als innovatief ontwikkelaar van nieuwe samenwerkingsver-

banden en als betrouwbaar ‘huisvader’ van de bestaan-de beelden. Zo beheert het CBK voor de gemeente Rotterdam de beelden in de openbare ruimte. Van gezichtsbepalende en internationaal gerenommeerde pronkstukken in de binnenstad (SIR) tot intieme monumenten in de wijken en alle andere beelden die door Rotterdam verspreid zijn (RBC). En zo presenteert het CBK actuele Rotter-damse kunst in TENT, biedt daarmee Rotterdammers dé plek om kennis te maken met het werk van hun stadsgenoten, en het biedt Rotterdamse kustenaars een ontmoetingsplek, een podium én de eerste springplank naar succes.

De voornemens van het CBK voor de nieuwe cultuur-planperiode hebben we gegroepeerd als antwoorden op deze vragen. Wat biedt het CBK de stad? 1. Collecties openbare ruimte en 2. Presentaties. Wat vraagt de stad van het CBK? 3. Burgerinitiatief & gebiedsontwikkeling en 4. Kunstbedrijf. Vier werkterreinen die het CBK op een dynamische wijze verbindt; op deze wijze investeert het CBK in stad en kunst, en maakt ze samen sterker.


3.1 Collecties openbare ruimte (SIR/RBC)

Het CBK beheert voor de gemeente Rotterdam de inter-nationale beeldencollectie (SIR) en de Rotterdamse beel-dencollectie (RBC). Vanaf 2013 zijn deze collecties or-ganisatorisch met elkaar verbonden en maakt SIR voor de eerste keer integraal deel uit van het cultuurplan van het CBK. Wel blijft het internationale deel van de collec-tie er één met een bijzondere status (zie ook de bijlage De internationalisering en verlevendiging van de stad, werkplan SIR 2013-2016). Voordat we onze ambities beschrijven, belichten we even de geschiedenis van deze uitzonderlijke gezichtsbepalende collecties.

Hoe komt het dat juist Rotterdam zoveel beelden heeft in de openbare ruimte, zulke indrukwekkende beelden, gemaakt door internationale kunstenaars van naam? Dat begon vlak na de Tweede Wereldoorlog, toen beel-dende kunst hét medium was om het bombardement van 1940 te gedenken. Beelden symboliseerden de aanslag, vulden de kaalslag in de stad en verfraaiden de leegte. Opdrachtgevers waren toen particulieren, be-drijven en instellingen die de stad een beeld schonken (de Bijenkorf kocht De verwoeste stad van Zadkine) of hun nieuwe gebouwen ermee verfraaiden (De Bijenkorf liet het werk van Naum Gabo voor de deur plaatsen). De overheid werd in de jaren zestig actief op dit terrein. Het Fonds Stadsverfraaiing werd toen opgericht om sculpturen van een hoog artistiek gehalte aan te kopen, en er kwam een gemeentelijke percentageregeling voor de aanschaf van kunst in de openbare ruimte. Vanaf die tijd werden er jaarlijks vele aan de bouw verbonden op-drachten gegeven aan nationaal vermaarde kunstenaars, en ook aan Rotterdams talent. Beelden verwierven zich een zichtbare plek in de ontwikkeling, de wederopbouw van de stad, en voegden steeds een bepaalde visie toe.

SIR – de internationale beeldenMet deze collectie van zo’n vijftig beelden toont Rotter-dam dat ze als stad onderdeel is van een groter geheel, en haar burgers óók. De collectie speelt in op de dyna-miek en de dilemma’s van de hedendaagse metropool, de eigentijdse complexe publieke ruimte en haar veelzij-dige bewoners. Met elk nieuw kunstwerk wordt er een keus gemaakt, een koers uitgezet, een nieuw gezicht

gegeven aan de stad. En Rotterdammers laten van zich horen, bij elk kunstwerk weer, en ook dat tot op de dag van vandaag. Nooit is er sprake van onverschilligheid, de gemoederen lopen hoog op, nagenoeg elke aanschaf leidt tot heftige polemieken. Zo nestelen de kunstwer-ken zich in het karakter en de mentaliteit van de stad. Het is deze precisie in de keuze van kunstenaars, plek en context, die de verzameling haar unieke en kwalita-tieve karakter verschaft en deze tot een onomstotelijk Rotterdamse collectie maakt.

RBC – de Rotterdamse beeldenDe Rotterdamse collectie van zo’n 800 beelden is uit-zonderlijk voor een stad in Nederland, en waarschijnlijk zelfs daarbuiten. Bewoners en bezoekers van Rotterdam worden niet alleen getroffen door de kwaliteit van de kunst, maar merken ook dat de werken over het alge-meen in goede staat zijn, en er verrassend genoeg nau-welijks sprake is van vandalisme. Succes dus, maar ook zorgen over een deel van de collectie. Amper de helft van de beelden is in de loop der jaren ‘vastgesteld’ en wordt goed onderhouden (door Gemeentewerken), maar het andere deel is nauwelijks geïnventariseerd en ont-trekt zich aan het zicht van het CBK. Dat zijn de kunst-werken die veelal in scholen hangen of bij (voormalige) gemeentelijke instellingen. Het CBK gaat zich inspannen om het beheer van deze werken anders vorm te geven. In het advies Naar een kleinere, maar kwalitatief hoog-waardige Rotterdamse beeldencollectie (voorjaar 2011, zie bijlage), bepleit het CBK de collectie deels te ontza-melen (bijvoorbeeld door nieuwe eigenaren te zoeken). De stad verandert en daardoor staan beelden vaak niet meer op hun plek. De beste beelden op de juiste locatie en met de juiste zorg voor Rotterdam behouden, dat is de kern van onze ambitie.

De toekomst met SIR/RBCHet culturele kapitaal dat de Rotterdamse en interna-tionale beelden vertegenwoordigen, kan niet genoeg benadrukt worden. Maar de beelden verschaffen de stad alleen aanzien als ze goed behouden blijven én de betekenis ervan voortdurend wordt geactualiseerd. Het CBK wil met SIR en RBC deze lijn voortzetten door te investeren in verdere ontsluiting en verfijning van de collecties, en optimaal in te zetten voor citymarketing.


Ondanks de sombere economische vooruitzichten wil het CBK alles op alles zetten om de collecties vitaal te houden, al is het duidelijk dat uitbreiding van de col-lecties de komende jaren minder prioriteit heeft. En dat hoeft ook helemaal geen probleem te zijn, in tegendeel. Door te investeren in de bestaande kwaliteit, de collec-ties in deze periode duidelijk te benoemen (SIR/RBC), te saneren (RBC) en restaureren (belangrijke kunstwerken SIR, zoals Gabo en Moore), ontstaat er weer ruimte voor nieuwe beelden in de tijd daarna. Ambities 2013-2016• Investeren in kwaliteit van de collectie (ontzamelen,

saneren, restaureren)• Investeren in publiek (door betere informatie en ge-

richte projecten, citymarketing)• Investeren in kennis (door onderzoek en lezingen)• Versterken van de culturele uitstraling van Rotterdam

via SIR en RBC (citymarketing) • Ontwikkelen van adoptieprogramma ‘openbare beel-

den’ (door particulieren, bedrijven en andere organi-saties)

• Investeren in nieuwe publiekprivate financieringsmo-dellen

• Onderzoek naar een vernieuwde percentageregeling (met dKC)

• Verduidelijken van processen en procedures in de openbare ruimte van Rotterdam (CBK, gemeente en andere partijen)

3.2 Presentaties (TENT) – ruim perspectief voor Rot-terdamse kunst

Rotterdam heeft met TENT, de presentatieruimte van het CBK in de Witte de Withstraat, een uniek podium: geen andere stad in Nederland geeft op zo’n wijze manier ruimte aan haar eigen talentvolle kunstenaars. Een plek om te experimenteren, te ontwikkelen en te presente-ren; en een platform voor discussie over de maatschap-pelijke positie van de (Rotterdamse) kunstenaar en over de relatie tussen Rotterdamse kunst en hedendaagse grootstedelijke thema’s. Daarmee heeft TENT een toon-aangevende positie verworven, is zij een ambassadeur voor de Rotterdamse kunst, en een springplank voor de

ambitieuze Rotterdamse kunstenaar naar (inter)natio-nale erkenning.

