Creativiteit krijg je niet voor niks

Carsten K.W. De Dreu

Universiteit Leiden,

Universiteit van Amsterdam

University of Oxford

Jij bent een piepkleine maiskorrel en je ligt op de bodemvan een grote gesloten pan. Kijk eens om je heen, je ziettalloze andere maiskorrels lekker tegen elkaar aanliggen.Je voelt dat het warmer wordt, heet zelfs, de bodem vande pan begint langzaamaan gloeiend heet te worden.Vlak bij je ontploft een maiskorrel. Een voor eenontploffen de anderen ook. Het lawaai van deontploffingen sist en dondert. Je voelt je verkrampen,superwarm, zweterig en duizelig. Het voelt alsof jehelemaal klem zit, in een veel te krappe jas. En dan,plotseling, ontplof jij ook en barst je uit je vel. Je voelt jelicht en danst op en neer, samen met de andere popcorn.Steeds minder maiskorrels ontploffen; het wordt rustiger.Heel af en toe hoor je nog een plofje. Dan, eindelijk,wordt het doodstil.

Welke titel past bij dit verhaal?

Creativiteit: Waarom, Wat, Waar

Waarom:

Adaptief vermogen; Status; Ver/bewondering

Wat

Nieuw, origineel en het slaat ergens op

Waar

Kunst, wetenschap/technologie, werk.

Creativititeit ≠ Innovatie

Wat denken we te weten?

briljante kunstenaars hebben ergens een draadje los zitten;

blije mensen zijn het creatiefst;

de beste ideeën komen in bed, bad of bus;

in de puberteit ben je het meest creatief;

in groepsverband brainstormen stimuleert creativiteit;

intelligente mensen zijn creatiever dan hun minder intelligente lotgenoten;

een multiculturele samenleving stimuleert creatief denken;

onderlinge competitie maakt creatief – zonder wrijving geen glans!;

creativiteit is niet te sturen: het is er of het is er niet;

creativiteit belonen werkt averechts.

Voor de Pauze

Genieen lekker onbelangrijk; Alledaagse creativiteit is wat telt

Verschillende soorten creativiteit:

Problemen oplossen; Inzichten; Originele nieuwigheden

Creativiteit komt niet “ex nihilo;” 10.000 vlieguren

Creatitiveit = Persoon x Press x Process

Twee Paden naar Creativiteit: Persistentie en Flexibiliteit

Paden naar Creativiteit zijn te beinvloeden

En daarna…

Creativiteit in Groepen/Teams

Brainstormen werkt (vaak) niet

Diversiteit is een “mixed-blessing”

Competitie en Conflicten schaadt de creativiteit

Werk aan “psychologische veiligheid”

Stimuleer onderlinge reflectie

Creativieve Inzichten: Eureka!

Bellen rijden meter

bonen pauze zwart

grafiet papier slijpen

hout slaan duim

ketting wind bel

roeien broek hond

warm nacht strepen

wijn donker koud

Divergent Denken

Tabel 3.2. Brainstorm over verbetering van het onderwijs

Aafje Brahim Christina

Betere docenten aannemen Docenten bijscholen Betere docenten aannemen

Docenten bijscholen Betere docenten aannemen Gezelliger licht in collegezaal

Strengere docenten Docenten naar Mars sturen Multiple Choice tijdens college

Meer interactie tijdens les Keuzevakken van andere studies Engelstalige docenten

Tabel 3.3 Mogelijke toepassingen voor een baksteen

Dirk Emre Fiona

Een huis bouwen Gewichtheffen Om een bbq mee te bouwen

Een schuur bouwen Iemand mee slaan In de wc voor waterbesparing

Een flat bouwen Als Frisbee Aan touwtje om tand te trekken

Een tuinhuis bouwen Om een lijk mee te zinken

Plantenbak mee bouwen

Creativiteit: Probleem oplossen

Oppert nieuwe manieren om doelen te bereiken.

Komt met nieuwe en praktische ideeën om prestaties te verbeteren.

Bedenkt nieuwe werkwijzen, technieken of ideeën voor producten.

Stelt nieuwe manieren voor om de kwaliteit te verbeteren.

Is een goede bron van creatieve ideeën.

Is niet bang om risico’s te nemen.

Promoot en verdedigt nieuwe ideeën tegenover anderen.

Toont zich creatief in het werk wanneer daartoe de gelegenheid is.

Ontwikkelt adequate plannen en schema’s voor de invoering van nieuwe ideeën.

Heeft vaak nieuwe en innovatieve ideeën.

Komt met creatieve oplossingen voor problemen.