Het gebouw en de straatSinds 1999 zetelt TENT op de begane grond van een oud schoolgebouw aan de Witte de Withstraat 50, eigendom van het internationale kunstpodium Stichting Witte de With, dat de bovenste twee etages heeft. In 2005 is de mogelijkheid geopperd om TENT en Witte de With met elkaar te laten fuseren. Uiteindelijk is ge-zamenlijk besloten daar geen prioriteit aan te geven. Op organisatorisch gebied werken beide instellingen al lang efficiënt samen. De voordeur, publieksontvangst en kaartverkoop organiseren ze samen. Materiaal (gereedschap, geluidsapparatuur) delen ze, maar ook werkplaats en auditorium. Ook onderzoeken ze samen hoe de plint van het pand naar de straat kan worden geopend (city lounge). Inhoudelijk is er wel een duidelijk onderscheid. TENT programmeert lokale hedendaagse kunst en Witte de With internationale avant-garde. Witte de With en CBK zijn er van overtuigd dat dit on-derscheid in de toekomst voor het publiek zichtbaar moet blijven. TENT zet zich in voor de ontwikkeling van duurzame partnerschappen in de straat (met Witte de With, maar ook met Worm en Ro Theater). Aan deze cross-disciplinaire ontwikkeling nemen veel Rotterdamse kunstenaars deel. TENT plaatst de kunst van de Rotter-damse kunstenaar in het hart van de stedelijke cultuur.

ProgrammeringDe Rotterdamse kunstenaar en de stad staan centraal in het programma van TENT. TENT biedt ruimte aan talent via signalerende presentaties, thematentoonstellingen, educatieve activiteiten, debatten en evenementen, waardoor de positie van de Rotterdamse kunstenaars versterkt. Voor de stad betekent dat een levendig en eigentijds podium waar de kwaliteit van de locale kunst-productie op de voet kan worden gevolgd, maar ook een plek waar iedere bezoeker kan deelnemen aan het gesprek over vragen van deze tijd.

Wie zijn de boegbeelden in de Rotterdamse kunstge-meenschap en waarom is het van belang hun werk beter te leren kennen? Veel Rotterdamse kunstenaars zijn ware pioniers als het


gaat om het leggen van verbindingen tussen werelden die onverzoenlijk lijken, op weg naar een veranderend begrip van wat realiteit wordt genoemd. Lange tijd gol-den bad boys als Joep van Lieshout, Erik van Lieshout en Marc Bijl als karakteristiek voor Rotterdamse kunst. In hun installaties, videofilms en schilderijen laten ze hun spierballen zien, bulldozeren onbekommerd elk heilig huisje uit de weg. Hun werk is confronterend, rauw en direct: het is in-your-face. Bijna zou men over het hoofd zien dat er inmiddels in Rotterdam ook kun-stenaars niet zozeer werkt vanuit de onderbuik, maar met oprechte interesse in historie, cultureel erfgoed en grotere sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen. Die leggen ze vast in werk dat niet rauw of confronterend is, maar eerder subtiel en politiek. In 2014 viert TENT haar vijftienjarig bestaan met een manifestatie waarin de waarde van deze kunstenaarsstrategie verkend wordt. Niet de in-your-face kunstenaars, maar juist deze in-your-head kunstenaars zijn de laatste jaren nieuwe vertegenwoordigers van Rotterdam op de internationale biënnales en beurzen. En een groot aantal van hen won de afgelopen jaren belangrijke kunstprijzen, onder wie Wendelien van Oldenborgh (Chabotprijs), Lara Almar-cegui (Dolf Henkes Prijs), Esmé Valk (Contemporary Art Diputacio de Castello Prize) en Anne Wenzel (Sydney Meyer Ceramic Fund Prize). Het CBK gaat de aandacht voor kunstenaars waar we trots op mogen zijn ruimer expliciteren. Om te beginnen eert TENT met een serie solotentoonstellingen actuele beeldbepalende Rotter-damse kunstenaars en introduceert ze daarmee aan een breder publiek. In 2012 en 2013 zijn dat bijvoorbeeld Han Hoogerbrugge en Libia Castro & Olafur Olafsson. Ook is het CBK in gesprek met de Stichting Dolf Henkes om voortaan iedere twee jaar de genomineerden en win-naars van de Dolf Henkes Prijs in TENT te tonen. Het is één van de belangrijkste Rotterdamse kunstprijzen (€ 20.000) die eerder werd toegekend aan onder andere Erik van Lieshout. Ook wordt gesproken met de initiatiefnemers (kunste-naars) om ruimte te bieden aan de presentatie van de nieuwe tweejaarlijks MK-prijs, ingesteld ter nagedachte-nis aan de in 2011 omgekomen Emo Grofsmid en Kar-min Kartowikromo (eigenaren van de MK-galerie in de Witte de Withstraat). Daarnaast zullen de jaarlijkse TENT Academy Awards

voor jong audiovisueel talent worden gecontinueerd. Ook wordt de samenwerking met vaste partners, zoals het International Filmfestival Rotterdam, voortgezet om de jaarlijkse hoogtepunten te delen. Verder wordt geke-ken of in samenwerking met Rotterdamse kunstenaars meerjaarlijks een ruim overzicht kan worden georga-niseerd met werk van jongere en oudere Rotterdamse kunstenaars.

Wat is de rol, het potentieel en de beperking van kunst als het gaat om het begrijpen van de veranderende stad? Die vraag vormt in de periode 2013-2016 een belang-rijke rode draad in de programmering van TENT. Met tentoonstellingen en andere activiteiten zoekt TENT naar mogelijke antwoorden, samen met Rotterdamse kunstenaars en in samenwerking met partners in andere disciplines (bijvoorbeeld nieuwe media, mode) en ande-re sectoren in de samenleving (wetenschap, onderwijs). Binnen het CBK wordt de verbinding en samenhang met andere activiteiten geïntensiveerd en duurzaam versterkt. Bijvoorbeeld door de educatieve activiteiten direct te koppelen aan de programmering van TENT. Significante ontwikkelingen op het gebied van kunst in de openbare ruimte verbindt TENT regelmatig met ten-toonstellingen en debatten.

Partner van de professionele kunstenaarVoor het CBK is TENT een belangrijk speerpunt in het totale beleid dat, met name via de BKV-gelden (zie ook BKV) gericht is op professionalisering van de Rotterdam-se kunstenaar. Een uitdagend platform dat permanent het talent en de vitaliteit van Rotterdamse kunst laat zien, zorgt ervoor dat kunstenaars worden uitgedaagd op hun artistieke kwaliteit en hun vermogen om dit voor een divers en kritisch publiek te tonen. En de kwaliteit van een tentoonstellingsruimte leidt uiteindelijk tot meer aandacht in de media (zie ook bijgaande grafiek), meer bezoek, meer bekendheid en meer mogelijkheden voor kunstenaars. Daarnaast onderneemt TENT tal van activiteiten om Rotterdamse beeldend kunstenaars in een internationaal netwerk te promoten. Sinds 2008 bijvoorbeeld is TENT structureel opgenomen in het be-zoekprogramma van de Mondriaan Stichting en werd bezocht door curatoren van bijvoorbeeld de biënnales


in Berlijn, Busan, Istanbul, Sao Paulo en Manifesta. Dat resulteerde in concrete uitnodigingen voor een aantal kunstenaars, maar ook in een sterker internationaal netwerk voor TENT. In de periode 2013-2016 werkt het CBK verder aan een programma voor (internationale) curatoren om kennis te maken met de kwaliteit van de Rotterdamse kunst.

Partner in talentontwikkelingRotterdam is de jongste stad van Nederland, en de grote groep jonge inwoners is daarmee de belangrijk-ste lokale doelgroep. Voor de ontwikkeling van deze jongeren zet het CBK het creatief kapitaal van de kunst in: de Rotterdamse kunstenaar. Zij zetten jongeren aan tot reflectie en tot het zelfstandig oplossen van nieuwe vraagstukken. Zij inspireren hen tot het bedenken van oplossingen die op het eerste gezicht misschien zelfs onlogisch zijn. Kunst is bij uitstek de taal die de werke-lijkheid ondervraagt, die de stelling dat de werkelijkheid objectief waarneembaar is in twijfel trekt, en meerdere interpretaties mogelijk maakt. TENT ontwikkelde de afgelopen jaren een innovatief educatief programma voor jongeren, dat inmiddels een volwaardig onderdeel van de presentaties is. In de periode 2013-2016 worden de mogelijkheden in nauwe samenwerking met Rotterdamse beeldend kunstenaars verder geëxploreerd en verdiept (zie ook Beleidsmatige speerpunten – Talentontwikkeling).

Ambities 2013-16• Investeren in kwaliteit Rotterdamse kunstenaars

(acht presentaties per jaar en twintig debatten/events per jaar)

• Verruimen programma met prijzen, solo- en over-zichtstentoonstellingen

• Samenwerking met partners binnen en buiten sector intensiveren

• Vergroten publieksbereik (programma en marketing)• Investeren in nieuwe publiekprivate financieringsmo-

dellen

3.3 Burgerinitiatief & gebiedsontwikkeling

Het is opvallend hoeveel Rotterdammers ervoor over hebben om een beeld in hun buurt te krijgen waarmee ze zich verbonden weten. Rotterdammers identificeren zich enorm met de stad en de wijk waarin ze wonen. Een ‘eigen’ kunstwerk of evenement is daarbij van een grote emotionele, sociale en verbindende waarde. Tot die conclusie is het CBK in de loop der jaren duidelijk gekomen. Werd er ergens een kunstwerk gerealiseerd, dan was dat vaak het resultaat van de vasthoudendheid van die burgers, van wat we noemen het burgerinitia-tief, en de betekenis ervan voor deze burgers kunnen we aanduiden met de termen: verbondenheid, cohesie, doorbreken van culturele spanningen en tegenstellin-gen, en niet te vergeten gevoelens van waardering en eigenheid. Tijdelijke kunstprojecten, festivals, tentoon-stellingen, wijkevenementen of ‘buurtspecifieke’ kunst-werken blijken zeer gewild (bijvoorbeeld Far from Fong in Het Gemaal, het Nelson Mandela Festival van Juan Heinsohn Huala in Feijenoord, de wandschilderig Rumi & Erasmus van Amad Haradji in Noord en het kunstwerk van Klaas Gubbels in de Provenierssingel). Van de deelnemende kunstenaar verwacht het CBK niet alleen een grote belangstelling voor de openbare ruimte maar ook de ambitie om met uiteenlopende gebruikers een zo goed mogelijk werk te realiseren. Verregaande betrokkenheid van de kunstenaar is dan ook een belang-rijk criterium van het CBK bij de koppeling van kunste-naar en burger. Ruim honderd Rotterdamse kunstenaars doen jaarlijks onderzoek naar dergelijke projecten in de openbare ruimte, met name dankzij het budget BKV. Deze gelden worden vooral aangewend voor het honorarium van de kunstenaar (schetsontwerpen), mo-gelijkheden om oudere kunstenaars te laten participeren in de opdrachten en vergoedingen voor beeldend kun-stenaars tijdens door derden georganiseerde projecten en manifestaties. BKV is zo dus een uiterst belangrijke


schakel in het openbare kunstdomein: hiermee kunnen opdrachtgevers worden verleid deel te nemen aan een financieringstraject, gericht op verwerving van opdrach-ten.

Het CBK vindt het geweldig dat steeds meer Rotterdam-mers ons benaderen met de vraag of wij ‘mee willen denken’. Meedenken over mogelijkheden ‘iets’ met beel-dende kunst in hun openbare ruimte, de directe leefom-geving, te doen. Ook daarom wil het CBK de mogelijk-heden voor deze burgerinitiatieven versterken. Kunst in de openbare ruimte verschuift daarmee gedeeltelijk van een overheidstaak naar een publiekstaak, waarbij coa-ching en advies, plus financiële mogelijkheden om het proces op gang te brengen, wel voorwaarden zijn. Want die publiekprivate samenwerking willen we natuurlijk graag duurzaam voeren, met een goede (co)financiering en aandacht voor eventueel onderhoud en beheer van het kunstwerk (immers niet meer automatisch onder de hoede van de gemeente). De belangrijkste ambitie die het CBK voor de periode 2013-2016 uitspreekt, is dat het CBK op dit gebied van beeldende kunst in de open-bare ruimte de belangrijkste partner is.

De rol van de Rotterdamse burger is ook van belang voor de programma’s op het terrein van gebiedsontwik-keling. In de publicatie Welk Werk Waar (2010) brengen wij de gebiedsontwikkeling in Rotterdam in kaart, en geven wij aan waar uitdagingen liggen voor bewoners en kunstenaars. In onze opinie worden nieuwe (semi)permanente werken in de openbare ruimte in de periode 2013-2016 louter in coalitieverband gerealiseerd, met

name in cofinanciering met partijen die een rol spelen in gebiedsontwikkeling.

Het werkveld Burgerinitiatief & gebiedsontwikkeling is in essentie de voortzetting van een deel van de activitei-ten van de afdeling BKOR (Beeldende Kunst en Open-bare Ruimte). Met name de activiteiten die aansluiten op vragen vanuit de stad, van burgers bijvoorbeeld, die in de top 10 van partners over de afgelopen vijf jaar bovenaan staan. Het CBK is daarin de logische partner, omdat het door zijn expertise, netwerk en betrokken-heid, nieuwe mogelijkheden creëert: vanuit de kracht van beeldende kunst en de vastberadenheid om met elkaar een dynamische en leefbare stad te bouwen.

Ambities 2013-2016• Verduidelijken van processen en procedures in de

openbare ruimte van Rotterdam (CBK, gemeente en andere partijen)

• Versterken van burgerinitiatief (duidelijke loketten en financiële stimulans)

• Versterken van de rol van Rotterdamse beeldend kun-stenaars (onderzoek)

• Intensiveren van samenwerking met partners binnen en buiten sector

• Vergroten publieksbereik (communicatie en marke-ting)

• Investeren in nieuwe publiekprivate financieringsmo-dellen

NETWERKPARTNERS IN DE OPENBARE RUIMTE


3.4 Kunstbedrijf

Via het Kunstbedrijf organiseert het CBK (met BKV-gelden) alle activiteiten van kunstenaars die de innova-tieve kracht van de sector versterken. Door advies en bemiddeling, maar ook via de regeling Ontwikkeling & Onderzoek (een vorm van research and development, onontbeerlijk in de ontwikkeling van ondernemerschap), kleinschalige opdrachten, buitenlandse activiteiten en de Kunstuitleen. Sinds 2010 voert het CBK de gemeen-telijke subsidieregeling Ontwikkeling en Onderzoek (O&O) uit, ingesteld als directe impuls voor individuele Rotterdamse beeldend kunstenaars om onderzoek te verrichten. Zo kunnen bestaande kunstenaarspraktijken zich optimaal ontwikkelen en hun zichtbaarheid in Rot-terdam vergroten. Ook hebben de subsidies ten doel om kunstenaars, nieuwe bewegingen en (internationale) netwerken te stimuleren, naar de stad te trekken, en zo voor de stad te behouden. Daarmee wordt op funda-mentele wijze geïnvesteerd in de kwalitatieve ontwik-keling van Rotterdamse beeldend kunstenaars en in de versterking van het culturele klimaat in Rotterdam (in een bijlage wordt de regeling toegelicht aan de hand van best-practice voorbeelden, en op bijgaande grafiek is een weergave van de eerste twee jaren te zien). Het CBK denkt dat door intensivering van de kwaliteit deze regeling ook mogelijkheden opent voor externe finan-ciering. Vanaf 2013 geven we een nieuwe impuls aan het kleinschalige opdrachtenbeleid. Het budget wordt vooral gebruikt voor honoraria, om zodoende potenti-ele opdrachtgevers over de streep te trekken. Hiermee richt het CBK zich op kunstenaars die een ‘duwtje in

de rug’ nodig hebben om een gezonde beroepspraktijk op te bouwen. Ook gaan we een verbinding aan met de kunstvakopleiding (Willem de Kooning Academie) en organisaties (bijvoorbeeld Stichting KunstInzigt en Cultuur-Ondernemen) die zich richten op jongeren met een afgeronde opleiding om het beroepsperspectief te vergroten (zie ook Speerpunten van het college – Talent-ontwikkeling).