Heeft vaak een frisse benadering van problemen.

Draagt nieuwe manieren aan voor de uitvoering van taken.

Ontwikkeling van Creativiteit

0,6

0,7

0,8

0,9

1

12/13 15/16 18/19 25-30

Divergent denken

4

6

8

10

12

14

16

12/13 15/16 18/19 25-30

Creatieve Inzichten

5

6

7

8

12/13 15/16 18/19 25-30

Probleem-oplossen

Routes naar Creatief Succes

Route 1: Flexibiliteit

Kenmerken

Losjes denken; mind wandering

Out of the box associeren

Big picture; global mind-set

Sine Qua Non:

Kennis van zaken; bij voorkeur in verschillende domeinen

Met name wanneer (en/of)

Actieve, positieve gemoedstoestand (opgewekt, blij, uitgelaten)

Extraverte persoonlijkheid; weinig behoefte aan structuur

Lange-termijn perspectief

Intrinsieke motivatie

Focus ligt op positieve uitkomsten; beloningen; kansen

Route 2: Persistentie

Kenmerken

Vasthoudend, geconcentreerd

Gedachtentreintjes

Details; systematisch

Sine Qua Non:

Kennis van zaken; bij voorkeur in verschillende domeinen

Tijd, geheugenruimte;

Met name wanneer (en/of)

Actieve, negatieve gemoedstoestand (frustratie, bozig)

Zorgvuldige persoonlijkheid; behoefte aan structuur

Extrinsieke motivatie (geldelijke beloning)

Focus ligt op vermijden negatieve uitkomsten; problemen

Wat we denken te weten…

“Mad Genius” --

“Mad Genius” --

Intelligentie?

Intelligentie?

Mindfulness?

Mindfulness?

Hardop denken?

Hardop denken?

Incubatie?

Werkt het? JA

Wanneer

Tijdens incubatie rust nemen, werken aan eenvoudige taak

Langere incubatietijd werkt beter

Waarom?

Werkgeheugen wordt “gewist;” ruimte voor nieuwe associaties

Minder “controle” en meer ruimte voor “helikoptervisie”

Mogelijkheid tot “herdefinieering” van het probleem; nieuwe

invalshoek

Creativiteit in Groepen

Zonder Wrijving geen Glans? Over competitie en conflict

Brainstormen: De misvatting van de eeuw?

Diversiteit: Ramp of Redding?

Zonder Wrijving geen Glans…

.

Conflict is the gadfly of thought. It stirs us to observation and…

invention. Conflict is the sine qua non of reflection and ingenuity

(John Dewey, Human Nature and Conduct, 1922).

Heat and animosity, contest and conflict, may sharpen the wits…

but they never strengthen the understanding … guide the

judgment, or improve the heart (Walter S. Landor, 1775–1864).

Truth springs from argument amongst friends (David Hume,

1711–1776)

.

Onderlinge competitie ondermijnt de creativiteit;

5,5

5,55

5,6

5,65

5,7

5,75

5,8

5,85

5,9

5,95

6

Individueel Competitie

>

Erat & Gneezy (2015)

Exp. Econ.

Creatieve Productie

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

6,5

7

Individueel Competitie

Creatieve Productie

>

Chen et al. (2012),

Accounting Review.

.

Maar coőperatie maakt niet per sé creatiever

5,5

5,55

5,6

5,65

5,7

5,75

5,8

5,85

5,9

5,95

6

Individueel Competitie

>

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

6,5

7

Individueel Cooperatie Competitie

Divergent Denken

=

Erat & Gneezy (2015)

Exp. Econ.

De Dreu & Nijstad (2008),

J Pers Soc Psych

Creatieve Productie

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

6,5

7

Individueel Competitie

Creatieve Productie

>

Chen et al. (2012),

Accounting Review.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Individueel Cooperatie Competitie

Creatieve Inzichten

>

Carnevale & Probst (1998),

J Pers Soc Psych

>=

Zwakke reflectie

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

Competitie/Individueel Cooperatie

Teaminnovaties

Coőperatie is noodzakelijk, niet voldoende

De Dreu (2007), J Appl Psych

=

Zwakke reflectie

Sterke Reflectie

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

Competitie/Individueel Cooperatie

Teaminnovaties

=

<

Coőperatie is noodzakelijk, en vereist onderlinge reflectie

De Dreu (2007), J Appl Psych

Zwakke reflectie

Sterke Reflectie

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

Competitie/Individueel Cooperatie

Teaminnovaties

Coőperatie is noodzakelijk, en vereist onderlinge reflectie

De Dreu (2007), J Appl Psych

1,5

1,7

1,9

2,1

2,3

2,5

2,7

2,9

Individueel Cooperatie

Weinig Reflectie

Veel Reflectie

Teamcreativiteit

<

Bechtoldt, De Dreu, Nijstad & Choi (2010)

J Pers Soc Psych

.