De buitenlandactiviteiten van het CBK richten zich op het verstevigen van de positie van individuele Rotter-damse beeldend kunstenaars in internationale netwer-ken door hun presentatiemogelijkheden te vergroten (TENT), en het tonen van de Rotterdamse kunst op re-levante plekken in het buitenland. Het CBK ondersteunt en stimuleert, vooral vanuit de basis, buitenlandse activiteiten van Rotterdamse kunstenaars, met name op het gebied van gastateliers, deelname aan alternatieve manifestaties en beurzen. Daartoe werkt het intensief samen met partners als de Rotterdamse kunstenaarsini-tiatieven Kaus Australis (gastatelier Basel), het Goethe Institut (gastatelier Dresden) en de organisatie Rot-terdam Artists In Residence (RAIR). Het CBK stelt voor, aansluitend op de agenda van de stad (met nadruk op culturele diversiteit en ondernemerschap) om dit beleid in de periode 2013-2016 te continueren en met rele-vante partners te komen tot een coherent en eigentijds internationaal beleid inzake de Rotterdamse beeldende kunstpraktijk. Zo is het CBK met RAIR van mening dat het belangrijk is om het internationale netwerk van ar-tists-in-residency te versterken (nieuwe partners), vanuit het netwerk van vaste partners uit te bouwen (nieuwe coalities) en daarvoor op internationaal niveau (bijvoor-beeld EU) extra financiering te vinden. Op deze manier positioneert Rotterdam zich internationaal als een stad die werk maakt van haar hedendaagse beeldende kunst-praktijk, en partners duurzaam verbindt. Ook via de Kunstuitleen genereren kunstenaars inkomsten. Het CBK laat in het eerste kwartaal van 2012 een onafhankelijk onderzoek uitvoeren naar de toekomst van de Kunstuit-leen, ook om de rol van deze activiteit in relatie tot het ondernemerschap van kunstenaars uit te breiden.

Sinds 2006 werkt het CBK samen met het Platform Kun-stenaars (PK), bestaande uit Rotterdamse kunstenaars,


dat gevraagd en ongevraagd advies levert. Wij hebben nu aan het PK verzocht mee te denken over het inzetten en benutten van de kracht van de beeldende kunste-naarsgemeenschap (community) in Rotterdam. Die ge-meenschap is er, maar die kan zichtbaarder worden, en meer betekenen voor de positie van de sector in relatie tot de ontwikkeling van de stad in culturele, maatschap-pelijke en economische zin. Het CBK gelooft in de kracht van de (beeldende) kunstenaars in Rotterdam en neemt het op zich om de dynamiek ervan in de organisatie te integreren.

Ambities 2013-2016• Versterken van het ondernemerschap• Investeren in onderzoek naar nieuwe publiekprivate

financieringsmodellen• Stimuleren van de markt via bijvoorbeeld Kunstuit-

leen• Verstevigen van mogelijkheden tot ontwikkeling en

onderzoek (O&O)• Intensiveren van het internationale netwerk

4. Speerpunten van het college

4.1 Talentontwikkeling

Binnenschools‘Hoe leren kinderen en jongeren en wat is de rol van kunstenaars?’ Dat is de vraag die het CBK zich sinds 2009 in relatie tot de missie heeft gesteld. De zoek-tocht naar het antwoord is de kern van ons educatieve programma. En door samen te werken met vele Rot-terdamse partners als SKVR, Villa Zebra, OT, scholen èn kunstenaars, is het een boeiend en rijk programma. Met de stichting Toeval Gezocht heeft het CBK deze vraag op theoretisch en praktisch niveau uitgediept. Samen startten we met de serie Atelierprojecten op basisscholen: Rotterdamse kunstenaars begeleidden de kinderen in een atelier op de school. Deze educatieve projecten zijn niet voor niets als voorbeeld gepresen-teerd op verschillende (landelijke) conferenties over kunst, leren en creativiteit. Het CBK organiseerde twee tentoonstellingen over deze projecten (Atelier in School, Atelier van Kleur) en publiceerde Het per-ongelukke goed proberen te doen (2010). Voor jongeren en jong-volwassenen ontwikkelde TENT een innovatief educatief programma, gestoeld op de ervaringen van de Atelier-projecten. Inmiddels is het een volwaardig onderdeel van de presentaties in TENT.

Visie Het CBK ziet creativiteit als strategie en als bron van le-ren. En kunstenaars als degenen die deze creativiteit bij kinderen en jongeren kunnen herkennen en stimuleren. Kinderen zijn geboren onderzoekers, niet bang voor het experiment. Ze bezitten de vrijheid om zich te verwonderen en te bevragen. Nemen het initiatief om oplossingen te bedenken voor allerlei kwesties die zich


voordoen. En grijpen daarbij alles aan wat voor handen is: taal, geluid, materiaal, muziek, beweging. Zo bezitten kinderen van nature vele talen(ten) die, wanneer deze aangesproken worden, tot bloei kunnen komen. Ook jongeren hebben die talenten, alleen lijkt de vrijheid om ze te gebruiken af te nemen. Maar zodra er ruimte is om hun eigen gedachten vorm te geven en ze het initiatief krijgen zich uit te drukken, komen verborgen talenten aan het licht. Kunstenaars zijn bij uitstek geschikt om de onderzoe-kende geest van kinderen en jongeren te stimuleren, te begrijpen en te waarderen; zij zijn immers beroepsmatig altijd het onbekende aan het onderzoeken, en experi-menteren is hun core business.

WerkwijzeDe Atelierprojecten op basisscholen zijn intensief en langlopend. Een atelier in school is de ruimte die de kinderen uitnodigt om aan het werk te gaan. Zoals bijvoorbeeld het ‘Atelier van kleur’ waarin kinderen het fenomeen kleur onderzochten. Dat onderzoek naar kleur werd gedocumenteerd en zorgde ervoor dat zichtbaar werd hoe de kinderen kleuren maakten, vonden en ge-bruikten. De kunstenaar gebruikte die documentatie om inzicht te krijgen in hun onderzoeksproces. En via welke strategieën het verdiept kon worden. Hierbij is de kun-stenaar dus stimulator en activator van creatieve (denk)processen. Hij gebruikt hiervoor zijn eigen artistieke bagage. Documentatie, reflectie en interpretatie spelen hierin steeds een belangrijke rol. Zo krijgen we inzicht in welke strategieën kinderen en jongeren aanwenden om hun creatieve vermogens te ontwikkelen en hun eigen band met kunst op te bouwen. Resultaat - Beter PresterenLeerkrachten vertellen, als wij ze vragen naar het effect van onze werkwijze, dat de kinderen er vrijer door wor-den, competenter, meer betrokken bij hun werk. Hun zelfvertrouwen neemt toe, doordat ze positieve bevesti-ging krijgen voor hun eigen oplossingen. Ook levert het CBK met de projecten een bijdrage aan het programma Beter Presteren. Heel direct gebeurt dit in het program-ma ‘filosoferen over kunst’, waarin het uitspreken van je gedachten een belangrijke rol in speelt. Maar taal is niet de enige uitdrukkingsvorm. Met ons programma probe-

ren we zoveel mogelijk talen van kinderen en jongeren aan te spreken om zo met meer rijkdom te leren. Duurzaam succes kent drie factoren Dit soort educatieve projecten dankt het succes aan goede contacten en continue aandacht en reflectie. We noemen hier drie factoren: eerst twee voorwaarden voor succes en als derde het resultaat dat we doorgeven.

1. stabiel netwerk van scholen We bieden scholen een kwalitatieve impuls aan kunst-educatie (intensief onderhoud van de contacten met scholen, gelegenheid bieden tot kritisch reflecteren op het programma). En dat loont. Een vaste groep scholen heeft zich nu duurzaam met het CBK verbonden. De persoonlijke benadering en het maatwerk dat het CBK levert, zorgen ervoor dat scholen elk jaar een of meer-dere keren terugkomen. 2. getrainde kunstenaars Het CBK investeert veel in de kunstenaars die de edu-catieprojecten ontwikkelen en uitvoeren. Elk jaar wordt dit team (bij)geschoold in het voeren van gesprekken met kinderen en jongeren. Daarbij ligt de focus op het luisteren en ‘lezen’ van de groep. Voorafgaand aan elk langlopend project krijgen alle deelnemers, kunstenaars en leerkrachten een training over het documenteren van werkprocessen. Op deze manier zorgen we ervoor dat elke betrokkene optimaal kan werken. 3. ontwikkelde kennis en ervaring vastleggen, verdie-pen en verspreiden Het CBK is een broedplaats voor innovatieve cultuur-educatie. De kennis die we met de projecten opdoen, brengen we op verschillende manieren naar buiten. Via tentoonstellingen, onderzoek, op conferenties en studie-groepen. Het CBK participeert actief in de landelijke the-oriegroep van de Stichting Toeval Gezocht, die via haar netwerk van docenten, beleidsmakers en kunstenaars de expertise op landelijk niveau verspreidt.

Andere belangrijke partners in de kennisontwikkeling zijn de docentenopleidingen in Rotterdam. We maken programma’s voor de HR Pabo, de Pabo Thomas More, de Pabo INholland en de docentenopleiding aan de


Willem de Kooning Academie. Onze kennis over het belang van kunst voor de creatieve ontwikkeling van kinderen en jongeren, wordt zo overgedragen aan leer-krachten in opleiding. Ook noemen we hier het Kennis-centrum Cultuureducatie Rotterdam (KCR) met wie we vanaf 2012 nauwer gaan samenwerken. Het CBK draagt via KCR bij aan de kennis over en kwaliteitsverbetering van cultuureducatie, zodat we gevraagd hebben om vanaf 2012 samen te werken. Met als doel het belang van kunst in het leren van kinderen en jongeren te on-derbouwen en versterken.

Ambities 2013-2016 • twee langlopende projecten voor kinderen en jonge-

ren (met Toeval Gezocht)• jaarlijks drie jongerenprojecten in TENT• twee keer per jaar een cultuurtraject PO en VO met

onder andere KCR, SKVR, RCTH

Daarnaast gaan we onder het motto De verhalen van de stad de collectie beelden in de openbare ruimte (SIR/RBC) inzetten om die verhalen te onderzoeken. Welke kunst staat er in mijn wijk en waarom? En wat vind ik ervan? Het CBK maakt met de SKVR een programma voor kinderen en jongeren over hun visie op de stad, op de toekomst van Rotterdam: • dertig bezoeken per jaar aan beeldencollecties in de

openbare ruimte

Kunstbeoefening met een beroepsperspectief Het CBK stimuleert het ondernemerschap van Rotter-damse beeldend kunstenaars en richt zich hierbij ook op jonge kunstenaars die net met succes een kunstvakop-leiding hebben gevolgd (Willem de Kooning Academie, Grafisch Lyceum) en een ‘duwtje in de rug’ nodig heb-ben om een gezonde beroepspraktijk op te bouwen. Veel jonge Rotterdamse kunstenaars zijn actief in het ont-wikkelen van andere wegen om hun kunstenaarschap economisch te schragen. Dat is een goede ontwikkeling, alleen al omdat daarmee de kracht en inventiviteit van de sector wordt aangetoond. Ze weten ook het CBK te vinden als het gaat om opdrachten en subsidies, advies over kwesties rond inkomen en ondernemen. Het CBK is hierin een actieve partner. Het CBK wijst de weg naar en denkt mee over ‘beter ondernemerschap’, bemiddelt

als het ware tussen het realiseren van de kunst zelf en het tot stand brengen van een effectieve en zinvolle onderneming. Het CBK wil voor hen en andere creatieve ondernemers een programma ontwikkelen om binnen twee jaar een zelfstandige praktijk op te bouwen. We willen hierbij samenwerken met Stichting KunstInzigt en Cultuur-Ondernemen, en andere partners, als Villa Zebra en de SKVR, die aansluiten op (deel)terreinen en wezen-lijk bijdragen aan de realisering van de doelstelling. We willen de startende ondernemers en kunstenaars presenteren in bestaande netwerken (bijvoorbeeld die in de openbare ruimte van Rotterdam) en hen voorbe-reiden op een actieve positie in de sector op basis van concrete resultaten (opdrachten in de culturele sector). Met dit programma verbindt het CBK (uitstroom van de) kunstvakopleiding met een beroepspraktijk, in de rol van ‘bemiddelaar’ en ‘ontwikkelaar’. De precieze invul-ling van deze activiteit vindt in de eerste helft van 2012 plaats.

4.2 Levendige (binnen)stad

Het CBK is op twee markante locaties in de binnenstad gevestigd, op de Nieuwe Binnenweg en in dé cul-tuurstraat van Rotterdam, de Witte de Withstraat. Op beide plekken is het CBK respectievelijk TENT een ‘open huis’, waar iedere kunstenaar en kunstminnaar zo naar binnen loopt, maar waar ook nieuwsgierige voorbijgan-gers op verschillende manieren worden uitgedaagd. Daarbij behoort de gehele binnenstad tot het dagelijkse werkterrein van het CBK door de activiteiten met onze openbare beeldencollectie.

Aan de Nieuwe BinnenwegHier werkt het CBK samen met diverse partners, zoals de Ondernemersvereniging Nieuwe Binnenweg, Motel Mozaïque, Filmfestival, Poetry International en Rotter-dam Festivals. Samenwerking betekent hier de ene keer dat het CBK zijn podium en deskundigheid ter beschik-king stelt (zoals voor De Rotterdamse Popronde), de andere keer dat het CBK inhoudelijk participeert in een evenement met grootstedelijke uitstraling (bijvoorbeeld de Museumnacht). De glazen hoekgevel met een etalage van zo’n 40 meter lang biedt het CBK optimale moge-


lijkheden aan alle passanten te laten zien wat het doet en ze zo uit te nodigen de drempel over te komen: voor tentoonstellingen en optredens, voor het lenen of kopen van kunst, voor het kopen van bijzonder vormgegeven cadeaus, en voor het bemachtigen van informatie en fol-ders over wat dan ook op cultureel gebied in Rotterdam.

Aan de Witte de WithstraatTENT heeft bijgedragen aan de transformatie van de Witte de Withstraat tot de inmiddels internationaal bekendste straat van Rotterdam. Wie de Witte de With-straat in komt, stapt in het ‘nu’ van de Rotterdamse kunst (met TENT, Worm, V2, Bonheur, Ro-Theater en MAMA), met als jaarlijkse hoogtepunten het festival De Wereld van Witte de With, 24 Uur Cultuur en de Mu-seumnacht. TENT is actief in het verlevendigen van de straat door samen met heel veel partners te zorgen voor een dynamische programmering (zoals bijvoorbeeld State of the Art en De Derde Dinsdag in samenwerking met Worm). TENT is gevestigd in een voormalig school-gebouw dat op straatniveau niet te vergelijken is met de glazen gevel van het CBK, van buitenaf is er namelijk niets te zien van wat er zich binnen afspeelt, helaas. Met de Stichting Witte de With heeft het CBK daarom een plan ontwikkeld om het pand naar de straat te openen (zie ook cultuurplanaanvraag Witte de With) en daardoor direct bij te dragen aan de betekenis van ‘internationale kunstboulevard’. Hoewel er inhoudelijk veel bijval was, is de ontwikkeling ervan voorlopig door de welstandscommissie van de gemeente Rotterdam geblokkeerd. Mocht dit ambitieuze plan in de toekomst toch gerealiseerd worden, dan betekent dat een investe-ring én een hogere huur (deze consequenties zijn niet in de begroting 2013-2016 meegenomen).