Coőperatie is noodzakelijk, vereist eigen reflectie

1,5

1,7

1,9

2,1

2,3

2,5

2,7

2,9

Individueel Cooperatie

Weinig Reflectie

Veel Reflectie

Teamcreativiteit

<

Bechtoldt, De Dreu, Nijstad & Choi (2010)

J Pers Soc Psych

.

Coőperatie is noodzakelijk, vereist eigen reflectie

1,5

1,7

1,9

2,1

2,3

2,5

2,7

2,9

Individueel Cooperatie

Weinig Reflectie

Veel Reflectie

Teamcreativiteit

<

Bechtoldt, De Dreu, Nijstad & Choi (2010)

J Pers Soc Psych

.

Coőperatie is noodzakelijk, vereist eigen reflectie en …niet tezeer

richten op nut en haalbaarheid

1,5

1,7

1,9

2,1

2,3

2,5

2,7

2,9

Competitie Cooperatie

Weinig Reflectie

Veel Reflectie

Teamcreativiteit

<

Bechtoldt, De Dreu, Nijstad & Choi (2010)

J Pers Soc Psych

1,5

1,7

1,9

2,1

2,3

2,5

2,7

2,9

Haalbaarbeid Originaliteit

Teamcreativiteit

<

Creativity springs from reflection amongst friends

Competitieve beloning schaadt groepscreativiteit

Versterkt rigide denken; focus op winnen/niet verliezen

Coöperatieve beloning is noodzakelijk maar niet voldoende

Beter dan competitie; niet beter dan “alleen”

Coöperatie bevordert de groepscreativiteit, mits:

Groepsleden reflecteren (nieuwsgierig; geen (zelf)censuur)

De individuele en groepsfocus niet ligt op “nut en haalbaarheid”

Brainstormen: De misvatting van

de eeuw?

Regels:

Hoe meer hoe beter: Kwantiteit

(Zelf)kritiek achterwege laten

Wilde ideeen zijn welkom!

Bouw voort op ideeen

Werkt Brainstormen in Groepen?

Nee

NEE

NEEEEE

Want

1. Motivatieverliezen

2. Sociale angstigheid

3. Coordinatieverliezen

Diversiteit: Ramp of Redding?

Drie soorten diversiteit

1. Sociaal-demografisch: sexe, ethniciteit, culturele achtergrond

2. Inhoudelijk: verschillende expertises; multidisciplinair

3. Persoonlijkheid: Extraversie, Aardig, Open-minded, Neurotisch

Diversiteit: Ramp of Redding?

Drie soorten diversiteit

1. Sociaal-demografisch: sexe, ethniciteit, culturele achtergrond

2. Inhoudelijk: verschillende expertises; multidisciplinair

3. Persoonlijkheid: Extraversie, Aardig, Open-minded, Neurotisch

1. werkt niet; voegt weinig toe; levert vooral onbegrip…

2,3. werkt goed mits:

Psychologische veiligheid; geen competitie; ruimte door “dissent.”

Goede mix van persoonlijkheden (50/50 extra/intro)

Wat dachten we te weten?

briljante kunstenaars hebben Nergens een draadje los zitten;

blije mensen zijn EVEN creatief als BOZE types;

de beste ideeën komen in bed, bad of bus; En ook OP HET WERK

in de puberteit ben je het meest creatief; ECHT NIET

in groepsverband brainstormen stimuleert creativiteit; ZELDEN

intelligente mensen zijn creatiever; NIET DUS

een multiculturele samenleving stimuleert creatief denken; MOEILIJK

onderlinge competitie maakt creatief – zonder wrijving geen glans!; ONZIN

creativiteit is niet te sturen: het is er of het is er niet;

creativiteit belonen werkt averechts. FOUT; het kan wel helpen

Hoe zit het dan wel? Twee routes:

flexibiliteit persistentie

Welke route hangt af van

Persoonlijkheid:

extravert, open introvert, zorgvuldig

blij, opgewekt bozig, gefrustreerd

Omstandigheden:

beloningen, kansen bedreigingen, problemen

psychologisch veilig, cooperatief (altijd goed)

Inhoudelijk divers team van collega’s

Rust, reinheid en regelmaat (voor sommigen althans)

Creativiteit kun je moeilijk (aan)leren

Wel kun je de omstandigheden aanpassen aan de eigen persoonlijkheid