In de hele binnenstadHet CBK beheert met de collecties openbare ruimte alle toonaangevende, verguisde of geliefde, oude en splin-ternieuwe, Rotterdamse en internationale beelden in de binnenstad van Rotterdam. Beelden die tot stand zijn gekomen door burgerinitiatief, zoals de keramieke zetels van Dora Dolz op de hoek van de Mathenesserlaan en de ’s Gravendijkwal of het monumentale beeld Reus van Rotterdam, van de Rotterdamse kunstenaar Herman Lamers. Het CBK is met SIR ook de motor achter de

nieuwste internationale aanwinsten in de binnenstad, waaronder de beelden van Atelier van Lieshout, van Co-sima von Bonin en van Elmgreen & Dragset. Zo draagt het CBK zeer actief bij aan de verlevendiging van de binnenstad.


5. Organisatorische veranderingen 2013-2016

In het dertigjarige bestaan van het CBK zijn er steeds weer nieuwe taken bijgekomen, nieuwe wegen inge-slagen, nieuwe dingen uitgeprobeerd. Elke succesvolle culturele organisatie kent die dynamiek, die het werk ook bijzonder maakt. Het CBK moet steeds afwegen hoe de organisatie de doelstellingen het best kan ondersteu-nen. Daar zijn we al eerder mee begonnen, met name door deel te nemen aan programma’s over kwaliteits-zorg (Qmus en een visitatiepilot). En we gaan er mee door.

Vernieuwde organisatie In de vernieuwde organisatie die het CBK voor de peri-ode vanaf 2013 voor ogen heeft, zijn de vraag van de stad en ons aanbod aan de stad leidend. In het eerste geval gaat het om de economische versterking van de kunstsector en de aansluiting op de wensen van de markt. In het tweede geval om de effectieve presentatie van het Rotterdamse kapitaal aan kunst, ter versterking van de stad. De vraag wordt georganiseerd via Burge-rinitiatief & gebiedsontwikkeling en Kunstbedrijf. Het aanbod via Presentaties (TENT) en Collecties openbare ruimte (IBC/RBC). Met deze wijziging in de organisatie accentueert het CBK het belang om taken en producten beter te stroomlijnen, en duidelijker te verknopen met de ambities. Zo zullen wij onderdelen die op dit mo-ment nog zelfstandig functioneren, straks direct verbin-den met deze hoofdlijnen van vraag en aanbod. Bijvoor-beeld: de functie educatie valt dan onder ‘aanbod’, en is zo direct gelieerd aan Presentaties en aan Collecties openbare ruimte. Of: de activiteit documentatie & infor-matie valt dan onder ‘vraag’ en is direct verbonden met Burgerinitiatief & gebiedsontwikkeling en Kunstbedrijf.Waar het gaat om het beter afstemmen van vraag en aanbod, denken we ook aan een prominentere inbreng van beeldend kunstenaars in Rotterdam, waarmee hun innovatieve kracht en ondernemerschap dynamisch in de activiteiten van het CBK geïncorporeerd worden.

Intelligent, innovatief en compactNaast deze reorganisatie van activiteiten brengt het CBK in de periode 2013-2016 de omvang van de organisatie terug. Positionering van taken in de organisatie wordt effectiever gemaakt, beheerskosten teruggedrongen en functies opnieuw bekeken. De uitleencollectie van de

gemeente Rotterdam moet binnen twee jaar worden gesaneerd, waardoor beheers- en opslagkosten worden bespaard. De Kunstuitleen wordt vanaf 2013 niet meer door de gemeente gesubsidieerd, maar het is een be-langrijke activiteit van het CBK die veel succes heeft. Het CBK laat in het eerste kwartaal van 2012 een onaf-hankelijk onderzoek verrichten naar de beste strategie om de Kunstuitleen winstgevend te laten opereren. Want al melden wij in dit cultuurplan weinig over de Kunstuitleen, die activiteit willen we zeker continue-ren. De Kunstuitleen is namelijk veel te belangrijk voor het ondernemerschap van de kunstenaar, van het CBK en daarmee van de lokale kunsteconomie. Bovendien brengt de Kunstuitleen beeldende kunst bij vele Rot-terdammers boven de bank. We gaan er dus voor zorgen dat de Kunstuitleen in financiële zin zelfstandig wordt en een rol blijft vervullen binnen het CBK.

Synergie tot stand brengen tussen kunstenaars en be-woners, tussen kunst en stad. Ook in de nieuwe cultuur-planperiode is dat zo. We benoemen onze kerntaken, we verslanken onze organisatie, maar willen ook investeren in kwaliteit. En op deze wijze een bedrijf zijn dat intel-ligent, innovatief en compact opereert.


6. Publieksbereik

Met beeldende kunst versterkt het CBK de levendige en cultureel rijke stad voor zowel Rotterdammers als voor binnen- en buitenlandse toeristen. Het CBK biedt een divers aanbod van kunst met een kleine k tot kunst met een grote K. Daarmee richt het CBK zich met een onderscheidend aanbod aan actuele kunst, inspirerende evenementen en discussieplatforms niet alleen op de ingewijde liefhebber, maar ook op de niet ingewijde, maar wel nieuwsgierige en ondernemende Rotterdammer of bezoeker. Het treffen van deze twee groepen levert een verleidelijke synergie op.

Het CBK richt zich op vijf doelgroepen publieksbereik:1. Beeldend kunstenaars (Presentaties TENT, Collecties

openbare ruimte, Kunstbedrijf en Burgerparticipatie & gebiedsontwikkeling);

2. Beeldende kunstliefhebbers en -consumenten (Pre-sentaties TENT, Collecties openbare ruimte, Burgerini-tiatief & gebiedsontwikkeling);

3. Niet ingewijde maar wel nieuwsgierige Rotterdam-mers (Collecties openbare ruimte, Burgerinitiatief & gebiedsontwikkeling);

4. Kinderen en jongeren (Presentaties TENT, Collecties openbare ruimte);

5. Toeristen (Presentaties TENT, Collecties openbare ruimte).

Met vijf bijbehorende doelstellingen publieksbereik:1. Versterken van de positie, het ondernemerschap en

de productiemogelijkheden van Rotterdamse kunste-naars;

2. Verspreiden en verdiepen van kennis over Rotterdam-se beeldende kunst, van mogelijkheden om kunst te verwerven tot debatteren over de betekenis van kunst; meer publiek voor tentoonstellingen en activi-teiten;

3. Enthousiasmeren voor (Rotterdamse) beeldende kunst, van mogelijkheden om kunst te verwerven tot het ontdekken van de betekenis van kunst;

4. Prikkelen van talenten en ontwikkelen tot toekom-stige kunstliefhebbers en –consumenten;

5. Bieden van Rotterdamse en (inter)nationale kunst, met als nevendoel het behouden van de sterke posi-tie van Rotterdam op de culturele kaart van Europa.

Ambities 2013-2016:

KwantitatiefMeer publiek aantrekken bij de geboden activiteiten (TENT, collecties openbare ruimte, talentontwikkeling) en vergroten van de deelname van Rotterdammers aan de vraaggestuurde activiteiten (bemiddeling, openbare ruimte/burgerparticipatie);

KwalitatiefMeer diversificatie aanbrengen in het publieksbereik en middelen/producten ontwikkelen waardoor de diverse publieksgroepen hechter met het CBK worden verbon-den. Denk hierbij aan het ‘adoptieprogramma beelden in de openbare ruimte’ (SIR en RBC) alsmede het ver-sterken van vriendennetwerken (TENT). In 2012 scherpt het CBK het publieks- en communicatie-plan aan op de hierboven geformuleerde doelstellingen. Een belangrijk onderdeel is de evaluatie van de inzet van onze huidige communicatiemiddelen, zowel print als digitaal, met als doel deze effectiever en efficiënter in te zetten. Het CBK zal in zijn communicatiestrategie meer nadruk leggen op online communicatie, waarbij sociale media een centrale rol spelen.

Samenhangend met een nieuwe vorm van program-meren, krijgt onze communicatie een meer thematisch karakter. Deze thema’s sluiten aan op actuele onder-werpen, en bij evenementen en activiteiten van andere partijen in de stad. Dit betekent enerzijds dat er meer mogelijkheden ontstaan om free publicity te genereren. Anderzijds zullen we makkelijker gebruik kunnen maken van andere netwerken, waardoor onze activiteiten meer aandacht krijgen. Tenslotte gaan we een evaluatiesyste-matiek opzetten om duidelijker in beeld te krijgen wat de resultaten zijn van onze inspanningen en van daaruit nieuwe methoden ontwikkelen om ons publiek per doel-groep op maat te bedienen.


7. Terugblik 2009-2012

De afgelopen vier jaar stonden de activiteiten van het CBK vooral in het teken van de stimulering van het Rot-terdamse kunstklimaat en beeldende kunst onder de aandacht brengen van zoveel mogelijk Rotterdammers. Via een coherent en gevarieerd programma bracht het CBK kunst en publiek samen, en investeerde zo in een sterke kunstsector en een aantrekkelijke stad. In deze terugblik schetsen we per aandachtsgebied de grotere ontwikkelingen en belangrijkste activiteiten.

Beeldende kunst in de openbare ruimteAnders dan in de meeste steden komen kunstwerken in de Rotterdamse openbare ruimte vooral tot stand op initiatief van andere partijen dan de gemeente. Als inter-mediair ontwikkelde en begeleidde het CBK projecten in de openbare ruimte in samenwerking met kunstenaars, stadsbewoners, gemeentelijke diensten, woningbouw-corporaties, cultureel investeerders, kunstenaars en stadsbewoners. We hebben daarbij scherper geacqui-reerd bij publieke en private partijen, en ons sterker gericht op participatie van bewoners in kunstprojecten, op talentontwikkeling (door jonge kunstenaars ruimte te bieden zich in de mores van de openbare ruimte te bekwamen) en op bewustwording van de kwaliteit van de beeldencollectie in de openbare ruimte van Rot-terdam (onder meer met tentoonstellingen, onderzoek, publicaties en educatieve programma’s). Opmerkelijke voorbeelden (een selectie uit bijna 1000 mogelijkheden) hiervan zijn: het project Broken Light op Katendrecht van Rudolph Theunissen in samenwerking met De Play-er, Raamvertellingen in het kader van de revitalisering van Pendrecht, de publicatie Welk Werk Waar over ge-biedsontwikkeling in Rotterdam en het monument voor Pierre Bayle van Paul Cox in Rotterdam-Noord). In het voorjaar van 2011 formuleerde het CBK voor het College van B&W zijn toekomstvisie in Naar een kleinere, maar kwalitatief hoogwaardige Rotterdamse beeldencollectie, en meldde tegelijk de resultaten van het beleid:• jaarlijks namen gemiddeld 175 kunstenaars deel aan

het opdrachtencircuit; • van de gerealiseerde kunstwerken waren er meer tij-

delijk dan permanent;• er waren opvallend veel burgerinitiatieven;

• het zogenaamde multipliereffect en zorgen over cofi-nanciering nu de overheid zich verder terugtrok, had aantoonbaar succes;

• de noodzaak werd geconstateerd om de collectie dui-delijk te beschrijven, om de zorg ervoor hanteerbaar te houden.

Samengevat: het nieuwe beleid vanaf 2009 heeft een succesvolle en wezenlijke bijdrage geleverd aan de stad en de beeldend kunst, maar er zijn gerede zorgen over de plek die beeldende kunst in de komende jaren kan innemen in Rotterdam, met name door de ontwikkelin-gen op economisch gebied en de zich terugtrekkende overheid.

Ook de Internationale Beeldencollectie (SIR) zorgde de afgelopen jaren voor opmerkelijke resultaten. Er zijn in de binnenstad belangrijke beelden van internationale bekende kunstenaars geplaatst, bijvoorbeeld van Atelier van Lieshout en Cosima von Bonin. Bovendien werd de collectie met een coherent educatief programma op de kaart gezet voor Rotterdammers en voor bezoekers van de stad. En er werden acties ondernomen om belang-rijke beelden in de binnenstad te accentueren (Zadkine), te behouden (Willem de Kooning, Henri Moore) en te restaureren (Gabo).

De Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur (RRKC) was in het advies De stad in beeld & beeld van de stad, 2011, positief over zowel over de activiteiten als de re-sultaten van BKOR en SIR .

Gemeentelijke uitleencollectieHet CBK beheert de gemeentelijke uitleencollectie, be-staande uit zo’n 36.000 stuks (voormalig BKR). Jaarlijks zijn er via de Kunstuitleen duizenden werken uitgeleend en ruim honderd verkocht. Vanaf 2009 wordt gewerkt aan de sanering van deze gemeentelijke collectie aan de hand van het Collectie- en saneringsplan dat met de dienst Kunst & Cultuur werd overlegd. Uitgangspunt was de collectie tot minimaal de helft terug te bren-gen, dus circa 20.000 werken te saneren. Het grootste deel van de werken is inmiddels geïnventariseerd, en onherstelbaar beschadigde werken zijn afgestoten. Een belangrijk deel van dit project bleef echter liggen omdat


gemeentelijke financiering ervan niet mogelijk bleek en opslag van de collectie onverwacht meer kosten met zich mee bracht. Het CBK is met de dKC in overleg hoe we dit vanaf 2012 kunnen oplossen.De werken uit deze collectie zijn regelmatig in thema-tentoonstellingen op de locatie aan de Nieuwe Bin-nenweg gepresenteerd, bijvoorbeeld op het terrein van grafiek en fotografie, en in solotentoonstellingen over oudere en nog actieve Rotterdamse kunstenaars. Voor de verbinding tussen heden en verleden, en voor het inzicht van jonge kunstenaars in de geschiedenis van Rotterdam, bleken deze tentoonstellingen succesvol. Met name ook omdat daardoor vele kunstwerken uit het depot nu bij mensen thuis pronken. Ook in onze educatieve activiteiten met diverse scholen maakten we gebruik van de collectie, onder andere in samenwerking met de SKVR en Villa Zebra. Nergens anders komt kunst zo dichtbij wanneer je het mag oppakken, meenemen en in de klas hangen.

Presentaties (TENT)De kern van het presentatiebeleid van het CBK was het profileren van de bijzondere kwaliteit van de Rotter-damse beeldende kunst (en vormgeving), met name in de tentoonstellingsruimte TENT. Nadruk werd gelegd op:• talent (door stelselmatig jonge kunstenaars in het

programma op te nemen en via hen ook specifieke educatieve programma’s te ontwikkelen);

• professionalisering (door Rotterdamse kunstenaars via de presentaties met een (inter)nationaal netwerk te verbinden);

• verdieping (onder andere door lezingen, publicaties en debatreeksen).

De afgelopen jaren werd de programmering steeds na-drukkelijker verbonden met bredere ontwikkelingen in kunst en maatschappij. De randactiviteiten hebben een inhoudelijker karakter gekregen en zijn daardoor een volwaardig onderdeel van de programmering geworden. Bezoekers hebben daar positief op gereageerd: de avon-den in TENT worden door een flink en trouw publiek bij-gewoond. Met bijvoorbeeld de recente debatserie State of The Art (met Worm en het Ro Theater) heeft TENT zich gepositioneerd als dé plek waar meningen over de stand van de Rotterdamse kunst uitgewisseld, betwist

en gedeeld worden. Ook noemen we hier succesvolle voorbeelden van deze verdieping: de groepstentoonstel-ling Every Picture Tells A Story, over de heropleving van de schilderkunst in Rotterdam; de manifestatie Parama-ribo Perspectives, over de erfenis van het koloniale ver-leden van Nederland aan de hand van een uitwisseling met Surinaamse kunstenaars; en Florida, een driedelige onderzoekstentoonstelling over de ontwikkeling van de culturele infrastructuur in Rotterdam- Zuid (in Het Gemaal, in samenwerking met Kosmopolis en Museum Rotterdam). In 2009 en 2010 gaf TENT bij elke tentoon-stelling de opdracht aan een vormgever voor het druk-werk en andere uitingen. Meer dan twintig Rotterdamse bureaus hebben in die korte tijd zo hun visie gegeven op de identiteit van TENT.

PublieksontwikkelingHet CBK stelt zich ten doel een niet ingewijd, maar wel nieuwsgierig nieuw publiek te enthousiasmeren voor beeldende kunst en vormgeving. Dit gebeurde onder andere via combinaties van activiteiten op het gebied van Educatie, Documentatie en Informatie, Kunstuitleen en Stadsmanifestaties aan de Nieuwe Binnenweg. Het draaide hierbij niet alleen om informeren, adviseren, be-middelen en professionaliseren, maar ook om verleiden en verdiepen. In samenwerking met diverse partners (bijvoorbeeld Motel Mozaïque, Filmfestival, Poetry Inter-national, Stukafest, De Rotterdamse Popronde en Mesh Print Club) betrok het CBK een nieuw publiek bij cultuur in het algemeen en beeldende kunst in het bijzonder. Zo opende het CBK voor velen een nieuw perspectief en bracht het beeldende kunst in een andere wereld. Documentatie en Informatie speelde een belangrijke rol als intermediair tussen burgers en kunstenaars, met name waar het ging om vragen van Rotterdammers op zoek naar een kunstenaar en van beeldende kunste-naars over bijvoorbeeld presentatiemogelijkheden. Het CBK bemiddelde jaarlijks zo’n 14.000 keer. Daarnaast werd gewerkt aan professionalisering van de sector door kunstenaars met raad en daad terzijde te staan op het terrein van ondernemerschap. Sinds begin 2010 heeft Documentatie en Informatie ook een belangrijke rol bij de uitvoering van de zogenaamde Ontwikkeling- en on-derzoekssubsidies (O&O).

Conclusie


Wij zijn van mening dat de periode vanaf 2009 een vruchtbare is. Het CBK is sterk en buitengewoon succes-vol op bijna alle gebieden. Opvallend is de vanzelfspre-kende betekenis die het CBK heeft voor kunstenaars en Rotterdammers: als vraagbaak, adviseur, bemiddelaar en podium voor presentatie en debat. Het is misschien een cliché, maar toch is het zo: voor het CBK is het een grote uitdaging om, ondanks de onvermijdelijke vermindering van de financiële armslag, Rotterdammers te blijven enthousiasmeren voor beeldende kunst en te verbinden aan het creatieve kapitaal van de stad, de kunstenaars.

8. Voornemens Beeldende Kunst en Vormgeving - BKV Met het budget BKV versterkt het CBK de positie van beeldend kunstenaars in Rotterdam. Onze ervaring is dat investeringen met BKV-gelden uiterst zinvol zijn, omdat ze tastbare resultaten opleveren, allereerst voor de beeldende kunstenaars zelf, maar ook voor de stad Rotterdam als aantrekkelijke vestigingsplaats van een krachtige creatieve sector, en als inspirerende plek voor nieuwsgierige en kunstminnende bewoners en toeristen. We menen dan ook voor de cultuurplanperiode 2013-2016 aanspraak te kunnen maken op de BKV-gelden, omdat die expliciet en specifiek bedoeld zijn voor ruimte creëren voor het ontwikkelen van talent en voor het professionaliseren van de ondernemerskant van het kunstenaarschap, twee van onze belangrijkste doelstel-lingen.

Ruimte bieden aan talent betekent volgens het CBK allereerst het bieden van een eigen podium, waar de kunstenaar zijn talenten kan tonen aan een geïnteresseerd publiek en kan toetsen door in debat te gaan met andere kunstenaars, critici en publiek, twee stappen die cruciaal zijn om je te ontwik-kelen. Dat is de kern van TENT (1), die de kunstenaar bovendien de o zo noodzakelijke ruimte biedt voor het uitdiepen van de relatie tussen productie en presentatie, tussen zijn werk en zijn publiek. Ook dient daartoe Ontwikkeling & Onderzoek (2) en activiteiten buiten-land (6).

Professionalisering van het ondernemerschapbetekent volgens ons het optimaal acquireren van opdrachten via Burgerinitiatief & stadsontwikke-ling(3), het effectief leren omgaan met opdrachtgevers en publiek door Kunstbedrijf (4) en ook activiteiten buitenland (6), en het leren inzetten van je bijzondere inzichten, visie en vaardigheden als kunstenaar voor de talentontwikkeling van aankomende kunstenaars of voor de educatie van jongeren, ons toekomstige publiek: Educatie en talentontwikkeling (5).

In het kader van het budget BKV vraagt het CBK voor de periode 2013-2016 een jaarlijks bedrag aan van 1.4 miljoen euro. Dit geld zal worden aangewend voor de navolgende activiteiten:


1. TENT – plek voor presentatie, debat en confrontatieIn de komende cultuurplanperiode wil het CBK verder investeren in dit podium voor de Rotterdamse kunst (zie Inhoudelijke ambities - Presentaties TENT).Bedrag € 450.000

2. Ontwikkeling & OnderzoekIn de komende cultuurplanperiode wil het CBK de subsi-dieregeling Ontwikkeling en Onderzoek (O&O) continue-ren (zie Inhoudelijke ambities - Kunstbedrijf). Bedrag € 350.000

3. Acquisitie openbare ruimteIn de komende cultuurplanperiode wil het CBK dit bud-get, gericht op verwerving van opdrachten, continueren (zie Inhoudelijke ambities – Burgerinitiatief & gebieds-ontwikkeling).Bedrag € 250.000

4. Kleinschalige opdrachtenIn de komende cultuurplanperiode wil het CBK dit budget aanwenden voor honoraria, om potentiële op-drachtgevers over de streep te trekken (zie Inhoudelijke ambities - Kunstbedrijf).Bedrag € 200.000

5. Educatie en talentontwikkelingIn de komende cultuurplanperiode wil het CBK dit budget aanwenden voor honoraria voor beeldend kun-stenaars die via educatie en talentontwikkeling hun beroepspraktijk uitdragen (zie Inhoudelijke ambities - Presentaties TENT en Speerpunten college - Talentont-wikkeling).Bedrag € 75.000 6. BuitenlandIn de komende cultuurplanperiode wil het CBK dit bud-get gebruiken om in samenwerking met diverse partners het internationale netwerk te versterken (zie Inhoude-lijke ambities - Kunstbedrijf).Bedrag € 75.000

9. Slotwoord

Kunst is cruciaal, dat is de stelling van het CBK. Kunst moet, met een kleine en met een grote K, voor alle leef-tijden en alle lagen van de Rotterdamse bevolking, en in samenspraak. Logisch dat het CBK evenveel waarde hecht aan non-conformistische kunst als Santa Claus van Paul McCarthy als aan een goedgelijkend beeld van een locale held als Coen Moulijn, gemaakt door Tom Waakop Reijers op initiatief van een groep Rotterdamse burgers. Evenveel geeft om intellectueel prikkelende pre-sentaties in TENT als om bijzondere kunsteducatie voor de jongste Rotterdammers. Het ondernemerschap van kunstenaars actief stimuleert, maar ook ruimte geeft voor onderzoek. Hiermee geeft het CBK zijn keurmerk af: ambitieus, ondernemend én voor alle Rotterdammers.

Cultuurplan 2013 2016 def2

Documents

Transcript of Cultuurplan 2013 2016 def2